Chuyển dịch cơ cấu lao động ở thị xã hương trà tỉnh thừa thiên huế

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA KINH TẾ CHÍNH TRỊ
---˜&˜---

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG Ở THỊ XÃ
HƯƠNG TRÀ TỈNH THỪA THIÊN HUẾ

M
À
N
LÊ THỊ KIM THÙY
KHÓA HỌC: 2014-2018


ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA KINH TẾ CHÍNH TRỊ
---˜&˜---

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG Ở THỊ XÃ
HƯƠNG TRÀ TỈNH THỪA THIÊN HUẾ

NÀM
Sinh viên thực hiện:

Giảng viên hướng dẫn:

Lê Thị kim Thùy

PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

Lớp: K48 - KTCT
Niên khóa: 2014-2018
Huế, 05/2018


Lời Cảm Ơn
Khóa luận tốt nghiệp này là kết quả học tập và
nghiên cứu của tôi trong 4 năm học tại giảng đường
Trường Đại học Kinh tế - Đại học Huế. Để hoàn thành
khóa luận này, ngoài sự nổ lực cố gắng của bản thân, tôi
nhận được sự quan tâm giúp đỡ nhiệt tình của các tổ
chức và cá nhân.
Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo trong và
ngoài trường Đại học Kinh tế đã tận tình truyền đạt kiến
thức, kinh nghiệm cho tôi trong thời gian qua. Đặc biệt,
tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo PGS.TS
Nguyễn Xuân Khoát người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ
bảo tận tình để tôi hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn các cô chú, anh chị trong
phòng Lao động Thương binh và Xã hội thị xã Hương Trà,
các hộ gia đình được tiến hành điều tra đã giúp đỡ tạo
mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thực tập.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn
bè đã nhiệt tình giúp đỡ động viên tôi hoàn thành tốt
công việc của mình.

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN................................................................................................................. i
MỤC LỤC......................................................................................................................................................ii
LỜI CẢM ƠN

i........................................................................................................................................ii

DANH MỤC VIẾT TẮT...................................................................................................................................v
DANH MỤC BẢNG.......................................................................................................................................vi
DANH MỤC BIỂU ĐỒ..................................................................................................................................vii
MỞ ĐẦU.......................................................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài..........................................................................................................................1
2. Tình hình nghiên cứu đề tài....................................................................................................................2
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài.........................................................................................3
3.1. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................................................................3
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu...........................................................................................................................3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..........................................................................................................3
5. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................................................4
6. Ý nghĩa và đóng góp của đề tài...............................................................................................................4
7. Kết cấu của đề tài....................................................................................................................................5
CHƯƠNG 1:..................................................................................................................................................6
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CƠ CẤU LAO ĐỘNG VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG...............6
1.1.
1.1.1.

Một số vấn đề chung về cơ cấu lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động..................................6
Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế............................................................................6

-Khái niệm cơ cấu kinh tế............................................................................................................................6
- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế.......................................................................................................................7

1.1.2 .Cơ cấu lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động............................................................................9
1.1.2.1. Khái niệm cơ cấu lao động và nội dung cơ cấu lao động.............................................................9
1.1.2.2. Chuyển dịch cơ cấu lao động – khái niệm, ý nghĩa, phương thức và những tiền đề cần thiết.11
1.2. Những yếu tố cơ bản tác động đến chuyển dịch cơ cấu lao động...................................................17
1.2.1. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế........................................................................................................17
1.2.2. Sự phát triển của khoa học và công nghệ......................................................................................17
1.2.3. Điều kiện, chính sách kinh tế - xã hội và chính trị..........................................................................18
1.2.4. Quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa.......................................................................................19
1.2.5. Quy mô và chất lượng nguồn nhân lực..........................................................................................20
1.2.6. Xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.......................................................................................20


1.3. Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu lao động ở một số nước và địa phương trong nước..................21
1.3.1. Kinh nghiệm của một số nước........................................................................................................21
1.3.1.1. Kinh nghiệm của Thái Lan............................................................................................................21
1.3.1.2. Kinh nghiệm Trung Quốc.............................................................................................................22
1.3.2. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước..........................................................................23
1.3.2.1. Kinh nghiệm của huyện Hoài Đức, Hà Nội..................................................................................24
1.3.2.2. Kinh nghiệm của thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế........................................................25
1.3.3. Bài học rút ra đối với thị xã Hương Trà..........................................................................................27
CHƯƠNG 2:................................................................................................................................................29
THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG Ở THỊ XÃ HƯƠNG TRÀ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ.......29
2.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hưởng tới quá trình chuyển dịch cơ cấu lao
động ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế........................................................................................29
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên..........................................................................................................................29
2.1.1.1. Vị trí địa lý....................................................................................................................................29
2.1.1.2. Khí hậu, thủy văn.........................................................................................................................30
2.1.1.3. Thổ nhưỡng..................................................................................................................................31
2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội................................................................................................................32
2.1.2.1 Tình hình đất đai...........................................................................................................................32

2.1.2.2. Tình hình phát triển kinh tế cơ bản của thị xã............................................................................33
2.1.2.3. Giáo dục và đào tạo.....................................................................................................................35
2.1.2.4. Y tế và dân số kế hoạch hóa gia đình..........................................................................................35
2.1.3. Đánh giá chung về đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội ở thị xã Hương Trà..................................35
2.1.3.1. Thuận lợi......................................................................................................................................36
2.1.3.2. Khó khăn......................................................................................................................................36
2.2. Phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế........36
2.2.1. Tình hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tình hình dân số lao động ở thị xã Hương Trà..............37
2.2.1.1. Tình hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế..........................................................................................37
2.2.1.2. Tình hình dân số, nguồn lao động ở thị xã Hương Trà...............................................................39
2.2.2. Tình hình chuyển dịch cơ cấu lao động ở thị xã Hương Trà..........................................................42
2.2.2.1.Chuyển dịch cơ cấu lao động theo ngành...................................................................................42
2.2.2.2. Chuyển dịch cơ cấu lao động theo vùng lãnh thổ......................................................................58
2.2.2.3. Chuyển dịch cơ cấu lao động theo trình độ văn hóa, chuyên môn kỹ thuật.............................59
2.2.2.4. Tình hình xuất khẩu lao động thị xã Hương Trà..........................................................................62
2.3. Đánh giá chung những kết quả đạt được và hạn chế về chuyển dịch CCLĐ ở thị xã Hương Trà....64
2.3.1. Những kết quả đạt được................................................................................................................64


2.3.2. Những hạn chế tồn tại....................................................................................................................65
2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế...................................................................................................66
CHƯƠNG 3:................................................................................................................................................68
PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG Ở THỊ XÃ HƯƠNG
TRÀ,............................................................................................................................................................68
TỈNH THỪA THIÊN HUẾ.............................................................................................................................68
3.1. Phương hướng và mục tiêu chuyển dịch cơ cấu lao động ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế
...................................................................................................................................................................68
3.1.1. Phương hướng................................................................................................................................68
3.1.2. Mục tiêu..........................................................................................................................................70
3.1.2.1. Mục tiêu chung............................................................................................................................70

3.1.2.2. Mục tiêu cụ thể............................................................................................................................70
3.2. Một số giải pháp đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế
...................................................................................................................................................................71
3.2.1. Đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nhằm phát huy lợi thế của địa phương tạo tiền đề để đẩy
nhanh chuyển dịch cơ cấu lao động.........................................................................................................71
3.2.2. Phát triển kết cấu hạ tầng cho nông nghiệp, nông thôn; áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, tạo
tiền đề vật chất cho sự chuyển dịch cơ cấu lao động ở thị xã.................................................................73
3.2.3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thực hiện hiệu quả công tác đào tạo nghề......................75
3.2.4. Xây dựng chính sách dịch chuyển lao động hợp lý, phát triển thị trường lao động và đẩy mạnh
xuất khẩu lao động ở thị xã.......................................................................................................................76
3.2.5. Thu hút đầu tư, phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thị xã....................................77
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...........................................................................................................................79
1. Kết luận..................................................................................................................................................79
2. Kiến nghị................................................................................................................................................80
2.1. Đối với nhà nước và chính phủ..........................................................................................................80
2.2. Đối với tỉnh Thừa Thiên Huế..............................................................................................................81
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................................................82


DANH MỤC VIẾT TẮT
CCKT
CCLĐ
CNH, HĐH

Cơ cấu kinh tế
Cơ cấu lao động
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

TTCN
KH - CN

CN
CMKT
CN - XD
KT
ĐVT
BQ
XKLĐ

Tiểu thủ công nghiệp
Khoa học - công nghệ
Công nghiệp
Chuyên môn kỹ thuật
Công nghiệp – xây dựng
Kinh tế
Đơn vị tính
Bình quân
Xuất khẩu lao động

VSATTP

Vệ sinh an toàn thực phẩm


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Tình hình sử dụng đất đai của thị xã Hương Trà năm 2017....................................................32
Bảng 2.2: Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội của...........................................................................34
thị xã Hương Trà năm 2016 - 2017...........................................................................................................34
Bảng 2.3: Giá trị sản xuất và cơ cấu giá trị sản xuất của ngành...............................................................37
kinh tế giai đoạn hiện nay.........................................................................................................................37
Bảng 2.4: Dân số và lao động thị xã Hương Trà qua các năm..................................................................40

Bảng 2.5: Cơ cấu lao động theo nhóm tuổi qua các năm ở thị xã Hương Trà........................................41
Bảng 2.6: Cơ cấu lao động chia theo Ngành kinh tế ở.............................................................................43
thị xã Hương Trà qua các năm..................................................................................................................43
Bảng 2.6: Các nguồn thu nhập và ngành nghề phụ của...........................................................................45
lao động được điều tra.............................................................................................................................45
Bảng 2.7: Ý kiến về tình hình hoạt động sản xuất, kinh doanh hiện nay của bản thân người lao động 46
Bảng 2.8: Ý kiến của người lao động khi được hỏi về cản trở lớn nhất khi thay đổi công việc..............48
Bảng 2.9: Giá trị và tỷ trọng trong nội bộ ngành nông – lâm – ngư nghiệp ở thị xã Hương Trà giai đoạn
2015 – 2017...............................................................................................................................................49
Bảng 2.10 : Phân bổ lao động trung bình trong nội bộ ngành nông – lâm – ngư nghiệp thị xã Hương
Trà giai đoạn 2015 - 2017..........................................................................................................................52
Bảng 2.11: Phân bổ lao động trong từng bộ phận của ngành công nghiệp............................................55
Bảng 2.12: Phân bổ lao động trong nội bộ ngành Thương mại – dịch vụ thị xã Hương Trà giai đoạn
2015 - 2017................................................................................................................................................57
Bảng 2.13: Cơ cấu lao động thị xã Hương Trà phân theo khu vực..........................................................58
giai đoạn 2015 – 2017...............................................................................................................................58
Bảng 2.14: Trình độ chuyên môn kỹ thuật của người lao động thị xã Hương Trà giai đoạn 2015 – 2017
...................................................................................................................................................................60
Bảng 2.15: Số lượng hộ có thành viên làm việc ở địa phương khác hay XKLĐ và ý kiến về tính hiệu quả
của hoạt động này.....................................................................................................................................63


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Biểu đồ thể hiện cơ cấu giá trị sản xuất của các ngành kinh tế trong giai
đoạn hiện nay...............................................................................................................38
Biểu đồ 2.2: Tình hình phân bổ lao động theo ngànhkinh tế ở thị xã Hương Trà.........43
Biểu đồ 2.3: Tỷ trọng của nội bộ ngành Nông - Lâm - Ngư nghiệp thị xã Hương Trà
giai đoạn 2015 – 2017..................................................................................................50

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chuyển dịch cơ cấu lao động có ý nghĩa, vai trò quan trọng
đối với chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Chuyển dịch cơ cấu lao động
(CCLĐ) được coi là một trong những nhiệm vụ quan trọng, phục
vụ đắc lực cho chuyển dịch cơ cấu kinh tế (CCKT), nó vừa là kết
quả, vừa là yếu tố thúc đẩy chuyển dịch CCKT, đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) và góp phần cân đối lại
cung - cầu trên thị trường lao động... Chuyển dịch CCLĐ không
chỉ tuân theo các quy luật kinh tế, mà còn nhằm vào các mục
tiêu phát triển bền vững, ổn định xã hội, cải thiện môi trường và
phát triển con người.
Thế kỉ XXI là thế kỉ của nền kinh tế tri thức đòi hỏi ngày
càng cao về trình độ tay nghề của người lao động. Việt Nam đã
chuyển sang nền kinh tế thị trường, CCKT đang chuyển dịch
theo chiều hướng tiến bộ. Nhưng sự chuyển dịch này diễn ra
vẫn còn chậm ảnh hưởng rất lớn đến đến phát triển nền kinh tế
Việt Nam nói chung và tỉnh Thừa Thiên Huế nói riêng
Từ đại hội Đảng lần thứ III, Đảng đã xác định CNH, là nhiệm
vụ trung tâm trong suốt cả thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa Xã hội
ở Việt Nam. Trong đó nội dung chuyển dịch CCKT ,CCLĐ là vấn
đề cơ bản của đường lối phát triển kinh tế do Đảng và Nhà nước
ta khởi xướng và lãnh đạo, nhằm đẩy mạnh quá trình CNH, đất
nước và tạo điều kiện cho tiến trình hội nhập quốc tế của Việt
Nam ngày càng có hiểu quả. Trong những năm đặc biệt từ khi

SVTH: Lê Thị Kim Thùy

1


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

đường lối đổi mới của Đảng, CCLĐ ở nước ta đã có sự chuyển
dịch theo hướng tích cực, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế
nhanh và bền vững, tỷ lệ đói nghèo giảm xuống, góp phần ổn
định chính trị và xã hội…Tuy nhiên, quá trình chuyển dịch CCLĐ
ở nước ta diễn ra còn chậm, chưa đáp ứng được nhu cầu đề ra.
Chính vì vậy, để đạt được mục tiêu đưa nước ta cơ bản trở thành
một nước công nghiệp vào năm 2020 thì việc chuyển dịch CCLĐ
đóng vai trò quan trọng cần được nghiên cứu.
Thị xã Hương Trà ở vị trí giữa trung độ của tỉnh Thừa Thiên
Huế, nằm trong tuyến hành lang kinh tế Đông - Tây; Có tuyến
quốc lộ 1A và tuyến đường sắt Bắc - nam đi qua với chiều dài
12km, tuyến đường phía Tây thành phố Huế dài 19 km, có Quốc
lộ 49A dài 6 km. Hương Trà có 16 đơn vị hành chính trực thuộc,
gồm 07 phường và 09 xã; Với diện tích tự nhiên là 51.853,4 ha
và 118.354 nhân khẩu. Trung tâm hành chính - kinh tế - văn hóa
của thị xã là phường Tứ Hạ, cách thành phố Huế 15 km về phía
Bắc.
Trong thời gian qua, nhờ chủ trương đổi mới của Đảng và
Nhà nước cùng với sự quan tâm của các cấp, các ngành trong
tỉnh và huyện nhà, nền kinh tế của thị xã đã phát triển, đời sống
nhân dân đã thay đổi, đặc biệt sự chuyển dịch CCKT, CCLĐ đã

chuyển dịch theo hướng tiến bộ, lao động nông nghiệp ngày
càng giảm và lao động công nghiệp, dịch vụ tăng lên. Tuy nhiên,
vấn đề chuyển dịch CCLĐ còn rất chậm không đáp ứng nhu cầu
hiện tại, sự dụng nguồn lao động không hiệu quả chưa khai thác
được tài nguyên của địa phương, dân số không đồng đều, quy
hoạch đất đai và bố trí lao động chưa hợp lý. Tiềm năng đất đai
SVTH: Lê Thị Kim Thùy

2


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

khai thác và sử dụng chưa hiểu quả. Vì vậy, việc nghiên cứu
chuyển dịch CCLĐ để tìm ra giải pháp thích hợp đối với thị xãlà
hết sức cần thiết. Đó là lý do tôi chọn đề tài “Chuyển dịch cơ
cấu lao động ở thị xã Hương Trà tỉnh Thừa Thiên
Huế”.Làm đề tài tốt nghiệp của mình khóa 2014-2018.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong những năm qua vấn đề chuyển dịch cơ cấu lao động
đã có nhiều cá nhân, công trình nghiên cứu, trong đó đáng chú
ý như:
- Chuyển dịch cơ cấu lao động trong xu hướng hội nhập
quốc tế của PGS-TS Phạm Quý Thọ, nhà xuất bản Lao động – Xã
hội(2006).
- Luận văn Thạc sỹ: "Chuyển dịch cơ cấu lao động trong tiến
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở thành phố Tuy Hòa, tỉnh
Phú Yên”,của Cao Thị Nhung, năm 2011.

- Luận văn Thạc sỹ: "Chuyển dịch cơ cấu lao động trong
tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên địa bàn thị xã
Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế” của Nguyễn Văn Nhật, năm
2012.
Ngoài ra, còn có nhiều, bài viết khác cũng đề cập đến vấn
đề này.Tuy nhiên, trên địa bàn thị xã Hương Trà, chưa có công
trình khoa học nào nghiên cứu một cách có hệ thống, tổng quát
và đầy đủ về chuyển dịch cơ cấu lao động của địa phương.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
SVTH: Lê Thị Kim Thùy

3


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

Đánh giá thực trạng chuyển dịch CCLĐ ở Thị xã Hương Trà
trong thời gian qua và đề xuất một số định hướng, giải pháp về
chuyển dịch CCLĐ trên địa bàn đến năm 2020.
3.2.Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa, làm sáng rõ về cơ sở lý luận và thực tiễn về
CCLĐ vàchuyển dịch CCLĐ.
- Phân tích, đánh giá thực trạng chuyển dịch CCLĐở thị xã
Hương Trà trong thời gian qua.
- Đề xuất phương hướng và giải pháp đẩy mạnh chuyển
dịch CCLĐ ở thị xã Hương Trà trong thời gian tới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu của đề tài là chuyển dịch CCLĐ ở
Thị xã Hương Trà.
- Phạm vi nghiên cứu của đề tài:
+ Về thời gian: Từ năm 2015 đến năm 2017 và giải pháp
đến năm 2020. + Về không gian: Trên địa bàn thị xã Hương Trà,
tỉnh Thừa Thiên Huế.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để phục vụ cho mục tiêu nghiên cứu và thực hiện những
nhiệm vụ của đề tài đặt ra, tác giả sẽ sử dụng các phương pháp
sau:
- Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của
chủ nghĩa Mác- Lênin vận dụng vào điều kiện thực tế của địa
phương

SVTH: Lê Thị Kim Thùy

4


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

- Phương pháp thu thập số liệu
+ Số liệu thứ cấp: sử dụng các phương pháp phân tích, tổng
hợp, hệ thống, so sánh, thống kê, đánh giá thông qua các tư
liệu, sách tham khảo, các tạp chí chuyên ngành, báo cáo của
phòng, sở, ban, ngành trong thị xã và cả tỉnh; niên giám thống
kê, các luận văn thạc sỹ, luận án tiến sỹ,...
+ Số liệu sơ cấp: tiến hành phát phiếu điều tra ngẫu nhiên

một số xã trên địa bàn thị xã Hương trà. Điều tra 100 hộ thuộc 3
xã/phường: Hương Thọ, Hương Chữ, Hải Dương đại diện cho
vùng núi, đồng bằng và ven biển trên địa bàn thị xã Hương Trà
bằng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên không lặp lại với
khoảng cách cho trước.
- Phương pháp phỏng vấn chuyên gia: phỏng vấn một số
lãnh đạo của ủy ban nhân dân thị xã, lãnh đạo các phòng ban,
các xã trên địa bàn thị xã Hương Trà về các vấn đề liên quan
đến tình hình lao động, việc làm, thu nhập, các chính sách kinh
tế - xã hội,...
6. Ý nghĩa và đóng góp của đề tài
- Hệ thống hóa, làm rõ thêm các vấn đề lý luận và thực tiễn
về CCLĐ và chuyển dịch CCLĐ.
- Đưa ra những đánh giá sát thực về thực trạng chuyển dịch
CCLĐ ở thị xã Hương Trà và nguyên nhân của những hạn chế
trong chuyển dịch CCLĐ ở thị xã.
- Đề xuất một số định hướng và giải pháp cụ thể có tính khả
thi về chuyển dịch CCLĐ ở thị xã Hương Trà trong thời gian tới.

SVTH: Lê Thị Kim Thùy

5


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

7. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung đề tài gồm 3

chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về cơ cấu lao động và
chuyển dịch cơ cấu lao động.
Chương 2: Thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động ở thị xã
Hương Trà tỉnh, Thừa Thiên Huế.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp chủ yếu đẩy mạnh
chuyển dịch cơ cấu lao động ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên
Huế.

SVTH: Lê Thị Kim Thùy

6


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

CHƯƠNG 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CƠ CẤU LAO ĐỘNG
VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG
1.1. Một số vấn đề chung về cơ cấu lao động và chuyển
dịch cơ cấu lao động
1.1.1. Cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế
-Khái niệm cơ cấu kinh tế
Cơ cấu kinh tế là một phạm trù kinh tế đặc biệt, gắn liền với
quá trình hình thành và phát triển của nền kinh tế trong giới
hạn một địa phương, một quốc gia hay một khu vực. Nền kinh
tế là một hệ thống phức tạp, bao gồm nhiều thành phần, nhiều
nhân tố có mối quan hệ, chặt chẽ với nhau, tác động qua lại lẫn

nhau. Cơ cấu kinh tế thể hiện mối tương quan giữa các thành
phần, các nhân tố đó. Trong bất kỳ một nền kinh tế quốc dân
nào, người ta cũng có thể định tính hoặc định lượng được mức
độ phát triển của CCKT. Các mối quan hệ này một mặt biểu
tượng sự tương quan về mặt số lượng, mặt khác nó biểu hiện
mối quan hệ hữu cơ của chúng về mặt chất lượng và được xác
lập trong điều kiện cụ thể với những giai đoạn phát triển nhất
định, phù hợp với đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội cụ thể của
mỗi nền kinh tế.[2]
Cơ cấu kinh tế không chỉ giới hạn về các mối quan hệ tỷ lệ
giữa các ngành có tính chất cố định mà luôn luôn vận động,
thay đổi để phù hợp với yêu cầu phát triển của nền kinh tế

SVTH: Lê Thị Kim Thùy

7


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

trong từng thời kỳ, nhằm mục tiêu phát triển, tăng trưởng kinh
tế, nâng cao hiệu quả sản xuất.[2]
Để cơ cấu kinh tế phát huy hiệu quả thì cần phải có một
quá trình, một thời gian nhất định. Thời gian ấy dài hay ngắn
phải tuỳ thuộc vào đặc thù riêng của từng loại CCKT.
Tuy nhiên trạng thái của các điều kiện tự nhiên, xã hội luôn
luôn vận động không ngừng. Do vậy việc duy trì quá lâu một cơ
cấu kinh tế sẽ làm giảm đi tính hiệu quả do bản thân cơ cấu

mang lại. Điều đó đòi hỏi những nhà quản lý phải có tầm nhìn
chiến lược, cập nhập thông tin phục vụ cho việc hoạch định
những chính sách mới và có những điều chỉnh phù hợp kịp thời
với yêu cầu của tình hình mới.
Mặt khác sự thay đổi đột ngột và nhanh chóng sẽ gây ra
những tác động tiêu cực, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự tăng
trưởng và phát triển của nền kinh tế. Cần phải thấy rõ rằng cơ
cấu kinh tế không phải là một mục tiêu được đặt ra do sự nhận
thức của chủ quan, mà phải hiểu đó là một phương tiện để đưa
nền kinh tế đặt được sự tăng trưởng ổn định, bền vững. Từ đó
phải có những xem xét đánh giá dựa vào mục tiêu đạt hiệu quả
kinh tế xã hội mà CCKT đó mang lại như thế nào. Điều này cần
thiết cho việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế cả nước
- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế
Xây dựng CCKT là một quá trình trải qua những chẳng
đường nhất định chặng đường trước phải tạo đà cho chẳng
đường sau thông qua việc chuyển dịch CCKT. Chuyển dịch CCKT
là quá trình làm thay đổi cấu trúc, tỷ trọng, tốc độ và chất lượng
các mối quan hệ kinh tế ngành, vùng và thành phần kinh tế
SVTH: Lê Thị Kim Thùy

8


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

nhằm đạt tới một CCKT hợp lý tạo thế và lực cho tăng trưởng và
phát triển kinh tế xã hội.[1]

Nghị quyết Đại hội lần thứ XI của đảng đã định hướng việc
chuyển dịch CCKT trong thời kỳ CNH, HĐH là: chuyển đổi mô
hình tăng trưởng từ chủ yếu phát triển theo chiều rộng sang
phát triển hợp lý giữa chiều rộng và chiều sâu, vừa mở rộng quy
mô vừa chú trọng nâng cao chất lượng, hiểu quả, tính bền vững.
Xu hướng của quá trình CDCCKT là:
Một là, phát triển công nghiệp và xây dựng theo hướng hiện
đại, tiếp tục tạo nền tảng cho một nước công nghiệp và nâng
cao khả năng độc lập, tự chủ của nền kinh tế. Cơ cấu lại, xây
dựng nền công nghiệp theo hướng phát triển mạnh những
ngành có nền tảng, có lợi thế so sánh và có ý nghĩa chiến lược
với sự phát triển nhanh, hiệu quả, bền vững. Ưu tiên phát triển
công nghiệp phục vụ nông nghiệp, nông thôn. Phát triển công
nghiệp xây dựng và phát triển hợp lý công nghiệp sử dụng
nhiều lao động, góp phần chuyển dịch nhanh CCLĐ.[5]
Hai là, phát triển nông nghiệp toàn diện theo hướng công
nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với giải quyết tốt vấn đề nông
dân, nông thôn. Phát triển nông nghiệp sản xuất hàng hóa lớn,
có năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao,
thân thiện với môi trường, gắn sản xuất với chế biến và thị
trường, mở rộng xuất khẩu. Khuyến khích tập trung, ruộng đất,
phát triển trang trại, doanh nghiệp nông nghiệp, đẩy mạnh cơ
giới hóa, áp dụng công nghệ hiện đại, bố trí lại cơ cấu cây trồng,
vật nuôi…Phát triển lâm nghiệp toàn diện bền vững, phát triển
mạnh nuôi trồng thủy sản đa dạng theo quy hoạch, phát huy lợi
thế từng vùng gắn với thịtrường.[5]
SVTH: Lê Thị Kim Thùy

9

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

Ba là, phát triển các ngành dịch vụ, nhất là dịch vụ tài
chính, ngân hàng, viễn thông, thương mại, du lịch và các dịch
vụ có giá trị gia tăng cao. Ưu tiên phát triển và hiện đại hóa các
dịch vụ tài chính, ngân hàng, viễn thông, thương mại, du lịch,
vận tải, dịch vụ chăm sóc sức khỏe, giáo dục, đào tạo, khoa
học, công nghệ. [5]
Bốn là, phát triển kinh tế - xã hội hài hòa giữa các vùng, đô
thị và nông thôn: phát huy tiềm năng, thế mạnh của từng vùng
với tầm nhìn dài hạn. Phát triển hài hòa giữa thành thị và nông
thôn. Phát triển đô thị phù hợp với quá trình phát triển kinh tế,
theo quy hoạch dài hạn, không khép kín theo ranh giới hành
chính và xử lý đúng mối quan hệ giữa đô thị hóa và hiện đại hóa
nông thôn. Đẩy mạnh việc đưa công nghiệp và dịch vụ về nông
thôn để hạn chế tình trạng nông dân ra các thành phố, đồng
thời không để một khu vực lãnh thổ rộng lớn nào trống vắng đô
thị.[5]

SVTH: Lê Thị Kim Thùy

10


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

1.1.2 .Cơ cấu lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động
1.1.2.1. Khái niệm cơ cấu lao động và nội dung cơ cấu lao động
-Khái niệm cơ cấu lao động
Cơ cấu, theo quan điểm triết học, cơ cấu hay kết cấu là một
khái niệm dùng để chỉ cách thức tổ chức bên trong của một hệ
thống, biểu thị sự thống nhất của các mối quan hệ qua lại giữa
các bộ phận, thành phần của nó. CCLĐ là một phạm trù kinh tế
tổng hợp, phản ánh hình thức cấu tạo bên trong của tổng thể
lao động, sự tương quan giữa các bộ phận và mối quan hệ tác
động qua lại giữa các bộ phận đó. [1]
CCLĐ thể hiện tỷ trọng của từng thành phần, từng yếu tố
được phân theo từng tiêu chí khác nhau trong tổng thể hoặc tỷ
lệ của từng yếu tố so với một yếu tố khác được tính bằng phần
trăm. Cơ cấu lao động là một phạm trù phản ánh một tập hợp
các bộ phận cấu thành tổng thể lao động theo những tỷ trọng
nhất định và mối quan hệ về lao động giữa các bộ phận đó. [1]
Cơ cấu lao động được tính theo công thức sau:
d= Ybp/Ytt x 100
Trong đód: Tỷ trọng lao động của bộ phận so với tổng thể.
ybp: số lượng lao động của từng bộ phận cấu thành nên
tổng thể.
ytt: số lượng lao động của tổng thể nghiên cứu.
Hoạt động của con người là nguồn gốc của mọi của cải vì
lao động là hoạt động có mục đích, có ý thức của con người
nhằm tạo ra của cải để phục vụ cho con người và xã hội. CCLĐ
SVTH: Lê Thị Kim Thùy

11

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

có thể hiểu là một phạm trù kinh tế tổng hợp, thể hiện tỷ lệ của
từng bộ phận lao động nào đó chiếm trong tổng số, hoặc thể
hiện sự so sánh của bộ phận lao động này với bộ phận lao động
khác. Vì thế, bản thân CCLĐ được chia theo nhiều loại tiêu chí
khác nhau như: Cơ cấu lao động phân theo thành thị, nông
thôn; CCLĐ chia theo giới tính, độ tuổi; CCLĐ chia theo vùng
kinh tế; CCLĐ chia theo nghành kinh tế; CCLĐ chia theo trình
độvăn hóa chuyên môn kỹ thuật( CMKT)[18]
Như vậy, CCLĐ được chuyển dịch tùy theo sự chuyển dịch
của CCKT,phục vụ đáp ứng cho chuyển dịch của CCKT. Ngoài ra,
CCLĐ chuyển dịch nhanh hay chậm phụ thuộc vào nhiều yếu tố
như sự hấp dẫn của nghề nghiệp, sự chỉ đạo của Đảng, Nhà
nước thông qua cơ chế, chính sách cụ thể.
- Nội dung cơ cấu lao động
CCLĐ có nội dung theo những tiêu chí khác nhau như:
CCLĐ theo nghành kinh tế; CCLĐ phân theo thành thị, nông
thôn; CCLĐ theo trình độ văn hóa CMKT[2]
+Cơ cấu lao động theo ngành kinh tế
Thường gắn với quá trình phân công lao động xã hội và
được phân chia thành ba nhóm ngành lớn là: nông - lâm - thủy
sản, công nghiệp xây dựng, thương mại và dịch vụ.
Sự biến đổi cơ CCLĐ theo ngành gắn liền với trình độ phát
triển kinh tế - xã hội bởi vì, thường gắn với nội dung: CCKT
chuyển dịch theo chiều hướng tiến bộ, tỷ trọng lao động nông
nghiệp giảm và tỷ trọng lao động công nghiệp và dịch vụ ngày

càng tăng, thu nhập đầu người không ngừng tăng lên, chất
SVTH: Lê Thị Kim Thùy

12


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

lượng cuộc sống của người lao động được thay đổi trong hai
ngành giáo dục và y tế là phản ánh ró nét nhất.
+ Cơ cấu lao động theo vùng lãnh thổ
Quá trình tăng trưởng và phát triển của các ngành kinh tế
tất yếu dẫn đến quá trình, tập trung hóa và chuyên môn hóa lao
động. Cùng với quá trình CNH, HĐH, các khu công nghiệp mới,
các vùng chuyên canh, chuyên sâu nông nghiệp, các thành phố
thị trấn mới dần mọc lên và mở rộng phạm vi hoạt động, dẫn tới
sự chuyển dịch và thay đổi rõ rệt cơ cấu nguồn lao động giữa
các vùng, địa phương…đặc biệt là giữa thành thị và nông thôn.
Thường thì khu vực thành thị có nhiều nhà máy, xí nghiệp, công
ty, kinh tế - xã hội phát triển nên cuộc sống cũng như cơ hội tìm
việc làm lớn. Vì vậy, ở khu vực thành thị thu hút được rất nhiều
lao động đến, khu vực nông thôn thì ngược lại.
Vùng kinh tế là bộ phận của nền kinh tế quốc dân thống
nhất. Về bản chất nền kinh tế là một hệ thống, nhưng không
phải là một hệ thống khép kín mà là mở, không chỉ có các mối
quan hệ diễn ra trong nội bộ phạm vi không gian một vùng mà
thường xuyên có những trao đổi vật chất và thông tin với các
vùng kinh tế khác. Vì vậy, khi phân bố lực lượng sản xuất của

một vùng kinh tế không thể xem xét mối liên hệ nội bộ vùng và
liên vùng vì chúng bổ sung và kết hợp với nhau tạo cơ sở hình
thành vùng kinh tế.
+ Cơ cấu lao động theo trình độ văn hóa, chuyên môn kỹ
thuật

SVTH: Lê Thị Kim Thùy

13


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

Cơ cấu theo trình độ văn hóa: trình độ học vấn thể hiện sự
hiểu biết vấn là tiền đề để con người đi vào khám phá các lĩnh
vực khác như khoa học, văn hóa nghệ thuật. Cơ cấu theo trình
độ CMKT: Chuyên môn kỹ thuật thể hiện trình độ chuyên môn
nghề nghiệp, tay nghề của người lao động. Lao động có CMKT
được phân chia thành hai loại: lao động không có trình độ là lao
động không qua đào tạo, lao động có trình độ là phải qua đào
tạo, qua huấn luyện. Trong mỗi ngành kinh tế ở mỗi trình độ
phát triển có cơ cấu trình độ kỹ thuật khác nhau.
1.1.2.2. Chuyển dịch cơ cấu lao động – khái niệm, ý nghĩa,
phương thức và những tiền đề cần thiết
-Khái niệm chuyển dịch cơ cấu lao động
Chuyển dịch CCLĐ là sự vận động chuyển hóa từ trạng thái
CCLĐ này sang trạng thái cơ cấu lao động kia phù hợp với quá
trình phát triển kinh tế xã hội[2]

Chuyển dịch CCLĐ là một quá trình nhằm làm thay đổi cấu
trúc và mối liên hệ lao động theo một mục tiêu nhất định. Nói
cách khác chuyển dịch CCLĐ là quá trình phân bổ, bố trí nguồn
lực lao động theo những quy luật, những xu hướng tiến bộ nhằm
mục đích sử dụng đầy đủ và có hiệu quả nguồn lực lao động để
thực hiện các mục tiêu tăng trưởng và chuyển dịch CCKT.
CCLĐ được chuyển dịch tùy theo sự chuyển dịch của CCKT,
phục vụ và đáp ứng cho chuyển dịch của CCKT. Ngoài ra, CCLĐ
được chuyển dịch nhanh hay chậm phụ thuộc vào nhiều yếu tố
như sự hấp dẫn của nghề nghiệp, điều kiện làm việc, hưởng thụ

SVTH: Lê Thị Kim Thùy

14


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

của ngành nghề mới sẽ dịch chuyển sang làm việc; Sự chỉ đạo
của Đảng và Nhà nước thông qua các cơ chế, chính sách cụ thể.
Tuy nhiên, khi CCLĐ được chuyển dịch thuận lợi, lại tạo điều
kiện cho chuyển dịch CCKT thuận lợi và đòi hỏi phải chuyển dịch
nhanh CCKT. Do đó, chuyển dịch CCLĐ chính là quá trình tổ
chức và phân công lại lực lượng lao động xã hội, vì vậy có thể
hiểu 2 khái niệm chuyển dịch CCLĐ và phân công lại lao động
xã hội là hai khái niệm tương đồng bởi vì phân công lao động xã
hội là chuyên môn hóa ngành nghề cụ thể, còn chuyển dịch
CCLĐ là làm thay đổi chất lượng lao động tức là phải tổ chức và

phân công lại lao động.
Trong quá trình CNH, HĐH sự chuyển dịch CCLĐ gắn liền với
chuyển dịch CCKT. Vì vậy, CCLĐ phải tuân thủ theo quy luật sau:
Tỷ trọng và số lượng tuyệt đối lao động trong nông nghiệp giảm
dần, tỷ trọng và số lượng tuyệt đối lao động trong công nghiệp
ngày càng tăng lên. Tỷ trọng lao động trí tuệ ngày càng tăng và
chiếm ưu thế so với lao động giản đơn trong tổng lao động xã
hội. Tốc độ tăng lao động trong các ngành sản xuất phi vật chất
(dịch vụ) tăng nhanh hơn tốc độtăng lao động trong các ngành
sản xuất vật chất. Phân công lao động xã hội đồng thời là quá
trình tích lũy và nâng cao giá trị các nguồn lực xã hội. Ở nước
ta, phương hướng phân công lại lao động xã hội cần triển khai
trên cả 2 địa bàn: tại chỗ và di dân để phát triển về chiều rộng
kết hợp với phát triển chiều sâu, trong đó cần ưu tiên địa bàn tại
chỗ.
- Ý nghĩa của chuyển dịch cơ cấu lao động

SVTH: Lê Thị Kim Thùy

15


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS. TS Nguyễn Xuân Khoát

Chuyển dịch CCLĐ tạo điều kiện để thực hiện chuyển dịch
CCKT theo hướng CNH,HĐH, nhằm thích ứng với cơ cấu kinh tế
mới.Kinh nghiệm của các nước trong khu vực và trên thế giới
cho thấy chuyển dịch CCKT đòi hỏi phải phối hợp chặt chẽ với sự

thay đổi về chính sách khoa học kỹ thuật, công nghệ, tài chính
với chính sách phát triển nguồn nhân lực.[19]
Chuyển dịch CCLĐ tạo điều kiện phân bố lại lực lượng lao
động hợp lý hơn giữa các vùng lãnh thổ, giữa các ngành nghề,
giữa các khu vực kinh tế, tạo điều kiện cho người la động lựa
chọn ngành nghề phù hợp hơn, tăng cơ hội tìm được việc làm.
[19]
Chuyển dịch CCLĐ tạo điều kiện cân đối lại cung cầu về lao
động, giải quyết vấn đề thất nghiệp, tạo điều kiện giải quyết
việc làm và tăng thu nhập cho người lao động.
Chuyển dịch cơ cấu lao động là cơ sở tăng năng suất lao
động xã hội tạo ra giá trị mới ngày càng dồi dào khai thác hiệu
quả tiềm năng của đất nước thúc đẩy phân công lao động xã
hội để phát triển kinh tế nông nghiệp nông thôn theo quy mô
lớn.
Cuối cùng, chuyển dịch CCLĐ để tạo ra nguồn nhân lực có
chất lượng cao, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh của nền
kinh tế. Kết quả của quá trình chuyển dịch CCLĐ theo hướng
CNH, HĐH là tạo ra một nguồn nhân lực có trình độ kỹ thuật
cao, đáp ứng tốt quá trình CNH, HĐH của đất nước. Qua đó một
bước nâng cao khả năng cạnh tranh của lao động trong nước với
lao động nước ngoài.
SVTH: Lê Thị Kim Thùy

16