Nhà văn Lê Minh Khuê

Nhà văn Lê Minh Khuê với “Những ngôi sao xa xôi”
Posted by YÊN KHƯƠNG on September 7, 2008
“Tôi đã chứng kiến cuộc sống của những cô gái thanh niên xung phong trong thời chống
Mỹ - nhà văn Lê Minh Khuê tâm sự về truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” của mình
(được đưa vào SGK lớp 9, và có tên trong tuyển tập “The art of the short story” (Nghệ
thuật truyện ngắn thế giới)- Những ngày ấy tôi thấy nhớ Hà Nội vô cùng và tất cả đã được
gửi gắm vào trong tác phẩm”
* Viết bằng kỷ niệm, kí ức và tình yêu Hà nội.
Đây là một truyện ngắn rất khó có thể tóm tắt. Ba nữ TNXP làm thành một tổ trinh sát mặt
đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch
ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu các trái bom cho nổ…
Công việc của họ hết sức nguy hiểm. Họ phải đối mặt với thần chết trong khi phá bom…
Nhưng cuộc sống của họ vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút
thanh thản, mơ mộng…
“Những ngôi Sao xa xôi” là một trong những tác phẩm đầu tiên trong sự nghệp cầm bút
của nhà văn Lê Minh Khuê. Bà kể lại: “Ngày đó tôi là phóng viên báo Tiền Phong, đã từng
đi đến rất nhiều các chiến trường để viết báo. Năm 1971 tôi cùng một binh chủng làm
đường đến đèo Côlanhip và đã ở lại một đêm trong một hang đá cùng một tiểu đội công
binh.
Họ cũng là những người trẻ, hầu hết là học sinh trung học, những sinh viên… đi tham gia
kháng chiến. Sống cùng nhau, cùng tuổi, cùng lý tưởng như nhau trong một hoàn cảnh vô
cùng ác liệt nên dễ dàng hiểu và chia sẻ cho nhau. Trong tâm hồn những cô gái thanh niên
xung phong, quê nhà bao giờ cũng hiện lên kỳ diệu. Và bởi vẻ đẹp kỳ diệu đó mà họ sẵn
sàng hy sinh. Đó cũng chính là ý tưởng lớn nhất mà tôi muốn gửi gắm qua truyện ngắn
này”.
Tôi không sinh ra và lớn lên ở Hà Nội nhưng thời còn nhỏ, hè nào tôi cũng ra Hà Nội vì họ
hàng ở ngoài này nhiều. Khi lớn lên tôi làm việc tại Hà Nội. Vào những ngày cuối tuần tôi
thường cùng bạn bè cùng lứa trong đó có cả Lưu Quang Vũ đạp xe đi dọc các con đường,
những phố phường Hà Nội…Rồi đến khi vào chiến trường, dù trong hoàn cảnh ác liệt
nhưng những cảnh núi rừng Trường Sơn tuyệt đẹp cũng không khỏi khiến người ta xao
xuyến. Những cây cổ thụ cao vút dễ làm người ta liên tưởng đến những rừng bạch dương

trong nhạc Nga, rồi những ngày mưa mù mịt khiến những người sống bên nhau như xích
lại gần nhau hơn…để từ đó trong tôi nảy sinh những cảm xúc mãnh liệt để đến khi trở về
Hà Nội tôi đã chắp bút viết rất nhanh bằng kỷ niệm, bằng kí ức và một tình yêu tha thiết
với Hà Nội.
Mọi người hỏi tôi: “Tại sao chứng kiến cuộc sống của những cô gái thanh niên xung phong
mà nhà văn lại cảm thấy nhớ Hà Nội?”. Tôi trả lời rằng: “Tôi cũng giống như bao nhiêu cô
gái khác đã trở thành một thanh niên xung phong để góp một phần sức lực nhỏ bé của
mình vào cuộc chiến tranh giữ nước thần kỳ của dân tộc.
Cuộc chiến tranh ấy để bảo vệ vẻ đẹp, vẻ thanh bình cho những làng quê Việt mà trong đó,
Hà Nội là trái tim, là biểu tượng cao nhất của đất Mẹ Việt Nam. Bằng truyện ngắn này tôi
muốn phân tích cuộc sống, tình cảm của những cô gái thanh niên xung phong qua cái nỗi
nhớ ‘tượng trưng” đó. Tất cả họ đều không ngại gian nguy để giữ cho đất nước được yên
bình. Những hình ảnh thành phố trong nỗi nhớ không đối lập với cuộc sống gian khổ của
các cô gái thanh niên xung phong mà đó là cái đích tượng trưng mà mỗi ngưòi trong số họ
đều sẵn sàng huy sinh”.
* “Tôi hạnh phúc vì được sống trong thời đại ấy”
Trong tác phẩm, cảm xúc về chiến tranh và Hà Nội đều rất thật dù câu chuyện không hoàn
toàn là sự thật. Tên tác phẩm là một câu nói của một nhân vật và cũng là một cái gì đó xa
xôi hư ảo…
Thời của chúng tôi, mọi thứ cứ mông lung nhưng trong sáng. Có lẽ trong thời đại bây giờ
khó có được những điều đó. Dường như mọi thứ giờ đây rõ ràng quá làm cho con người
mất đi sự bí ẩn về nhau. Trong cái thời đại mà chúng tôi ra đi không hẹn ngày về, gặp nhau
nơi chiến trường lửa đạn, gặp đấy, quen đấy, có khi thân ngay đấy nhưng chẳng bao giờ
dám nghĩ đến ngày gặp lại. Nhiều khi những con người ấy lướt qua mình như cổ tích như
huyền thoại làm nên sự bí ẩn về nhau của những con người.
Mấy chục năm đã trôi qua, tôi đã không còn gặp lại những người lính năm xưa, mà có gặp
có lẽ bây giờ cũng khác. Cái thời của chúng tôi đã không còn nữa. Dù giờ đây đất nước đã
hòa bình và cũng chẳng ai mong đất nước gặp chiến tranh nhưng với tôi, tôi thực sự hạnh
phúc vì đã được sống một thời tuổi trẻ với những người lính, với những điều mông lung và
đầy bí ẩn…

Có một điều khá lạ lùng mà chính tôi đã cảm nhận trong thời gian tôi ở chiến trường. Đó là
giữa bom đạn như vậy, giữa rừng núi bạt ngàn như vậy, con người lại cảm thấy rất được tự
do. Sau này khi đi thực tế, gặp gỡ các cô gái thanh niên xung phong tôi mới hiểu ra rằng
khi con người được lao động, được sống và được huy sinh cho cái lý tưởng lớn lao trong
tâm hồn mình thì con người đó sẽ cảm thấy rất tự do, vui vẻ. Nhân vật trong câu chuyện
quả thật rất thảnh thơi và vô tư lự nữa. Họ có lý tưởng bảo vệ cuộc sống bình yên của đất
nước và đang hàng ngày hàng giờ thực hiện lý tưởng đó. Thế cho nên trong những giây
phút nghỉ ngơi, họ sống hoàn toàn thoả mái. Bom đạn không thể làm nguôi đi niềm vui
sống trong tâm hồn họ”.
Tác phẩm này được in lần đầu tiên trong tạp chí “Tác phẩm mới” và cả trong tuyển tập
“The art of the short story” (Nghệ thuật truyện ngắn thế giới). Sau này, tôi rất vui khi biết
tác phẩm này được đưa vào giảng dạy trong SGK lớp 9.
Tôi cũng mong những thế hệ trẻ giờ đây sẽ hiểu được phần nào cuộc sống của một thế trẻ
trong chiến tranh. Cho dù các bạn không phải trải qua những tháng ngày như thế, thậm chí
cả những thầy cô giáo giảng dạy về những tác phẩm chiến tranh cũng không có cuộc sống
trải nghiệm.
Những quả thực, điều đó là rất khó. Bởi lẽ có sống mới thực hiểu được tất cả những gì mà
những người lính, những cô gái thanh niên xung phong đã trải qua. Cũng chỉ có thế mới
hiểu hết được giá trị thực sự của cuốc sống này. Và như đã nói ban đầu, tôi hạnh phúc vì
được sống trong thời đại ấy…”
Yên Khương