sáng kiến kinh nghiệm một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học địa lí lớp bốn

Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn

Mục Lục
PHẦN MỞ ĐẦU
Mục Lục................................................................................................................1
PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................................1
I.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:.....................................................................................1
II. ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH:................................................................................3
PHẦN NỘI DUNG...............................................................................................5
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN:............................................................................................5
PHẦN KẾT THÚC..............................................................................................26
III. KIẾN NGHỊ:.................................................................................................27

Người thực hiện:


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn

PHẦN MỞ ĐẦU
I.

LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

Bác Hồ đã dạy:
“Một năm bắt đầu bằng mùa xuân
Đời người bắt đầu bằng tuổi trẻ”.
Tuổi trẻ! Tương lai của đất nước. Tuổi trẻ sẽ làm gì ? Sẽ như thế nào sau
này ? Tất cả phải nhờ vào sự giáo dục. Người xây nền tảng đó lại là những
người có nhiệm vụ vẻ vang trong sự nghiệp “Trồng người”. Bồi dưỡng cho thế
hệ sau là một việc rất quan trọng và cần thiết. mỗi giáo viên chúng ta cũng đang
nhận thấy và đang thực hiện: Giáo dục những học sinh vừa có đức vừa có tài để

phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Mục tiêu của
giáo dục là phát triển toàn diện con người về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ.
Học không chỉ đơn giản đạt đến mục đích để hiểu biết có trình độ cao có kiến
thức sâu rộng mà quan trọng hơn là phải thực sự thành người có ích.
Chương trình Địa lí là phần nhập môn của môn khoa học tự nhiên nhằm cung
cấp cho học sinh những hiểu biết cơ bản ban đầu về các sự vật, hiện tượng và
mối quan hệ giữa chúng trong tự nhiên, về con người và xã hội, cách vận dụng
chúng trong đời sống và sản xuất.
Cùng với môn Tiếng Việt và Toán, môn Tự nhiên xã hội là môn quan trọng
nhất trong chương trình tiểu học. trong giai đoạn này, việc tìm ra một số biện
pháp đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên xã hội nói chung và phân
môn Địa lí nói riêng là một phần quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học
của bộ môn này. Góp phần giáo dục toàn diện cho học sinh tiểu học. Chương
trình địa lí lớp 4 giúp học sinh lĩnh hội được một số tri thức ban đầu về những
biểu tượng địa lí, kĩ năng sử dụng bản đồ, kĩ năng phân tích các mối quan hệ địa
Người thực hiện:

1


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
lí đơn giản đồng thời hình thành và phát triển ở học sinh thói quen ham tìn hiểu,
yêu thiên nhiên, đất nước, con người, có ý thức, hành động bảo vệ thiên nhiên.
Qua nhiều năm giảng dạy khối lớp 4, do đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh nên
việc dạy và học môn Địa lí còn gây nhiều khó khăn cho giáo viên và có phần tẻ
nhạt với học sinh. Ở đây có nhiều nguyên nhân, không chỉ là nhận thức không
đúng của học sinh mà có tác động từ gia đình và xã hội. Nhiều bậc cha mẹ chỉ
muốn con mình tập trung học các môn: Văn, Toán, Lý, Ngoại ngữ... Họ khuyến
khích con tập trung thời gian, công sức cho các môn này. Bên cạnh đó, chính
sách đối với các giáo viên dạy Địa lí chưa được sự quan tâm để tạo điều kiện

cho họ dạy môn Đại lí thuận lợi và tốt hơn. Việc đào tạo các giáo viên giỏi về
Địa lí lại chưa được chú ý. Nhiều người dạy qua loa các kiến thức về Địa lí, coi
đó là môn học thuộc lòng. Họ chưa phát huy sáng kiến trong công tác giảng dạy,
chưa chú ý bồi dưỡng cho học sinh cách tư duy khoa học về Địa lí, vì vậy đã
không đem lại thích thú cho các em học sinh. Bản thân học sinh, chưa ham thích
học Địa lí. Các em lại ít được hướng dẫn về cách học Địa lí có kết quả và thích
thú.
Chất lượng nguồn nhân lực trong tương lai của nước ta sẽ ra sao nếu việc dạy
và học môn Địa lí cứ mãi ở trong tình trạng như vậy ? Để góp phần khắc phục
những hạn chế đã nêu trên về mặt nhận thức cũng như về mặt chuyên môn khoa
học, đồng thời nhanh chóng tìm ra giải pháp mới phù hợp với yêu cầu của xã hội
hiện nay, chúng ta cần phải tìm tòi suy nghĩ và đề ra phương pháp dạy lịch sử tốt
hơn nhằm giúp các em ham thích học Địa lí và lĩnh hội tri thức một cách đúng
đắn và khoa học. Chính vì lẽ đó mà tôi đã tìm tòi, học hỏi để tìm ra phương pháp
dạy học môn Địa lí lớp 4 theo hướng tích cực nhằm làm cho việc học tập của
học sinh trở nên lý thú, gắn bó với thực tiển. Để phát huy tính tích cực chủ động,
sáng tạo, thay đổi thói quen học tập thụ động, ghi nhớ máy móc. Qua nghiên
Người thực hiện:

2


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
cứu, tôi mạnh dạn đưa ra đề tài: “Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy
Địa lí lớp Bốn”.
II.

ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH:

Trường Tiểu học Bình Hòa nằm trên địa bàn phường Bình Hòa, Thị xã Thuận

An, tỉnh Bình Dương. Học sinh của trường đa số các em là dân địa phương.
Trường có cơ sở vật chất tương đối khang trang đáp ứng nhu cầu giáo dục trong
giai đoạn hiện nay.
Năm học 2017 – 2018 , tôi đã được phân công giảng dạy lớp 4/2 Tổng số học
sinh là 50 em. Trong đó có 24 nam và 26 nữ. Qua thời gian nhận lớp tôi gặp
những thuận lợi và khó khăn như sau:
1. Thuận lợi:
- Được sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của Ban giám hiệu nhà trường về chuyên
môn và các mặt hoạt động giáo dục.
- Trường lớp khang trang, sạch, đẹp, phòng học thoáng mát, đủ ánh sáng, đèn
quạt, bàn ghế, bảng phấn đầy đủ. Đồ dùng dạy học, trang thiết bị dạy và học khá
đầy đủ.
- Tổ khối thường xuyên thao giảng dự giờ, thảo luận đóng góp ý kiến xây
dựng các tiết dạy với tất cả các môn học.
2. Khó khăn:
* Về phía học sinh:
- Ý thức tự giác và phương pháp học tập của học sinh chưa cao, năng lực tư
duy, sáng tạo còn chậm.
- Đa số phụ huynh học sinh là công nhân phải đi làm tăng ca nên chưa quan
tâm đến việc học của con em mình. Một số phụ huynh có điều kiện thì chỉ chú
trọng việc đầu tư, kiểm tra các môn học như Toán,Tiếng Việt vì coi đó là môn
học chính.
Người thực hiện:

3


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
* Về phía giáo viên:
- Thời gian đầu tư cho tiết dạy còn hạn chế. Phương pháp tổ chức, hướng dẫn

học sinh chưa linh hoạt về cả nội dung lẫn hình thức.
- Chưa có đủ sách, tài liệu học tập, tài liệu tham khảo trang thiết bị trong việc
dạy học môn Địa lí.

Người thực hiện:

4


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn

PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN:
Kiến thức Địa lí ở tiểu học không được trình bày theo một hệ thống chặt chẽ
mà chỉ chọn ra những sự kiện, hiện tượng địa lí tiêu biểu nhất định đưa vào
chương trình phân môn địa lí.
Tuy vậy, những kiến thức trong phân môn Địa lí vẫn đảm bảo tính hệ thống
và tính logic ở mức độ thích hợp nhất định.
Phân môn Địa lí ở lớp 4 cũng không nằm ngoài cơ sở trên gồm 35 tiết với các
dạng bài học cơ bản sau:
- Bản đồ và cách sử dụng bản đồ địa hình Việt Nam.
- Thiên nhiên và hoạt động của con người miền núi và trung du.
- Thiên nhiên và hoạt động của con người ở vùng đồng bằng.
- Thiên nhiên và hoạt động của con người ở miền duyên hải.
II. THỰC TRẠNG VIỆC GIẢNG DẠY ĐỊA LÍ LỚP BỐN TRONG GIAI
ĐOẠN HIỆN NAY:
Trên các phương tiện thông tin đại chúng ở nước ta cũng đã cảnh báo tình
trạng nhận thức sai lệch của một số nhà lãnh đạo, quản lý giáo dục về vị trí, vai
trò của môn Địa lí dẫn đến tình trạng môn Địa lí không được quan tâm đúng
mức: thời lượng học Địa lí quá ít, sách giáo khoa Địa lí viết chưa khoa học, khô

khan, không logic nên học sinh khó học, khó nhớ; cách viết xưa cũ, thiếu sinh
động và không còn phù hợp với lứa tuổi học sinh. Cách truyền giảng của giáo
viên chậm đổi mới, thiếu tính hiện đại, dài dòng nên không hấp dẫn người nghe.
Giáo viên dạy Địa lí không được quan tâm đúng mức, học sinh học giỏi môn
Địa lí không được vinh danh như học sinh giỏi các môn học khác… Môn Địa lí

Người thực hiện:

5


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
thường được coi là môn phụ, trong khi các môn về khoa học tự nhiên, về kinh tế
học được coi là các môn chính vì đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế hiện nay.
Qua nghiên cứu khảo sát một số đối tượng học sinh, tôi nhận thấy: Hầu hết
các em không thích học Địa lí, nắm kiến thức Địa lí còn mơ hồ. Điều này rất
đáng lo ngại và là một câu hỏi lớn cho những người làm công tác giáo dục. Trên
thực tế chất lượng giảng dạy môn Địa lí ở trường tiểu học còn nhiều bất cập,
chưa phù hợp với đặc trưng của môn Địa lí. Dạy học còn nặng về giảng giải lý
thuyết, giáo viên nêu câu hỏi học sinh trả lời. Vì vậy, học sinh tiếp thu bài một
cách thụ động, dẫn đến học sinh chán học, giáo viên ít đầu tư cho môn học này.
III. CÁC BƯỚC THỰC HIỆN:
1. Công tác chuẩn bị:
1.1. Nghiên cứu chương trình phân môn Địa lí Lớp Bốn:
Chương trình phân môn Địa lí lớp Bốn có 32 bài, mỗi tuần dạy 1 tiết Địa lí,
mỗi tiết 35 - 40 phút.
Về nội dung: Phân môn Địa lí ở lớp 4 gồm 35 tiết với các dạng bài học cơ bản
sau:
- Bản đồ và cách sử dụng bản đồ địa hình Việt Nam.
- Thiên nhiên và hoạt động của con người miền núi và trung du.

- Thiên nhiên và hoạt động của con người ở vùng đồng bằng.
- Thiên nhiên và hoạt động của con người ở miền duyên hải.
1.2. Nghiên cứu quy trình dạy tiết Địa lí lớp Bốn:
Ở mỗi khối lớp có một quy trình dạy Địa lí khác nhau. Do đó để dạy tốt
môn Địa lí chúng ta cần phải biết được quy trình một tiết dạy Địa lí bao gồm
những bước cơ bản nào. Qua tìm hiểu tôi nhận thấy ngoài những bước lên lớp
như những môn học khác quy trình dạy một tiết Địa lí lớp Bốn được chia thành
nhiều loại bài, mỗi loại có những phương pháp dạy khác nhau.
Loại bài
Người thực hiện:

Phương pháp
6


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
Bản đồ và cách sử dụng
Phương pháp vấn đáp - tìm tòi, thảo luận nhóm.
bản đồ địa hình Việt Nam.

giải thích, phân tích.

- Thiên nhiên và hoạt

- Phương pháp kể chuyện, miêu tả, tường thuật.

động của con người miền

- Phương pháp quan sát, vấn đáp, miêu tả, phân

núi và trung du.

tích.

- Thiên nhiên và hoạt
động của con người ở
vùng đồng bằng.
- Thiên nhiên và hoạt
động của con người ở
miền duyên hải.
1.3. Khảo sát học sinh:
Sau khi đi đến quyết định nghiên cứu để tìm hướng đi cho phương pháp dạy
học Địa lí lớp Bốn theo hướng tích cực, tôi bắt đầu lên phương án, kế hoạch cho
việc điều tra, khảo sát một số giáo viên và học sinh.
Về phía giáo viên: Khi được hỏi về phương pháp dạy học môn Địa lí, đa
số giáo viên chỉ trả lời là chủ yếu nêu câu hỏi vấn đáp để học sinh tìm hiểu và
rút ra được nội dung bài học. Còn về kiến thức Địa lí thì chưa được sâu sắc.
Về phía học sinh: Hầu hết các em khi được hỏi đều trả lời là không thích
học Địa lí. Các em trả lời là rất khó để nhớ hơn nữa khi cô giáo hỏi thì tìm ở
trong sách giáo khoa và trả lời, xong về đến nhà là quên ngay.
Ngay từ đầu năm, tôi thực hiện khảo sát mức độ ham thích học môn Địa lí
của các em qua hình thức hỏi đáp. Qua điều tra tôi thu được kết quả là:

Tổng số HS
đầu năm
Người thực hiện:

Mức độ ham thích học Địa lí
7

Kết quả khảo sát mức độ thích học Địa lí


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
Rất thích
Thích
Không thích Không ý kiến
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
0
0%
14
28%
29
58%
7
14%
50
Qua khảo sát tôi nhận thấy đa số các em không ham thích học môn Địa lí.
Vậy nguyên nhân nào dẫn các em đến tình trạng không thích hoặc chưa chưa
ham thích học Địa lí?
1.4. Xác định nguyên nhân
1.4.1 Về phía giáo viên:
Thường giáo viên chưa chú trọng đến môn Địa lí. Đến tiết dạy chỉ cần mở

sách giáo khoa và sách giáo viên ra là đọc cho học sinh chép bài. Họ không chú
trọng soạn giảng nghiêm túc. Thậm chí có giáo viên sử dụng thời gian dạy Địa lí
để dạy các môn khác. Hoặc cho lớp trưởng ghi bài lên bảng học sinh chép vào
vở rồi giảng sơ sài. Đến khi học sinh kiểm tra thì soạn đề cương và cứ thế học
sinh học thuộc lòng.
1.4.2. Về phía gia đình học sinh
Phụ huynh thường chỉ chú trọng cho con em mình học Toán - Tiếng việt. Họ
nghĩ con mình còn nhỏ lại xem Địa lí là môn học không quan trọng nên hầu như
không bao giờ quan tâm. Chỉ đến khi gần đến ngày kiểm tra học kỳ hay kiểm tra
cuối năm cứ thế cho các em học thuộc lòng không cần thiết phải hiểu nội dung.
Chỉ cần điểm cao là đủ.
1.4.3. Về phía học sinh:
Từ lớp Một đến lớp Ba các em không biết Địa lí là gì? Lên lớp Bốn các em
mới được làm quen với môn Địa lí phải nhớ quá nhiều nêu hầu hết các em
không thích học Địa lí.
1.5. Xây dựng kế hoạch giảng dạy Địa lí:
Để chuẩn bị tốt cho việc giảng dạy Địa lí đạt hiệu quả, việc xây dựng kế
hoạch bài dạy là việc làm rất cần thiết và quan trọng.
Muốn đạt kết quả cao trong giảng dạy thì trước hết tôi nghiên cứu kĩ bài qua
sách giáo khoa, qua sách giáo viên, qua các sách tham khảo, nghiên cứu qua các
Người thực hiện:
8


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
tiết dạy của bạn bè đồng nghiệp. Xác định mục tiêu của bài là gì? Nên chọn lựa
những phương pháp nào vận dụng vào bài học cho phù hợp nhưng phải mang
tính sáng tạo? Nên dùng những hình thức ra sao? Lựa chọn ngân hàng câu hỏi
như thế nào cho phù hợp với lứa tuổi, để khai thác bài một cách hiệu quả? Gợi
mở như thế nào cho học sinh hào hứng, thu hút các em vào bài học để chiếm

lĩnh tri thức, vận dụng tốt bài học? Hàng loạt câu hỏi đặt ra trong trí óc tôi và thế
là việc đầu tiên tôi chú tâm vào soạn và lên kế hoạch bài dạy một cách khoa học.
Một số bài tôi soạn giảng bằng phương pháp truyền thống.
VÍ DỤ 1: Soạn giảng bằng phương pháp truyền thống:
Tiết 9:

HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT
CỦA NGƯỜI DÂN Ở TÂY NGUYÊN (tiếp theo)
GDBVMT + NL: bộ phận
I. MỤC TIÊU:
- Nêu được một số hoạt động sản xuất chủ yếu của người dân Tây nguyên:
+ Sử dụng sử nước sản xuất điện.
+ Khai thác gỗ và lâm sản
- Nêu được vai trò của rừng đối với đời sống và sản xuất: cung cấp gỗ lâm sản
nhiều thú quý …
- Biết được sự cần thiết phải bảo vệ rừng.
- Mô tả đặc điểm sông và Tây Nguyên: có nhiều thác ghềnh.
- Mô tả sơ lược: rừng rậm nhiệt đới (rừng rậm nhiều loại cây tạo thành nhiều
tầng…), rừng khộp (rừng rụng lá mùa khô).

Người thực hiện:

9


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
- Chỉ trên bản đồ và (lược đồ) và kể những con sông bắt nguồn từ Tây
Nguyên: sông Xê Xan, sông Xrê Pốk, sông Đồng Nai.
Bài tập phát triển:
+ Quan sát hình và kể các công việc cần phải làm trong quy trình sản xuất ra

các sản phẩm đồ gỗ.
+ Giải thích những nguyên nhân khiến rừng ở tây nguyên bị tàn phá.
- GDMT: Có ý thức tôn trọng, bảo vệ các thành quả của người dân (mức
độ bộ phận)
- GDSDNLTK&HQ: Giáo dục HS thấy được sự cần thiết của việc khai
thác, sử dụng sức nước khai thác rừng một cách hiệu quả và tiết kiệm.
II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC:
- GV: Bản đồ địa lí tự nhiên Việt Nam; tranh ảnh trong SGK.
- HS: SGK, vở,…
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

1. Ổn định:
2. KTBC: Hoạt động sản xuất của
người dân ở Tây Nguyên.
- Nêu một số hoạt động sản xuất chủ - 2 HS trả lời mỗi em 1 câu. Cả lớp nghe
yếu của người dân ở Tây Nguyên?

và nhận xét.

- Kể tên một số cây trồng chính ở Tây
nguyên? Việc trồng cây công nghiệp
ở đây có thuận lợi và khó khăn gì?
- GV nhận xét và tuyên dương.
3. Bài mới:
GTB: Trong bài này, chúng ta sẽ có - HS nghe và nhắc lại tựa bài.
Người thực hiện:
10

Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
nhiều cơ hội để tìm hiểu về những
đặc điểm nổi bật trong hoạt động sản
xuất của người dân ở Tây Nguyên.
Hoạt động 1: Khai thác sức nước.
- Cho HS làm việc theo nhóm 4, hoàn - HS làm việc theo nhóm 4, sau đó mỗi
thành các câu hỏi sau:
+ Quan sát lược đồ hình 4, hãy kể tên
1 số con sông ở Tây Nguyên.

nhóm trả lời 1 ý nhỏ:
+ Sông Xê Xan, sông Ba, sông Đồng
Nai, sông Xrê Pôk,…

+ Tại sao các sông ở Tây Nguyên lắm
thác ghềnh?
+ Người dân tây Nguyên khai thác sức
nước để làm gì?

+ Vì các con sông ở đây chảy qua
nhiều vùng có độ cao khác nhau.
+ Người dân đã tận dụng sức nước chảy
để chạy tua bin sản xuất ra điện.

+ Em biết những nhà máy thủy điện
nào ở Tây Nguyên?

+ Nhà máy thủy điện Y-a li và Đrây

Hlinh.

+ Chỉ vị trí nhà máy thủy điện Y-a-li
trên lược đồ hình 4 và cho biết nó nằm
trên con sông nào?

+ Đại diện 1 vài nhóm chỉ trên bản đồ
lớn, sau đó trả lời câu hỏi: Nhà máy thủy

- GV chốt lại: Tây Nguyên là nơi bắt điện Y-a-li nằm trên sông Xê Xan.
nguồn của nhiều con sông. Địa hình - HS lắng nghe và ghi nhớ.
với nhiều cao nguyên xếp tầng đã
khiến cho các lòng sông lắm thác
ghềnh, là điều kiện để khai thác nguồn
nước, sức nước của nhà máy thủy
điện, trong đó nhà máy thủy điện Y-ali.
Hoạt động 2: Rừng và việc khai thác
Người thực hiện:

11


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
rừng ở Tây Nguyên.
- 1 HS đọc, cả lớp đọc thầm, trả lời câu
- Cho HS đọc mục 4 (Tây Nguyên hỏi:
có…vì lá rụng gần hết), hỏi:
+ Tây Nguyên có những loại rừng
nào ?

+ Có rừng rậm nhiệt đới và rừng khộp.
+ Vì ở Tây Nguyên có 2 mùa rõ rệt, nơi

+ Vì sao ở Tây Nguyên lại có những có mưa nhiều thì rừng rậm nhiệt đới
loại rừng khác nhau ?

phát triển; nơi mùa khô kéo dài thì xuất
hiện rừng khộp.

- Yêu cầu HS quan sát hình 6; 7 trong - HS mô tả, cả lớp nhận xét và bổ sung:
SGK, mô tả rừng rậm nhiệt đới và Nơi có lượng mưa nhiều thì rừng rậm
rừng khộp.

nhiệt đới phát triển. Khi mùa khô kéo dài
thì rừng rụng lá gần hết, trông xơ xác,
xuất hiện loại rừng khộp.

- Cho HS đọc phần còn lại của mục 4, - 1 HS đọc, cả lớp đọc thầm. Trả lời câu
hỏi:

hỏi:
+ Cho ta nhiều gỗ và sản vật quý. Rừng

+ Rừng ở Tây Nguyên có tác dụng còn có nhiều loại cây làm thuốc và nhiều
gì ?

thú quý.
+ Gỗ được dùng để làm ra các sản
phẩm gỗ như: bàn ghế, tủ, giường,…

+ Gỗ được dùng làm gì ?

+ Vận chuyển gỗ từ rừng về, đưa về
phân xưởng cưa và xẻ gỗ, sau đó đưa

+ Kể các công việc cần phải làm vào xưởng mộc để làm ra các sản phẩm
trong quy trình sản xuất ra các sản gỗ.
phẩm đồ gỗ.

+ Nguyên nhân là khai thác rừng bừa

+ Nêu nguyên nhân và hậu quả của bãi, đốt phá rừng làm nương rẫy,... Hậu
Người thực hiện:

12


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
việc mất rừng ở Tây Nguyên ?
quả: ảnh hưởng xấu đến môi trường và
Tây Nguyên có

nguồn tài nguyên sinh hoạt của con người.

rừng hết sức phong phú cụôc sống
của người dân nơi đây dựa nhiều vào
rừng:củi đun, thực phẩm...vì vậy
chúng ta phải biết bảo vệ và khai
thác hợp lí rừng, đồng thời tích cực + Cần khai thác rừng hợp lí và trồng lại
tham gia trồng rừng.

rừng ở những nơi đất trống, đồi trọc.

+ Chúng ta cần phải làm gì để bảo - HS nghe và ghi nhớ.
vệ rừng?
- GV chốt lại các ý và GDMT: do
khai thác rừng bừa bãi và đốt phá
rừng làm nương rẫy, mở rộng diện
tích trồng cây không hợp lí và tập
quán du canh du cư gây ảnh hưởng
xấu đến môi trường và sinh hoạt của
con người. Do vậy chúng ta cần phải
khai thác hợp lí, tạo điều kiện để
đồng bào định canh định cư, không
đốt phá rừng, cần mở rộng diện tích
trồng cây công nghiệp hợp lí nhằm
bảo vệ môi trường thiên nhiên.
4. Củng cố - dặn dò:

- 3 HS đọc nội nội dung bài học. Cả lớp
đọc thầm.
- Lắng nghe, thực hiện.

- Cho HS nhắc lại nội dung bài học.
- Nhận xét tiết học.
Người thực hiện:

13

Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
- Chuẩn bị bài: Thành phố Đà Lạt.

Tuy nhiên một số bài tôi soạn giảng bằng power point. Trong bài soạn tôi sử
dụng nhiều hình ảnh, sự kiện và có sử dụng trò chơi giúp học sinh hào hứng khi
tham gia bài học. Dước dây là một số slide trong bài “Hoạt động sản xuất của
người dân ở đồng bằng Bắc Bộ”

Thứ sáu, ngày 26 tháng 11 năm 2017
Địa lí

Hoạt động sản xuất
của người dân ở đồng bằng Bắc Bộ

Người thực hiện:

14


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn

Dùng những hình ảnh đẹp mắt để thu hút các em tham gia học tập

Người thực hiện:

15


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn

Người thực hiện:

16


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn

Đưa những hình ảnh thật để minh họa

Đối với bài “Thủ đô Hà Nội” Tôi dùng những hình ảnh thật để minh họa
nhằm làm phong phú bài dạy của mình.

Người thực hiện:

17


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn

Lăng Bác ở Hà Nội

Sử dụng những hình ảnh thật đưa vào bài giảng điện tử giúp học sinh tiếp
thu bài tốt hơn

2. Các bước thực hiện:
2.1.Hình thành kiến thức căn bản của người thầy:
Để người học yêu thích môn lịch sử thì trước hết người dạy phải là người yêu
thích Địa lí. Theo tôi, người giáo viên phải tìm hiểu nghiên cứu về Địa lí một
cách nghiêm túc; phải có kiến thức Địa lí, phải nắm chắc nội dung và phương
Người thực hiện:

18


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
pháp tổ chức quá trình dạy học. Đây là một hoạt động nhận thức khoa học, nếu
giải quyết được vấn đề này sẽ có tác dụng không nhỏ vào việc nâng cao chất
lượng dạy học cho môn Địa lí nói chung và môn Địa lí lớp Bốn nói riêng. Để
giúp các em học tốt môn Địa lí, trước hết, các thầy giáo, cô giáo cần thổi một
ngọn lửa đam mê Địa lí, văn hóa quê hương dân tộc cho các em học sinh.Vì vậy
việc bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên dạy sử cần được quan tâm nhiều
hơn. Cải thiện điều kiện làm việc của họ, có cơ cấu đãi ngộ hợp lý để họ có thể
nâng cao chất lượng dạy Địa lí.
Xác định được điều này tôi không ngừng nghiên cứu học hỏi từ bạn bè đồng
nghiệp. Thường xuyên đọc sách báo, nghiên cứu tài liệu để nâng cao hiểu biết
cho bản thân và giảng dạy được tốt hơn.
2.2. Bồi dưỡng tình cảm, giáo dục thái độ để các em yêu thích môn Địa lí:
Học sinh lớp Bốn mặc dù đã lớn nhưng các em vẫn trong độ tuổi vừa học vừa
chơi. Do đó người giáo viên phải biết nắm bắt tâm lý các em kịp thời. Tìm
những biện pháp tốt nhất giúp các em yêu thích Địa lí và mong muốn học môn
này. Điều này vừa là khoa học vừa là nghệ thuật của người thầy.
2.3.Đổi mới phương pháp dạy học:
Theo quan niệm dạy học mới, dạy học là quá trình phát triển, là quá trình học
sinh tự khám phá, tự tìm ra chân lý. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường
tiểu học là cả một vấn đề rất quan trọng, đây là con đường giúp học sinh tiếp cận
với tri thức mới. Nhằm thay đổi phương pháp học tập của học sinh từ xưa tới
nay là: “Thầy giảng - trò nghe; Thầy đọc - trò chép” ghi nhớ máy móc. Cũng
như các môn học khác, phương pháp dạy học Địa lí cũng đổi mới theo định
hướng đó. Tuy vậy, cần xem xét những yếu tố đặc trưng của bộ môn. Mà đặc
trưng nổi bật của nhận thức Địa lí là con người không thể tri giác trực tiếp,không

thể phán đoán, suy luận.
Người thực hiện:

19


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
Đổi mới phương pháp dạy Địa lí ở trường tiểu học là quá trình áp dụng
phương pháp dạy học hiện đại vào nhà trường, trên cơ sở phát huy những yếu tố
tích cực của phương pháp dạy học truyền thống nhằm thay đổi cách thức,
phương pháp học tập của học sinh: chuyển từ giáo dục truyền thụ một chiều, học
tập thụ động, ghi nhớ kiến thức là chính sang học tập tích cực, chủ động sáng
tạo, chú trọng bồi dưỡng phương pháp tự học, tự rèn luyện kỷ năng vận dụng
kiến thức vào thực tỉên. Để đổi mới phương pháp học tập của học sinh tất nhiên
phải đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên. Chú trọng hình thành năng lực
tự học dưới sự giúp đỡ, hướng dẫn, tổ chức của giáo viên làm cho việc học tập
của học sinh trở nên lý thú, gắn với thực tiễn, gắn với cuộc sống; kết hợp dạy
học cá nhân với dạy học theo nhóm nhỏ, tăng cường sự tương tác, giúp đỡ lẫn
nhau giữa học sinh trong quá trình học tập.
Muốn làm tốt được những vấn đề trên tôi đã thực hiện những bước cơ bản
sau:
2.3.1.Giới thiệu bài một cách khoa học, logic và hấp dẫn các em:
Muốn định hướng mục tiêu, xác định nhiệm vụ học tập được tốt phần nêu vấn
đề của giáo viên phải đạt được các yêu cầu sau: Lời dẫn phải súc tích, giàu tính
khái quát và giàu hình ảnh; Phải đề cập tới cốt lõi của bài học; tạo ấn tượng, gợi
trí tò mò của học sinh.
VÍ DỤ: Bài “Thủ đô Hà Nội” tôi giới thiệu bài như sau:
2.2.2 .Tổ chức cho học sinh tiếp cận các nguồn tài liệu.
Hà Nội từng là kinh đô của hầu hết các vương triều Việt trước đây, vậy nên
Việc tổ chức cho học sinh tiếp cận các nguồn tài liệu (Kênh chữ, kênh hình)

từ xưa, Hà Nội đã nổi tiếng là một trung tâm thương mại lớn: “Thứ nhất Kinh
trong sách giáo khoa, giúp các em có những hình ảnh cụ thể về sự kiện, hiện
Kỳ, thứ nhì Phố Hiến, hiện tại Hà Nội đang là Thủ đô của nước Cộng hòa xã
tượng Địa lí. Đây là khâu cực kỳ quan trọng của quá trình nhận thức Địa lí. Bởi
hội Chủ nghĩa Việt Nam. Để hiểu rõ hơn về Thủ đô nghìn năm văn hiến, cô
nếu không dựa trên các hình ảnh của sự việc thì học sinh không thể nhận thức
cùng các em tìm hiểu qua bài “Thủ đô hà Nội”.
Người thực hiện:

20


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
được tư duy. Ở bước này có thể thực hiện bằng các biện pháp sau: Giáo viên
trình bày các sự kiện, sự việc, hiện tượng bằng phương pháp tường thuật, miêu
tả, kể chuyện kết hợp với các phương pháp trực quan để học sinh thấy rõ được
hình ảnh của bài học.
2.2.3. Truyền thụ kiến thức căn bản cho học sinh bằng các phương pháp
dạy học tích cực:
Dựa vào từng loại bài học và nội dung bài học giáo viên sẽ đưa ra được các
hình thức dạy học phù hợp, linh hoạt. Chẳng hạn Đối với loại bài hình thành
khái niệm địa lí riêng việc hình thành khái niệm địa lí riêng được tiến hành theo
các bước sau:
Bước 1: Giáo viên cần:
- Hình dung trước những dấu hiệu riêng của đối tượng.
- Lựa chọn nguồn tri thức liên quan đến đối tượng.
Trên cơ sở đó, xác định những dấu hiệu nào của những đối tượng có thể tổ
chức cho học sinh tìm tòi, phát hiện; những dấu hiệu nào giáo viên phải cung
cấp cho các em.
Bước 2:Tùy theo trình độ nhận thức của học sinh, giáo viên soạn một hệ

thống câu hỏi, bài tập nhằm hướng dẫn học sinh làm quen với các nguồn tri thức
đã lựa chọn để phát hiện ra những dấu hiệu riêng của đối tượng.
Bước 3: Tổ chức cho học sinh làm việc với các nguồn tri thức theo hệ thống
câu hỏi, bài tập đã chuẩn bị trước (theo hình thức cá nhân, nhóm, cả lớp tùy
thuộc vào nội dung, trang thiết bị vật chất) để phát hiện ra dấu hiệu riêng của đối
tượng.
Bước 4: Tổ chức cho học sinh báo cáo kết quả phát hiện dấu hiệu riêng của
đối tượng, thông qua nguồn tri thức. Trên cơ sở, giáo viên bổ sung những dấu
hiệu mà học sinh không thể tự tìm ra được bằng lời mô tả sinh động của mình
Người thực hiện:

21


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
nhằm hoàn thiện khái niệm cho học sinh và yêu cầu học sinh nêu khái niệm
riêng.
Ví dụ: Khi dạy bài : “Hoạt động sản xuất của người dân ở đồng bằng Nam
Bộ”- Bài dạy minh họa hôm nay, ta thấy yêu cầu học sinh cần nắm nguổn tri
thức của bài như sau:
Nêu được một số hoạt động sản xuất chủ yếu của người dân ở đồng bằng
Nam Bộ: + Trồng nhiều lúa gạo, cây ăn trái; nuôi trồng và chế biến thủy sản;
chế biến lương thực...
Tổ chức cho học sinh tích cực tìm tòi những dấu hiệu riêng của đối tượng, qua
đó các em nắm được những điều kiện thuận lợi để dồng bằng Nam Bộ trở thành
vùng sản xuất lúa gạo, trái cây và thủy sản lớn nhất cả nước: đất đai màu mỡ,
khí hậu nóng ẩm, người dân cần cù lao động...
2.2.4..Tổ chức cho học sinh làm việc, tự giải quyết các nhiệm vụ học tập:
Giáo viên tổ chức cho học sinh làm việc, tự giải quyết các nhiệm vụ học tập
mà bản thân đã nêu ở đầu giờ học hoặc đầu mỗi phần bài học.Ở bước này, học

sinh có thể trình bày ý kiến các nhân (Viết hoặc nói) cũng có thể trao đổi, thảo
luận trong nhóm để rút ra những ý kiến chung.
2.2.4. Kết luận vấn đề:
Giáo viên cho học sinh nhận xét đánh giá những ý kiến cá nhân hoặc nhóm
xem các bạn nói đúng hay sai, cần bổ sung thêm gì không ? Sau đó giáo viên kết
luận: Khẳng định những kết quả học tập của những học sinh. Chốt lại những vấn
đề cần nắm chắc của bài học. Lời chốt ý của giáo viên phải ngắn gọn, dễ hiểu và
đầy đủ nội dung.
2.2.5. Tổ chức trò chơi để củng cố kiến thức:
Phương pháp trò chơi là một phương pháp dạy học hiệu quả giúp học sinh
cũng cố kiến thức và tạo hứng thú cho học sinh. Để gây hứng thú cho học sinh
Người thực hiện:

22


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
học Địa lí, giáo viên có thể tổ chức các trò chơi Địa lí. Ở đây cần phân biệt trò
chơi Địa lí với việc thi tìm hiểu Địa lí. Trò chơi Địa lí không đòi hỏi học sinh
phải hiểu biết sâu rộng, chuẩn bị lâu và kĩ, mà phải dựa vào vốn hiểu biết sẵn có
hoặc vừa thu lượm được của người tham dự, sự thông minh nhanh trí và tiến
hành dưới các hình thức vui chơi. Hình thức này rất phù hợp với sự sôi nổi của
học sinh và có ý nghĩa giáo dục.Tuy vậy, cần đạt những yêu cầu sau:
- Trò chơi phải có mục đích giáo dục rõ rệt, có nội dung phong phú, với nhiều
hình thức thích hợp phát huy sự ham hiểu biết, giàu trí tưởng tượng, biết suy
luận, nhanh trí, khéo tay, sôi nổi nhưng không ồn ào, tư duy sâu sắc nhưng
không quá trầm lặng.
- Trò chơi phải thu hút đông đảo học sinh tham gia.
- Trong trò chơi, người làm chủ là học sinh, song giáo viên có vai trò rất quan
trọng; vừa là người hướng dẫn, tổ chức trò chơi, vừa là người tham gia khéo léo

dẫn dắt các em đạt kết quả tốt.
Một số loại trò chơi lịch sử: “Thi đố kiến thức về Địa lí”, “Ô chữ”, “Ô số” , “
súc sắc”, “ Trò chơi mật mã”…
3. Một số biện pháp hỗ trợ giúp dạy Địa lí tốt hơn:
3.1. Giáo dục Dịa lí qua các môn học khác:
Không những giờ Địa lí chúng ta mới dạy Địa lí. Do đó trong quá trình dạy
học, tôi thường lồng ghép những dữ kiện Địa lí, những danh lam thông qua các
môn học khác như: Kể chuyện, tập đọc, đạo đức.... Qua đó giúp các em khắc sâu
hơn kiến thức.
3.2. Tổ chức các phong trào thi đua tại lớp và tham gia hội thi các cấp:
Thi đua là cùng nhau đem hết nỗ lực, tài năng thực hiện công việc nào đó để
đạt hiệu quả, thành tích cao nhất, xem ai giỏi hơn, ai nhanh hơn, ai mạnh hơn...
có thể mang lại danh dự hay lợi ích cho cá nhân hoặc một đơn vị. Mục đích của
thi đua là chiến thắng, thành tích, danh dự, giải thưởng, giáo dục tinh thần đồng
đội nơi các em, giáo dục tinh thần thi đua lành mạnh, rèn luyện ý chí vượt khó,
Người thực hiện:

23


Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học Địa lí lớp Bốn
tinh thần sáng tạo và tạo bầu khí sinh hoạt linh động thay vì kéo dài sự đơn điệu,
nhàm chán. Tổ chức các phong trào thi đua sẽ giúp các em học hỏi thêm được
nhiều kiến thức mới. Tạo mối đoàn kết trong tập thể. Do đó tôi thường xuyên tổ
chức tốt các phong trào thi đua nhằm tạo hứng thú cho các em. Ngoài ra tôi
thường xuyên tập huấn cho các em tham gia các hội thi do trường tổ chức. Nhờ
các hoạt động này mà chúng tôi đã gặt hái được nhiều thành công trong việc tổ
chức nâng cao chất lượng dạy học Địa lí.
3.3. Tổ chức sinh hoạt ngoại khóa:
Đây là hoạt động có ý nghĩa thiết thực giúp học sinh thư giãn thoải mái sau

những buổi học tập căng thẳng, tạo điều kiện cho các em tham quan, giải trí,
giúp các em có cơ hội tìm hiểu về các di tích lịch sử các danh lam thắng cảnh…
qua các hoạt động như:
 Tổ chức cho các em tham qua các khu di tích lịch sử như: Khu di tích lịch
sử Thuận An Hòa, Nhà tù Phú Lợi, Bến Nhà rồng, Địa đạo Củ Chi…. qua đó
giáo dục các em lòng tự hào dân tộc, tình yêu quê hương đất nước. Giúp các em
hiểu được giá trị cuộc sống…
 Tổ chức cho các em tham quan các công viên, sỡ thú đễ giúp các em có
nhiều kiến thức về cuộc sống xung quanh.
 Tổ chức cho các em tham quan các khu vui chơi giải trí. Tạo sân chơi lành
mạnh bổ ích, lý thú và giáo dục tính đoàn kết, tinh thần tương thân tương ái.

Người thực hiện:

24