hệ thống hóa kiến thức lịch sử 7

Chuyên đề Lịch sử 7

Tổ: Sử - Địa
CHUYÊN ĐỀ

HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC BẰNG PHƯƠNG PHÁP LẬP BẢNG NIÊN
BIỂU TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ 7
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lý do chọn đề tài
Lịch sử là một bộ môn khoa học xã hội rất quan trọng trong nhà trường, nó giúp
cho thế hệ trẻ hiểu được cội nguồn dân tộc, biết được quá khứ của tổ tiên. Học lịch sử
sẽ giúp học sinh hiểu được quy luật phát triển của xã hội loài người cũng như tính tất
yếu lịch sử của sự nghiệp giải phóng dân tộc. Học lịch sử góp phần giáo dục lòng yêu
nước, giáo dục thái độ đối với các giá trị truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc. Qua
đó, học sinh tự hào về truyền thống dân tộc, biết kế thừa và phát huy những tinh hoa
của tổ tiên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc ngày nay.
Với vị trí, chức năng, và nhiệm vụ quan trọng như vậy, nhưng hiện nay vai trò
của bộ môn Lịch sử trong trường THCS chưa thực sự được đề cao. Thực tế hiện nay
cho thấy kết quả học tập bộ môn Lịch sử rất thấp. Học sinh học bài một cách thụ động,
học bài theo kiểu học thuộc lòng, học vẹt nên quên kiến thức một cách nhanh chóng.
Nhiều học sinh nhớ kiến thức một cách mơ hồ, đọc tủ một vấn đề nào đó từ đầu đến
cuối, nhưng khi được yêu cầu trình bày một đoạn nhỏ trong vấn đề đó thì tỏ ra lúng
túng vì các em quen đọc vẹt, đọc liền mạch, mà không nhớ được bao quát của vấn đề.
Vì vậy, làm sao để giúp học sinh nhớ được kiến thức nhanh, lâu dài và có hệ
thống tiến tới nâng cao chất lượng bộ môn Lịch sử là một việc làm quan trọng đòi hỏi
giáo viên cần phải suy nghĩ. Là giáo viên dạy môn Lịch sử chúng tôi luôn trăn trở về
việc giảng dạy của mình. Làm sao để nâng cao chất lượng dạy học lịch sử, làm sao để
các em học sinh dễ tiếp thu kiến thức, yêu thích môn Lịch sử và học môn Lịch sử ngày
càng có hiệu quả hơn.
Với mong muốn sẽ góp phần giúp giáo viên tiến hành giờ dạy Lịch sử đạt hiệu
quả hơn, học sinh tiếp thu kiến thức nhanh hơn. Chúng tôi quyết định xây dựng chuyên

đề : “Hệ thống hóa kiến thức bằng phương pháp lập bảng niên biểu trong dạy học lịch
sử lớp 7”.

II. Cơ sở của đề tài
Trường THCS Nguyễn Huệ

Năm học: 2016 - 2017

1


Chuyên đề Lịch sử 7
1. Cơ sở lý luận

Tổ: Sử - Địa

Một giờ học đạt hiệu quả là một giờ học không chỉ tạo cho học sinh hứng thú
học tập mà còn cần ở học sinh khả năng nắm bắt kiến thức. Vì vậy, việc hệ thống hóa
kiến thức bằng bảng niên biểu trong dạy học Lịch sử sẽ góp phần giúp cho việc dạy và
học lịch sử đạt hiệu quả cao hơn, học sinh sáng tạo, tiết kiệm thời gian, ghi nhớ kiến
thức sâu và có hệ thống hơn.
Phương pháp này thường được áp dụng cho những bài ôn tập, tổng kết, hoặc bài
có những nội dung mang tính chất so sánh, liệt kê các sự kiện. Phương pháp này giúp
các em liệt kê được các sự kiện chính trong từng mục, từng bài, hoặc từng chương,
hoặc giúp các em có thể so sánh, đối chiếu giữa nội dung này với nội dung kia, giai
đoạn này, giai đoạn khác ..., đặc biệt với phương pháp này sẽ giúp các em khắc phục
được tình trạng nhầm lẫn kiến thức giữa nội dung sự kiện này với nội dung sự kiện
khác, kiến thức trọng tâm giai đoạn lịch sử này với giai đoạn lịch sử khác ... Từ đó
giúp các em hiểu sâu được bản chất của lịch sử, quy luật phát triển của lịch sử và nhất
là hiểu được ý nghĩa của việc học môn lịch sử và dần yêu thích môn lịch sử hơn. Với

phương pháp này giáo viên cũng có thể lưu ý với học sinh có thể sử dụng vào bài kiểm
tra, bài thi khi đề bài yêu cầu.
2. Cơ sở thực tiễn
Như đã nói do đặc thù của bộ môn Lịch sử là môn học có nhiều sự kiện, niên
đại nên rất khó học, khó nhớ. Thực tế hiện nay nhiều học sinh chưa tìm ra được
phương pháp học thích hợp, chưa biết cách hệ thống kiến thức để có thể nhớ lâu, hiểu
sâu kiến thức. Tình trạng trên dẫn đến việc học sinh chán học, học không có hứng thú
vì học trước quên sau, hoặc học nhưng chỉ là qua loa đại khái dẫn đến hiểu sai kiến
thức lịch sử một cách nghiêm trọng. Thực tế vấn đề sử dụng phương pháp hệ thống
hoá kiến thức trong dạy học lịch sử đã có sách đề cập đến, tuy nhiên hệ thống kiến
thức qua bảng biểu thì ít người đề cập đến có chăng chỉ sơ qua hoặc lồng ghép. Còn
đối với giáo viên thì một số giáo viên có tâm huyết với nghề đã nhận thấy rằng việc sử
dụng phương pháp hệ thống hoá kiến thức lịch sử bằng bảng niên biểu là phương pháp
học tập hữu ích cho học sinh, nên rất đầu tư cho việc tìm hiểu, nghiên cứu phương
pháp này, đặc biệt với phương pháp này càng thuận tiện hơn khi sử dụng công nghệ
thông tin. Tuy nhiên,vẫn còn một số giáo viên có quan niệm sai lệch khi cho rằng việc
sử dụng phương pháp này mất nhiều thời gian đầu tư nên chỉ hệ thống bằng cách trình
bày suông, hoặc nếu có sử dụng chỉ là qua loa đại khái, mà không giúp học sinh thấy

Trường THCS Nguyễn Huệ

Năm học: 2016 - 2017

2


Chuyên đề Lịch sử 7
Tổ: Sử - Địa
được từ việc hệ thống hoá kiến thức qua bảng biểu có thể giúp các em khái quát được
kiến thức trọng tâm của bài và đặc biệt khắc phục được tình trạng nhầm lẫn kiến thức.

Từ thực trạng trên đã dẫn đến chất lượng bộ môn lịch sử trong các nhà trường rất thấp,
các em hầu như không xác định được kiến thức trọng tâm, học trước quên sau, không
hiểu và nắm được bản chất của sự kiện. Mặt khác có em nhớ lẫn lộn giữa kiến thức
lịch sử thế giới với lịch sử Việt Nam, kiến thức bài này nhầm sang kiến thức bài khác.
Đặc biệt sau khi học xong một phần, một bài, hoặc một chương yêu cầu các em hệ
thống lại kiến thức trọng tâm hầu như các em không làm được.
Chính vì vậy, việc áp dụng phương pháp lập bảng niên biểu sẽ là phương pháp tối ưu
nhất để khắc phục những trình trạng trên.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Khái niệm về bảng niên biểu.
Bảng niên biểu hay còn gọi là bảng hệ thống hóa kiến thức. Thực chất đó là
bảng hệ thống kiến thức theo thứ tự thời gian, hoặc nêu lên các mối liên hệ giữa các sự
kiện cơ bản của một nước hay nhiều nước trong một thời kì. Hệ thống hóa kiến thức
bằng bảng niên biểu giúp học sinh nắm chắc các kiến thức cơ bản, tạo điều kiện cho tư
duy logic, liên hệ tìm ra bản chất sự kiện, nội dung lịch sử. Trên cơ sở đó vận dụng
làm các bài tập đòi hỏi kĩ năng thực hành hoặc yêu cầu tồng hợp kiến thức.
2. Các loại bảng niên biểu.
Niên biểu được chia làm 3 loại chính:
- Niên biểu tổng hợp: Bảng liệt kê những sự kiện lớn xảy ra trong thời gian dài. Loại
niên biểu này giúp học sinh không chỉ ghi nhớ những sự kiện chính mà còn nắm được
các mốc thời gian đánh dấu mối quan hệ của các sự kiện quan trọng.
- Niên biểu chuyên đề: Niên biểu này đi sâu trình bày nội dung một vấn đề quan trọng
nổi bật nào đó của một thời kỳ lịch sử nhất định; nhờ đó, học sinh hiểu được bản chất
sự kiện một cách toàn diện, đầy đủ.
- Niên biểu so sánh: Dùng để đối chiếu, so sánh các sự kiện xảy ra cùng một lúc trong
lịch sử, hoặc thời gian khác nhau nhưng có điểm tương đồng, dị biệt nhằm làm nổi bật
bản chất, đặc trưng của các sự kiện đó; hoặc để rút ra một kết luận khái quát. Bảng so
sánh là một dạng của niên biểu so sánh nhưng có thể dùng số liệu và cả tài liệu sự kiện
chi tiết để làm rõ bản chất, đặc trưng của các sự kiện cùng loại hoặc khác loại.
3. Vai trò và ý nghĩa của việc sử dụng bảng niên biểu trong dạy học Lịch sử 7.

Trường THCS Nguyễn Huệ

Năm học: 2016 - 2017

3


Chuyên đề Lịch sử 7
Tổ: Sử - Địa
Trong dạy học Lịch sử 7, phương pháp lập bảng niên biểu có vai trò hết sức
quan trọng, lập bảng niên biểu không những khái quát được nội dung kiến thức mà còn
là nguồn cung cấp kiến thức cho học sinh. Thông qua các bảng niên biểu học sinh có
thể nắm được kiến thức của bài học, hiểu sâu hơn các sự kiện lịch sử, gây hứng thú
học tập cho học sinh
Với phương pháp dạy học này, học sinh sẽ phát huy được tính tích cực, chủ
động trong quá trình học tập; rèn luyện cho học sinh các kĩ năng cần thiết như tổng
hợp, phân tích, so sánh, tư duy ngôn ngữ, khả năng sáng tạo cho học sinh, trên cơ sở
đó, học sinh vận dụng để làm các bài tập đòi hỏi kỹ năng thực hành hoặc yêu cầu tổng
hợp kiến thức.
Do đặc thù của bộ môn Lịch sử là những gì diễn ra trong quá khứ, nên học sinh
không trực tiếp quan sát thực tế được các sự kiện lịch sử. Do đó việc học tập, tiếp thu
kiến thức môn Lịch sử sẽ rất khó đối với học sinh.Vì vậy việc sử dụng phương pháp
lập bảng niên biểu có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với các em học sinh:
Thứ nhất giúp học sinh hệ thống được kiến thức trọng tâm của từng mục, từng
bài, hoặc từng chương sau khi đã học xong.
Thứ hai, phương pháp học này giúp các em nhớ lâu, nhớ sâu kiến thức lịch sử.
Thứ ba, phương pháp này giúp các em có thể phát triển khả năng tổng hợp, khả
năng phân tích, so sánh.
Thứ tư, phương pháp này còn là một phương tiện thay cho khối lượng lớn kiến

thức về từ ngữ, giúp các em phát triển tư duy để học tập tốt hơn bộ môn Lịch sử.
Với tất cả những ý nghĩa trên, việc sử dụng bảng hệ thống hoá kiến thức trong
dạy học lịch sử (đặc biệt là Lịch sử lớp 7), góp phần to lớn trong việc nâng cao chất
lượng bộ môn và hiệu quả học tập môn Lịch sử của học sinh.
4. Cách thức xây dựng bảng niên biểu.
* Cách bước lập bảng niên biểu:
Để xây dựng bảng niên biểu hệ thống hóa kiến thức phải trải qua các bước sau:
Bước 1: Trước tiên giáo viên phải chọn những kiến thức cơ bản, ngắn gọn nhưng phải
đảm bảo tính chính xác và phù hợp với mục đích, hình thức sử dụng bảng.
Bước 2: Giáo viên kẻ bảng phù hợp với mục đích, hình thức sử dụng bảng.
Bước 3: Giáo viên đưa nội dung kiến thức vào bảng và điều chỉnh cho phù hợp với
hình thức và mục đích sử dụng.
* Nguyên tắc và kĩ năng cơ bản để xây dựng bảng niên biểu.

Trường THCS Nguyễn Huệ

Năm học: 2016 - 2017

4


Chuyên đề Lịch sử 7
Tổ: Sử - Địa
Với phương pháp này giáo viên có thể hướng dẫn các em trong những bài tổng kết, ôn
tập, liệt kê sự kiện, hoặc những nội dung khác nhau để so sánh. Kiểu phương pháp này
giúp học sinh liệt kê được toàn bộ những sự kiện chính trong bài theo các mốc thời
gian, hoặc có thể so sánh nội dung này với nội dung kia, từ đó tránh được tình trạng
nhầm kiến thức hoặc thiếu các sự kiện.
Để sử dụng bảng hệ thống hóa kiến thức có hiệu quả trong dạy học Lịch sử nói
riêng dạy học nói chung, giáo viên phải xây dựng bảng hệ thống hóa kiến thức theo

mục đích và hình thức sử dụng. Giáo viên đứng lớp cần có sự chuẩn bị chu đáo, cẩn
thận nghiên cứu kĩ bài dạy. Nắm kiến thức cơ bản, thời gian, sự kiện lịch sử đồng thời
nắm vững phương pháp lập bảng niên biểu và tuân theo các nguyên tắc sau:
Thứ nhất: giáo viên hướng dẫn học sinh tìm những vấn đề, những nội dung có
thể hệ thống hóa bằng cách lập bảng. Đó là các sự kiện theo trình tự thời gian, các lĩnh
vực… Tuy nhiên, chỉ nên chọn những vấn đề tiêu biểu giúp việc nắm kiến thức tốt
nhất, đơn giản nhất, không nên đưa ra quá nhiều các loại bảng làm việc hệ thống kiến
thức trở nên rối rắm.
Thứ hai: Lựa chọn hình thức lập bảng với các tiêu chí phù hợp, với bảng niên
biểu sự kiện, có thể lập theo các tiêu chí thời gian, sự kiện, kết quả, ý nghĩa… Với
bảng niên biểu tổng hợp, tùy vấn đề mà xác định tiêu chí phù hợp. Với bảng niên biểu
so sánh, các nội dung so sánh càng cụ thể thì ý nghĩa khoa học càng cao. Vấn đề được
đặt ra để làm nổi bật bản chất sự kiện lịch sử, có thể so sánh ở các mặt: Tích cực, tiến
bộ với tích cực; tiến bộ tích cực với tiêu cực… Nhờ đó, giúp học sinh nhận thức được
chân lý lịch sử một cách cụ thể, có tính thuyết phục. Nếu là bảng so sánh 2 phong trào,
có thể lập với các tiêu chí hoàn cảnh, nhiệm vụ - mục tiêu, lãnh đạo, động lực, kết quả,
xu hướng phát triển…; so sánh các trận đánh có thể dựa vào hoàn cảnh, diễn biến, kết
quả, ý nghĩa…
Thứ ba: Lựa chọn kiến thức, đảm bảo các yêu cầu cơ bản, chính xác, ngắn gọn.
Có rất nhiều sự kiện, vì vậy phải biết chọn lọc những gì là cơ bản nhất, sử dụng từ ngữ
chính xác, cô đọng nhất. Không nên ôm đồm quá nhiều kiến thức khiến việc lập bảng
trở nên nặng nề, khó theo dõi nội dung và lôgic vấn đề. Điều kiện lập bảng hệ thống
kiến thức càng cụ thể, phong phú thì kết quả giáo dục càng cao. Sự kiện hình thành
phải rõ ràng, chân thực; số liệu phải chính xác, đầy đủ, có chọn lọc; vấn đề đưa ra cần
được phân tích sâu sắc, biện chứng để rút ra nhận xét chính xác, khoa học.
5. Các tình huồng có thể sử dụng bảng niên biểu.

Trường THCS Nguyễn Huệ

Năm học: 2016 - 2017

5


Chuyên đề Lịch sử 7
* Sử dụng bảng niên biểu trong phần kiểm tra bài cũ:

Tổ: Sử - Địa

Giáo viên có thể sử dụng bảng niên biểu ngay từ phần kiểm tra bài cũ để thay đổi
không khí cho những lần kiểm tra bài cũ chỉ đơn thuần là vấn đáp. Có thể thực hiện
bằng cách cho học sinh điền thời gian vào cột sự kiện tương ứng, việc này sẽ tạo
không khí thoải mái cho học sinh bước vào bài mới, rút ngắn thời gian kiểm tra bài cũ
một cách máy móc là hỏi và vấn đáp.
Ví dụ: Khi dạy bài 6. Các quốc gia phong kiến Đông Nam Á.
Ở tiết kiểm tra bài cũ, khi đặt câu hỏi về các giai đoạn phát triển của vương quốc Lào, giáo viên có
thể sử dụng bảng niên biểu để trống phần thời gian hoặc sự kiện để học sinh hoàn thành:

Thời gian
Nội dung các giai đoạn phát triển
Thời tiền sử
………………………………………………………………….
……………..
Một bộ phận người Thái di cư đến đất Lào gọi là người Lào Lùm
1353
………………………………………………………………….
……………… Giai đoạn thịnh vượng của Lạn Xạng.
Thế kỉ XVIII
…………………………………………………………………..
……………… Thực dân Pháp xâm lược biến Lào thành thuộc địa

Sau khi học sinh hoàn thành, giáo viên phản hồi bằng bảng sau:
Thời gian
Thời tiền sử
Thế kỉ XIII

Nội dung các giai đoạn phát triển
Chủ nhân là người Lào Thơng.
Một bộ phận người Thái di cư đến đất Lào gọi là người Lào

1353

Lùm
Tộc trưởng Pha Ngườm thống nhất các bộ lạc lập ra nước Lạn

Xạng.
Thế kỉ XV – XVII
Giai đoạn thịnh vượng của Lạn Xạng.
Thế kỉ XVIII
Lạng Xạng suy yếu, bị Xiêm xâm chiếm.
Cuối thế kỉ XIX
Thực dân Pháp xâm lược biến Lào thành thuộc địa
* Sử dụng bảng niên biểu trong phần giảng bài mới:
+ Sử dụng bảng niên biểu nhằm rèn luyện kĩ năng tự học:
Đối với bài học có dung lượng kiến thức quá nhiều trong khuôn khổ thời lượng nhất
định, để không mất nhiều thời gian trong việc ghi chép và diễn giải kiến thức một cách
tràn lan, giáo viên có thể trình bày những nét chính của sự việc, hiện tượng sau đó
hướng dẫn học sinh về nhà tự hoàn thiện bảng hệ thống kiến thức. Ưu điểm là rút ngắn
thời gian học những phần kiến thức không trọng tâm và dành cho những phần trọng
tâm, rèn luyện cho học sinh kĩ năng và ý thức tự học.
Ví dụ: Khi dạy bài 3. Cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản thời hậu kì trung đại ở Châu

Âu.

Trường THCS Nguyễn Huệ

Năm học: 2016 - 2017

6


Chuyên đề Lịch sử 7
Tổ: Sử - Địa
Giáo viên có thể yêu cầu học sinh hoàn thành bảng thống kê về các cuộc phát kiến địa
lý tiêu biểu với các tiêu chí: Thời gian, nhà phát kiến địa lí, địa điểm phát kiến.
Thời gian

Nhà phát kiến địa lí

Địa điểm phát kiến

1487

Đi-a-xơ

Đi vòng qua điểm cực nam châu Phi.

1492

Cô-lôm –Bô

Tìm ra châu Mĩ

1498

Va-xcô đơ Ga-ma

Cập bến cảng Calicut Ấn Độ

1519 – 1522

Ma-gien-lan

Vòng quanh trái đất.

+ Sử dụng bảng niên biểu dưới dạng bảng phụ:
Đối với những bài có nội dung diễn biến của cuộc đấu tranh, cuộc chiến tranh, những
thành tựu đạt được… Giáo viên xây dựng sẵn bảng hệ thống kiến thức hoàn chỉnh về
nội dung (ngắn gọn, cơ bản). Trong quá trình dạy, giáo viên chỉ đi sâu khai thác, nhấn
mạnh một số nội dung, sự kiện chính cho học sinh nắm. Ưu điểm giáo viên có thể
dành thời gian để đi sâu khai thác hoặc nhấn mạnh những nội dung kiến thức, sự kiện
chính, tiêu biểu nhất. Trình bày bài giảng ngắn gọn, súc tích giúp học sinh dễ nhớ, dễ
nắm bắt kiến thức.
Ví dụ: Khi dạy bài 19. Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
Giáo viên chuẩn bị sẵn bảng niên biểu về các sự kiện lịch sử trong giai đoạn 1424 – 1426, giải phóng
Nghệ An, Tân Bình, Thuận Hóa và tiến quân ra Bắc theo mẫu:

Thời gian
Sự kiện
12/10/1424
Hạ thành Đa Căng, Trà Lân giải phóng Nghệ An.
8/1425

Giải phóng Tân Bình, Thuận Hóa.
9/1426
Tiến quân ra Bắc mở rộng phạm vi hoạt động.
+ Sử dụng bảng niên biểu dưới dạng phiếu học tập:
Nhiều bài dạy, giáo viên có thể đưa ra 1, 2 hoặc nhiều bảng niên biểu trống và đặt câu
hỏi yêu cầu học sinh dựa vào SGK thảo luận, hoàn thành các đơn vị kiến thức tại lớp
theo hướng dẫn của giáo viên. Với loại này, học sinh được làm việc nhóm và phát huy
khả năng tư duy, sáng tạo để tìm ra đáp án chung. Mặt khác, giáo viên hướng dẫn hoc
sinh trả lời được những kiến thức chuẩn, ngắn gọn, súc tích nhất dựa trên những gợi ý
của giáo viên.
Ví dụ: Khi dạy bài ôn tập chương II và III.
Giáo viên cho học sinh thảo luận hoàn thành bảng phụ còn để trống về các cuộc kháng chiến chống
quân xâm lược thời Lý – Trần

Triều đại

Thời gian

Trường THCS Nguyễn Huệ

Cuộc kháng chiến

Năm học: 2016 - 2017

7


Chuyên đề Lịch sử 7
Lý

Tổ: Sử - Địa

Trần

Sau khi học sinh thảo luận và trình bày kết quả, giáo viên phản hồi lại bằng bảng kết quả sau:

Triều
đại
Lý
Trần

Thời gian

Cuộc kháng chiến

1077
Lý Thường Kiệt lãnh đạo nhân dân chống Tống
1258
Chiến thắng chống quân xâm lược Mông cổ lần I
1285
Chiến thắng chống quân xâm lược Nguyên lần II
1288
Chiến thắng chống quân xâm lược Nguyên lần III
+ Sử dụng bảng niên biểu dưới dạng bảng so sánh:
Khi muốn so sánh giữa đơn vị kiến thức này với đơn vị kiến thức khác ở trong cùng
một bài học hoặc giữa hai bài học khác nhau, giáo viên cũng có thể sử dụng bảng kiến
thức nhằm làm sáng tỏ hơn một sự việc, hiện tượng lịch sử. Ưu điểm giúp học sinh dễ
dàng thấy được điểm giống nhau và khác biệt nhất giữa các đơn vị kiến thức khác
nhau dựa trên gợi ý sẵn của giáo viên. Học sinh có thể hoạt động theo nhóm, phát huy
tính sáng tạo của học sinh.

Ví dụ: Khi dạy bài 17. Những nét chung của xã hội phong kiến.
Khi dạy bài này giáo viên có thể hướng dẫn học sinh lập bảng so sánh điểm giống và khác nhau của
xã hội phong kiến ở phương Đông và phương Tây về các tiêu chí: cơ sở kinh tế, xã hội, phương thức
bóc lột.

Đặc điểm
Cơ sở kinh tế

Phương Đông

Phương Tây

Nông nghiệp
Đóng kín trong các công xã
Đóng kín trong các lãnh địa
nông thôn
phong kiến
Gồm 2 giai cấp
Địa chủ và nông dân lĩnh canh
Lãnh chúa và nông nô
Bằng địa tô

Xã hội
Phương thức bóc
lột
* Sử dụng bảng niên biểu nhằm cung cấp tư liệu tham khảo

Trong quá trình biên soạn SGK và các tài liệu tham khảo môn Lịch sử, các nhà biên
soạn cung cấp nhiều bảng số liệu có giá trị để chứng minh cho một sự kiện, hiện tượng
lịch sử nào đó. Bởi vậy nếu giáo viên truyền tải được bảng số liệu đó vào bài giảng sẽ

góp phần làm cho bài giảng thêm phần thuyết phục. Giáo viên có thể sử dụng bảng số
liệu với chức năng để tham khảo về một sự kiện, hiện tượng lịch sử hoặc sử dụng với
chức năng là tài liệu để minh chứng cho một sự kiện, hiện tượng lịch sử nào đó. Ưu

Trường THCS Nguyễn Huệ

Năm học: 2016 - 2017

8


Chuyên đề Lịch sử 7
Tổ: Sử - Địa
điểm tăng tính thuyết phục cho bài giảng, giúp học sinh có cái nhìn đúng đắn về lịch
sử vàn yêu thích môn Lịch sử hơn.
Ví dụ: Khi dạy bài 10. Nhà Lý đẩy mạnh công cuộc xây dựng đất nước.
Giáo viên có thể cung cấp thêm tư liệu về các đời vua thời Lý để học sinh có cái nhìn bao quát hơn
về triều đại này qua bảng niên biểu sau:

Đời vua
1. Lý Thái Tổ (Lý Công Uẩn)
2. Lý Thái Tông (Lý Phật Mã)
3. Lý Thánh Tông (Lý Nhật Tôn)
4. Lý Nhân Tông (Lý Càn Đức)
5. Lý Thần Tông (Lý Dương Hoán)
6. Lý Anh Tông (Lý Thiên Tộ)
7. Lý Cao Tông (Lý Long Càn)
8. Lý Huệ Tông (Lý Hạo Sâm)
9. Lý Chiêu Hoàng (Phật Kim)
* Sử dụng bảng niên biểu trong phần sơ kết bài học

Thời gian
1010 - 1028
1028 - 1054
1054 - 1072
1072 – 1027
1128 – 1138
1138 – 1175
1176 – 1210
1211 – 1224
1224 - 1225

+ Sử dụng bảng niên biểu để củng cố kiến thức bài học:
Ở phần củng cố bài học, giáo viên sẽ phải hệ thống lại những kiến thức trọng tâm của
bài học, do vậy giáo viên cũng có thể sử dụng bảng niên biểu để củng cố bài học. Ưu
điểm giúp học sinh dễ học, dễ nhớ những kiến thức cơ bản nhất.
Ví dụ: Khi dạy bài 3. Cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản thời hậu kì trung đại ở Châu
Âu.
Trong phần củng cố bài học, giáo viên yêu cầu học sinh hoàn thành bảng so sánh một
số nội dung của phong trào văn hóa Phục Hưng và phong trào cải cách tôn giáo theo
mẫu sau:

Nội dung
Nguyên nhân

Văn hoá phục hưng

Cải cách tôn giáo

Nhà cải cách tiêu biểu

Nội dung
Tác động
+ Sử dụng bảng niên biểu dưới dạng bài tập về nhà:
Cuối mỗi bài học đều có những câu hỏi, bài tập ở mức độ vận dụng, có sự so sánh giữa
kiến thức bài học đó với kiến thức của bài học trước đó. Trong khi đó thời gian một
tiết học không cho phép giáo viên giải đáp trên lớp nên giáo viên có thể hướng dẫn các

Trường THCS Nguyễn Huệ

Năm học: 2016 - 2017

9


Chuyên đề Lịch sử 7
Tổ: Sử - Địa
em về nhà hoàn thành. Ưu điểm rèn luyện cho học sinh khả năng tự học và tư duy làm
việc độc lập, đây là câu hỏi, bài tập phân loại học sinh khá, giỏi.
Ví dụ: Khi dạy bài 21 Ôn tập chương IV.
Khi kết thúc nội dung bài học giáo viên có thể yêu cầu học sinh về nhà hoàn thành
bảng thống kê các tác phẩm văn học, sử học thời Lý- Trần- Lê sơ.

Các tác
phẩm văn
học

Thời Lý
(1010-1225)
Bài thơ thần
“Nam quốc

sơn hà” của
Lý Thường
Kiệt.

Các tác
phẩm sử học

Thời Trần
Thời Lê Sơ
(1226-1400)
(1428-1527)
-“Hịch tướng sĩ” của Trần -“Quân Trung từ mệnh tập”,
Quốc Tuấn.
“Bình Ngô đại cáo”, “Chí
-“Tụng giá hoàn kinh sư” Linh Sơn Phú” của Nguyễn
của Trần quang Khải.
Trãi.
-“Bạch đằng giang phú”
- “Hồng Đức quốc âm thi
của Nguyễn Trãi.
tập, Quỳnh uyển cửu ca của
Lê Thánh Tông.
-“Đại Việt sử kí” của
-“Đại Việt sử kí toàn thư”
Lê Văn Hưu.
của Ngô Sĩ Liên.
-“Lam Sơn thực lục” của
Nguyễn Trãi.

C. KẾT THÚC VẤN ĐỀ

Dạy học lịch sử ở trường phổ thông là một quá trình sư phạm phức tạp, bao gồm
nhiều hoạt động khác nhau của giáo viên và học sinh. Những hoạt động đó nhằm mục
đích giúp học sinh nắm vững tri thức lịch sử, phát triển tư duy. Chính vì vậy để nâng
cao hiệu quả giảng dạy, đòi hỏi giáo viên phải biết vận dụng sáng tạo nhiều phương
pháp dạy học khác nhau. Tạo hứng thú học tập, khắc sâu kiến thức, phát triển thao tác
tư duy và khả năng sáng tạo của học sinh.
Trong quá trình giảng dạy bộ môn Lịch sử, bản thân tôi nhận thấy việc sử dụng
phương pháp hệ thống hóa kiến thức qua bảngt niên biểu trong dạy học lịch sử góp

Trường THCS Nguyễn Huệ

Năm học: 2016 - 2017

10


Chuyên đề Lịch sử 7
Tổ: Sử - Địa
phần không nhỏ trong việc phát huy tính tích cực và khả năng tư duy của học sinh. Với
phương pháp này, giáo viên và học sinh đều đạt hiệu quả cao trong việc truyền đạt và
tiếp thu kiến thức, qua đó đáp ứng được mục tiêu đổi mới phương pháp dạy và học.
Với chuyên đề này, tôi hy vọng sẽ góp phần nhỏ vào việc giúp giáo viên và học
sinh trường chúng tôi nói riêng, các đồng nghiệp và học sinh trường bạn nói chung
thực hiện việc dạy và học môn Lịch sử tốt hơn nhằm nâng cao chất lượng giáo dục
trong chương trình đổi mới giáo dục. Hy vọng rằng chuyên đề sẽ nhận được sự tham
gia góp ý kiến xây dựng của hội đồng bộ môn để cách dạy học lịch sử bằng bảng niên
biểu hệ thống kiến thức được ứng dụng rộng rãi và trở thành một phương pháp lợi thế
trong dạy học lịch sử. Xin chân thành cảm ơn!

Trường THCS Nguyễn Huệ

Năm học: 2016 - 2017

11