Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––––––

LÊ NGỌC NƢƠNG

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN
CÁC DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP NHỎ VÀ
VỪA TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––––––––––––

LÊ NGỌC NƢƠNG

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN
CÁC DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP NHỎ VÀ
VỪA TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 9.34.04.10

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Nguyễn Thị Gấm

THÁI NGUYÊN - 2018


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, là kết quả hoạt
động nghiêm túc, tìm tòi trong quá trình nghiên cứu của tôi. Các nội dung nêu trong
luận án là trung thực, mọi trích dẫn đều đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Những kết quả
nghiên cứu của luận án đã đƣợc tác giả công bố trên các tạp chí khoa học và không
trùng với bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận án

Lê Ngọc Nƣơng


ii
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo và các thầy cô giáo
Khoa Quản lý - Luật Kinh tế - Trƣờng Đại học Kinh tế & QTKD - Đại học Thái
Nguyên đã tạo điều kiện cho tôi học tập và nghiên cứu.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới PGS. TS. Nguyễn Thị Gấm - ngƣời
hƣớng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ và định hƣớng để tôi hoàn thành Luận án.
Tôi xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo Sở Công Thƣơng, Sở Kế hoạch & Đầu tƣ,
Sở Lao động - Thƣơng binh và Xã hội và Cục Thống kê tỉnh Thái Nguyên cùng các
chủ doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đã nhiệt tình hợp tác và giúp đỡ tôi
thực hiện Luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã luôn kịp thời động
viên, chia sẻ và tạo điều kiện tốt nhất trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu.
Thái Nguyên, ngày tháng năm

Tác giả luận án

Lê Ngọc Nƣơng


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii
MỤC LỤC ................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ viii
DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................x
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ............................................................................. xii
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ...............................................................................2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................3
4. Những đóng góp mới của luận án ...........................................................................4
5. Kết cấu của luận án .................................................................................................4
Chƣơng 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ..............................................................5
1.1. Những nghiên cứu về các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh nghiệp
công nghiệp nhỏ và vừa ...................................................................................5
1.1.1. Nghiên cứu ở nƣớc ngoài ..................................................................................5
1.1.2. Nghiên cứu ở Việt Nam ..................................................................................10
1.2. Tóm lƣợc các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh nghiệp công nghiệp
nhỏ và vừa ......................................................................................................14
1.3. Đánh giá chung về kết quả của các công trình khoa học đã nghiên cứu ...........16
1.4. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu ...............................................................16
Tóm tắt chƣơng 1 ......................................................................................................18
Chƣơng 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH

HƢỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA ..............................................................................................19
2.1. Lý luận chung về doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ..................................19
2.1.1. Một số khái niệm .............................................................................................19
2.1.2. Phân loại doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa............................................26
2.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam .................27


iv
2.1.4. Vai trò của doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa đối với nền kinh tế..........29
2.2. Lý luận chung về các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh nghiệp công
nghiệp nhỏ và vừa ..........................................................................................33
2.2.1. Khái niệm phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa..........................33
2.2.2. Nội dung phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ...........................35
2.2.3. Cơ sở lựa chọn các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển các doanh nghiệp
công nghiệp nhỏ và vừa .................................................................................36
2.2.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ
và vừa .............................................................................................................38
2.3. Cơ sở thực tiễn và bài học kinh nghiệm về phát triển các doanh nghiệp
công nghiệp nhỏ và vừa .................................................................................45
2.3.1. Kinh nghiệm phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ở một
số quốc gia ......................................................................................................45
2.3.2. Kinh nghiệm phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ở một số
địa phƣơng trong nƣớc ...................................................................................52
2.3.3. Bài học kinh nghiệm cho phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và
vừa tỉnh Thái Nguyên .....................................................................................60
Tóm tắt chƣơng 2 ......................................................................................................63
Chƣơng 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................64
3.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................64
3.2. Khung phân tích về các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển các doanh nghiệp

công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên ....................................................64
3.2.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất về các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển các
doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên .............................64
3.2.2. Các giả thuyết nghiên cứu ...............................................................................65
3.3. Quy trình nghiên cứu .........................................................................................66
3.4. Nghiên cứu định tính thang đo các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh
nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên ........................................67
3.4.1. Mục đích..........................................................................................................68
3.4.2. Phƣơng pháp nghiên cứu.................................................................................68


v
3.4.3. Kết quả nghiên cứu định tính về các nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển
các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên .......................68
3.5. Nghiên cứu định lƣợng sơ bộ .............................................................................73
3.5.1. Mẫu nghiên cứu và phƣơng pháp thu thập dữ liệu .........................................73
3.5.2. Phƣơng pháp phân tích sơ bộ thang đo ...........................................................74
3.5.3. Kết quả nghiên cứu định lƣợng sơ bộ .............................................................74
3.6. Bản khảo sát chính thức .....................................................................................75
3.7. Nghiên cứu định lƣợng chính thức.....................................................................77
3.7.1. Phƣơng pháp thu thập thông tin ......................................................................77
3.7.2. Phƣơng pháp phân tích thông tin ....................................................................80
3.7.3. Tiêu chí đánh giá sự phát triển của doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ...84
Tóm tắt chƣơng 3 ......................................................................................................88
Chƣơng 4: PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN PHÁT
TRIỂN CÁC DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
TỈNH THÁI NGUYÊN ................................................................................89
4.1. Khái quát chung về tỉnh Thái Nguyên ...............................................................89
4.1.1. Điều kiện tự nhiên của tỉnh Thái Nguyên .......................................................89
4.1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội của tỉnh Thái Nguyên..............................................90

4.1.3. Những thuận lợi và khó khăn cho phát triển doanh nghiệp công nghiệp
nhỏ và vừa trên địa bàn ..................................................................................93
4.2. Thực trạng phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên ..95
4.2.1. Quá trình hình thành và phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ....95
4.2.2. Thực trạng tăng trƣởng doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh
Thái Nguyên ..................................................................................................97
4.2.3. Sự chuyển dịch cơ cấu doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ......................99
4.2.4. Sự tăng trƣởng về chất lƣợng của các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ....101
4.3. Thực trạng các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh nghiệp công nghiệp
nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên nhìn từ phía doanh nghiệp ............................109
4.3.1. Nhóm các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp ..................................................109
4.3.2. Nhóm các nhân tố bên trong doanh nghiệp................................................... 123
4.4. Phân tích ảnh hƣởng của các nhân tố đến phát triển doanh nghiệp công
nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên ...........................................................132


vi
4.4.1. Mô tả đặc điểm mẫu nghiên cứu ...................................................................132
4.4.2. Kết quả kiểm định thang đo bằng phân tích nhân tố khám phá (EFA) .........134
4.4.3. Kết quả phân tích nhân tố khẳng định (CFA) ...............................................135
4.4.4. Kết quả CFA mô hình các nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển các
DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên .....................................................................136
4.4.5. Kiểm định mô hình lý thuyết và giả thuyết nghiên cứu bằng mô hình cấu
trúc tuyến tính (SEM) ...................................................................................139
4.5. Đánh giá chung về sự phát triển của các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và
vừa tỉnh Thái Nguyên ...................................................................................146
4.5.1. Những mặt đạt đƣợc trong phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ
và vừa tỉnh Thái Nguyên ..............................................................................146
4.5.2. Những vấn đề còn tồn tại trong phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ
và vừa tỉnh Thái Nguyên ..............................................................................147

4.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong phát triển doanh nghiệp công
nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên ...........................................................148
Tóm tắt chƣơng 4 ....................................................................................................150
Chƣơng 5: GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP CÔNG
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TỈNH THÁI NGUYÊN ĐẾN NĂM 2025,
TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030 ....................................................................151
5.1. Bối cảnh trong nƣớc và địa phƣơng đối với phát triển doanh nghiệp công
nghiệp nhỏ vừa tỉnh Thái Nguyên ................................................................151
5.2. Xây dựng mô hình phân tích SWOT của doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và
vừa tỉnh Thái Nguyên ...................................................................................152
5.3. Quan điểm và định hƣớng phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa
tỉnh Thái Nguyên ..........................................................................................154
5.3.1. Quan điểm phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên ...154
5.3.2. Định hƣớng phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh
Thái Nguyên ................................................................................................154
5.4. Một số giải pháp nhằm phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa
tỉnh Thái Nguyên ..........................................................................................157
5.4.1. Hoàn thiện chính sách về khoa học công nghệ .............................................157


vii
5.4.2. Hoàn thiện chính sách nguồn nguyên liệu cho phát triển doanh nghiệp
công nghiệp nhỏ và vừa ...............................................................................159
5.4.3. Hoàn thiện các chính sách về lao động trong doanh nghiệp công nghiệp
nhỏ và vừa ....................................................................................................160
5.4.4. Nâng cao năng lực quản lý của chủ DN và bộ máy quản lý trong DN .........161
5.4.5. Hoàn thiện chính sách tài chính nhằm hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp
nhỏ và vừa ....................................................................................................163
5.5. Một số kiến nghị nhằm phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa
tỉnh Thái Nguyên ..........................................................................................164

5.5.1. Kiến nghị nhằm hoàn thiện chính sách Chính sách của Nhà nƣớc ...............164
5.5.2. Kiến nghị hoàn thiện chính sách hỗ trợ của địa phƣơng trong phát triển
doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên ...........................165
KẾT LUẬN ............................................................................................................168
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ CỦA
TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN..........................................170
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................171
PHỤ LỤC


viii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
TIẾNG VIỆT

1

BHXH

Nghĩa đầy đủ tiếng Việt
Bảo hiểm xã hội

2

CBCNV

Cán bộ công nhân viên

3

CCN

Cụm công nghiệp

4

CN

Công nghiệp

5

CNH - HĐH

Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

6

CNSX

Công nghệ sản xuất

7

CP

Chính phủ

8

CS

Cộng sự

9

DN

Doanh nghiệp

10

DNCB

Doanh nghiệp chế biến

11

DNCN

Doanh nghiệp công nghiệp

12

DNCNNVV

Doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa

13

DNNVV

Doanh nghiệp nhỏ và vừa

14

ĐP

Địa phƣơng

15

GTGT

Giá trị gia tăng

16

GTSX

Giá trị sản xuất

17

HĐLĐ

Hợp đồng lao động

18

HTX

Hợp tác xã

19

KCN

Khu công nghiệp

20

LĐ

Lao động

21

MT

Môi trƣờng

22

QHCT

Quy hoạch chi tiết

23

SX

Sản xuất

24

SXKD

Sản xuất kinh doanh

25

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

26

TTHC

Thủ tục hành chính

27

TW

Trung ƣơng

28

VLXD

Vật liệu xây dựng

STT

Từ viết tắt


ix
TIẾNG ANH

29

Từ
viết tắt
CFA

Confirmatory Factor Analysis

Phân tích nhân tố khẳng định

30

EFA

Exploratory Factor Analysis

Phân tích nhân tố khám phá

31

SEM

Structural Equation Modeling

Mô hình cấu trúc tuyến tính

STT

Nghĩa đầy đủ tiếng Anh

Nghĩa đầy đủ tiếng Việt


x
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1. Bảng tổng hợp các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh nghiệp công
nghiệp nhỏ và vừa ................................................................................................ 15
Bảng 2.1. Tiêu chí phân loại DNNVV ở một số nƣớc công nghiệp phát triển ................. 22
Bảng 2.2.Tiêu chí phân loại DNNVV ở một số nƣớc đang phát triển ............................... 23
Bảng 2.3. Tiêu thức phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Nghị định số
56/2009/NĐ-CP ................................................................................................... 25
Bảng 3.1. Thang đo trình độ công nghệ sản xuất ................................................................. 68
Bảng 3.2. Thang đo trình độ công nghệ sản xuất sau điều chỉnh ....................................... 69
Bảng 3.3. Thang đo Chính sách của Nhà nƣớc .................................................................... 69
Bảng 3.4. Thang đo nguồn nguyên liệu ................................................................................ 70
Bảng 3.5. Thang đo lao động ................................................................................................. 70
Bảng 3.6. Thang đo lao động sau điều chỉnh........................................................................ 71
Bảng 3.7. Thang đo năng lực quản lý.................................................................................... 71
Bảng 3.8. Thang đo chính sách hỗ trợ của địa phƣơng ....................................................... 72

Bảng 3.9. Thang đo tiếp cận tài chính ................................................................................... 72
Bảng 3.10. Thang đo sự phát triển của DNCNNVV ........................................................... 73
Bảng 3.11. Kết quả Cronbach’s Alpha các biến................................................................... 75
Bảng 3.12. Thang đo tổng hợp đã hiệu chỉnh để đƣa vào phân tích định lƣợng............... 75
Bảng 3.13. Thang đo quãng Likert đo lƣờng mức độ đồng ý ............................................. 79
Bảng 4.1. Dân số và lao động Thái Nguyên giai đoạn 2005 - 2016................................... 92
Bảng 4.2. Tốc độ tăng trƣởng về số lƣợng các doanh nghiệp công nghiệp Thái
Nguyên từ năm 2014 đến 2016 .......................................................................... 97
Bảng 4.3. Cơ cấu và tăng trƣởng về số lƣợng các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên từ
năm 2014 đến năm 2016 ..................................................................................... 98
Bảng 4.4. Số lƣợng DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên phân theo loại hình
doanh nghiệp ................................................................................. 99
Bảng 4.5. Số DNCNNVV hoạch toán độc lập phân theo đơn vị hành chính ................. 100
Bảng 4.6. Tổng nguồn vốn của các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ................... 102


xi
Bảng 4.7. Quy mô vốn kinh doanh bình quân của 1 DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên . 102
Bảng 4.8. Tốc độ tăng trƣởng doanh thu thuần theo ngành công nghiệp của các
DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên từ năm 2014 đến năm 2016 ........................ 103
Bảng 4.9. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các DNCNNVV tỉnh Thái
Nguyên giai đoạn 2014 - 2016 ......................................................................... 104
Bảng 4.10. Tốc độ tăng trƣởng lao động trong các doanh nghiệp công nghiệp Thái
Nguyên phân theo ngành kinh tế...................................................................... 105
Bảng 4.11. Tốc độ tăng trƣởng lao động trong các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và
vừa phân theo ngành kinh tế ............................................................................. 106
Bảng 4.12. Cơ cấu trình độ ngƣời lao động trong các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên
năm 2016 ............................................................................................................ 107
Bảng 4.13. Quy mô lao động bình quân của một DNCNNVV ........................................ 107
Bảng 4.14. Kết quả tạo việc làm cho ngƣời lao động tại các DNCNNVV tỉnh Thái

Nguyên giai đoạn 2014 - 2016 ......................................................................... 108
Bảng 4.15. Cơ cấu trình độ chủ DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên...................................... 128
Bảng 4.16. Chƣơng trình khuyến công địa phƣơng đến năm 2020 ................................. 129
Bảng 4.17. Mô tả đặc điểm mẫu nghiên cứu ...................................................................... 133
Bảng 4.18. Tổng hợp kết quả phân tích EFA các biến ...................................................... 134
Bảng 4.19. Tổng hợp kết quả phân tích CFA các biến ...................................................... 135
Bảng 4.20. Hệ số tin cậy tổng hợp, phƣơng sai trích của mô hình ................................... 137
Bảng 4.21. Kiểm định giá trị phân biệt giữa các khái niệm trong mô hình ..................... 138
Bảng 4.22. Kết quả kiểm định mối quan hệ nhân quả giữa các khái niệm trong mô
hình lý thuyết ...................................................................................................... 140
Bảng 4.23. Kết quả ƣớc lƣợng bằng Bootstrap với N = 500............................................. 141
Bảng 4.24. Hệ số hồi quy chuẩn hóa của mô hình lý thuyết ............................................. 142
Bảng 5.1. Kết quả phân tích SWOT cho doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh
Thái Nguyên ....................................................................................................... 152


xii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 3.1. Khung phân tích các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển DNCNNVV
tỉnh Thái Nguyên .....................................................................................65
Sơ đồ 3.2. Quy trình nghiên cứu ...............................................................................66
Sơ đồ 4.1. Kết quả CFA mô hình các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển các
DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên ..............................................................136
Sơ đồ 4.2. Kết quả kiểm định SEM mô hình lý thuyết ...........................................139
Biểu đồ 4.1. Đánh giá chung của đối tƣợng nghiên cứu về nhân tố Chính sách của
Nhà nƣớc ................................................................................................114
Biểu đồ 4.2. Đánh giá chung của đối tƣợng nghiên cứu về nhân tố chính sách
hỗ trợ của địa phƣơng ............................................................................118
Biểu đồ 4.3. Đánh giá chung của đối tƣợng nghiên cứu về nhân tố nguồn
nguyên liệu.............................................................................................123

Biểu đồ 4.4. Đánh giá chung của đối tƣợng nghiên cứu về nhân tố trình độ công
nghệ sản xuất .........................................................................................125
Biểu đồ 4.5. Đánh giá chung của đối tƣợng nghiên cứu về nhân tố lao động ........126
Biểu đồ 4.6. Trình độ của chủ DNCNNVV qua 3 năm ..........................................127
Biểu đồ 4.7. Đánh giá chung của đối tƣợng nghiên cứu về nhân tố năng lực
quản lý ...................................................................................................130
Biểu đồ 4.8. Đánh giá chung của đối tƣợng nghiên cứu về nhân tố tiếp cận tài chính ..132


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bất kỳ một quốc gia nào muốn đạt tới sự phát triển không thể không kể đến
vai trò của hệ thống doanh nghiệp. Bên cạnh những doanh nghiệp (DN) lớn vốn
thƣờng đƣợc xem nhƣ những đầu tàu phát triển của nền kinh tế, ngƣời ta ngày càng
quan tâm một số lƣợng đáng kể các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) mà vị trí
và vai trò của nó đã đƣợc khẳng định qua thực tế phát triển kinh tế của nhiều quốc
gia, nhiều nền kinh tế. Ở Việt Nam, sự phát triển của các DNNVV đã và đang tạo ra
động lực tăng trƣởng kinh tế và trở thành định hƣớng chiến lƣợc quan trọng trong
chiến lƣợc phát triển kinh tế xã hội đất nƣớc.
Trong những năm vừa qua, quy mô các DNNVV trên cả nƣớc ngày càng tăng,
đặc biệt là nhóm DNNVV hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp (DNCNNVV) đã
đóng góp một vị trí quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam. Có thể khẳng định rằng
việc phát triển nhóm ngành này đáp ứng đúng yêu cầu thực tiễn mà nƣớc ta đang
xây dựng, đó là phát triển nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa song
song với mục tiêu CNH - HĐH đất nƣớc. Xuất phát từ thực tế đó, Nhà nƣớc luôn
khuyến khích và tạo thuận lợi cho các DNCNNVV phát huy tính chủ động, sáng
tạo, nâng cao năng lực quản lý, phát triển khoa học - công nghệ và nguồn nhân lực,
mở rộng các mối liên kết với các loại hình doanh nghiệp khác nhằm nâng cao hiệu
quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh trên thị trƣờng, phát triển sản xuất kinh

doanh, tạo việc làm và nâng cao đời sống cho ngƣời lao động.
Thái Nguyên là tỉnh nằm trong vùng Trung du miền núi phía Bắc - một trong
những trung tâm kinh tế, văn hóa của vùng, có nhiều lợi thế so sánh về vị trí địa lý,
khí hậu thuận lợi, tài nguyên khoáng sản, tài nguyên rừng phong phú, nguồn nhân
lực dồi dào, chất lƣợng cao, cơ sở hạ tầng đang có những đầu tƣ phát triển lớn,... là
điều kiện để thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp nói chung và các
DNCNNVV nói riêng. Sự phát triển của các DNCNNVV trên địa bàn tỉnh Thái
Nguyên trong những năm qua đã góp phần tạo ra GTSX ngành công nghiệp tăng
vƣợt bậc qua các năm. Trong đó, năm 2010, tổng GTSX ngành công nghiệp của cả
tỉnh (theo giá so sánh 2010) là 24.902,3 tỷ đồng, năm 2017 đạt 571.424,8 tỷ đồng,


2
tăng 18,9% so với ƣớc thực hiện năm 2016 (tăng gấp 23 lần so với năm 2010) và
tốc độ tăng trƣởng GTSX công nghiệp qua các giai đoạn 2006 - 2010 đạt
15,45%/năm, 2011 - 2016 đạt 76%/năm và bình quân 11 năm 2006 - 2016 đạt
46%/năm. Bên cạnh đó, sự phát triển của các DNCNNVV trên địa bàn tỉnh đã giải
quyết việc làm cho 15.703 lao động, góp phần ổn định và đảm bảo an sinh xã hội. [9]
Sự phát triển của các DNCNNVV trên địa bàn tỉnh chịu tác động của các
nhóm nhân tố khác nhau, những nhân tố có thể kiểm soát đƣợc hoặc vƣợt ngoài tầm
kiểm soát của DN có tác động rất lớn đến sự phát triển của DN. Vì thế, việc xác
định và phát huy ảnh hƣởng của những nhân tố có lợi cũng nhƣ hạn chế những bất
lợi từ các nhân tố nhằm khuyến khích, tạo điều kiện cho DNCNNVV phát triển
nhanh, bền vững và tăng cƣờng sức cạnh tranh trên thị trƣờng, tạo thêm nhiều việc
làm cho ngƣời lao động, đóng góp nhiều hơn nữa cho ngân sách nhà nƣớc là việc
làm cần thiết, trƣớc mắt trong tình hình hiện nay ở Thái Nguyên.
Bên cạnh đó, một số nghiên cứu về phát triển DNCN, phát triển DNNVV cũng
nhƣ giải pháp phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đã
đƣợc một số nhà khoa học quan tâm, nghiên cứu. Song cho đến nay, chƣa có công
trình nghiên cứu trực tiếp và toàn diện về các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển

DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên sử dụng mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM), vì thế,
nghiên cứu này mang ý nghĩa lớn cả về mặt lý luận và thực tiễn.
Xuất phát từ tầm quan trọng nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài “Các nhân tố ảnh
hưởng đến phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên”
để xác định, phân tích và lƣợng hóa mức độ ảnh hƣởng của các nhân tố, từ đó đề xuất
một số giải pháp phù hợp nhằm phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên trong những
năm tới.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở phân tích thực trạng phát triển các DNCNNVV trong quá trình
phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thái Nguyên, luận án đi sâu vào đánh giá các
nhân tố ảnh hƣởng tới sự phát triển của DNCNNVV. Từ đó, đề xuất các giải


3
pháp và kiến nghị nhằm phát triển loại hình DN này tại Thái Nguyên đến năm
2025, tầm nhìn đến năm 2030.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về doanh nghiệp công
nghiệp nhỏ và vừa và phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa.
- Đánh giá thực trạng phát triển của các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa
trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.
- Phân tích, đánh giá các nhân tố ảnh hƣởng tới sự phát triển của các doanh
nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển các doanh nghiệp công
nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên trong những năm tới.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu chính của luận án là các nhân tố ảnh hƣởng tới phát
triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên, trong đó, tập trung vào DNCN nhỏ và vừa

có số lao động từ 10 đến 300 ngƣời, bao gồm: Trình độ công nghệ sản xuất, chính
sách của Nhà nƣớc, nguồn nguyên liệu, lao động, năng lực quản lý, chính sách hỗ
trợ của địa phƣơng và tiếp cận tài chính.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về không gian: Luận án đƣợc nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.
- Phạm vi về thời gian: Luận án sử dụng nguồn số liệu thứ cấp trong khoảng
thời gian từ năm 2014 đến năm 2016. Giải pháp, kiến nghị của luận án đƣợc đề xuất
đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030.
- Phạm vi về nội dung: Luận án tập trung phân tích, đánh giá và lƣợng hóa mức
độ ảnh hƣởng của các nhân tố đến sự phát triển của các DNCNNVV tỉnh Thái
Nguyên. Các nhân tố đƣợc tập trung nghiên cứu chính bao gồm: Trình độ công nghệ
sản xuất, chính sách của Nhà nƣớc, nguồn nguyên liệu, lao động, năng lực quản lý,
chính sách hỗ trợ của địa phƣơng và tiếp cận tài chính. Từ đó, đề xuất một số giải
pháp nhằm phát triển loại hình DN này tại tỉnh Thái Nguyên.


4
4. Những đóng góp mới của luận án
- Thứ nhất, luận án hoàn thiện một bƣớc cơ sở lý luận và thực tiễn về những
nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển DNCNNVV. Đó là trình độ công nghệ sản xuất,
Chính sách của Nhà nƣớc, nguồn nguyên liệu, lao động, năng lực quản lý, chính
sách hỗ trợ của địa phƣơng và tiếp cận tài chính.
- Thứ hai, luận án là nghiên cứu đầu tiên sử dụng mô hình cấu trúc tuyến tính
(SEM) để đánh giá mức độ ảnh hƣởng của các nhân tố đến phát triển DNCNNVV
tỉnh Thái Nguyên.
- Thứ ba, luận án góp phần bổ sung vào khung phân tích các nhân tố ảnh
hƣởng đến phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên một nhân tố mới, đó là nguồn
nguyên liệu.
- Thứ tư, luận án đã đánh giá mức độ ảnh hƣởng của từng nhân tố đến sự phát
triển của DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. Thông qua phân tích định lƣợng bằng mô

hình cấu trúc tuyến tính (SEM), luận án đã chứng minh đƣợc 7 nhân tố đƣợc đƣa
vào phân tích đều có ảnh hƣởng đến phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên.
Trong đó, nhân tố trình độ công nghệ sản xuất và tiếp cận tài chính là hai nhân tố có
ảnh hƣởng lớn nhất. Căn cứ vào quan điểm và mục tiêu phát triển DNCNNVV
trong thời gian tới, kết hợp với những vấn đề còn tồn tại trong phát triển
DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên và kết quả phân tích mô hình SWOT các
DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên, luận án đề xuất 05 nhóm giải pháp và 02 nhóm
khuyến nghị nhằm phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên đến năm 2025, tầm
nhìn năm 2030.
5. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án đƣợc kết cấu thành 5 chƣơng với
những nội dung chính nhƣ sau:
Chƣơng 1: Tổng quan nghiên cứu.
Chƣơng 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn về các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển
doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa.
Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu.
Chƣơng 4: Phân tích các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển các doanh nghiệp
công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên.
Chƣơng 5: Giải pháp nhằm phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa
tỉnh Thái Nguyên đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030.


5
Chƣơng 1
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
1.1. Những nghiên cứu về các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh nghiệp
công nghiệp nhỏ và vừa
1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài
Trên thế giới, các công trình nghiên cứu về DNNVV nói chung và các nhân tố
ảnh hƣởng đến sự thành công, tăng trƣởng và phát triển của các DNCNNVV nói

riêng đã đƣợc nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Trong các nghiên cứu đó, lý
thuyết về DNNVV nhƣ khái niệm, đặc điểm, vai trò của DNNVV đối với sự phát
triển kinh tế của mỗi quốc gia đƣợc trình bày khá chi tiết. Bên cạnh đó, bằng việc sử
dụng các phƣơng pháp nghiên cứu khác nhau, các nghiên cứu đã chứng minh mức
độ ảnh hƣởng của những nhân tố đến sự thành công, tăng trƣởng và phát triển của
các DNNVV ở mỗi không gian nghiên cứu khác nhau, cụ thể nhƣ sau:
1.1.1.1. Phương pháp phân tích nhân tố sử dụng mô hình hồi quy
Yang (2006) [101] đã tìm hiểu mức độ ảnh hƣởng của cách thức lãnh đạo và
định hƣớng kinh doanh đến sự phát triển của các DNNVV ở Đài Loan. Nghiên cứu
đƣợc thiết kế để phân tích ảnh hƣởng của định hƣớng kinh doanh, phong cách lãnh
đạo và kết quả của lãnh đạo trong hiệu quả hoạt động kinh doanh ở DNNVV. Trong
tổng số 423 phiếu đƣợc phát ra có 406 phiếu đƣợc sử dụng để phân tích, bằng việc
sử dụng mô hình hồi quy Logistic, nghiên cứu đã chỉ ra sự tƣơng quan giữa phong
cách lãnh đạo và định hƣớng kinh doanh của doanh nhân, phong cách lãnh đạo và
hiệu quả kinh doanh, giữa định hƣớng kinh doanh và hiệu quả kinh doanh,… Kết
quả cuối cùng đã chỉ ra phong cách lãnh đạo khác nhau có ảnh hƣởng khác nhau
đến hiệu quả kinh doanh của các DNNVV và DNNVV với định hướng kinh doanh
tốt sẽ có hiệu quả kinh doanh cao.
Saenz (2010) [93] với mục tiêu nghiên cứu là xác định mức độ ảnh hƣởng của
lập kế hoạch chiến lƣợc và việc tổ chức thực hiện có ảnh hƣởng nhƣ thế nào đến
doanh số bán hàng và năng suất lao động của nhân viên. 320 chủ doanh nghiệp ở
thành phố Torreon - Mexico đã đƣợc lựa chọn và mời tham gia vào cuộc điều tra,
kết quả là có 235 chủ doanh nghiệp nhận lời và tham gia vào cuộc điều tra (73,4%).
Bằng việc sử dụng phần mềm SPSS, nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy đa biến
và mô hình ma trận SWOT để kiểm định sự tƣơng quan giữa các biến độc lập và


6
biến phụ thuộc. Biến phụ thuộc trong nghiên cứu này là sự thành công trong kinh
doanh (đƣợc đo lƣờng bởi doanh số bán hàng và năng suất lao động) và biến độc

lập là kế hoạch chiến lƣợc và mức độ thực hiện kế hoạch. Kết quả cho thấy việc
thiếu hụt các kế hoạch chiến lược là nhân tố chính gây nên sự thất bại trong kinh
doanh của các DNNVV hay nói cách khác là các DNNVV mà có doanh số bán hàng
cao là những doanh nghiệp có kế hoạch đƣợc dự trù cẩn thận.
Cũng trong khoảng thời gian đó, Chittithaworn và cs (2011) [73] đã xác định
các nhân tố ảnh hƣởng đến sự thành công của các DNNVV ở Thái Lan. Mục đích
của nghiên cứu là cung cấp sự hiểu biết về việc ngƣời ta bắt đầu kinh doanh nhƣ thế
nào thông qua các nhân tố ảnh hƣởng đến sự thành công trong kinh doanh. Từ đó,
giúp giảm đi những rủi ro có thể gặp phải và tăng cơ hội thành công. Nghiên cứu
chỉ ra 8 nhân tố ảnh hƣởng đến sự thành công của các DNNVV. Đó là: (1) Bản chất
của DNNVV, (2) Kỹ năng quản lý, (4) Sản phẩm và dịch vụ, (5) Khách hàng và thị
trường, (6) Phương thức kinh doanh và hợp tác, (7) Nguồn lực và tài chính, (8)
Chiến lược và môi trường vĩ mô. Tất cả các giả thuyết đƣợc kiểm định bằng mô
hình hồi quy đa biến và 5 giả thuyết đƣợc chấp nhận. Kết quả chỉ ra rằng những
nhân tố có ảnh hƣởng đến sự thành công của các DNNVV ở Thái Lan là (1) Bản
chất của DNNVV, (5) Khách hàng và thị trường, (6) Phương thức kinh doanh và
hợp tác, (7) Nguồn lực và tài chính, (8) Chiến lược và môi trường vĩ mô.
Ghosh và cs (2011) [76] với công trình nghiên cứu kết hợp giữa việc phân tích
những nhân tố chìa khóa cho sự thành công của các DNNVV và những nhân tố cản
trở sự phát triển của các DNNVV - nghiên cứu so sánh giữa Singapore/Malaysia và
Australia/New Zealand. Trong nghiên cứu này, tác giả đã chỉ ra, so sánh những
nhân tố chìa khóa cho sự thành công và những vấn đề đang phải đối mặt của các
DNNVV ở Singapore, Malaysia, Australia và New Zealand. Một cuộc điều tra đƣợc
tiến hành cả ở Singapore và Australia. Ở Singapore, bảng hỏi đƣợc chuyển bằng
email cho 200 DNNVV là thành viên của Hiệp hội DNNVV, kết quả thu về đạt 152
phiếu (76%). Ở Australia và New Zealand, 250 phiếu điều tra đƣợc gửi bằng email
đến các DNNVV tại khắp các bang ở New Zealand, kết quả thu về 164 phiếu đạt
(65.6%). Kiểm định Z đƣợc sử dụng để kiểm định xem có sự khác biệt có ý nghĩa
thống kê giữa các DNNVV của Singapore và Australia về các nhân tố ảnh hƣởng và
cản trở sự phát triển của các DNNVV. Kết quả là với những nhân tố ảnh hƣởng đến

thành công của các DNNVV: Ở Singapore chỉ ra đƣợc 5 nhân tố chính là (1) Mối


7
quan hệ tốt với khách hàng, (2) Khả năng xác định và tập trung vào các hốc/ngách
thị trường, (3) Hệ thống phân phối và dịch vụ tốt, (4) Nguồn lực tài chính và (5) Hệ
thống quản lý tốt. Ở Australia, 4 nhân tố chính là (1) Mối quan hệ tốt với khách
hàng, (2) Giám đốc điều hành có tầm nhìn và có khả năng, (3) Hệ thống phân phối
và dịch vụ tốt và (4) Khả năng có thể xác định được hốc/ngách thị trường. Với
những nhân tố cản trở sự thành công của các doanh nghiệp, nhân tố chi phí kinh
doanh cao là cản trở quan trọng nhất cho sự đạt tới thành công của các DNNVV ở
cả Singapore và Australia, song mức độ ảnh hƣởng ở Singapore lớn hơn, bên cạnh
đó các ông chủ DNNVV ở Singapore cho rằng nhân tố thứ hai cản trở đó là sự
thiếu hụt công nhân, trong khi chủ doanh nghiệp ở Australia xếp nó vào vị trí thứ
10, yếu tố cản trở nữa là sự cạnh tranh mạnh mẽ giữa các doanh nghiệp. Ƣu điểm
lớn nhất của nghiên cứu này là đã chỉ ra đƣợc những yếu tố có ảnh hƣởng và cản trở
tới sự phát triển của các DNNVV, dựa trên những đặc điểm riêng biệt của từng
quốc gia, nghiên cứu đã tiến hành so sánh và chỉ ra sự khác biệt giữa các nhân tố
với từng quốc gia. Nhƣợc điểm lớn nhất của nghiên cứu này là chƣa sử dụng
phƣơng pháp và mô hình cụ thể để kiểm định các nhân tố có ảnh hƣởng và cản trở
đến sự phát triển của các DNNVV.
Tiếp đó, Kamunge và cs (2014) [83] đã sử dụng phƣơng pháp định lƣợng là
phân tích nhân tố khám phá (EFA) thông qua bảng hỏi với quy mô là 274 mẫu, thu
về đƣợc 161 phiếu hợp lệ, chiếm 58,76% và chọn ra đƣợc 5 nhân tố ảnh hƣởng đến
sự phát triển DNNVV là (1) Dịch vụ thông tin thị trường, (2) Nguồn lực tài chính,
(3) Khả năng quản lý, (4) Cơ sở hạ tầng và (5) Chính sách của Chính phủ, biến phụ
thuộc là hiệu suất của doanh nghiệp. Tuy nhiên, nhƣợc điểm của nghiên cứu này
đƣợc thực hiện ở một thành phố nhỏ thuộc Kenya cho nên kết quả nghiên cứu khó
có thể nhân rộng ra các thành phố khác. Hơn nữa, nghiên cứu có đƣa ra các nhân tố
để tiến hành phân tích song chƣa đƣa ra đƣợc giải pháp dựa trên các nhân tố đó

nhằm giúp các doanh nghiệp định hƣớng chiến lƣợc kinh doanh của mình.
Mashenece và cs (2014) [86] đã chỉ ra tiềm năng tăng trƣởng và phát triển của
các DNNVV ở bất kỳ đâu trên thế giới bao gồm cả Tanzania phụ thuộc vào môi
trƣờng kinh doanh thuận lợi. Tuy nhiên, các DNNVV ở Tanzania đang phải đối mặt
với rất nhiều thách thức có thể gây trở ngại đến tiềm năng tăng trƣởng của họ. Mục
đích của nghiên cứu này là đánh giá các yếu tố cản trở đến sự tăng trƣởng của các


8
DNNVV ở Tanzania. Thông qua việc sử dụng mô hình hồi quy đa biến đã chứng
minh đƣợc các biến nhƣ (1) Đào tạo kinh doanh không đầy đủ, (2) Thiếu vốn, (3)
Cạnh tranh, (4) Thiếu hiểu biết về môi trường văn hóa, (5) Quan liêu trong việc
đăng ký kinh doanh, (6) Thuế cao, (7) Rào cản/kiến thức về kỹ thuật, (8) Cơ sở hạ
tầng nghèo nàn và (9) Tham nhũng ảnh hƣởng đến tiềm năng phát triển của các
DNNVV. Các tài liệu có liên quan đã đƣợc nghiên cứu để chỉ ra mối liên hệ giữa
các biến này. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng (1) Đào tạo kinh doanh không đầy
đủ, (2) Thiếu vốn, (4) Thiếu hiểu biết về môi trường văn hóa là những trở ngại lớn
nhất. Nghiên cứu cũng đề nghị rằng những chƣơng trình đào tạo chiến lƣợc cần phải
đƣợc thiết kế và thực hiện để cung cấp cho các DNNVV với những kiến thức văn
hóa đầy đủ, kỹ năng và thái độ.
Mới đây, Bouazza và cs (2015) [71] đã thực hiện phân tích những yếu tố ảnh
hƣởng đến sự tăng trƣởng của các DNNVV ở Algeria với 3 mục tiêu chính: tìm hiểu
những tài liệu có liên quan và chỉ ra sự liên quan giữa nghiên cứu này với các
nghiên cứu trƣớc đây, xây dựng mô hình nghiên cứu về các yếu tố ảnh hƣởng đến
sự tăng trƣởng của các DNNNVV ở Algeria và phân tích các yếu tố bên trong và
bên ngoài ảnh hƣởng đến sự tăng trƣởng của DNNVV ở Algeria. Để đạt đƣợc mục
đích nghiên cứu của mình, công trình đã sử dụng cách tiếp cận đa phƣơng pháp với
việc kết hợp cả phƣơng pháp định tính và định lƣợng. Phƣơng pháp định tính đƣợc
dùng để tìm hiểu và phân tích tổng quan tài liệu. Phƣơng pháp định lƣợng đƣợc sử
dụng để phân tích các nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển của các DNNVV thông

qua mô hình hồi quy đa biến. Trong nghiên cứu này, biến phụ thuộc là hiệu quả
hoạt động kinh doanh, đƣợc đo bằng doanh thu của DNNVV. Từ đó, chỉ ra đƣợc 2
nhóm yếu tố có ảnh hƣởng đến sự phát triển của DNNVV: Nhóm yếu tố bên ngoài
bao gồm hệ thống luật pháp, tiếp cận nguồn tài chính bên ngoài, năng lực của
nguồn nhân lực và nhóm yếu tố bên trong bao gồm đặc điểm của chủ doanh nghiệp,
kỹ năng quản lý, công nghệ và tiếp thị.
Cũng trong khoảng thời gian đó, Abrar-ul-haq và cs (2015) [68] đã tập trung
phân tích các nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển của các DNNVV ở Pakistan với
cỡ mẫu là 124 DNNVV. Thông qua việc sử dụng phƣơng pháp thống kê mô tả và
mô hình hồi quy thông thƣờng, nghiên cứu đã chỉ ra 6 yếu tố ảnh hƣởng đến sự phát
triển của các DNNVV. Đó là (1) Sự hỗ trợ của Chính phủ, (2) Kỹ năng quản lý, (3)


9
Công nghệ, (4) Marketing, (5) Tiếp cận nguồn tài chính và (6) Đào tạo. Trong đó,
có 3 yếu tố là (1) Sự hỗ trợ của Chính phủ, (2) Kỹ năng quản lý, (5) Tiếp cận nguồn
tài chính là các yếu tố quan trọng nhất. Sự thành công của nghiên cứu đã chỉ giúp
cho các nhà kinh doanh thấy đƣợc yếu tố đóng vai trò quan trọng cho sự phát triển
của các DNNVV ở Pakistan và thông qua đó các nhà hoạch định chính sách có thể
tạo ra môi trƣờng kinh doanh thuận lợi cho sự phát triển của các DNNVV ở Pakistan.
1.1.1.2. Các phương pháp khác
Ibrahim (2008) [81] trong nghiên cứu đƣợc thực hiện ở Nigeria đã kết hợp sử
dụng phƣơng pháp định tính (Phỏng vấn sâu cán bộ quản lý DN) và định lƣợng
(thống kê mô tả, tỷ lệ phần trăm và Chi- square) để phân tích những nhân tố, vấn đề,
cản trở, khó khăn và thách thức mà các DNNVV trong lĩnh vực công nghiệp đang
phải đối mặt. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng các DNCNNVV chịu ảnh hƣởng bởi
các yếu tố: Cơ sở hạ tầng, khả năng tiếp cận tài chính, sự thiếu hụt nhân tài, những
vấn đề có liên quan đến chính sách của Chính phủ và môi trường kinh doanh.
Nghiên cứu này tập trung chủ yếu vào đối tƣợng DNCNNVV và những nhân tố
chính cản trở sự phát triển của loại hình DN đó. Tuy nhiên, nghiên cứu chủ yếu dựa

vào kết quả phỏng vấn chuyên gia cùng kỹ thuật định lƣợng đơn giản chƣa chứng
minh đƣợc mức độ ảnh hƣởng của từng nhân tố tới sự phát triển DNCNNVV.
Ngoài ra, Olabisi và cs (2011) [91] với mục đích nghiên cứu là chỉ ra sự khác
biệt giữa các nhân tố ảnh hƣởng đến hiệu suất của các doanh nghiệp nhỏ trong các
doanh nghiệp chủ sở hữu là nam và các doanh nghiệp có chủ sở hữu là nữ. Phiếu
điều tra đƣợc phát ra với 50 doanh nghiệp nhỏ, không phân biệt loại hình. Các nhân
tố ở đây đƣợc đƣa ra là (1) Đặc tính cá nhân, (2) Mục đích và động lực, (3) Nguồn
lực, (4) Định hướng kinh doanh và (5) Nhân tố thuộc về môi trường. Phƣơng pháp
thống kê mô tả, tỷ lệ phần trăm và tần suất đƣợc sử dụng để phân tích. Kết quả chỉ
ra rằng các nhân tố ảnh hƣởng đến hiệu suất của các doanh nghiệp nhỏ ở doanh
nghiệp có chủ sở hữu là nam là khác hoàn toàn so với doanh nghiệp có chủ sỡ hữu
là nữ. Nhƣợc điểm lớn nhất của nghiên cứu này là chỉ thực hiện ở 1 bang của Nigeria
dẫn đến việc suy rộng kết quả ra tổng thể có thể chƣa chính xác, bên cạnh đó các câu
hỏi trong phiếu điều tra cần chi tiết hơn nữa để lấy đƣợc thông tin mô tả về các nhân
tố đƣợc chính xác hơn.


10
Nhƣ vậy, bằng việc kết hợp sử dụng phƣơng pháp phân tích định tính (phỏng
vấn chuyên gia) và phân tích định lƣợng (trong đó, chủ yếu sử dụng mô hình hồi
quy đa biến), các công trình nghiên cứu ở nƣớc ngoài đƣợc tổng quan ở trên đã đƣa
vào phân tích và chứng minh đƣợc mức độ ảnh hƣởng của từng nhân tố tới kết quả
hoạt động, sự tăng trƣởng và phát triển của DNNVV. Trong đó, nổi bật lên là hai
nhóm nhân tố:
Nhóm nhân tố thứ nhất là nhóm nhân tố đến từ môi trƣờng bên ngoài nhƣ môi
trƣờng vĩ mô, chính sách của Chính phủ, thủ tục đăng ký kinh doanh, cơ sở hạ tầng,...
Nhóm nhân tố thứ hai là nhóm nhân tố bên trong DN nhƣ công nghệ, tài
chính, kỹ năng quản lý, trình độ nguồn nhân lực,...
Kết quả của các công trình này sẽ là nguồn tƣ liệu quý giá để tác giả tham
khảo, tìm ra “khoảng trống” nghiên cứu và xây dựng khung lý thuyết cho luận án

của mình.
1.1.2. Nghiên cứu ở Việt Nam
Trong những năm qua, ở Việt Nam đã có khá nhiều công trình nghiên cứu về
DNNVV. Các công trình nghiên cứu đó đã luận giải về nội hàm của DNNVV trong
các lĩnh vực khác nhau, một số công trình đã quan tâm nghiên cứu chuyên sâu về
DNCNNVV. Về cơ bản, các tác giả khi nghiên cứu về DNNVV đều dựa trên cơ sở
Nghị định số 56/2009/NĐ-CP về trợ giúp phát triển DNNVV. Theo đó, các
DNNVV đƣợc đo bằng 02 tiêu chí chính là tổng nguồn vốn và số lao động bình quân
hàng năm. Bên cạnh đó, với các phƣơng pháp nghiên cứu khác nhau, các công trình
đã tập trung phân tích về các nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển của các DNNVV ở
Việt Nam và ở các tỉnh thành trong cả nƣớc, cụ thể nhƣ sau:
1.1.2.1. Phương pháp phân tích nhân tố sử dụng mô hình hồi quy
Trịnh Đức Chiều (2010) [4] và các cộng sự đã tập trung vào cách tiếp cận
mang tính thực chứng và đánh giá tác động của chính sách dựa trên mô hình hồi
quy Binary Logistic. Trong đó, biến phụ thuộc là tốc độ tăng trƣởng doanh thu và
năng suất lao động, biến độc lập gồm 6 nhóm nhân tố: (1) Mặt bằng sản xuất, (2)
Thuế và phí, (3) Tín dụng, (4) Lao động, (5) Công nghệ, (6) Thị Trường, (7) Môi
trường kinh doanh. Kết quả là trong số 7 nhóm nhân tố đƣợc phân tích thì nhóm
nhân tố vốn, nhân tố lao động, nhân tố thị trƣờng và nhân tố môi trƣờng kinh doanh
có tác động quan trọng đối với khả năng tăng trƣởng doanh thu. Nhân tố công nghệ
có tác động quan trọng đến năng suất lao động.


11
Phát triển từ các nghiên cứu trƣớc đây, Nguyễn Quốc Nghi và cộng sự (2011)
[27] với mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các nhân tố ảnh hƣởng đến hiệu quả
hoạt động sản xuất kinh doanh của DNNVV ở thành phố Cần Thơ. Phƣơng pháp
chọn mẫu phân tầng kết hợp với ngẫu nhiên đƣợc sử dụng để thu thập số liệu sơ cấp
với cỡ mẫu điều tra là 389 DNNVV (> 13% tổng thể). Nghiên cứu sử dụng phần
mềm SPSS để hỗ trợ phân tích số liệu, sử dụng phƣơng pháp thống kê mô tả với các

chỉ tiêu nhƣ số trung bình, tỷ lệ, tần suất, độ lệch chuẩn đƣợc sử dụng để phân tích
thực trạng hoạt động sản xuất kinh doanh của DNNVV. Phân tích hồi quy tuyến
tính đa biến đƣợc sử dụng để xác định các nhân tố ảnh hƣởng đến hiệu quả hoạt
động của DNNVV ở thành phố Cần Thơ. Kết quả nghiên cứu cho thấy, các nhân tố
(1) Mức độ tiếp nhận của chính sách hỗ trợ của Chính phủ, (2) Trình độ học vấn
của chủ doanh nghiệp, (3) Quy mô doanh nghiệp, (4) Các mối quan hệ xã hội của
doanh nghiệp và (5) Tốc độ tăng doanh thu ảnh hƣởng đến hiệu quả hoạt động kinh
doanh của DNNVV ở TP. Cần Thơ.
Cũng trong cùng khoảng thời gian đó, Phan Thị Minh Lý (2011) [22] dựa trên
kết quả khảo sát 112 DNNVV trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên - Huế đã xác định và
lƣợng hóa tác động của bốn nhóm nhân tố đến hoạt động kinh doanh của các doanh
nghiệp nghiên cứu thông qua phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu đƣợc sử dụng để thu
thập số liệu thứ cấp và phƣơng pháp điều tra chọn mẫu đƣợc sử dụng để thu thập số
liệu sơ cấp. Để xác định và lƣợng hóa tác động ảnh hƣởng của các nhân tố đến hoạt
động kinh doanh của các DNNVV, phƣơng pháp phân tích nhân tố và hồi quy tuyến
tính bội đƣợc sử dụng. Kết quả là có 04 nhân tố đƣợc đem vào phân tích là (1)
Chính sách của địa phương,(2) Năng lực nội tại của doanh nghiệp, (3) Vốn và (4)
Chính sách vĩ mô. Kết quả đã xác định đƣợc cả 4 nhân tố này đều có tác động tích
cực đến hoạt động kinh doanh của các DNNVV nghiên cứu, trong đó nhân tố năng
lực nội tại của doanh nghiệp có tác động mạnh nhất đến kết quả hoạt động của
doanh nghiệp, kế theo là các nhóm nhân tố về chính sách của địa phƣơng, chính
sách vĩ mô và yếu tố vốn. Do vậy, các DNNVV nên ƣu tiên cải thiện các yếu tố nội
tại nhƣ hiện đại hóa trang thiết bị, tìm hiểu thông tin thị trƣờng, kịp thời nâng cao
trình độ lao động.