Phát triển kinh tế trang trại ở huyện can lộc, tỉnh hà tĩnh

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA KINH TẾ CHÍNH TRỊ

́H

U

Ế

----------

TÊ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

H

PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở HUYỆN

NGUYỄN THỊ BÔNG

Đ
A

̣I H

O

̣C

K

IN

CAN LỘC, TỈNH HÀ TĨNH

NIÊN KHÓA: 2014 – 2018


ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA KINH TẾ CHÍNH TRỊ

́H

U

Ế

----------

TÊ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

H

PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở HUYỆN CAN LỘC,

K

IN

TỈNH HÀ TĨNH

Sinh viên thực hiện:

TS. Hà Thị Hằng

Nguyễn Thị Bông

Đ
A

̣I H

O

̣C

Giáo viên hướng dẫn:

Lớp: K48 Kinh tế chính trị
MSV: 14K4011035
Niên khóa: 2014-2018

Huế, tháng 4 năm 2018


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

LỜI CẢM ƠN
Được sự phân công của Khoa Kinh tế Chính Trị Trường Đại Học Kinh Tế
Huế, và sự đồng ý của Cô giáo hướng dẫn TS Hà Thị Hằng em đac thực hiện đề tài
“ Phát triển kinh tế trang trại ở Huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh “.
Để hoàn thành khóa luận này. Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo đã
tận tình hướng dẫn, giảng dạy trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và rèn

Ế

luyện ở trường Đại Học Kinh Tế - Đại học Huế.

U

Xin chân thành cảm ơn Cô giáo hướng dẫn TS Hà Thị Hằng đã tận tình ,

́H

chu đáo hướng dẫn em thực hiện khóa luận này. Nếu không có những lời hướng

TÊ

dẫn, dạy bảo của cô thì em nghĩ bài thu hoạch này của em rất khó để có thể hoàn
thiện.

H

Chúng em xin chân thành cảm ơn đến các thầy, cô giáo trong khoa Kinh Tế

IN

Chính Trị, trường Đại Học Kinh Tế- Đại học Huế đã truyền đạt và trang bị cho
chúng em những kiến thức quý báu trong quá trình xây dựng đề tài nghiên cứu

K

khoa học.

̣C

Em xin chân thành cảm ơn đến các anh ( chị ) phòng nông nghiệp cũng như

O

các anh ( chị ) trong huyện ủy huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh đã giúp đỡ em hoàn

̣I H

thành tốt bài khóa luận này.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn thiện nhất .

Đ
A

Song do buổi đầu mới làm quen với công tác nghiên cứu khoa học, tiếp cận với kiến
thức thực tế cũng như hạn chế về mặt kiến thức và kinh nghiệm nên không thể
tránh khỏi những thiếu sot nhất địnhmà bản thân chưa thấy được. Em rất mong
được sự đóng góp ý kiến của úy Thầy, Cô giáo và các bạn để khóa luận được hoàn

chỉnh hơn.
Em xin chân thành cảm ơn !
Huế, ngày 27 tháng 2 năm 2018
Sinh viên thực hiện đề tài
Nguyễn Thị Bông
SVTH: Nguyễn Thị Bông

i


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu............................................................................1
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài ..................................................................................2
3. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................................2

Ế

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...............................................................................3

U

4.1. Đối tượng nghiên cứu...............................................................................................3

́H

4.2. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................3
5. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................3

TÊ

6. Ý nghĩa của đề tài ........................................................................................................4
7. Kết cấu .........................................................................................................................5

H

CHƯƠNG 1 :CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ KINH TẾ TRANG TRẠI.6

IN

1.1. Cơ sở lý luận về kinh tế trang trại ............................................................................6

K

1.1.1.Khái niệm và bản chất của kinh tế trang trại.......................................................6
1.1.1.1. Khái niệm kinh tế trang trại .........................................................................6

O

̣C

1.1.1.2. Bản chất của kinh tế trang trại .....................................................................8

̣I H

1.1.2.Tiêu chí nhận dạng kinh tế trang trại ..................................................................8

1.1.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển kinh tế trang trại .......................9

Đ
A

1.1.3.1. Thị trường tiêu thụ sản phẩm.......................................................................9
1.1.3.2. Khả năng kinh doanh của chủ trang trại ....................................................10
1.1.3.3. Hệ thống cơ sở hạ tầng ..............................................................................11
1.1.3.4. Môi trường pháp lý ....................................................................................12
1.1.3.5. Lực lượng lao động....................................................................................12
1.1.3.6. Trình độ quản lý của Nhà nước .................................................................13
1.1.4. Vị trí, vai trò và đặc trưng của kinh tế trang trại..............................................14
1.1.4.1. Về vị trí và tính chất của kinh tế trang trại ................................................14
1.1.4.2. Về vai trò của kinh tế trang trại .................................................................15
1.1.4.3. Đặc trưng của kinh tế trang trại .................................................................18
SVTH: Nguyễn Thị Bông

ii


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

1.2. Cơ sở thực tiễn việc phát triển kinh tế trang trại ....................................................19
1.2.1. Kinh nghiệm phát triển ở một số nước trên thế giới ........................................19
1.2.1.1. Nước Mỹ....................................................................................................19
1.2.1.2. Thái Lan.....................................................................................................20
1.2.2. Kinh nghiệm phát triển trang trại ở một số địa phương trong nước ................21
1.2.2.1. Kinh nghiệm của huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An .....................................22

1.2.2.2. Kinh nghiệm của huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình ................................23
1.2.3. Một số bài học rút ra về việc phát triển kinh tế trang trại ở huyện Can Lộc,

Ế

tỉnh Hà Tĩnh ...............................................................................................................24

U

CHƯƠNG 2:THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CỦA KINH TẾ TRANG TRẠI Ở

́H

HUYỆN CAN LỘC, TỈNH HÀ TĨNH.......................................................................26

TÊ

2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh
.......................................................................................................................................26

H

2.1.1. Vị trí địa lý .......................................................................................................26

IN

2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội.................................................................................28
2.1.2.1. Tình hình dân số và lao động.....................................................................28

K

2.1.2.2. Cơ sở hạ tầng và một số vấn đề kinh tế - xã hội khác ...............................30

̣C

2.1.2.3. Tình hình sản xuất kinh doanh...................................................................31

O

2.1.3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến việc phát triển kinh tế

̣I H

trang trại ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh ..................................................................33
2.2. Thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh................35

Đ
A

2.2.1. Số lượng và loại hình trang trại ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh ....................35
2.2.2.Số lượng lao động làm việc trong các trang trại ở huyện Can Lộc ..................38
2.2.3. Tình hình vốn và nguồn vốn của các trang trại................................................39
2.2.4. Tình hình sử dụng đất đai của các trang trại ở huyện Can Lộc .......................42
2.2.5.Hệ thống cơ sở vật chất, tình hình trang bị và sử dụng máy móc thiết bị của các
trang trại .....................................................................................................................45
2.2.6. Kết quả sản xuất, kinh doanh của trang trại ở huyện Can Lộc ........................46
2.2.7. Về thị trường tiêu thụ ......................................................................................50

SVTH: Nguyễn Thị Bông

iii


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

2.3. Đánh giá về tình hình phát triển kinh tế trang trại của huyện Can Lộc, tỉnh Hà
Tĩnh................................................................................................................................50
2.3.1. Kết quả đạt được ..............................................................................................50
2.3.2. Một số hạn chế, nguyên nhân của các trang trại huyện Can Lộc.....................52
CHƯƠNG 3:MỘT SÔ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI
HUYỆN CAN LỘC, TỈNH HÀ TĨNH TRONG THỜI GIAN TỚI.......................55
3.1. Phương hướng và những mục tiêu phát triển kinh tế trang trại..............................55
3.1.1. Phương hướng ..................................................................................................55

Ế

3.1.2. Mục tiêu ...........................................................................................................56

U

3.1.2.1. Mục tiêu chung ..........................................................................................56

́H

3.1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..........................................................................................56

TÊ

3.2. Các giải pháp ..........................................................................................................57
3.2.1. Nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng đất dai.................................................57

H

3.2.2. Giải quyết căn bản, hỗ trợ và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ........................58

IN

3.2.3. Tăng cường công tác khuyến nông và áp dụng tiến bộ khoa học – kỹ thuật vào
sản xuất.......................................................................................................................59

K

3.2.6. Mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm .............................................................60

̣C

3.2.7. Nâng cao hiệu quả quản lý của Nhà nước đối với qua trình sản xuất kinh

O

doanh của trang trại ....................................................................................................60

̣I H

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.....................................................................................62

Đ
A

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................65

SVTH: Nguyễn Thị Bông

iv


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Dân số huyện Can Lộc giai đoạn 2012-2016................................................29
Bảng 2.2: Lao động xã hội huyện Can Lộc giai đoan 2012 - 2016...............................30
Bảng 2.3: Tình hình cơ sở hạ tầng nông thôn của huyện Can Lộc năm 2017 ..............31

Ế

Bảng 2.4 : Số lượng trang trại của huyện Can Lộc giai đoạn 2014 -2016 ....................36

U

Bảng 2.5: Số lượng trang trại chia theo các loại hình sản xuất kinh doanh ở huyện Can

́H

Lộc năm 2014 và năm 2016 ..........................................................................................37

TÊ

Bảng 2.6 : Tình hình sử dụng lao động bình quân của các trang trại huyện .................38
Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh năm 2016 ..................................................................................38

IN

H

Bảng 2.7 : Quy mô vốn của trang trại ở huyện Can Lộc giai đoạn 2014 – 2016 ..........40
Bảng 2.8: Thống kê diện tích đất sản xuất nông nghiệp năm 2017 ..............................43

K

Bảng 2.9: Tình hình sử dụng đất của các trang trại ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh....44

O

̣C

Bảng 2.10: Một số tiêu chí về cơ sở hạ tầng huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh năm 201645

̣I H

Bảng 2.11: Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh theo các loại hình trang trại năm
2016 ...............................................................................................................................47

Đ
A

Bảng 2.12: Kết quả sản xuất cam của huyện Can Lộc năm 2017 .................................48

Bảng 2.13: Kết quả sản xuất kinh doanh của trang trại năm 2017................................49

SVTH: Nguyễn Thị Bông

v


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Kinh tế trang trại

KH – KT

Khoa học – Kỹ thuật

CN – TTCN

Công ngiệp – tiểu thủ công nghiệp

GDP

Tổng sản phẩm quốc nội

PTNT

Phát triển nông thôn

Đ
A

̣I H

O

̣C

K

IN

H

TÊ

́H

U

Ế

KTTT

SVTH: Nguyễn Thị Bông

vi

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

Đ
A

̣I H

O

̣C

K

IN

H

TÊ

́H

U

Ế

Khóa luận tốt nghiệp

SVTH: Nguyễn Thị Bông

vii


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Hoạt động sản xuất nông nghiệp ở nước ta,có nhiều hình thức tổ chức sản xuất
khác nhau, trong đó “Kinh tế trang trại (KTTT) là hình thức tổ chức sản xuất nông
nghiệp hàng hóa dựa trên cơ sở lao động, đất đai, tư liệu sản xuất cơ bản của hộ gia
đình, hoàn toàn tự chủ sản xuất kinh doanh, bình đẳng với các tổ chức kinh tế khác,
sản phẩm làm ra có tỷ suất hàng hóa cao và là nguồn thu nhập chính cho gia đình. Do

Ế

đó, kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất có tính tất yếu, quan trọng trong nền

U

nông nghiệp thế giới. Trang trại gia đình có vai trò to lớn và quyết định trong sản xuất

́H

nông nghiệp ở các nước phát triển, nó cung cấp tuyệt đại bộ phận nông sản cho xã hội”

TÊ

[7;32]

Trong những năm gần đây mô hình kinh tế trang trại phát triển mạnh mẽ trên cả nước

H

nói chung và Hà Tĩnh nói riêng. Nhất là khi thực hiện chỉ thị 100 của Ban bí thư TW Đảng

IN

(Khóa 4), nghị quyết 10- NQ/TW của bộ chính trị (tháng 4/1988), luật đất đai năm 1993 và
Nghị quyết 03/2000/NĐ - CP của Chính Phủ về phát triển KTTT, nông nghiệp nước ta đã

K

có bước phát triển vượt bậc, nhiều hộ nông dân đã trở nên giàu có.

̣C

Từ khi có chủ trương đổi mới cơ chế quản lý kinh tế của Đảng, kinh tế hộ nông

O

dân đã phát huy tác dụng to lớn và đã tạo sức mạnh mới trong sự nghiệp phát triển

̣I H

nông nghiệp và nông thôn. Trên nền tảng kinh tế tự chủ của các hộ nông dân đã hình
thành các trang trại được đầu tư vốn, lao động với trình độ chuyên môn cao đóng góp

Đ

A

ngày càng nhiều của cải vật chất cho xã hội. Tuy kinh tế trang trại mới được hình
thành và phát triển nhưng nó đã đóng một vai trò quan trọng, khơi dậy tiềm năng đất
đai, lao động, vốn trong dân cư để đầu tư phát triển sản xuất, cải thiện bộ mặt nông
thôn, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp.
Can Lộc là một huyện đồng bằng trung du của tỉnh Hà Tĩnh, cơ cấu kinh tế chủ yếu
vẫn là nông, lâm nghiệp. Những năm gần đây, sản xuất nông lâm nghiệp của huyện đã và
đang có bước chuyển dịch tích cực, sản lượng nông sản hàng hoá sản xuất tăng khá qua các
năm, trong đó mô hình kinh tế trang trại ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh đang trở thành một
hướng đi ưu tiên trong định hướng phát triển kinh tế xã hội của huyện.
SVTH: Nguyễn Thị Bông

1


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

Tuy nhiên, trong quá trình phát triển kinh tế trang trại cũng đã gặp phải nhiều
khó khăn, đặt ra nhiều vấn đề cần phải giải quyết như chủ trương của Đảng và Nhà
nước chưa thể chế hóa những chính sách cụ thể, chưa bắt kịp thời cơ thị trường, thiếu
vốn, nhân công….
Để xây dựng một nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa, phát triển kinh tế trang trại
là hướng đi đúng đắn, cần được quan tâm giúp đỡ bằng những chính sách hợp lý, góp
phần khai thác một cách có hiệu quả và bền vững tiềm năng về đất đai ở huyện Can

Ế

Lộc. Việc nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tiễn về kinh tế trang trại trong tỉnh, từ

U

đó đề ra một số giải pháp cơ bản để phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn tỉnh có

́H

một ý nghĩa rất quan trọng.

TÊ

Xuất phát từ thực tế địa phương, với kinh nghiệm công tác trong ngành Nông
nghiệp và Phát triển nông thôn của tác giả thời gian qua, đề tài: “Phát triển kinh tế

IN

2. Tình hình nghiên cứu của đề tài

H

trang trại ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh” đã được chọn để nghiên cứu.

K

Từ trước đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về sự phát triển của kinh tế

PGS.TS Lê Trọng (2000), “Phát triển và quản lý trang trại trong kinh tế thị

O

-

̣C

trang trại.

̣I H

trường” NXB Nông Nghiệp, Hà Nội
- Nguyễn Điền (2000), “Trang trại gia đình – Bước phát triển mới của kinh tế hộ

Đ
A

nông dân” NXB Nông nghiệp
- Hoàng Ngôi (2006), Phát triển kinh tế trang trại ở huyện Phong Điền, Tỉnh Thừa
Thiên Huê”, luận văn thạc sỹ.
- Trần Thị Hậu (2008), “Phát triển kinh tế trang trại ở huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ
An trong giai đoạn hiện nay”, luận văn tốt nghiệp
- Tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu về tình hình phát triển
kinh tế trang ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh.
3. Mục tiêu nghiên cứu

SVTH: Nguyễn Thị Bông

2


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

3.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở huyện Can Lộc, tỉnh
Hà Tĩnh, đề tài đề ra giải pháp thúc đẩy kinh tế trang trại ở huyện phát triển, góp phần
xây dựng một nền sản xuất nông nghiệp sản xuất hàng hóa có tính cạnh tranh cao, phát
triển hiệu quả và bền vững trên địa bàn huyện Can Lộc sắp tới.
3.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại

Ế

- Đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trạinhằm phát hiện ra các yếu tố trở

U

ngại và những tiềm năng để phát triển kinh tế trang trại ở Huyện Can Lộc, tỉnh Hà

́H

Tĩnh

- Đề xuất một sô giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế trang trại trên

TÊ

địa bàn huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh trong thời gian tới.

H

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

IN

4.1. Đối tượng nghiên cứu

K

Đề tài nghiên cứu sự phát triển của kinh tế trang trại ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà
Tĩnh.

O

̣C

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Về mặt không gian: Ngiên cứu trên địa bàn huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh

-

Về mặt thời gian: 2012-2016

̣I H

-

Đ
A

5. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài chủ yếu sử dụng các phương pháp sau:
* Phương pháp chung
Đề tài chủ yếu sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng
và chủ nghĩa duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam trong các văn kiện Đại hội Đảng về công
tác giải quyết việc làm cho lao động nói chung và lao động nữ nói riêng.
* Phương pháp cụ thể
- Phương pháp thu thập thông tin
SVTH: Nguyễn Thị Bông

3


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

+ Phương pháp thu nhập thông tin thứ cấp
Tài liệu thứ cấp của đề tài này bao gồm:
• Sách tham khảo chuyên ngành
• Niên giám thống kê thành phố Hà Tĩnh, 2016
• Bài báo cáo kinh tế - xã hội của UBND huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh năm 2018
• Đề án xây dựng và phát triển kinh tế trang trại năm 2015, 2016, 2017 của phòng
nông nghiệp và phát triển nông thôn.

Ế

- Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp.

U

Tài liệu sơ cấp của đề tài này bao gồm:

́H

Tài liệu sơ cấp của đề tài được thu thập qua việc điều tra các trang trại ở huyện

TÊ

Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Quá trình điều tra được thực hiện thông qua phỏng vấn cá nhân
trực tiếp bằng công cụ phiếu khảo sát. Tất cả những câu hỏi được đặt ra trong phiếu

H

khảo sát sẽ làm căn cứ có cơ sở để tiến hành phân tích và đánh giá.

IN

Điều tra số liệu sơ cấp trên cơ sở tiến hành khảo sát thực tế 41 trang trại ở huyện
Can Lộc, thông qua phiếu điều tra. Đối tượng điều tra là các chủ hộ trang trại, TT được

K

thống kê từ phòng thống kê, phòng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện, các

̣C

phòng đăng ký sản xuất kinh doanh…

O

Việc điều tra phỏng vấn được thực hiện trong thời gian tháng 4 năm 2018.

̣I H

- Phương pháp xử lý số liệu: đề tài sử dụng phần mềm Microsoft Excel 2016.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp.

Đ
A

- Phương pháp thống kê mô tả.
- Phương pháp đối chiếu, so sánh

6. Ý nghĩa của đề tài
- Tổng hợp, tìm ra điểm mạng, điểm yếu, cơ hội và thách thức cho phát triển kinh
tế trang trại ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh
- Khuyến nghị những giải pháp chủ yếu để tiếp tục thúc đẩy kinh tế trang trại
phát triển.

SVTH: Nguyễn Thị Bông

4


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

7. Kết cấu
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo,
nội dung đề tài nghiên cứu khoa học này gồn kết cấu thành 3 chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về kinh tế trang trại
Chương 2: Thực trạng phát triển của kinh tế trang trại ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà
Tĩnh
Chương 3: Một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại huyện Can Lộc, tỉnh Hà

Đ
A

̣I H

O

̣C

K

IN

H

TÊ

́H

U

Ế

Tĩnh trong thời gian tới.

SVTH: Nguyễn Thị Bông

5


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ KINH TẾ TRANG TRẠI
1.1. Cơ sở lý luận về kinh tế trang trại
1.1.1.Khái niệm và bản chất của kinh tế trang trại
1.1.1.1. Khái niệm kinh tế trang trại
Trang trại là loại hình cơ sở sản xuất nông nghiệp của các hộ gia đình nông dân,

U

xuất tư bản thay thế phương thức sản xuất phong kiến. [1;12]

Ế

hình thành và phát triển chủ yếu trong điều kiện kinh tế thị trường khi phương thức sản

́H

Phần lớn các các nhà nghiên cứu đều cho rằng trang trại là một loại hình tổ chức

TÊ

sản xuất cơ sở trong nông, lâm nghiệp, thuỷ sản, có mục đích chính là sản xuất hàng
hoá, có tư liệu sản xuất thuộc quyền sở hữu, hoặc quyền sử dụng của một người chủ

H

độc lập, sản xuất được tiến hành trên quy mô ruộng đất và các yếu tố sản xuất tiến bộ,

IN

trình độ kỹ thuật cao, hoạt động tự chủ và luôn gắn với thị trường. [2;24]
Kinh tế trang trại là một khái niệm không còn mới đối với các nước kinh tế phát

K

triển. Tuy nhiên, đối với nước ta nói riêng và các nước có nền kinh tế đang phát triển

̣C

nói chung thì đấy là một vấn đề mới. Nước ta, một đất nước non trẻ vừa chuyển sang

O

giai đoạn kinh tế thị trường, vì thế chưa có nhận thức được một cách đầy đủ về kinh tế

̣I H

trang trại. Trải qua nhiều năm chuyển mình và không ngừng học hỏi để phát triển thì
nhận thức cũng như quan điểm về kinh tế trang trại. Quan điểm và kiếm thức về kinh

Đ
A

tế trang trại được mang ra trao đổi, bàn luận trên các diễn đàn và các phương tiện
thông tin đại chúng bởi các nhà khoa học. Tuy nhiên, ở mỗi Quốc gia, mỗi vùng khác
nhau các nhà khoa học lại đưa ra khái niệm khác nhau về kinh tế trang trại.
Theo các nhà nghiên cứu kinh điển trên thế giới thì khái niệm về kinh tế trang
trại như sau :
Lênin đã phân biệt kinh tế trang trại “Người chủ trang trại bán ra thị trường hầu
hết các sản phẩm làm ra, còn người tiểu nông thì dung đại bộ phận sản phẩm sản xuất
được, mua bán càng ít càng tốt”

SVTH: Nguyễn Thị Bông

6


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

Còn theo Mác, điểm cơ bản của trang trại gia đình là nơi sản xuất hàng hóa, khác
với kinh tế tiểu nông là sản xuất tự cung tự cấp nhưng có điểm giống nhau là lấy gia
đình làm cơ sở, làm nòng cốt.
Theo quan điểm của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO)
và Ngân hàng thế giới (WB): “Nông trại (Farm) của các nước châu Á gió mùa dùng để
chỉ một khu đất canh tác nông nghiệp”.

Còn theo các nhà nghiên cứu khoa học ở Việt Nam nói về kinh tế trang trại như

Ế

sau:

U

Theo PGS - TS Lê Trọng: “Kinh tế trang trại (hay kinh tế nông lâm ngư trại…) là

́H

một hình thức tổ chức kinh tế cơ sở của nền sản xuất xã hội, dựa trên cơ sở hợp tác và

TÊ

phân công lao động xã hội. Bao gồm một số người lao động nhất định được chủ trang
trại tổ chức, trang bị những tư liệu sản xuất nhất định để tiến hành sản xuất kinh

H

doanh, phù hợp với yêu cầu của nền kinh tế thị trường và được nhà nước bảo hộ” .

IN

[3;12]

Theo GS,TS Nguyễn Điền: “Trang trại gia đình là loại hình cơ sở sản xuất nông

K

nghiệp trong điều kiện của nền kinh tế thị trường từ khi phương thức sản xuất tư bản

̣C

thay thế phương thức sản xuất phong kiến, khi bắt đầu cuộc cách mạng công nghiệp

O

lần thứ nhất ở một số nước châu Âu”. [7;10]

̣I H

Tác giả Nguyễn Phượng Vỹ cho rằng: “Kinh tế trang trại là một hình thức tổ
chức sản xuất kinh tế nông- lâm - ngư nghiệp, phổ biến được hình thành trên cơ sở

Đ
A

kinh tế hộ nhưng mang tính chất sản xuất hàng hóa”. [11;14]
“ Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức hàng hóa lớn trong Nông – Lâm – Ngư

nghiệp của các thành phần kinh tế khác ở nông thôn, có sức đầu tư lớn, có năng lực
quản lý trực tiếp quá trình phát triển sản xuất kinh doanh, có phương pháp tạo ra tỷ
suất sinh lợi cao hơn bình thường trên đồng vốn bỏ ra, có trình độ đưa thành tựu khoa
học công nghệ mới kết tinh trong hàng hóa tạo ra sức cạnh tranh cao trên thị trường,
mang lại hiệu quả kinh tế xã hội cao” . [4;11]
Là một hình thức tổ chức sản xuất, trang trại không phải là một thành phần kinh
tế và theo cách phân định thành phần kinh tế như hiện nay thì các chủ thể kinh tế thuộc
SVTH: Nguyễn Thị Bông

7


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

các thành phần kinh tế hoạt động sản xuất kinh doanh nông nghiệp đều có thể chọn
hình thức tổ chức sản xuất theo kiểu trang trại nếu có đủ điều kiện.
Qua đó “Trang trại” là thuật ngữ dùng để mô tả, chỉ và gắn liền với hình thức sản
xuất nông nghiệp tập trung trên một diện tích đủ lớn, với quy mô hộ gia đình là chủ
yếu, trong điều kiện sản xuất hàng hoá của nền kinh tế thị trường.
Từ các quan điểm trên ta có thê rút ra khái niệm chung về kinh tế trang trại: “
Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất trong Nông – Lâm – Ngư nghiệp, có

Ế

mục đích chủ yếu là sản xuất hàng hóa, tư liệu sản xuất thuộc quyền sở hữu hoặc

U

quyền sử dụng của một người chủ độc lập, sản xuất được tiến hành trên quy mô ruộng

́H

đất và các yếu tố sản xuất được tập trung đủ lớn với cách thức tổ chức quản lý tiến bộ

1.1.1.2. Bản chất của kinh tế trang trại

TÊ

và trình độ kỹ thuật cao, hoạt động tự chủ và luôn gắn với thị trường.

H

Theo Nghị quyết 10 của Bộ Chính Trị (1998) về đổi mới kinh tế nông nghiệp,

IN

quan hệ sản xuất trong nông nghiệp của nước ta được điều chỉnh sang một bước mới.
Tuy nhiên, phải đến Nghị quyết 6 của Ban Chấp hành trung ương khóa VI ( tháng 3

K

năm 1989 hộ gia đình xã viên mới được xác định là đơn vị kinh tế tự chủ. Từ đó, hộ

̣C

nông dân mới có đất, có vốn, kiếm thức và học hỏi kinh nghiệm để sản xuất và quản lý

O

nông nghiệp. Hơn nữa, từ việc tự chủ trong sản xuất và quản lý họ sẽ có động lực và ý

ấm no.

̣I H

chí để làm ăn, đầu tư hơn cho nông nghiệp, ngày càng khá giả, cuộc sống ngày càng

Đ
A

Song, chưa có ý thức về việc sản xuất hàng hóa để kinh doanh, đa phần các hộ

sản xuất đều để thỏa mãn tiêu dùng, số sản phẩm dư thừa sẽ được đưa ra bán trên thị
trường. Vì thế, sản phẩm hàng hóa chưa ổn định, còn bị phụ thuộc vào kết quả sản
xuất và chi tiêu của từng hộ gia đình.
1.1.2.Tiêu chí nhận dạng kinh tế trang trại
Thi hành nghị quyết của Chính phủ về kinh tế trang trại, ngày 23/6/2000 Liên bộ
Nông nghiệp & Phát triển nông thôn và Tổng cục Thống kê đã ban hành Thông tư liên
tịch số 69/2000/TTLB hướng dẫn tiêu chí để xác định kinh tế trang trại như sau:
Thứ nhất: Giá trị sản lượng hàng hoá và dịch vụ bình quân hàng năm
SVTH: Nguyễn Thị Bông

8


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

- Đối với các tỉnh phía Bắc và Duyên hải miền Trung từ 40 triệu đồng trở lên.
- Đối với các tỉnh phía Nam và Tây Nguyên từ 50 triệu đồng trở lên.
Thứ hai: Quy mô sản xuất
- Đối với trang trại trồng cây hàng năm:
+ Từ 2 ha trở lên đối với các tỉnh phía Bắc và duyên hải miền Trung.
+ Từ 3 ha trở lên đối với các tỉnh phía Nam và Tây Nguyên.
- Đối với trang trại trồng cây lâu năm:

Ế

+ Từ 3 ha trở lên đối với các tỉnh phía Bắc và duyên hải miền Trung.

TÊ

- Đối với trang trại chăn nuôi:

́H

- Đối với trang trại lâm nghiệp từ 10 ha trở lên.

U

+ Từ 5 ha trở lên đối với các tỉnh phía Nam và Tây Nguyên.

+ Chăn nuôi Trâu, Bò sinh sản, lấy sữa: 10 con trở lên.

H

+ Chăn nuôi Trâu, Bò lấy thịt: 50 con trở lên.

IN

+ Chăn nuôi Lợn sinh sản từ: 20 con trở lên; Dê sinh sản từ 50 con trở lên.
+ Chăn nuôi Lợn thịt từ 100 con trở lên; Dê thịt từ 200 con trở lên.

K

+ Chăn nuôi gia cầm các loại từ 2.000 con trở lên.

̣C

+ Nuôi trồng thuỷ sản từ 2 ha trở lên.

O

- Đối với các trang trại đặc thù thì tiêu chí xác định dựa vào giá trị sản xuất hàng hoá

̣I H

thực hiện.

1.1.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển kinh tế trang trại

Đ
A

1.1.3.1. Thị trường tiêu thụ sản phẩm

Hiện nay, có thể thấy một nguy cơ là nếu không có một chính sách thị trường

đúng đắn thì nó sẽ là lực cản, thậm chí là lực cản triệt tiêu sự phát triển của kinh tế
trang trại. Bởi, với khả năng hạn hẹp của mình, chủ trang trại không thể thực thi chính
sách thị trường được; do họ không thể có đầy đủ những thông tin về thị trường, phân
tích thị trường và dự báo thị trường. Đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế nước ta đang
đứng trước xu hướng toàn cầu hóa và khu vực hóa nền kinh tế; đứng trước những biến
động khó lường của nền kinh tế thế giới và kinh tế khu vực.

SVTH: Nguyễn Thị Bông

9


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

Thực tế cho thấy, tuy quy mô sản lượng hàng hoá tiêu thụ các trang trại của địa
phương chưa lớn, song việc giải quyết đầu ra cho sản phẩm hàng hoá của các trang trại
đã ngày càng trở lên cần thiết và cấp bách, vì hầu hết các sản phẩm mà trang trại sản
xuất ra chủ yếu được tiêu thụ dưới dạng thô, dạng hàng tươi sống, tiêu thụ phần nhiều
qua các dịch vụ trung gian nên rất cần các giải pháp mang tính chiến lược lâu dài về
thị trường, chế biến và tiêu thụ sản phẩm.
Thị trường tiêu thụ sản phẩm là rất quan trọng, vì thế Nhà nước ngoài ban hành

Ế

các chính sách để mở rộng thị trường tiệu thụ sản phẩm thì cần lập ra các đội điều tra,

U

kiểm kê, kiểm soát thị trường, giúp bình ổn giá cả, tìm hiểu nhu cầu của người tiêu

́H

dùng, để giúp cho các chủ trang trại sản xuất kinh doanh xác định được phương

TÊ

hướng, lập kế hoạch sản xuất và kinh doanh lâu dài, có hiệu quả hơn đẻ các trang trại
có thể phát triển bền vững , nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp, giúp cải thiện đời

H

sống nhân dân.

IN

1.1.3.2. Khả năng kinh doanh của chủ trang trại
- Chủ trang trại là người lãnh đạo trang trại, đứng đầu trang trại nên phải có kiến

K

thức về chuyên môn,có chiến lược kinh doanh và trình độ quản lý nhất định. Đây là

̣C

nhân tố thành công cốt lõi mang tính phổ biến, trang trại thành công nào cũng có. Chủ

O

trang trại còn là người có trách nhiệm với quá trình sản xuất của mình, phải hiểu được

̣I H

quá trình sản xuất nông nghiệp là quá trình sản xuất có liên quan đến quá trình sinh
học. Ngoài trình độ học vấn, các chủ trang trại còn có tố chất thông minh, nhạy bén,

Đ
A

sáng tạo, có thể học và áp dụng sáng tạo những KH-KT tiên tiến.
- Ngày nay, trước tình hình toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế thế giới và sự khủng

hoảng nền kinh tế như hiện nay. Các chủ trang trại muốn trang trại hoạt động bình
thường và không bị phá sản, thì chủ trang trại phải thể hiện được bản lĩnh của mình,
dựa vào kỹ năng, kinh nghiệm sản xuất kinh doanh, mà các chủ trang trại mạnh dạn
đầu tư vốn, khoa học kỹ thuật, học hỏi kinh nghiệm của các nước tiên tiến để đưa ra
các giải pháp và phương hướngsản xuất kinh doanhchophù hợp vớiđiều kiện của trang
trại mình.

SVTH: Nguyễn Thị Bông

10


Khóa luận tốt nghiệp
-

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

Mặt khác, Chủ trang trại ngoài việc có tầm nhìn chiến lược sản xuất kinh

doanh còn phải có cái tâm như: Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ và quyền lợi cho người lao
động; trả lượng đầy đủ, kịp thời đúng pháp luật để người lao động đảm bảo đời sống
hàng ngày cho gia đình, hay mua bảo hiểm cũng như an ủi, động viên những gia đình
của người lao động gặp khó khăn. Mặt khác có ý thức bảo vệ môi trường, phát triển
cộng đồng, hỗ trợ xóa đói giảm nghèo, ủng hộ quỹ tình thương hay giải quyết việc làm

cho một số người dân nông thôn…

Ế

1.1.3.3. Hệ thống cơ sở hạ tầng

U

- Hệ thống thủy lợi: Thủy lợi là yếu tố đầu tiên ảnh hưởng đến sự hình thành và

́H

phát triển của kinh tế trang trại. Khi nền sản xuất chính của nông nghiệp là gắn với cây

TÊ

trồng, vật nuôi thì hệ thống thủy lợi lại gắn liền với hoạt động khai thác và sử dụng
hợp lý nguồn nước và hạn chế những tác hại do nước gây ra đối với sản xuất. Do vậy,

H

để kinh tế trang trại phát triển thì cần phải có hệ thống thủy lợi kiên cố, phục vụ tưới

IN

tiêu cho cây trồng và vật nuôi, tạo hiệu quả kinh tế cao trong sản xuất.
- Hệ thống điện: Hệ thống điện bao gồm các yếu tố cơ sở vật chất, làm nền tảng

K

cho việc cung cấp điện sử dụng vào tưới tiêu, các hoạt động sản xuất cũng như điện

̣C

phục vụ cho sinh hoạt nông thôn. Điện năng phục vụ cho hoạt động sản xuất diễn ra

O

tốt hơn. Tại các trang trại, hệ thống điện ảnh hưởng rất lớn tới hiệu quả sản xuất như:

̣I H

Tưới tiêu, điện sưởi ấm cho vật nuôi, chế biến thức ăn…
- Hệ thống thông tin và bưu chính viễn thông: Đây là nguồn cung cấp thông tin

Đ
A

cho các trang trại, cung cấp các thông tin đáp ứng nhu cầu sản xuất và đời sống cho
mỗi trang trại. Trong điều kiện kinh tế - xã hội hiện nay, hệ thống thông tin là rất quan
trọng trong việc xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, vì vậy việc hoàn thiện hệ
thống thông tin là một nhiệm vụ trọng yếu trong việc xây dựng, phát triển cơ sở hạ
tầng đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn. Điểm yếu hiện nay của các
trang trại đó là tìm đầu ra, thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp do đó hệ thống
thông tin chính là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển của KTTT là yếu tố
cung cấp thông tin thị trường, dịch bệnh, phòng ngừa dịch bệnh, cũng như trao đổi, tạo
liên kết giữa các TT và nhà tiêu thụ.
SVTH: Nguyễn Thị Bông

11

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

- Hệ thống giao thông: Giao thông là hệ thống đặc biệt quan trọng đối với phát
triển KT - XH. Hệ thống giao thông được nâng cấp tạo điều kiện thuận lợi cho việc sản
xuất kinh doanh của các thành phần kinh tế như: Cung cấp nguyên vật liệu cho quá
trình sản xuất, tạo điều kiện giao lưu, buôn bán sản phẩm đầu ra cho quá trình sản
xuất. Nhất là đối với hoạt động sản xuất tại các trang trại với quy mô lớn, nhu cầu vật
tư cao và đầy đủ cũng như tạo ra nhiều sản phẩm, do vậy giao thông ảnh hưởng tới sự
thông suốtcủa quá trình sản xuất.

Ế

1.1.3.4. Môi trường pháp lý

U

Các chính sách về đất đai; chính sách thuế; chính sách lao động; chính sách khoa

́H

học kỹ thuật, công nghệ, môi trường; chính sách thị trường, chính sách bảo hộ tài sản

TÊ

đã đấu tư của trang trại là những chính sách hết sức quan trọng trực tiếp tác động vào
quá trình hình thành và phát triển của các trang trại.

H

Việc phát triển kinh tế trang trại nhằm khai thác, sử dụng có hiệu quả đất đai,

IN

vốn, kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý, góp phần phát triển nông nghiệp bền vững; tạo
việc làm, tăng thu nhập; khuyến khích làm giàu đi đôi với xoá đói giảm nghèo; phân

K

bổ lại lao động, dân cư, xây dựng nông thôn mới. Thông qua phát triển KTTT đã góp

̣C

phần quan trọng trong quá trình chuyển dịch, tích tụ ruộng đất gắn liền với quá trình

O

phân công lại lao động ở nông thôn, từng bước chuyển dịch cơ cấu lao động nông

̣I H

nghiệp sang làm các ngành phi nông nghiệp, thúc đẩy tiến trình công nghiệp hoá trong
nông nghiệp, nông thôn. Nhờ môi trường pháp lý ổn định, các chính sách thông thoáng

Đ
A

và hợp lý đã tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho kinh tế trang trại. Từ đó kinh tế trang
trại có điều kiện phát triển ngày càng bền vững hơn về cả quy mô lẫn hiệu quả kinh
doanh, giúp cho các chủtrang trạilàm giàu chính đáng.
1.1.3.5. Lực lượng lao động
Lực lượng lao động đóng một vai trò quan trọng, ảnh hưởng đến việc phát triển
kinh tế trang trại. Hiện nay, nhiều trang trại đang rơi vào cảnh thiếu nhân lực, thiếu lao
động để làm việc, từ đó dẫn đến cảnh có việc mà không có người làm. Một trong
những nguyên nhân chính là do làn sóng thanh niên nam, nữ trong độ tuổi lao động
kéo nhau lên thành phố làm việc, làm việc tại các khu công nghiệp để có mưc lương
SVTH: Nguyễn Thị Bông

12


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

cao hơn. Thiếu nhân lực đã tạo ra nhiều khó khăn cho các trang trại, tuy vậy, vẫn chưa
có nhiều giải pháp thiết thực để giữ chân lực lượng lao động này.
1.1.3.6. Trình độ quản lý của Nhà nước
Về quản lý của Nhà nước : Nhà nước quản lý là sự quản lý vĩ mô của Nhà nước
đối với nông nghiệp thông qua các công cụ kế hoạch, pháp luật và các chính sách để
tạo điều kiện và tiền đề, môi trường thuận lợi cho các hoạt động sản xuất - kinh doanh
nông nghiệp hướng tới mục tiêu chung của toàn nền nông nghiệp; xử lý những việc

Ế

ngoài khả năng tự giải quyết của đơn vị kinh tế trong quá trình hoạt động kinh tế trên

U

tất cả các lĩnh vực sản xuất, lưu thông, phân phối, tiêu dùng các sản phẩm nông

́H

nghiệp; điều tiết các lợi ích giữa các vùng, các ngành, sản phẩm nông nghiệp, giữa

TÊ

nông nghiệp với toàn bộ nền kinh tế; thực hiện sự kiểm soát đối với tất cả các hoạt
động trong nền nông nghiệp và kinh tế nông thôn làm ổn định và lành mạnh hoá mọi

H

quan hệ kinh tế và xã hội.

IN

Theo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X tại Đại hội
đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng về phát triển nông - lâm - ngư nghiệp toàn diện

K

theo hướng CNH, HĐH hoá gắn với giải quyết tốt vấn đề nông dân, nông thôn. “ Phát

̣C

triển nông nghiệp toàn diện theo hướng hiện đại, hiệu quả, bền vững, phát huy lợi thế

O

của nền nông nghiệp nhiệt đới. Trên cơ sở tích tụ đất đai, đẩy mạnh cơ giới hoá, áp

̣I H

dụng công nghệ hiện đại (nhất là công nghệ sinh học); bố trí lại cơ cấu cây trồng, vật
nuôi; phát triển kinh tế hộ, trang trại, tác xã nông nghiệp, vùng chuyên môn hoá, khu

Đ
A

nông nghiệp công nghệ cao, các tổ hợp sản xuất lớn. Thực hiện tốt việc gắn kết chặt
chẽ “bốn nhà” (nhà nông, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, nhà nước) và phát triển
công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ ở khu vực nông thôn. Phát triển các hiệp
hội nông dân và các tổ chức khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư, tạo điều kiện để
các tổ chức này hoạtđộng thiết thực, có hiệu quả. Phát triển nông nghiệp sản xuất hàng
hoá lớn, có năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao, thân thiện với
môi trường, gắn sản xuất với chế biến và thị trường, mở rộng xuất khẩu. Giữ vững
diện tích đất trồng lúa theo quy hoạch, bảo đảm vững chắc an ninh lương thực quốc
gia và tăng giá trị xuất khẩu gạo. Mở rộng diện tích, áp dụng công nghệ cao để tăng
SVTH: Nguyễn Thị Bông

13


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

năng suất, chất lượng các loại rau, màu, cây ăn quả, cây công nghiệp có lợi thế. Phát
triển nhanh ngành chăn nuôi theo phương thức công nghiệp, bán công nghiệp với công
nghệ tiên tiến. Xây dựng nông thôn mới: Quy hoạch phát triển nông thôn và phát triển
đô thị và bố trí các điểm dân cư. Phát triển mạnh công nghiệp, dịch vụ và làng nghề
gắn với bảo vệ môi trường. Triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới phù hợp
với đặc điểm từng vùng theo các bước đi cụ thể, vững chắc trong từng giai đoạn; giữ
gìn và phát huy những truyền thống văn hoá tốt đẹp của nông thôn Việt Nam. Đẩy

Ế

mạnh xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn. Tạo môi trường thuận lợi để khai thác mọi

U

khả năng đầu tư vào nông nghiệp và nông thôn, nhất là đầu tư của các doanh nghiệp

́H

nhỏ và vừa, thu hút nhiều lao động. Triển khai có hiệu quả chương trìnhđào tạo nghề
cho 1 triệu lao động nông thôn mỗi năm.” Nhờ những chính sách của Chính phủ, mà

TÊ

kinh tế trang trại có điều kiện phát triển ngày càng bền vững hơn về cả quy mô lẫn
hiệu quả kinh doanh, giúp cho các chủtrang trạilàm giàu chính đáng.[10;45]

IN

H

1.1.4. Vị trí, vai trò và đặc trưng của kinh tế trang trại
1.1.4.1. Về vị trí và tính chất của kinh tế trang trại

K

Theo Nghị quyết 03 năm 2000 của Chính phủ thì:

̣C

- Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hoá trong nông nghiệp

O

nông thôn, chủ yếu dựa vào hộ gia đình nhằm mở rộng quy mô và nâng cao hiệu quả

̣I H

sản xuất gắn với chế biến và tiêu thụ nông lâm, thuỷ sản.

Đ
A

- Phát triển kinh tế trang trại nhằm khai thác sử dụng có hiệu quả đất đai, vốn,
kinh nghiệm quản lý góp phần phát triển nông nghiệp bền vững, tạo việc làm, tăng thu
nhập, khuyến khích làm giàu đi đôi với xoá đói giảm nghèo, phân bổ lại lao đông, dân
cư, xây dựng nông thôn mới.
- Quá trình chuyển dịch, tích tụ ruộng đất hình thành các trang trại gắn liền với
quá trình phân công lại lao động ở nông thôn, từng bước chuyển dịch lao động nông
nghiệp sang các ngành phi nông nghiệp, thúc đẩy tiến trình công nghiệp hoá nông
nghiệp, nông thôn.

SVTH: Nguyễn Thị Bông

14


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

1.1.4.2. Về vai trò của kinh tế trang trại
Ở các nước phát triển, trang trại gia đình là loại hình trang trại chủ yếu, có vị trí
đặc biệt quan trọng trong hệ thống kinh tế nông nghiệp, có vai trò to lớn và quyết định
trong sản xuất nông nghiệp, là lực lượng sản xuất ra phần lớn sản phẩm nông nghiệp
trong xã hội, tiêu thụ sản phẩm cho các ngành công nghiệp, cung cấp nguyên liệu cho
chế biến và thương nghiệp. Trong điều kiện nước ta, vai trò và hiệu quả phát triển của
kinh tế trang trại phải được đánh giá, nhìn nhận trên cả ba mặt đó là: hiệu quả về mặt

Ế

kinh tế, xã hội và môi trường. Được thể hiện rõ trên các nội dung chủ yếu sau:

U

Thứ nhất, kinh tế trang trại góp phần thúc đẩy sản xuất hàng hoá phát triển, góp

́H

phần đưa sản xuất nông nghiệp lên công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Kinh tế trang trại là

TÊ

một bước phát triển mới của nền sản xuất xã hội, là nhân tố mới ở nông thôn, là động
lực mới, nối tiếp và phát huy động lực kinh tế hộ nông dân, là sự đột phá trong bước

H

chuyển sang sản xuất nông nghiệp hàng hoá, tạo ra sức sản xuất mới, có khả năng tạo

IN

ra khối lượng lớn về nông sản hàng hoá đáp ứng tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
Kinh tế trang trại làm ra sản phẩm để bán theo yêu cầu của thị trường, nên nó kích

K

thích sản xuất và đòi hỏi cạnh tranh để tồn tại, phát triển. Để giành thắng lợi trong

̣C

cạnh tranh, các trang trại phải nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, giảm

O

giá thành để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Muốn vậy, các trang trại phải biết

̣I H

đầu tư quy mô sản xuất hợp lý, đầu tư khoa học công nghệ, máy móc thiết bị, tăng
cường quản lý..., do đó kinh tế trang trại đã góp phần thúc đẩy nhanh việc sản xuất

Đ
A

hàng hoá trong nông nghiệp nông thôn. Sự tập trung sản xuất đòi hỏi các trang trại tất
yếu phải tiến hành cơ giới hoá, điện khí hoá các khâu của quá trình sản xuất, vận
chuyển, bảo quản, chế biến và tiêu thụ sản phẩm. Như vậy, kinh tế trang trại đã tạo
điều kiện để đưa nông nghiệp đi dần vào công nghiệp hoá, hiện đại hoá, tạo tiền đề đi
lên sản xuất lớn.
Thứ hai, kinh tế trang trại đóng vai trò trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế và hình
thành quan hệ sản xuất mới trong nông nghiệp và nông thôn. Sự hình thành và phát
triển kinh tế trang trại ở nước ta hiện nay là xu hướng tất yếu của tập trung hoá,
chuyên môn hoá và thị trường hoá sản xuất nông nghiệp, góp phần tích cực trong quá
SVTH: Nguyễn Thị Bông

15


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: TS. Hà Thị Hằng

trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn, phát triển các loại cây trồng,
vật nuôi có giá trị hàng hoá cao, khắc phục dần tình trạng manh mún, phân tán, tạo nên
những vùng chuyên canh hoá, tập trung hoá và thâm canh cao, tạo điều kiện thúc đẩy
công nghiệp phát triển nhất là công nghiệp chế biến, thương mại và dịch vụ, góp phần
làm nông thôn phát triển, tạo thu nhập ổn định trong một bộ phận dân cư làm nông
nghiệp. Nhiều chủ trang trại đã đầu tư hoặc tự giác hợp tác với nhau để đầu tư mua
sắm máy móc thiết bị công nghiệp để chế biến sản phẩm tạo ra những bán thành phẩm

Ế

nông sản hàng hoá cung cấp đầu vào cho các cơ sở chế biến hàng xuất khẩu lớn hơn

U

của Nhà nước. Một số doanh nghiệp Nhà nước đã hợp tác với các trang trại thực hiện

́H

đầu tư ứng trước vốn cho chủ trang trại và bao tiêu toàn bộ sản phẩm, tạo thế chủ động
về nguồn nguyên liệu cho sản xuất kinh doanh. Một số lâm trường quốc doanh đã

TÊ

khoán khoanh nuôi, bảo vệ, chăm sóc rừng cho các hộ dân, điều đó tạo ra sự phân
công và hợp tác, làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn theo hướng

H

công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

IN

Thứ ba, kinh tế trang trại đóng vai trò huy động, khai thác các nguồn lực trong

K

dân, giải quyết việc làm cho lao động xã hội, làm giàu cho nông dân, cho đất nước.
Kinh tế trang trại là sự đột phá trong bước chuyển sang sản xuất nông nghiệp hàng

O

̣C

hoá, lấy việc khai thác tiềm năng và lợi thế so sánh phục vụ nhu cầu xã hội làm

̣I H

phương thức chủ yếu, nên các trang trại phải nỗ lực tìm mọi biện pháp để phát huy
tiềm năng đất đai. Huy động các nguồn lực về vốn, lao động, kinh nghiệm, kỹ thuật

Đ
A

trong dân một cách hợp lý, có hiệu quả để mở rộng và phát triển sản xuất, tăng thêm
lợi nhuận. Điều đó dẫn đến sự tích tụ và tập trung đất đai, vốn đầu tư tạo quy mô sản
xuất của các trang trại ngày một lớn hơn, thu hút, sử dụng ngày càng nhiều lao động
hơn.
Thứ tư, kinh tế trang trại góp phần sử dụng hiệu quả và bảo vệ tài nguyên đất đai.
Bên cạnh lợi ích về kinh tế, Nhà nước và cộng đồng còn thu được lợi ích về tài
nguyên và môi trường. Phát triển kinh tế trang trại đã góp phần khai thác và sử dụng
có hiệu quả các nguồn lực đất đai tài nguyên, đưa đất hoang hoá vào phát triển sản
xuất, nhất là đối với vùng trung du, miền núi, và ven biển. Ngoài ra, phát triển kinh tế

SVTH: Nguyễn Thị Bông

16