Những mâu thuẫn cơ bản trong thời đại ngày nay và một số đối sách của việt nam để tồn tại, phát triển trong các mối quan hệ đó tiểu luận cao học

MỞ ĐẦU
Lịch sử phát triển của xã hội loài người thường được đo bằng những thiên
niên kỷ, thế kỷ, thập kỷ, năm tháng, ngày giờ. Nhưng còn một cách đo khác sâu
sắc hơn và có ý nghĩa hơn nhiều là xác định sự phát triển xã hội bằng những
chuyển biến, những thay đổi có tính bước ngoặt được bắt đầu từ những sự kiện đặc
biệt báo hiệu sự chuyển hóa về chất của đời sống xã hội. Đó là cách phân định xã
hội bằng thời đại, là việc dựa vào những tiêu chí nhất định để phân kỳ lịch sử và
đặt tên cho nó. Việc nhận thức rõ và xác định đúng thời đại có ý nghĩa cực kỳ quan
trọng vì nó giúp ta biết được những nấc thang phát triển của xã hội, nắm được yếu
tố có tính ổn định trong một thế giới đầy biến động, tìm thấy xu hướng tất yếu
trong vô vàn những hiện tượng phức tạp mang tính ngẫu nhiên của đời sống xã hội.
Mỗi quốc gia, mỗi dân tộc, đặc biệt là mỗi Đảng Cộng sản Mác-xít Lê-ninnít rất cần phải biết mình đang sống ở thời đại lịch sử nào với những đặc điểm, tính
chất, nội dung, xu thế phát triển của nó ra sao. Biết được như vậy cũng là hiểu rõ ta
đang sống ở đâu và sẽ đi tới đâu, giúp ta nhìn xa trông rộng, nắm bắt khuynh
hướng phát triển và quy luật xoay vần của nhân loại để vừa có thể lựa chọn được
hướng đi phù hợp với sự phát triển của lịch sử; vừa dự báo, và đoán định tới mức
lường trước được những thách đố phức tạp, tránh được những vấp váp sai lệch trên
đường đi, từ đó sẽ không bị chao đảo hoặc bị cuốn trôi trước phong ba bão táp của
đời sống chính trị quốc tế. Có như vậy, đất nước sẽ phát triển mạnh mẽ, thoát được
khó khăn nghèo đói; bình yên cho đất nước, hạnh phúc cho nhân dân.
Xuất phát từ những vấn đề lý luận cũng như thực tiễn do vậy em đã lựa chọn
đề tài: “Những mâu thuẫn cơ bản trong thời đại ngày nay và những đối sách để
Việt Nam tồn tại, phát triển trong các mâu thuẫn đó” để làm đề tài tiểu luận với
mong muốn hiểu rõ hơn về vấn đề này.
1


NỘI DUNG
Chương 1: MỘT SỐ KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THỜI ĐẠI NGÀY NAY
1.1.

Quan niệm về thời đại
Sự phân chia các thời đại trong lịch sử nhân loại là một công việc không đơn

giản, xuất phát từ những cơ sở, tiêu chí khác nhau. Có nhiều cách phân chia và
cách hiểu về thời đại.
Cách phân chia thời đại dựa trên những tiêu chí kỹ thuật như thời đại đồ đá,
thời đại đồ đồng, thời đại cối xay gió, thời đại máy móc hơi nước, thời đại tên lửa,
vũ trụ và thời đại tin học…
Phân chia dựa vào những yếu tố đặc thù của xã hội như thời kỳ (thời đại)
mông muội, dã man, gia trưởng, văn minh.
Phân chia thời đại theo nền văn minh. Như văn minh phương Tây, văn minh
Khổng giáo (nho giáo), văn minh Nhật Bản, văn minh Mỹ la-tinh, văn minh Châu
Phi. Cũng có quan điểm chia lịch sử loài người thành 3 nền văn minh kế tiếp nhau
tương ứng cới các thời đại: Văn minh nông nghiệp, văn minh công nghiệp và văn
minh hậu công nghiệp.
Nhìn chung, những cách phân chia nêu trên đều có sự khái quát cao, đều có
những căn cứ và có những yếu tố hợp lý nhất định, nhưng tất cả đều là cách nhình
phiến diện, mới chỉ nhấn mạnh được một vài khía cạnh của sức sản xuất, không chỉ
ra được tính chất tổng hòa của đời sống xã hội và đặc biệt là không nêu được động
lực chính của sự phát triển lịch sử xã hội.
Dựa trên cơ sở phương pháp luận biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử để
phân tích xã hội, các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác- Lê-nin đã xem xét vấn đề
2


thời đại một cách khoa học, phù hợp với sự vận động phát triển của lịch sử loài
người. Các ông đã coi hình thái tồn tại của thực tế xã hội là hình thái kinh tế - xã
hội và quá trình phát triển của xã hội là sự thay thế hình thái kinh tế - xã hội từ thấp
đến cao. Theo Mác và Ăng-ghen, lịch sử phát triển xã hội loài người cho đến thế
kỷ XIX là các hình thái: cộng sản nguyên thủy, chiếm hữu nô lệ, phong kiến và tư

bản chủ nghĩa. Từ đó, các ông đã rút ra kết luận là hình thái kinh tế -xã hội cộng
sản chủ nghĩa tất yếu sẽ thay thế hình thái kinh tế - xã hội tư bản chủ nghĩa.
Như vậy, có thể hiểu thời đại theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp.
Theo nghĩa rộng, thời đại là một khái niệm chính trị - kinh tế - xã hội khái
quát tiến trình phát triển của lịch sử loài người, là thời gian rất dài để chỉ sự phân
kỳ lịch sử xã hội và để phân biệt những nấc thang phát triển của hình thái kinh tế
xã hội mà theo đó nấc thang cao hơn, tiến bộ hơn sẽ phủ định nấc thang cũ, lạc hậu
để mở đường cho sự phát triển một thời đại mới. Sau Cách mạng Tháng Mười Nga,
nhân loại bắt đầu một thời đại mới, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới.
Thời đại theo nghĩa hẹp là khái niệm về thời gian để chỉ xu thế và nội dung
phát triển trên các phương diện kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật, công nghệ…
1.2.

Nội dung thời đại ngày nay
Theo quan điểm của Lê-nin, nội dung thời đại mới - thời đại ngày nay, là xóa

bỏ chủ nghĩa tư bản đồng thời thiết lập những cơ sở của xã hội là hội chủ nghĩa và
cộng sản chủ nghĩa. Đây là một quá trình lịch sử lâu dài, được bắt đầu từ nước Nga
sau Cách mạng Tháng Mười năm 1917, và sau đó là nhiều nước khác trên thế giới.
Vào những năm 1957 và 1960, Hội nghị đại biểu các Đảng cộng sản và công
nhân họp ở Mátxcơva, trên cơ sở tiếp thu ánh sáng tại di huấn của Lê-nin, đúc rút
3


kinh nghiệm từ thực tiễn sinh động của cách mạng thế giới, đã xác định: Nội dung
căn bản của thời đại chúng ta là sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội,
mở đầu bằng cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười vĩ đại ở nước Nga.
Nội dung thời đại có hai vấn đề mấu chốt
Một là, thời đại hiện nay là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa

xã hội trên phạm vi toàn thế giới.
Hai là, thời đại được mở ra từ Cách mạng Tháng Mười Nga. Nhận định về
nội dung thời đại như vậy là sự khái quát mang tính lý luận và thực tiễn sâu sắc,
đầy tính thuyết phục, đã được sự nhất trí cao trong phong trào cộng sản và công
nhân quốc tế.
Tuy nhiên, sau khi thể chế xã hội chủ nghĩa ở các nước Đông Âu và Liên Xô
sụp đổ, các thế lực thù địch lợi dụng sự kiện này để dấy lên một chiến dịch công
kích, xuyên tạc chủ nghĩa Mác - Lênin, bài bác những luận điểm cơ bản nhất về
thời đại hòng làm tiêu tan lý tưởng cộng sản trong tâm trí nhân loại.
Mặc dù tình hình thế giới trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới có nhiều
thay đổi, có khi là thay đổi khôn lường nhưng bản chất của thời đại không thay đổi.
Tình hình cụ thể trong từng thời kỳ của thế giới có những biến động nhưng điều đó
không làm thay đổi nội dung của thời đại; loài người vẫn đang trong thời đại quá
độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Các mâu thuẫn cơ bản trên thế giới
vẫn tồn tại và phát triển, có mặt sâu sắc hơn, nội dung và hình thức biểu hiện có
nhiều nét mới. Đấu tranh dân tộc và đấu tranh giai cấp vẫn diễn ra dưới nhiều hình
thức.
1.3.

Những vấn đề hiện nay

4


Nhịp độ chuyển biến của thế giới nhanh chóng đến mức khó hình dung. Quá
trình đó làm cho tính chất của thời đại càng phức tạp thêm bởi những biểu hiện
mới của nó.
Sau khi Liên Xô tan rã, chủ nghĩa tư bản thay đổi chiến lược ra sức lợi dụng
quá trình quốc tế hóa và toàn cầu hóa để tư bản hóa toàn thế giới. Đó là sự áp đặt
giá trị, đồng hóa thế giới theo màu sắc tư bản chủ nghĩa; là sự đe dọa, chà đạp, phá

vỡ các giá trị truyền thống của các dân tộc và các quốc gia có chủ quyền. Vì thế,
vấn đề nổi bật trên đời sống chính trị quốc tế hiện nay là các tầng lớp, giai cấp bị
áp bức, bóc lột và các dân tộc, các quốc gia độc lập quyết tâm chống lại sự áp đặt
và can thiệp, bảo vệ chủ quyền, bảo vệ giá trị truyền thống và định hướng phát
triển xã hội của mình. Trong bối cảnh ấy, định hướng xã hội chủ nghĩa là xu hướng
phát triển tất yếu của xã hội loài người.
Quá trình toàn cầu hóa, một mặt, tạo điều kiện cho sự hội nhập và vươn lên
của tất cả các nước, nhưng mặt khác, nó cũng là sự phân chia thành hai thái cực
giàu ngèo, tạo thế độc quyền chưa từng thấy của các trung tâm công nghiệp phát
triển trong các lĩnh vực tài chính, kỹ thuật công nghệ. Do đó, một số nước "sinh
sau đẻ muộn" khi bước vào quá trình công nghiệp hóa gặp rất nhiều khó khăn.
Bản thân các nước tư bản phát triển cũng gặp nhiều thách thức lớn. Do tư
bản tập trung cao độ, do sự phụ thuộc lẫn nhau trong quá trình "toàn cầu hóa" ngày
càng đi vào chiều sâu, trong khi đó các thể chế thuộc kiến trúc thượng tầng vẫn
chưa vượt khỏi phạm vi các quốc gia, dân tộc tư sản, nên mâu thuẫn vốn có giữa
lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất trong xã hội tư bản không hề giảm, mà
ngày càng tăng. Các công ty xuyên quốc gia sáp nhập, liên kết chặt chẽ với nhau
về tổ chức, vốn đầu tư, kỹ thuật, quản lý để chi phối thị trường quốc tế, làm cho
các đạo luật, quy tắc, trật tự của các quốc gia tư bản chủ nghĩa bị phá vỡ, không
5


kiểm soát được. Trong khi đó, ngay trong lòng các nước tư bản giàu có nhất vẫn
chứa đựng sự nghèo đói và đặc biệt là sự bất công. Tất cả những điều đó thực sự là
những quả bom nổ chậm, đe dọa xã hội của các nước tư bản phát triển. Cuộc
khủng hoảng tài chính - kinh tế toàn cầu diễn ra từ 2008 đến nay bắt đầu từ Mỹ và
lan ra toàn thế giới đã chứng tỏ những mâu thuẫn nội tại của nền kinh tế các nước
tư bản chủ nghĩa không hề dịu đi mà có phần sâu sắc hơn, khủng hoảng kinh tế là
căn bệnh trầm kha không thể thoát được của các thể chế kinh tế tư bản chủ nghĩa.
Quá trình toàn cầu hóa khi được gắn với việc tập trung tư bản thì đồng thời

cũng làm cho quy mô bóc lột của chủ nghĩa tư bản mở rộng, làm cho mâu thuẫn
thời đại thêm sâu sắc. Vì thế việc giải quyết những mâu thuẫn thời đại đòi hỏi phải
có sự tự giác cao, đồng thời cần có sự phối hợp khu vực và quốc tế, cần có nội
dung, phương pháp thích hợp.
Chính trong bối cảnh thế giới phức tạp như vậy, các dân tộc càng phải độc
lập, tự chủ và không ngừng sáng tạo, càng hội nhập thì càng cần phải phát huy bản
sắc dân tộc, giá trị chuẩn mực của dân tộc "hội nhập mà không hoà tan". Đúng là
thế giới phát triển theo quy luật của nó, nhưng cách thức phát triển và bước đi là vô
cùng phong phú, đa dạng. Mỗi nước phải tìm ra định hướng phát triển cho mình
trên cơ sở những xu hướng vận động của thời đại.
Đảng Cộng sản Việt Nam và nhân dân Việt Nam đang ra sức phát huy những
thành tựu đã đạt được, tiếp tục đưa sự nghiệp đổi mới có bước phát triển mới, sáng
tạo mô hình phát triển kinh tế- xã hội đậm nét Việt Nam, đưa nước ta tiến bước
vững chắc trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội, phù hợp với xu thế thời đại.

Chương 2: NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG THỜI ĐẠI NGÀY
NAY
6


2.1.

Tình hình thế giới hiện nay
Chế độ XHCN ở Liên Xô và các nước Đông Âu sụp đổ khiến cho chủ nghĩa

XH thế giới tạm thời lâm vào thoái trào, song điều đó không làm thay đổi tính chất
của thời đại, loài người vẫn đang trong thời đại quá độ từ CNTB lên chủ nghĩa XH,
những mâu thuẫn cơ bản trên thế giới vẫn tồn tại, có mặt phát triển sâu sắc hơn, nội
dung và hình thức biểu hiện có nhiều nét mới. Đấu tranh dân tộc và đấu tranh giai
cấp tiếp tục diễn ra với nhiều hình thức.

Nguy cơ chiến tranh thế giới hủy diệt bị đẩy lùi nhưng xung đột vũ trang,
chiến tranh cục bộ, xung đột về dân tộc, sắc tộc và tôn giáo, chạy đua vũ trang,
hoạt động can thiệp lật đổ, khủng bố vẫn xảy ra ở nhiều nơi.
Cách mạng khoa học kỹ thuật và công nghệ tiếp tục phát triển với trình độ
ngày càng cao, tăng nhanh lực lượng SX, đồng thời thúc đẩy quá trình chuyển dịch
cơ cấu kinh tế thế giới, tạo ra xu thế quốc tế hóa nền kinh tế toàn cầu và đời sống
xã hội. Quá trình toàn cấu hóa đặt ra cho các đang phát triển những thời cơ và
thách thức. Thời cơ do sự phát triển của cách mạng khoa học và công nghệ tạo ra là
nó đã tác động đến nền tảng kinh tế của tất cả các quốc gia, tạo ra xu thế đổi mới,
cải cách cả về kinh tế và chính trị xã hội. Nó đã tạo ra những điều kiện để phân loại
phát triển mạnh mẽ lực lượng sản xuất mà các nước nghèo và chậm phát triển có
thể tranh thủ ngay những thành tựu và điều kiện đó để phát triển đất nước. Thách
thức do cuộc cách mạng khoa học và công nghệ tạo ra là vì những thành tựu của nó
một phần đã bị con người sử dụng vào mục đích chiến tranh để sản xuất ra những
loại vũ khí giết người hàng loạt có thể hủy diệt nền văn minh nhân loại. Mặt khác
nó cũng còn tạo ra những thách thức về khoảng cách giàu nghèo và về vận tốc phát
triển đối với các nước nghèo và chậm phát triển về kinh tế

7


Cộng đồng thế giới xuất hiện những vấn đề có tính chất toàn cầu (bảo vệ
môi trường, hạn chế sự bùng nổ dân số, phòng ngừa và đẩy lùi những bệnh tật
hiểm nghèo). đó là những mâu thuẫn đang đặt ra có liên quan trực tiếp đến toàn bộ
nhân loại, mà không một quốc gia riêng lẻ nào có thể giải quyết được nếu không có
sự hợp tác đa phương. Điều đó phải có sự xích lại gần nhau giữa các quốc gia để
cùng nhau giải quyết. Những mâu thuẫn đó là: bùng nổ dân số, bệnh dịch, nợ, y tế,
ô nhiễm môi trường, phân công lao động XH, phát triển lực lượng SX …
Khu vực Châu Á - Thái Bình Dương đang phát triển năng động với tốc độ
cao nhưng cũng tiềm ẩn những nhân tố bất ổn định. Xét trên tổng thể Khu vực

Châu Á Thái Bình Dương là khu vực tập trung một số nước có tiềm năng nhất thế
giới về tài nguyên, kinh tế, khoa học và lao động, đây là thị trường lớn của thế giới.
song, là khu vực bị các nước lớn trách nhiệm giành quyền lực, sự không đồng nhất
về chính trị, những mâu thuẫn tôn giáo dân tộc và sắc tộc đậm nét, một số vấn đề
biên giới chưa được giải quyết…
2.2.

Những đặc điểm chủ yếu của thời đại ngày nay
Sự phát triển mạnh của cuộc CM khoa học công nghệ hiện đại nó tác động

mạnh mẽ và trực tiếp đến đời sống nhân dân các nước, nó đẩy mạnh xu thế toàn
cầu hóa nó đưa đến những thuận lợi đồng thời đặt ra những thách thức nhiều
nước,nhất là các nước chậm phát triển và đang phát triển.
Chủ nghĩa XH, phong trào cộng sản và công nhân lâm vào khủng hoảng thoái
trào làm thay đổi so sánh lực lượng trên trường quốc tế, có tác động đến sự vận
động của thời đại, nhưng điều đó không làm thay đổi tính chất thời đại.
Nguy cơ chiến tranh thế giới hủy diệt bị đẩy lùi. Những xung đột vũ trang,
chiến tranh cục bộ, những xung đột về sắc tộc, tôn giáo vẫn xảy ra ở nhiều nơi.

8


Cộng đồng thế giới đứng trước những vấn đề toàn cầu cấp bách đòi hỏi các
nước phải có sự hợp tác đa phương để giải quyết.
Cùng với sự phân cực tính chỉnh thể của thế giới ngày càng tăng, các nước có
chế độ chính trị khác nhau vừa hợp tác vừa đấu tranh cũng tồn tại hòa bình, hình
thành nên các khu vực tập trung cho sự phát triển.
2.3. Những mâu thuẫn cơ bản của thời đại ngày nay
2.3.1.

Mâu thuẫn giữa CNXH với CNTB
Đây là mâu thuẫn cơ bản nhất, bao trùm nhất và xuyên suốt nhất trong thời

đại ngày nay. Cu ba vẫn còn bị cấm vận, đối với Việt Nam và Trung Quốc thì các
thế lực thù địch không bao giờ muốn Đảng Cộng sản lãnh đạo, không bao giờ
muốn ta xây dựng thành công CNXH. Cuộc đấu tranh ý thức hệ tư tưởng XHCN –
hệ tư tưởng tư sản vẫn sôi động trước sự mất uy tín của CNTB và trước mưu đồ
của CN đế quốc không muốn để CNXH ở Liên Xô và Đông Âu phục hồi và ngăn
các nước khác đi vào CNXH, trước hết là các nước XHCN đang tồn tại. Tuy nhiên,
mâu thuẫn này về nội dung và hình thức biểu hiện có nhiều nét mới. Thể hiện trước
đây từ đối đầu nay chuyển sang đối thoại, vừa hợp tác vừa đấu tranh cùng tồn tại
hòa bình, sẵn sàng chuyển đối đầu, bất đồng sang thứ yếu để cùng hợp tác phát
triển. Sự chuyển hóa ấy thể hiện dưới 3 dạng cụ thể :
Tiến hành diễn biến hòa bình và đấu tranh chống diễn biến hòa bình. Hiện nay
Mỹ đang thực hiện chiến lược toàn cầu “vượt lên ngăn chặn” để thay thế cho chiến
lược trước đây, đây thực chất là chiến lược mạnh bạo hơn nhưng biện pháp sử
dụng một cách tòan diện hơn, sâu sắc hơn và tế nhị hơn. Ví dụ như : đối với khu
vực Châu á – Thái bình dương. Trong quan hệ với Trung quốc thì một mặt Mỹ ủng
hộ và quan hệ hợp tác với Trung quốc nhưng mặt khác Mỹ tìm cách kiềm chế
không muốn cho Trung quốc mạnh lên, trong quan hệ với Việt Nam, Mỹ tìm cách
xóa bỏ chế độ chính trị nhưng mặt khác vì lợi ích chiến lược lâu dài, Mỹ phải đầu
9


tư vào Việt Nam nhưng Mỹ lại gây sức ép với Việt Nam về vấn đề nhân quyền, tôn
giáo ... bởi vì Mỹ co rằng chính sách đối đầu về kinh tế dần dần sẽ làm thay đổi
được tư tưởng chính trị của tầng lớp thanh niên thích hưởng thụ và khi đó mới tiến
hành âm mưu lật đổ
+ Thứ hai là hành động lật đổ và đấu tranh, chống lật đổ
+ Thứ ba là áp đặt, can thiệp và đấu tranh chống áp đặt và can thiệp từ bên

ngoài. Ví dụ như : dự luật HR 2431 được hạ viện Mỹ thông qua, trong đó đưa ra 36
nước để trừng phạt (trong đó có Việt Nam), chúng ta đã kịch liệt phản đối buộc Mỹ
không thể tiến hành dự luật này
2.3.2.

Mâu thuẫn giữa CNTB với giai cấp công nhân, nhân dân lao động
Trong các nước tư bản. Đây vẫn là mâu thuẫn cơ bản của thời đại. Nó có

biểu hiện mới, về hình thức có vẻ như dịu đi do giai cấp tư sản tìm mọi cách để xoa
dịu cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân như : chăm lo chính sách xã hội hơn;
mua chuộc một bộ phận công nhân, trí thức; gắn lợi ích công nhân với lợi ích của
các công ty thông qua việc bán cổ phần hoặc sử dụng mọi hình thức tuyên truyền
tính ưu việt của xã hội tư bản .... nhưng về căn bản giai cấp tư sản không thể giải
quyết được mâu thuẫn vốn có của nó giữa tư bản và lao động, giữa tính chất xã hội
hóa rất cao của LLSX và chế độ sở hữu tư nhân TBCN.
2.3.3.

Mâu thuẫn giữa chủ nghĩa đế quốc với các dân tộc và các nước đang phát
triển vẫn là mâu thuẫn cơ bản và đang phát triển sâu sắc

Thế giới đang lên án gay gắt các nước tư bản phát triển bóc lột các nước nghèo,
đòi phải xóa nợ cho các nước nghèo. Cuộc chiến tranh ở CôXôVô với vũ khí công
nghệ cao, có sức tàn phá lớn, làm thiệt hại của Nam tư 132 tỷ USD, riêng việc cấm

10


vận đã làm thiệt hại 132 tỷ. Đối với IRắc, 10 năm sân bay Bátđa khôngmở cửa,
hàng triệu người chết đói vì chính sách cấm vận.
Các dân tộc hiện nay một số nước đã gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế của các

quốc gia, dân tộc này, buộc họ tập hợp lại trong cuộc đấu tranh chống cường quyền
áp đặt, đây là xu thế rất lớn với nhiều hình thức phong phú. Các cuộc tập họp lực
lượng ở Hội nghị Nam – Nam ở Cuba ở Seatll, Washington (Mỹ), trong UNCTAD
(Thái Lan) là những biểu hiện mới.
Các nước, các dân tộc tập họp lại đấu tranh chống cường quyền và áp đặt. Một
cuộc đấu tranh rất quyết liệt. Biểu hiện ở độc lập dân tộc không chỉ dừng lại ở độc
lập về chính trị, các nước đấu tranh giành độc lập về kinh tế để thiết lập một trật tự
về kinh tế thế giới mới, đấu tranh đòi công bằng dân chủ trong kinh tế.
2.3.4.

Mâu thuẫn giữa các nước tư bản, đế quốc với nhau còn rất phức tạp

Trong quan hệ giữa các nước đế quốc vừa thống nhất với nhau về chống CNXH
- CN cộng sản, nhưng cũng vừa có những mâu thuẫn với nhau về quyền lợi, ảnh
hưởng thị trường. Mâu thuẫn này còn hết sức phức tạp, thể hiện ở chiến tranh
thương mại, chống sự áp đặt của Mỹ về nhiều lĩnh vực .... Trong cuốn sách xuất
bản tháng 5/2000, Hubert Vedrin, Bộ trưởng Ngoại giao Pháp viết “là bạn, là đồng
minh, nhưng Pháp không chấp nhận phải đứng sau Mỹ”. Trong khi Mỹ lợi dụng
“dân chủ, nhân quyền” để can thiệp vào các quốc gia độc lập thì ông Hubert Vedrin
lại nói “nhiều nơi khát vọng dân chủ nhưng không nhất thiết là dân chủ giống hệt
chúng ta” và “đừng quên là trong quá khứ, những nhà truyền giáo, quan chức và
lính tráng của CN thực dân đã rao giảng rất nhiều về dân chủ, nhân quyền, những
điều mà chính họ ít khi áp dụng.
Đây là 4 mâu thuẫn cơ bản của thời đại ngày nay hiện đang tồn tại, có mặt phát
triển sâu sắc hơn, nội dung và hình thức biểu hiện đã có nhiều nét mới. Chính sự
11


vận động của các mâu thuẫn đó cùng với sự đấu tranh không mệt mỏi của giai cấp
công nhân và nhân dân lao động trên toàn thế giới sẽ quyết định số phận của

CNTB, của giai cấp tư sản. Vì thế, trong hoàn cảnh phức tạp của tình hình thế giới
hiện nay, việc nhận thức đúng đắn về vấn đề thời đại là rất quan trọng và cần thiết,
nó giúp cho giai cấp công nhân và nhân dân lao động, các Đảng Cộng sản và
phong trào cách mạng trên thế giới thoát ra khỏi tình trạng hoang mang dao động,
mất phương hướng. Từ đó, có thể đề ra đường lối chiến lược, sách lược, phương
pháp đấu tranh cách mạng nhằm đem lại hòa bình dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã
hội trên phạm vi toàn thế giới.

Chương 3: NHỮNG ĐỐI SÁCH CỦA VIỆT NAM ĐỂ TỒN TẠI VÀ PHÁT
TRIỂN TRONG CÁC MÂU THUẪN ĐÓ
12


3.1. Quan điểm của Đảng ta về thời đại ngày nay
Dựa trên cơ sở của chủ nghĩa Mác - Lê nin và sự vận động đầy phức tạp của
nền chính trị thế giới và nhất là những biểu hiện có tính chất đặc thù trong mỗi giai
đoạn cụ thể nhất, đặc biệt là sau năm 1991 khi tình hình thế giới thay đổi lớn, Đảng
ta đã nhận định :
“Thời đại ngày nay là thời đại quá độ từ CNTB lên chủ nghĩa XH trên phạm
vi toàn thế giới, mở đầu bằng cuộc CM tháng 10 Nga vĩ đại năm 1917, là thời đại
đấu tranh cho thắng lợi của hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa XH,
gắn liền với cuộc CM khoa học kỹ thuật và công nghệ hiện đại tạo ra những tiền đề
vật chất kỹ thuật XH ngày càng đầy đủ cho việc chuyển lên chủ nghĩa XH” (báo
cáo của đ/c Đặng Xuân Kỳ tại Hội nghị tập huấn toàn quốc 1994 – Hà Nội). Chính
cuộc CM khoa học công nghệ hiện đại tạo ra những tiền đề vật chất kỹ thuật ngày
càng đầy đủ cho việc tiến lên chủ nghĩa XH. Nó tác động đến nên KT thế giới và
mọi quốc gia. Đây là những thuận lợi nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức, do vậy
nó đòi hỏi các nước đi từ một nền KT kém phát triển phải tận dụng lợi thế này để
đẩy nhanh phát triển lực lượng SX, để rút ngắn thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa XH
Đồng thời Đảng cũng chỉ rõ : “Thời đại quá độ lên CNXH là thời đại đan xen giữa

CNXH và CNTB. CNXH sẽ ngày càng mạnh hơn và mở rộng từ một nước ra nhiều
nước. Còn CNTB thì ngày càng suy yếu và thu hẹp. Đó là xu thế chung có tính quy
luật xuyên suốt trong thời đại”
Sự sụp đổ của hệ thống XHCN ở Liên Xô và các nước Đông âu khiến cho
CNXH lâm vào thoái trào song sức sống của nó vẫn mạnh mẽ. Đại hội VIII của
Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định: “chế độ XHCN ở Liên Xô và các nước
Đông Âu sụp đổ khiến cho chủ nghĩa XH tạm thời lâm vào thoái trào, nhưng điều

13


đó không làm thay đổi tính chất của thời đại; loài người vẫn đang trong thời đại
quá độ từ CNTB lên chủ nghĩa XH.” (VKĐH 8, trang 76).
Sau những biến động chính trị cuối những năm 80, đầu những năm 90, với sự tan
rã của hệ thống XHCN ở Đông Âu và Liên Xô, chúng ta nhận thức rõ rằng
Thời đại ngày nay cũng là thời đại phong trào cộng sản và công nhân quốc
tế, phong trào hòa bình, dân chủ phát triển mạnh mẽ đã tác động sâu sắc đến chiều
hướng phát triển của thế giới. Sự sụp đổ chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu
không phải là từ bản chất chế độ, cũng hoàn toàn không phải là cách lựa chọn sai
lầm một sự “đẻ non”, Cách mạng tháng 10 Nga như những kẻ thù tư tưởng của
CNXH, những kẻ cơ hội rêu rao, mà thực chất - như Đảng ta đã chỉ rõ - là do sai
lầm về đường lối chính trị, tư tưởng, tổ chức của Ban lãnh đạo Đảng cộng sản các
nước đó, duy trì quá lâu cơ chế cũ đã tỏ ra bất cập trước thực tiễn mới, đưa đến
khủng hoảng kinh tế, xã hội. Bên cạnh đó là sự chống phá điên cuồng, tinh vi,
thâm độc và toàn diện của các thế lực đế quốc chủ nghĩa. CNXH hiện thực tạm
thời lâm vào thoái trào, song chủ nghĩa xã hội vẫn tỏ rõ sức sống của nó như ở Việt
Nam, Trung Quốc ... và ở giá trị đích thực của CN Mác - Lênin.
3.2.
3.2.1.

Những đối sách của Việt Nam trong để tồn tại và phát triển trong thời
đại ngày nay
Về chính sách đối ngoại
Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác

và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập
quốc tế; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc
tế; vì lợi ích quốc gia, dân tộc, vì một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa giàu mạnh.
Nhiệm vụ của công tác đối ngoại là giữ vững môi trường hòa bình, thuận lợi
cho đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ
14


quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; nâng cao vị thế của đất nước; góp phần
tích cực vào cuộc đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội
trên thế giới.
Về quan hệ song phương: Tiếp tục phương châm đa phương hóa, đa dạng
hóa quan hệ đối ngoại, Việt Nam sẽ ưu tiên phát triển quan hệ hợp tác và hữu nghị
truyền thống với các nước láng giềng có chung biên giới, đồng thời nỗ lực làm sâu
sắc hơn nữa quan hệ với các đối tác chủ chốt.
Là thành viên ASEAN: Việt Nam sẽ chủ động, tích cực và có trách nhiệm
cùng các nước xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh, tăng cường quan hệ với
các đối tác, duy trì và củng cố vai trò quan trọng của ASEAN trong các khuôn khổ
hợp tác ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương
Về ngoại giao đa phương: Với phương châm là thành viên có trách nhiệm
của cộng đồng quốc tế, Việt Nam sẽ mở rộng tham gia và đóng góp ngày càng tích
cực, chủ động, trách nhiệm vào các cơ chế, tổ chức, diễn đàn khu vực, đa phương
và toàn cầu, đặc biệt là Liên Hợp quốc.
Việt Nam sẽ tích cực hợp tác với các nước, các tổ chức quốc tế để đối phó
với các thách thức an ninh phi truyền thống, nhất là vấn đề biến đổi khí hậu.

Về biên giới lãnh thổ: thúc đẩy giải quyết những vấn đề còn tồn tại về biên
giới, lãnh thổ, ranh giới biển và thềm lục địa với các nước liên quan, trên cơ sở các
nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế và nguyên tắc ứng xử của khu vực; làm tốt
công tác quản lý biên giới, xây dựng đường biên giới hoà bình, hữu nghị, hợp tác
cùng phát triển.

15


Về các lĩnh vực khác: Việt Nam chủ trương phát triển quan hệ đối ngoại
đảng với các đảng cộng sản, công nhân, đảng cánh tả, các đảng cầm quyền và các
đảng khác, tiếp tục coi trọng và nâng cao hiệu quả công tác ngoại giao nhân dân.
Lợi ích quốc gia - dân tộc vừa là mục tiêu vừa là nguyên tắc cao nhất của
các hoạt động đối ngoại. Lợi ích quốc gia - dân tộc là lợi ích tối cao của gần 90
triệu nhân dân Việt Nam và hơn 4 triệu người Việt Nam ở nước ngoài.
3.2.2.

Về hội nhập kinh tế
Hội nhập quốc tế trở thành định hướng đối ngoại lớn, lấy hội nhập kinh tế là

trọng tâm và mở rộng sang các lĩnh vực khác: chính trị, quốc phòng, an ninh, văn
hóa-xã hội và ở mọi cấp độ song phương, khu vực, đa phương và toàn cầu.
Hội nhập kinh tế quốc tế là một chủ trương lớn của Đảng ta, là nội dung
trọng tâm của hội nhập quốc tế và là một bộ phận quan trọng, xuyên suốt của công
cuộc đổi mới. Trong gần 30 năm đổi mới vừa qua, các chủ trương cơ bản về hội
nhập kinh tế quốc tế được nêu tại các kỳ Đại hội Đảng; Bộ Chính trị và Ban Chấp
hành Trung ương đã ban hành ba Nghị quyết chuyên đề về hội nhập kinh tế quốc
tế.
Đại hội VI mở đầu cho thời kỳ đổi mới đất nước đã đưa ra chủ trương tranh
thủ những điều kiện thuận lợi về hợp tác kinh tế và khoa học kỹ thuật, tham gia

ngày càng rộng rãi vào việc phân công và hợp tác quốc tế trong “Hội đồng tương
trợ kinh tế và mở rộng với các nước khác".
Đại hội VII định hướng “đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ với các quốc
gia, các tổ chức kinh tế quốc tế".
Tại Đại hội VIII, mở ra chủ trương “Xây dựng một nền kinh tế mở, hội nhập
với khu vực và thế giới”.
16


Đại hội IX nhấn mạnh “chủ động hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực theo
tinh thần phát huy tối đa nội lực, nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế, bảo đảm độc
lập tự chủ và định hướng xã hội chủ nghĩa”.
Đại hội X nhấn mạnh chủ trương “chủ động và tích cực hội nhập kinh tế
quốc tế, đồng thời mở rộng hợp tác trên các lĩnh vực khác”.
Đại hội XI đã đề ra đường lối đối ngoại của Việt Nam trong thời kỳ phát
triển mới, trong đó có chủ trương rất quan trọng là “chủ động và tích cựchội nhập
quốc tế”. Từ “hội nhập kinh tế quốc tế” của các kỳ đại hội trước, chuyển sang “hội
nhập quốc tế” một cách toàn diện là một phát triển quan trọng về tư duy đối ngoại
của Đảng ta.

17


KẾT LUẬN
Do nhận thức đúng đắn về thời đại nên trong những năm qua Đảng ta đã xác
định đúng đắn đường lối chiến lược và sách lược, đưa đất nước Việt Nam đạt được
từ thắng lợi này sang thắng lợi khác, giữ vững ổn định chính trị để phát triển kinh
tế. Nền kinh tế Việt Nam đã từng bước đi lên vượt qua được khủng hoảng. Cuộc
sống của nhân dân ngày càng cải thiện, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế
ngày càng được củng cố. Các nước ngày càng tăng cường quan hệ hợp tác làm ăn

với Việt Nam. Sự thắng lợi của cách mạng Việt Nam đã cổ vũ động viên các nước
trong đấu tranh cho hòa bình, độc lập dân tộc, góp phần vào kho tàng lý luận của
CN Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
Việc nhận thức và xác định đúng đắn vấn đề thời đại hiện nay cùng với xác
định đúng hướng đi của đất nước, trong đó có đường lối chính sách đối ngoại.
Đảng và nhân dân ta đã góp phần tích cực vào việc làm rõ xu hướng phát triển tất
yếu của xã hội loài người.
Cho dù khúc quanh hiện nay của lịch sử đang là sự quá độ từ CNTB lên
CNXH trên thế giới kép dài thêm nhưng nó không thể làm đảo ngược được tính
chất và xu thế của thời đại. CNXH vẫn đang tồn tại thoát khỏi những khó khăn,
đang tiếp tục phát triển và khẳng định vị thế của mình. Loài người vẫn đang trong
thời đại quá độ từ CNTB lên CNXH.
Với những mâu thuẫn cua thời đại ngày nay hiện nay sẽ đòi hỏi Việt Nam
cần phải thực hiện những đối sách thích hợp nhằm giúp cho Việt Nam có thể cân
bằng được giữa các nước lớn trên thế giới trong giai đoạn hiện nay để thực hiện
được những chính sách đối ngoại phù hợp trên các lĩnh vực cũng như nhằm mục
đích thực hiện mục tiêu của đất nước nhằm xây dựng thành công mô hình chủ
nghĩa xã hội tại Việt Nam.
18


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Nguyễn Đức Bình (chủ biên), “Góp Phần Nhận Thức Thế Giới Đương

2.

Đại”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003.
Nguyễn Đức Bình (chủ biên), “Những đặc điểm lớn của thế giới đương

3.

đại “, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2008.
GS, TS. Vũ Văn Hiền (làm chủ biên), “Nhận thức về thời đại ngày nay”,

4.

Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010.
GS.TS. Nguyễn Phú Trọng, (Chủ nhiệm đề tài), “Đổi mới và phát triển ở
Việt Nam- một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, Nhà xuất bản Chính trị quốc

5.
6.
7.
8.
9.

gia (Tái bản lần thứ 2), Hà Nội, 2008.






19