THIẾT KẾ VÀ THỬ NGHIỆM MỘT SỐ BÀI GIẢNG MÔN CÔNG NGHỆ 10 THEO DỰ ÁN

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

THIẾT KẾ VÀ THỬ NGHIỆM MỘT SỐ BÀI GIẢNG
MÔN CÔNG NGHỆ 10 THEO DỰ ÁN

Họ và tên sinh viên: NGUYỄN VĂN LUYỆN
Ngành: SƯ PHẠM KĨ THUẬT NÔNG NGHIỆP
Niên khoá: 2005 – 2009

Tháng 06/2009


THIẾT KẾ VÀ THỬ NGHIỆM MỘT SỐ BÀI GIẢNG
MÔN CÔNG NGHỆ 10 THEO DỰ ÁN

Tác giả
NGUYỄN VĂN LUYỆN

Khoá luận được đệ trình để đáp ứng yêu cầu
cấp bằng Cử nhân ngành
SƯ PHẠM KĨ THUẬT NÔNG NGHIỆP

Giáo viên hướng dẫn:
TS. NGUYỄN THANH THỦY

THÁNG 06/2008

i

LỜI CẢM ƠN
Chân thành cảm ơn tới TS. Nguyễn Thanh Thủy, trưởng bộ môn SPKTNN đã
tận tình hướng dẫn em trong quá trình thực hiện đề tài. Đồng cảm ơn tới cán bộ bộ
môn SPKTNN trường Đại Học Nông Lâm Thành Phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện
thuận lợi cho em trong quá trình làm đề tài.
Chân thành cảm ơn tới cô Nguyễn Thị Thảnh, cô Từ Thị Lan, các em học sinh
lớp 10D3 và ban giám hiệu trường THPT Thủ Đức đã hướng dẫn tận tình và tạo điều
kiện thuận lợi cho em trong quá trình thực hiện đề tài.
Chân thành cảm ơn tới Ths. Tống Xuân Tám, giảng viên khoa Sinh học trường
ĐHSP Thành Phố Hồ Chí Minh, TS. Lê Thị Thanh Thảo, giảng viên khoa Vật lý
trường ĐHSP Thành Phố Hồ Chí Minh đã tận tình góp ý kiến cho em về PPDH dự án.
Chân thành cảm ơn tới cha mẹ, anh trai Nguyễn Văn Nam, giảng viên trường
Đại học Công nghiệp Thành Phố Hồ Chí Minh, bạn bè, người thân đã giúp đỡ, động
viên em trong suốt quá trình học tập tại trường.
Nguyễn Văn Luyện

ii


TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
1. Tên đề tài
“ Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 10 theo dự án ”
2. Thời gian nghiên cứu
Đề tài được thực hiện từ tháng 10 năm 2008 đến tháng 06 năm 2009.
3. Địa điểm nghiên cứu
Đề tài được thử nghiệm tại trường THPT Thủ Đức, Thành Phố Hồ Chí Minh.
4. Kết quả chính đạt được
Qua quá trình áp dụng PPDH theo dự án vào môn Công nghệ 10 người nghiên cứu đã

thu được những kết quả chính sau:
- Dạy học theo dự án đã kích thích được sự hứng thú của học sinh: Dự án đã lôi cuốn
học sinh vào những nhiệm vụ mở và có tính thực tiễn cao. Các nhiệm vụ của dự án
kích thích khả năng ra quyết định, niềm cảm hứng, say mê của học sinh trong quá trình
thực hiện và tạo ra sản phẩm cuối cùng. Học sinh đã được tham gia vào việc lựa chọn
đề án kinh doanh cho nhóm mình, vì thế các em đã phát huy được tinh thần tự giác học
tập, chủ động tìm hiểu thực tế về lĩnh vực kinh doanh để áp dụng vào dự án của nhóm
mình.
- Dạy học theo dự án đã giúp cho học sinh tiếp thu tốt kiến thức, mở rộng và sử dụng
kiến thức có ý nghĩa: Dự án được kết thúc với việc học sinh thể hiện thành quả học tập
của mình thông qua các bài thuyết trình, các bài thu hoạch, các mô hình dàn dựng.
Những sản phẩm cuối cùng này giúp học sinh thể hiện khả năng diễn đạt và làm chủ
quá trình học tập. Những nội dung cơ bản của các bài 50, 51, 52 đã được các em nắm
vững, đào sâu, mở rộng và sử dụng vào dự án kinh doanh của nhóm mình. Các em đã
trình bày và phân tích khá sâu về những thuận lợi, khó khăn, rủi ro và đã đưa ra được
những biện pháp khắc phục những rủi ro của công việc kinh doanh. Biết phân tích về
các yếu tố mà nhóm đã dựa vào khi lựa chọn lĩnh vực kinh doanh.
- Dạy học theo dự án đã giúp cho học sinh phát triển các kỹ năng tư duy và tư duy
sáng tạo: Ban đầu các em biết được các hoạt động kinh doanh của của gia đình và
người thân qua hoạt động kinh doanh thường ngày, cộng với nội dung bài học trong
sách, tìm hiểu trên mạng Internet và việc tìm hiểu thực tế kinh doanh. Các em đã dùng
những hiểu biết, những kiến thức đó để phân tích, mở rộng và áp dụng vào dự án kinh
iii


doanh của nhóm mình sao cho tốt nhất, khả thi nhất và lợi nhuận cao nhất. Bằng việc
chấm điểm phần trình bày của các nhóm khác, bước đầu các em cũng biết cách đánh
giá các nhóm khác và qua đó so sánh với bài làm của nhóm mình để rút ra được những
bài học, những kiến thức những vấn đề mà nhóm mình còn thiếu xót trong dự án của
nhóm mình.

- Dạy học theo dự án đã giúp cho học sinh phát triển một số kỹ năng khác: Ngoài việc
đã kích thích được sự hứng thú của học sinh, giúp cho học sinh tiếp thu tốt kiến thức,
mở rộng và sử dụng kiến thức có ý nghĩa, phát triển các kĩ năng tư duy và tư duy sáng
tạo như đã trình bày ở trên. Dạy học dự án còn giúp học sinh phát triển một số kỹ năng
khác như: Kỹ năng làm việc nhóm là một kỹ năng sống và là một phần thiết yếu của
dạy học theo dự án. Học sinh làm việc trong các nhóm cộng tác để động não, tranh
luận, đưa ra những phản hồi và hoàn thành nhiệm vụ hoặc chia sẻ các nguồn tài liệu.
Và kỹ năng sử dụng Powerpoint.

iv


MỤC LỤC
Nội dung

Trang

Trang tựa ............................................................................................................. i
Lời cảm ơn ......................................................................................................... ii
Tóm tắt kết quả nghiên cứu...............................................................................iii
Phiếu đánh giá luận văn ..................................................................................... v
Mục lục.............................................................................................................. vi
Danh sách chữ viết tắt .....................................................................................viii
Danh mục các bảng ........................................................................................... ix
Danh mục các biểu đồ ........................................................................................ x
Lời ngỏ ............................................................................................................... 1
Chương 1: Giới thiệu ....................................................................................... 2
1.1 Bối cảnh của đề tài nghiên cứu .................................................................... 2
1.2 Lý do chọn đề tài.......................................................................................... 4
1.3 Vấn đề nghiên cứu ....................................................................................... 4

1.4 Mục đích nghiên cứu.................................................................................... 4
1.5 Câu hỏi nghiên cứu ...................................................................................... 4
1.6 Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................... 5
1.7 Phương pháp nghiên cứu.............................................................................. 5
1.8 Đối tượng nghiên cứu .................................................................................. 5
1.9 Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 5
1.10 Cấu trúc của của luận văn .......................................................................... 6
1.11 Kế hoạch nghiên cứu.................................................................................. 6
Chương 2: Cơ sở lý luận.................................................................................. 7
2.1 Một số vấn đề chung về phương pháp dạy học ( PPDH )....................... 7
2.1.1 Khái niệm về PPDH.................................................................................. 7
2.1.2 Các đặc trưng của PPDH .......................................................................... 7
2.1.2.1 PPDH được quyết định bởi mục đích dạy học....................................... 7
2.1.2.2 PPDH được cụ thể hóa bởi nội dung dạy học ........................................ 8
2.1.2.3 PPDH luôn có cấu trúc........................................................................... 8
2.1.2.4 Tính đa dạng và tính tối ưu của PPDH .................................................. 9
v


2.1.2.5 Về sự kết hợp hài hòa các PPDH ........................................................... 9
2.1.2.6 Hiệu quả của PPDH phụ thuộc vào trình độ nghiệp vụ sư phạm của giáo viên
............................................................................................................................ 9
2.1.3 Phân loại các PPDH ............................................................................... 10
2.1.3.1 PPDH truyền thống .............................................................................. 11
2.1.3.2 PPDH tích cực...................................................................................... 11
2.1.3.3 So sánh PPDH thụ động và PPDH tích cực ......................................... 13
2.1.3.4 Một số định hướng đổi mới PPDH môn Công nghệ 10 ...................... 13
2.2 Phương pháp dạy học theo dự án ........................................................... 15
2.2.1 Tổng quan về phương pháp dạy học theo dự án ..................................... 15
2.2.1.1 Khái niệm dự án ................................................................................... 15

2.2.1.2 Thế nào là dạy học theo dự án ............................................................. 15
2.2.2 Các đặc điểm của phương pháp dạy học theo dự án............................... 16
2.2.3 Quy trình thực hiện dự án cho PPDH dự án ở trường THPT ................. 18
2.2.3.1 Chuẩn bị ............................................................................................... 19
a. Lựa chọn dự án............................................................................................. 19
b. Xác định những nguồn tư liệu cần thiết ....................................................... 19
c. Tổ chức thực hiện......................................................................................... 19
2.2.3.2 Thực hiện dự án ................................................................................... 20
2.2.3.3 Khai thác dự án .................................................................................... 20
a. Xem lại dự án .............................................................................................. 20
b. Tiếp tục dự án............................................................................................... 21
2.3 Lược khảo một số nghiên cứu trước đây ............................................... 22
2.3.1 PPDH dự án áp dụng cho môn Lý luận dạy học của PGS.TS. Cary ...... 22
2.3.1.1 Về nội dung của dự án ......................................................................... 22
2.3.1.2 Về kết quả đạt được ............................................................................. 23
2.3.1.3 Về ưu điểm........................................................................................... 23
2.3.1.4 Về hạn chế............................................................................................ 23
2.3.2 PPDH dự án áp dụng cho chương 4 và 5 sách giáo khoa Công nghệ 10 của cô Từ
Thị Lan ............................................................................................................. 24
2.3.2.1 Về nội dung của dự án ......................................................................... 24
vi


2.3.2.2 Về kết quả đạt được ............................................................................. 24
2.3.2.3 Về ưu điểm........................................................................................... 24
2.3.2.4 Về hạn chế............................................................................................ 24
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu ........................................................... 25
3.1 Phương pháp nghiên cứu tài liệu............................................................ 25
3.2 Phương pháp thử nghiệm........................................................................ 25
3.2.1 Đối tượng, phạm vi và thời gian dạy thử nghiệm ................................... 25

3.2.2 Cách thiết kế bài giảng bằng phương pháp dạy học theo dự án để áp dụng vào
các bài dạy: 50, 51, 52 sách giáo khoa Công nghệ 10 ..................................... 25
3.2.3 Cách tổ chức giảng dạy các bài giảng bằng PPDH dự án ...................... 27
3.3 Phương pháp quan sát ............................................................................. 28
3.3.1 Quay vi deo ............................................................................................. 28
3.3.2 Quan sát bằng mắt................................................................................... 29
3.4 Phương pháp phân tích dữ liệu .............................................................. 29
Chương 4: kết quả ......................................................................................... 30
4.1 Thiết kế bài dạy: “Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 10
theo dự án” theo phương pháp dạy học dự án ............................................ 30
4.1.1 Chủ đề dự án ........................................................................................... 30
4.1.2 Ý tưởng của dự án................................................................................... 30
4.1.3 Các mục tiêu bài học cho học sinh.......................................................... 30
4.1.3.1 Mục tiêu về kiến thức........................................................................... 30
4.1.3.2 Mục tiêu về kỹ năng............................................................................. 30
4.1.3.3 Mục tiêu về thái độ.............................................................................. 31
4.1.3.4 Mục tiêu về tư duy ............................................................................... 31
4.1.3.5 Mục tiêu về sản phẩm .......................................................................... 31
4.2 Tiến trình thực hiện ................................................................................. 31
4.2.1 Giai đoạn 1: Giới thiệu về cuộc thi “nhà doanh nhân tương lai”............ 31
4.2.1.1 Thời gian .............................................................................................. 31
4.2.1.2 Nội dung .............................................................................................. 31
4.2.1.3 Nhận xét kết quả đạt được ................................................................... 32
4.2.2 Giai đoạn 2: Xây dựng kế hoạch kinh doanh.......................................... 32
vii


4.2.2.1 Thời gian .............................................................................................. 32
4.2.2.2 Nội dung.............................................................................................. 33
4.2.2.3 Nhận xét kết quả đạt được ................................................................... 33

a. Tiết 2............................................................................................................. 33
b. Tiết 3 ............................................................................................................ 34
4.2.3 Giai đoạn 3: Trình bày dự án kinh doanh ............................................... 34
4.2.3.1 Thời gian .............................................................................................. 34
4.2.3.2 Nội dung .............................................................................................. 35
4.2.3.3 Nhận xét kết quả đạt được ................................................................... 35
4.3 Tóm tắt kết quả đạt được ........................................................................ 37
Chương 5: Kết luận, kiến nghị và hướng phát triển của đề tài ................. 43
5.1. Kết luận .................................................................................................... 43
5.1.1 Dạy học theo dự án đã kích thích được sự hứng thú của học sinh ......... 43
5.1.2 Dạy học theo dự án đã giúp cho học sinh tiếp thu tốt kiến thức, mở rộng và sử
dụng kiến thức có ý nghĩa ............................................................................... 44
5.1.3 Dạy học theo dự án đã giúp cho học sinh phát triển các kỹ năng tư duy và tư duy
sáng tạo............................................................................................................. 45
5.1.4 Dạy học theo dự án đã giúp cho học sinh phát triển một số kỹ năng khác45
5.2 Kiến nghị ................................................................................................... 48
5.3 Hướng phát triển của đề tài .................................................................... 48
Danh mục tài liệu tham khảo ........................................................................ 49

viii


Danh mục các chữ viết tắt
PPDH

:

Phương pháp dạy học

THPT

:

Trung học phổ thông

THCS

:

Trung học cơ sở

UNESCO

:

Tổ chức văn hóa, giáo dục liên hợp quốc

ITP

:

(Intel Teach Program) Chương trình dạy học của Intel tại Việt

Nam

ix


Danh mục các bảng
Danh mục các bảng

Trang

Bảng 1: Kế hoạch nghiên cứu .......................................................................6
Bảng 2.1: So sánh PPDH tích cực và PPDH thụ động ...............................13
Bảng 4.1 So sánh không khí lớp học giữa các giai đoạn ............................ 37
Bảng 4.2 So sánh Sự đáp ứng của học sinh giữa các giai đoạn .................. 38
Bảng 4.3 So sánh về chất lượng kiến thức giữa các giai đoạn.....................39
Bảng 4.4 So sánh sản phẩm mà học sinh tạo ra giữa các giai đoạn............ 41
Bảng 4.5 So sánh cách học giữa các giai đoạn ............................................42

x


Danh mục các biểu đồ
Danh mục các biểu đồ

Trang

Sơ đồ 2.1: Mô hình hóa một dự án .................................................................. 15
Sơ đồ 2.2: Quy trình thực hiện dự án ở trường THPT .................................... 18
Sơ đồ 3.1: Cách tổ chức giảng dạy các bài giảng bằng PPDH dự án ............. 27

xi


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

LỜI NGỎ
Việc đổi mới phương pháp dạy và học trong trường phổ thông nhằm đáp ứng
được với xu thế phát triển của thời đại hiện nay là một yêu cầu cấp bách. Thực tế việc
đổi mới PPDH trong nhà trường phổ thông hiện nay còn nhiều trở ngại do nhiều
nguyên nhân khác nhau.
PPDH theo dự án đã được áp dụng từ thế kỷ 16 và được áp dụng rộng rãi tại các
nước có nền giáo dục tiên tiến như: Châu Âu và Hoa Kỳ (Nguyễn Thùy Vân, 2008).
Theo Tống Xuân Tám (2008) dạy học dự án là một kiểu dạy học lấy hoạt động của học
sinh làm trung tâm, định hướng vào các khái niệm cơ bản của môn học nhưng gắn liền
với thực tế. Học sinh tự lực giải quyết vấn đề để hình thành kiến thức và cho ra những
kết quả thực tế.
Để góp phần vào việc đổi mới PPDH nói chung và PPDH môn Công nghệ 10
nói riêng, người nghiên cứu đề nghị một phương pháp đó là PPDH theo dự án, vì nếu
được rèn luyện bởi phương pháp này học sinh dần dần có những phẩm chất và năng
lực thích ứng với thời đại như: Khắc phục được tính thụ động, khơi dậy tính tò mò, sự
hứng thú trong học tập của học sinh, rèn luyện cho học sinh năng lực hợp tác, có khả
năng phối hợp hành động để cùng hoàn thành nhiệm vụ được giao, giúp học sinh tự
khẳng định được bản thân, rèn luyện được phương pháp tự học, tự nghiên cứu, phát
triển tư duy sáng tạo.

SVTH: Nguyễn Văn Luyện

12

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

Chương 1: Giới thiệu
Tên đề tài:
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 10 theo dự án.
1.1 Bối cảnh của đề tài nghiên cứu
Hiện nay mới chỉ có khoảng 60% số giáo viên thực sự đổi mới phương pháp
dạy học ( PPDH ) theo yêu cầu mới, một bộ phận không nhỏ còn thuyết giảng dài
dòng truyền thụ kiến thức một chiều, dạy chay, chưa quen sử dụng thiết bị dạy học
hoặc vận dụng các hình thức tổ chức dạy học khác để nâng cao chất lượng giờ dạy.
Bởi vậy hiệu quả, chất lượng giáo dục ở nhà trường phổ thông còn thấp, thiếu tính
sáng tạo (Phạm Thị Kim Anh, 2006).
Ngoài những nguyên nhân cố hữu ai cũng nhận thấy như: Chương trình sách
giáo khoa còn nặng nề, quá tải về kiến thức dẫn đến việc giáo viên chỉ lo “chạy” cho
hết bài cho kịp thời gian của tiết học vốn được quy định khá chặt chẽ trong kế hoạch
dạy học mà Bộ giáo dục và đào tạo quy định ( Phạm Quang Huân, 2007 ).
Thêm vào đó thiết bị, phương tiện dạy học chưa đáp ứng được yêu cầu của
chương trình giảng dạy: Còn thiếu và lạc hậu do đó học sinh tất yếu cũng chỉ học chay,
chủ yếu là nghe, ghi, ít được thực hành.
Ngoài ra cách kiểm tra, thi, đánh giá chất lượng giáo dục còn lạc hậu chưa làm
thay đổi cách dạy và cách học: Chủ yếu nhằm vào tái hiện và học thuộc điều đó sẽ làm
triệt tiêu sáng tạo của người học. Các cấp quản lý đánh giá chất lượng của giáo viên
chủ yếu theo tỷ lệ phần trăm thi cuối kỳ của học sinh.
Sau cùng là chất lượng đội ngũ giáo viên còn nhiều bất cập, thiếu kiến thức về
đổi mới PPDH chưa hiểu rõ thế nào là PPDH cũ, PPDH mới và áp dụng nó như thế
nào? Giáo viên còn nhiều bất cập trong các kỹ năng phân tích, lựa chọn kiến thức cơ
bản và trọng tâm, kỹ năng hướng dẫn cách thức cho học sinh học tập, kỹ năng kiểm
tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng đổi mới…
Với những nguyên nhân kể trên thì giáo viên rất khó có điều kiện để sáng tạo
trong PPDH, để tổ chức các phương án và hình thức học tập khác nhau giúp cho học
sinh có thể tự mình khai thác kiến thức và thực hành, từ đó mà học cách học.

SVTH: Nguyễn Văn Luyện

13

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

Ngày nay với sự phát triển của Công nghệ điện tử, Công nghệ thông tin cùng
với sự phát triển của chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật và những mối quan
hệ đa chiều mang tính toàn cầu, xã hội trở thành xã hội tri thức do đó con người không
chỉ có học thức hơn trí tuệ hơn, có khả năng sáng tạo hơn mà còn năng động hơn trong
công việc do vậy dạy học phải chuẩn bị tốt nhất cho người học thích ứng với sự phát
triển của xã hội đặc biệt là trong việc hợp tác với người khác (Đỗ Hương Trà, 2007).
Thậy vậy, xã hội ngày nay phát triển về mọi mặt, yêu cầu của xã hội về con
người cũng khác trước vì vậy phương pháp đào tạo của ngành giáo dục cũng phải thay
đổi. Học sinh hiện nay, nhất là học sinh ở thành thị có sự phát triển về tâm lý rất đáng
chú ý so với trước đây: Linh hoạt hơn, thực tế hơn, nhạy cảm hơn và vốn hiểu biết khá
rộng do chúng được tiếp xúc với nhiều kênh thông tin (Lê phước Lộc, 2002). Trước
tình hình đó PPDH truyền thống trước đây nay không còn phù hợp nữa vì vậy nhiệm
vụ đề ra cho ngành giáo dục là phải làm sao cho sản phẩm đào tạo của mình ra đời có
khả năng tham gia tích cực vào lao động sản xuất hoặc hoạt động trong một ngành
khoa học kỹ thuật nào đó, chúng có khả năng nhanh chóng tiếp thu được cái mới thích
ứng với yêu cầu của xã hội. Như lời ông Lý Quang Diệu, Thủ tướng Singapore trong
một lần đến thăm Việt Nam đã nói: “thắng trong giáo dục mới thắng trong kinh tế” có
nghĩa là muốn kinh tế phát triển thì giáo dục phải phát triển trước một bước. Để làm

được việc đó ngoài việc trang bị cho học sinh kiến thức, kỹ năng cơ bản, tối thiểu ở
các môn học thì cần phải tạo cho học sinh một năng lực nhất định để họ có thể tiếp tục
đi xa hơn, mở rộng kiến thức mà họ đã học được trong nhà trường. Đó là năng lực phát
hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thiết kế con đường khả thi để thực hiện công việc,
năng lực tư duy và tư duy sáng tạo, có tâm thế sẵn sàng nhận thức cái mới. Do đó vấn
đề bồi dưỡng cho học sinh tư duy và phương pháp làm việc sáng tạo trong khi dạy
kiến thức là việc làm hết sức cần thiết và cấp bách.
Để góp phần vào việc đổi mới PPDH nói chung và PPDH môn Công nghệ 10
nói riêng, người nghiên cứu đề nghị một phương pháp đó là PPDH theo dự án, vì nếu
được rèn luyện bởi phương pháp này học sinh dần dần có những phẩm chất và năng
lực thích ứng với thời đại như: Khắc phục được tính thụ động, khơi dậy tính tò mò, sự
hứng thú trong học tập của học sinh, rèn luyện cho học sinh năng lực hợp tác, có khả
SVTH: Nguyễn Văn Luyện

14

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

năng phối hợp hành động để cùng hoàn thành nhiệm vụ được giao, giúp học sinh tự
khẳng định được bản thân, rèn luyện được phương pháp tự học, tự nghiên cứu, phát
triển tư duy sáng tạo. Vì thế việc áp dụng PPDH theo dự án là điều cần thiết.
1.2 Lý do chọn đề tài
- Do nhu cầu cần thiết của việc đổi mới phương pháp dạy và học ở trường phổ thông
hiện nay.
- Bản thân người nghiên cứu sắp là giáo viên dạy môn Công nghệ 10 và muốn thử

nghiệm một phương pháp dạy học mới ở trường phổ thông.
- Đề tài cũng là luận văn tốt nghiệp của người nghiên cứu.
1.3 Vấn đề nghiên cứu
Nghiên cứu nhằm thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 10 theo dự
án và phân tích kết quả.
1.4 Mục đích nghiên cứu
- Nhằm thử nghiệm phương pháp dạy học theo dự án trong môn Công nghệ 10.
- Đề tài sẽ là tư liệu tham khảo cho giáo viên Công nghệ 10 các giáo viên dạy các môn
khác, các nhà quản lý giáo dục trong việc áp dụng PPDH theo dự án nhằm nâng cao
chất lượng dạy và học.
1.5 Câu hỏi nghiên cứu
Đề tài được thực hiện nhằm trả lời các câu hỏi sau:
- Thế nào là PPDH theo dự án?
- Cách tổ chức giảng dạy các bài giảng bằng PPDH dự án như thế nào?
- Kết quả sau khi áp dụng PPDH theo dự án ra sao?
1.6 Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu tài liệu về PPDH và PPDH theo dự án để làm cơ sở lý luận cho đề tài.
- Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 10 theo PPDH dự án.
- Quan sát, mô tả kết quả dạy thử nghiệm và đưa ra kết luận, kiến nghị và hướng phát
triển của việc áp dụng PPDH theo dự án ở môn Công nghệ 10 và trường phổ thông.
1.7 Phương pháp nghiên cứu

SVTH: Nguyễn Văn Luyện

15

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

- Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Nghiên cứu trên sách, báo, tạp chí, trên mạng
Internet về PPDH và PPDH theo dự án.
- Phương pháp thử nghiệm: Sau khi nghiên cứu, thiết kế bài giảng môn Công nghệ 10
theo dự án, người nghiên cứu tiến hành dạy thử nghiệm.
- Phương pháp quan sát: Quan sát bằng mắt và quay video về các hoạt động của học
sinh khi học theo PPDH dự án.
- Phương pháp phân tích dữ liệu: Từ dữ liệu của băng video về các hoạt động của học
sinh khi học theo PPDH dự án, người nghiên cứu phân tích, đánh giá kết quả, hiệu quả
của PPDH dự án.
1.8 Đối tượng nghiên cứu
- Chủ thể nghiên cứu: Việc thiết kế và thử nghiệm PPDH theo dự án cho môn Công
nghệ 10 và một số bài trong sách giáo khoa môn Công nghệ 10: bài 50, 51, 52.
- Khách thể nghiên cứu: Học sinh lớp 10, giáo viên dạy môn Công nghệ 10 trường
THPT Thủ Đức, Thành Phố Hồ Chí Minh, chương trình sách giáo khoa môn Công
nghệ 10.
1.9 Phạm vi nghiên cứu
- Do người nghiên cứu chỉ thực tập Sư phạm tại THPT Thủ Đức nên đề tài được thực
hiện tại trường THPT Thủ Đức.
- Qua nghiên cứu nội dung chương trình sách giáo khoa môn học Công nghệ 10 và
thực tế chương trình giảng dạy ở trường THPT Thủ Đức, những bài sau đây thích hợp
với PPDH dự án và nằm trong thời gian thực tập sư phạm của người nghiên cứu do đó
sẽ được dùng để thiết kế cho PPDH theo dự án: bài 50,51,52.
- Giáo viên phải là người nắm vững được PPDH theo dự án, vì thế người nghiên cứu
sẽ đảm nhận việc dạy thử nghiệm.
- Lớp được chọn để dạy thử nghiệm: Lớp có học lực khá, giỏi nên học sinh dễ đáp ứng
được với phương pháp mới.
1.10 Cấu trúc của của luận văn

Luận văn gồm 5 chương:
- Chương 1: Giới thiệu.
- Chương 2: Cơ sở lý luận.
SVTH: Nguyễn Văn Luyện

16

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

- Chương 3: Phương pháp nghiên cứu .
- Chương 4: Kết quả.
- Chương 5: Kết luận, kiến nghị và hướng phát triển của đề tài.
1.11 Kế hoạch nghiên cứu
Bảng 1: Kế hoạch nghiên cứu
Stt
1

Thời gian
10/2008

Hoạt động
Viết đề cương

Người thực hiện

Ghi chú

Người nghiên cứu

- Viết cơ sở lí luận

2

08/10 –
30/11/2008

- Thiết kế một số dự án cho
học sinh qua đó dạy môn Người nghiên cứu
Công nghệ 10 để thử nghiệm
ở trường THPT
Dạy thử nghiệm ở trường

Người nghiên cứu

3

03/2009

4

04/2009

Viết luận văn

Người nghiên cứu

5

05/2009

Chỉnh sửa luận văn

Người nghiên cứu

6

06/2009

Báo cáo luận văn

Người nghiên cứu

THPT

SVTH: Nguyễn Văn Luyện

17

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

Chương 2: Cơ sở lý luận
2.1 Một số vấn đề chung về phương pháp dạy học (PPDH)
2.1.1 Khái niệm về PPDH
Sau đây là một số định nghĩa về PPDH:
- Thuật ngữ phương pháp có nguồn gốc từ tiếng Hi Lạp là: “methodos” có nghĩa là con
đường, cách thức hoạt động nhằm đạt được mục đích. Phương pháp hiểu theo nghĩa
chung nhất là cách thức đạt tới mục tiêu, là hoạt động được xắp xếp theo một trật tự
nhất định. Phương pháp gắn bó chặt chẽ với lý luận, có những phương pháp riêng cho
từng lĩnh vực khoa học.
- PPDH là cách thức tổ chức hoạt động dạy học của giáo viên và cách thức tổ chức
hoạt động học tập của học sinh, trong quan hệ đó phương pháp dạy quyết định, điều
khiển phương pháp học, phương pháp học của học sinh là cơ sở để lựa chọn phương
pháp dạy. Tuy nhiên kết quả học tập được quyết định trực tiếp bởi phương pháp học
tập của học sinh.
Như vậy PPDH là sự kết hợp hữu cơ, biện chứng giữa phương pháp dạy của
giáo viên và phương pháp học của học sinh, trong đó phương pháp dạy đóng vai trò
chủ đạo, phương pháp học có tính độc lập tương đối và chịu sự chi phối của phương
pháp dạy song nó cũng ảnh hưởng trở lại phương pháp dạy (Trần Thị Tuyết Oanh,
2007).
Theo Phan Trọng Ngọ (2005) và Nguyễn Gia Cầu ( 2008) PPDH là con đường,
là cách thức tiến hành hoạt động dạy học để đạt được mục tiêu dạy học.
Tóm lại PPDH là cách thức hoạt động phối hợp thống nhất của giáo viên và học
sinh trong quá trình dạy học được tiến hành dưới vai trò chủ đạo của giáo viên nhằm
thực hiện tối ưu mục tiêu và các nhiệm vụ dạy học.
2.1.2 Các đặc trưng của PPDH
PPDH gồm những đặc trưng cơ bản sau:
2.1.2.1 PPDH được quyết định bởi mục đích dạy học
Các hoạt động của con người bao giờ cũng là những hành động có mục đích.
Nhu cầu của con người, từ những nhu cầu đơn giản, thiết yếu cho đời sống hàng ngày
cho đến những đòi hỏi cao xa hơn, những dự định, dự án lớn lao… đều buộc người ta

SVTH: Nguyễn Văn Luyện

18

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

phải tìm ra những hoạt động sao cho ít tốn kém nhất. Đó là những cách làm, những
con đường đi hợp lý. Khi nhu cầu thay đổi người ta lại tìm con đường đi khác cho phù
hợp. Nếu người học chỉ có nhu cầu học để thi đậu, để có tấm bằng thì anh ta chọn cách
học nhanh nhất là học thuộc những gì mà thầy giáo đã giảng, họ chia nhau từng câu
hỏi thầy giáo đã cho để “soạn” rồi học, đôi khi tìm những cách tiêu cực để làm bài.
Người khác xác định cho mình mục đích học là để có kiến thức, học để sống và để làm
việc, học để tiếp tục học nữa thì họ đọc nhiều hơn, luyện tập nhiều hơn, ứng dụng
nhiều hơn … đó là hai phương pháp học được xác định từ mục đích học. Tuy nhiên
không có PPDH nào là vạn năng dùng cho tất cả mọi hoạt động dạy học mà muốn
hoạt động dạy học được thành công phải xác định được mục đích và tìm PPDH phù
hợp.
2.1.2.2 PPDH được cụ thể hóa bởi nội dung nội dung dạy học
Các môn học khác nhau đòi hỏi người học phải có cách học riêng. Ví như:
Muốn học tốt môn Văn yêu cầu đầu tiên là người học phải thuộc nhiều bài thơ, nhiều
đoạn văn để trích dẫn, môn địa lý thì phải dùng nhiều bản đồ, môn hình học thì phải
làm nhiều bài tập, tưởng tượng tốt, trong khi môn Công nghệ 10 cần phải có những
kiến thức thực tế để áp dụng vào bài học… sự cố gắng chung chung không nói lên
điều gì về phương pháp học, cho nên mỗi nghành khoa học đều có phương pháp
nghiên cứu mang tính đặc thù của nghành mình. Tóm lại PPDH chịu sự chi phối của

nội dung dạy học, việc sử dụng PPDH phụ thuộc vào nội dung dạy học cụ thể.
2.1.2.3 PPDH luôn có cấu trúc
Tính chất này được thể hiện thông qua việc xắp xếp chỗi các hành động hoặc tổ
hợp hành động gọi là bước hay giai đoạn của con người để hoàn thành mục đích công
việc. Đó là các hoạt động từ dễ đến khó từ đơn giản đến phức tạp từ mục tiêu gần đến
mục tiêu xa, từ nền tảng chung đến các bộ phận riêng. Tính cấu trúc cũng có nghĩa là
mỗi hành động hoặc tổ hợp hành động có ý nghĩa riêng trong quá trình thực hiện công
việc có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công việc. Hay nói khác đi cấu trúc của
PPDH là phải có và cần được đảm bảo thì hiệu quả công việc mới được nâng cao. Tuy
nhiên, tùy mức độ tiếp thu của học sinh và hoàn cảnh cụ thể mà có thể rút ngắn hoặc
chi tiết hóa một hay một số bước trong quá trình thực hiện phương pháp.
SVTH: Nguyễn Văn Luyện

19

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

2.1.2.4 Tính đa dạng và tính tối ưu của PPDH
“Mọi con đường đều tới La Mã ” người ta thường nói với nhau như vậy một
khi công việc đã xác định mục tiêu rõ ràng vấn đề còn lại là tìm con đường đi như thế
nào cho phù hợp nhất, hiệu quả nhất. Trong việc sử dụng PPDH cũng vậy, để đạt được
mục tiêu của một bài học nào đó người giáo viên có thể đi bằng nhiều con đường khác
nhau tức là có thể sử dụng nhiều PPDH khác nhau. Đó là tính đa dạng của PPDH, song
ở mỗi hoàn cảnh mỗi đối tượng dạy học chỉ có một hoặc một vài PPDH tối ưu với nó
để học sinh sẽ đạt được kết quả học bài ấy tốt nhất. Đó là tính tối ưu của PPDH, cụ thể

như: Một PPDH nào đó sẽ làm cho học sinh học tốt bài học ở điều kiện thành phố
nhưng chưa chắc đã là tối ưu khi dạy bài đó ở vùng nông thôn… tính chất này rất có ý
nghĩa đối với người giáo viên khi dạy nhiều lớp có trình độ khác nhau, hoặc nhiều
vùng có điều kiện kinh tế, xã hội không giống nhau, khi đó họ phải cân nhắc lựa chọn
PPDH phù hợp nhất cho học sinh của mình.
2.1.2.5 Về sự kết hợp hài hòa các PPDH
Mỗi PPDH đều có những mặt mạnh, mặt yếu của nó trong từng hoàn cảnh từng
môn học, từng bài học cụ thể. Vì thế việc kết hợp hài hòa các PPDH để có thể làm cho
học sinh hiểu bài một cách tốt nhất, cũng như tạo được sự thuận lợi nhất cho giáo viên
trong việc giảng dạy là cần thiết.
Theo Nguyễn Gia Cầu (2008) sự kết hợp hài hòa các PPDH không có công thức
chung cụ thể, chi tiết, khả thi của các hoạt động. Kết hợp hài hòa các PPDH tích cực
vừa là mục đích vừa là phương án tổ chức các hoạt động dạy học nhằm khơi dậy và
phát triển toàn diện, tự nhiên, tự giác chủ động các nhu cầu, phẩm chất, năng lực, sở
thích của người học dưới sự hướng dẫn của giáo viên sao cho phù hợp với môi trường,
điều kiện sư phạm, văn hóa nhất định.
2.1.2.6 Hiệu quả của PPDH phụ thuộc vào trình độ nghiệp vụ sư phạm của giáo
viên
Việc nắm vững nội dung dạy học và quy luật, đặc điểm nhận thức của học sinh
là tiền đề quan trọng cho người giáo viên sử dụng một PPDH nào đó. Thực tiễn dạy
học cho thấy cùng một nội dung dạy học, cùng sử dụng một PPDH nhưng mức độ
thành công của giáo viên là khác nhau (Trần Thị Tuyết Oanh, 2007.
SVTH: Nguyễn Văn Luyện

20

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

Với những đặc trưng trên đây có thể thấy rằng hệ thống các PPDH ngày càng
hoàn thiện và phát triển để đáp ứng nhu cầu phát triển ngày càng cao của xã hội, giúp
người học phát triển tư duy sáng tạo, khả năng tự học, khả năng thích ứng với những
điều kiện luôn luôn đổi mới của môi trường, các PPDH thường sử dụng phối hợp để
giải quyết tốt các nhiệm vụ dạy và học khác nhau.
2.1.3. Phân loại các PPDH
Phân loại PPDH là dựa trên cơ sở xác định mục đích, chức năng, nội dung thực
hiện các biện pháp tác động đến đối tượng dạy và học để định danh cho nó, sau đó quy
các phương pháp gần nhau vào một nhóm phương pháp dựa trên các tiêu chí nhất định.
Ý nghĩa của việc phân loại PPDH ở chỗ một mặt làm cho người dạy và người học hiểu
biết về PPDH, mặt khác định danh và lựa chọn được nó trong hệ thống PPDH hiện có.
Ngoài ra, việc lựa chọn PPDH còn phản ánh yêu cầu của xã hội và xu thế phát triển
của nghành giáo dục. Mặc dù việc phân loại PPDH còn nhiều tranh luận nhưng những
vấn đề lớn quyết định chiều hướng phát triển của dạy học như bản chất của dạy học
hiện đại, dạy học phải hướng đến sự phát triển của cá nhân người học… lại thường
nhận được sự đồng thuận cao của các nhà hoạch định chiến lược phát triển dạy học và
giáo dục cũng như của các giáo viên trực tiếp giảng dạy với khẩu hiệu: Học để biết,
học để làm việc, học để chung sống với người khác và học để làm người do UNESCO
đề xuất đã trở thành phổ biến trong thực tiễn nhà trường. Việc phân loại PPDH cho
thấy yêu cầu tất yếu của việc phát hiện và tìm tòi những phương pháp, phương tiện
dạy học mới nhằm đáp ứng xu thế phát triển của dạy học hiện đại.
Như vậy việc phân loại các PPDH có giá trị lý luận rất lớn, tuy nhiên theo Phan
Trọng Ngọ (2005) để đảm bảo sử dụng hiệu quả các PPDH trong thực tiễn cần lưu ý
những điểm sau đây:
Thứ nhất: Việc phân loại các nhóm phương pháp là con dao hai lưỡi, một mặt
giúp cho người dạy và người học định danh và dễ dàng hơn khi tìm địa chỉ một PPDH
cụ thể, nhưng mặt khác do việc quy gán theo quan điểm của người phân loại nên người

dùng rất dễ bị hiểu lầm về chức năng và giá trị sử dụng của các PPDH cụ thể. Ở đây
cần lưu ý tự bản thân PPDH không phải là tích cực hay thụ động, không phải PPDH
này hướng vào người học, còn PPDH khác hướng về người dạy … mà tích cực hay thụ
SVTH: Nguyễn Văn Luyện

21

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

động hướng vào người dạy hay vào người học hoàn toàn phụ thuộc vào mục đích và
cách sử dụng nó.
Thứ hai: Nhà nghiên cứu giáo dục và giáo viên không thể đưa ra nhận định tiên
quyết, cứng nhắc rằng: PPDH này tốt hơn PPDH kia mà phải chỉ rõ PPDH đó là gì?
Chức năng cơ bản của nó? Cách dùng nó? Phạm vi và giới hạn tối ưu của nó? … còn
việc sử dụng chúng như thế nào cho có lợi nhất trong thực tiễn hoàn toàn là do mục
đích và khả năng sử dụng của người dạy và người học. Điều này cũng giống như
người thợ mộc dùng các phương tiện vào công việc của mình.
Thứ ba: Việc sử dụng đơn điệu một PPDH, dù đó là PPDH tốt nhất cũng mang
lại hiệu quả không cao.
Cuối cùng: PPDH phải đáp ứng được yêu cầu và xu thế phát triển của mục đích
và nội dung dạy học, phải khai thác tối đa sự phát triển của các phương tiện khoa học,
kỹ thuật vào trong dạy học đặc biệt là công nghệ thông tin. Theo người nghiên cứu có
thể chia làm hai nhóm PPDH là: PPDH truyền thống và PPDH tích cực.
2.1.3.1 PPDH truyền thống
Theo Lê Phước Lộc (2002) có thể tóm gọn bản chất của các PPDH truyền thống

như sau:
- Thầy truyền đạt kiến thức
- Thầy độc thoại, trò ghi, trả lời
- Thầy áp đặt kiến thức, kết quả có sẵn, học sinh thụ động nhận thức
- Trò học thuộc lòng
- Thầy độc quyền đánh giá, cho điểm cố định
Với những đặc trưng chủ yếu trên rõ ràng PPDH truyền thống chỉ đơn giản là giúp học
sinh thu thập kiến thức và sự kiện.
2.1.3.2 PPDH tích cực
Theo Phạm Đức Quang & Phạm Trinh Mai (2008) các tiêu chuẩn của PPDH
tích cực gồm:
- Tính tích cực của con người biểu hiện qua những hoạt động khác nhau như: Học tập,
vui chơi, giải trí, thể dục, thể thao… tính tích cực trong học tập của học sinh là một
hiện tượng sư phạm biểu hiện sự gắng sức cao về nhiều mặt trong hoạt động học tập
SVTH: Nguyễn Văn Luyện

22

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

của học sinh thể hiện bởi khát vọng học tập, sự cố gắng và nghị lực cao trong quá trình
tiếp thu và nắm vững kiến thức.
- Tính tự do: Chỉ khi nào có tự do sáng kiến, tự nguyện lựa chọn trong việc học tập của
học sinh khi đó mới có PPDH tích cực, tất nhiên đó phải là tự do có giới hạn trong
khuôn khổ trách nhiệm của cá nhân và cộng đồng.

- Tính tự giáo dục: Ngày nay trong giáo dục, người học được xác định là chủ thể độc
lập, sáng tạo trên con đường học tập, rèn luyên và tu dưỡng. Người học tự tìm hiểu, tự
nhận thức vấn đề bằng chính hoạt động của mình dưới sự hướng dẫn của giáo viên, đó
là phương pháp tốt nhất, là cách tốt nhất để người học đạt được kết quả cao trong học
tập. Con đường học tập như vậy sẽ biến nhiệm vụ học tập của học sinh thành nhu cầu
của bản thân, học sinh biết tự học cũng sẽ tự biết đánh giá quá trình học của mình, biết
điều chỉnh cách học cho phù hợp hơn.

SVTH: Nguyễn Văn Luyện

23

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy


Khoá luận tốt nghiệp

Ngành SPKTNN

2.1.3.3 So sánh PPDH thụ động và PPDH tích cực
Bảng 2.1: So sánh PPDH tích cực và PPDH thụ động ( Nguyễn Quang
Huỳnh, 2006, trang 226 )
Hệ PPDH thụ động
Lấy người dạy làm trung tâm

Hệ PPDH tích cực
Lấy người học làm trung tâm

1. Thầy truyền đạt kiến thức, trò thụ 1. Trò tự mình tìm ra kiến thức dưới sự
động tiếp thu

hướng dẫn của thầy

2. Thầy độc thoại hay phát vấn

2. Đối thoại trò – trò, trò – thầy, hợp tác
với bạn, học bạn

3. Thầy áp đặt kiến thức, trò nghe, ghi 3. Thầy dẫn dắt làm cho kiến thức trò tự
nhớ

tìm ra trở thành thật sự khoa học

4. Trò học thuộc lòng

4. Trò phát huy vốn học thuộc lòng để
học cách học, cách làm, cách giải quyết
vấn đề, cách sống và trưởng thành

5. Thầy độc quyền đánh giá, cho điểm 5. Học sinh tự đánh giá, tự sửa sai, điều
cố định

chỉnh làm cơ sở để thầy cho điểm linh
động và đánh giá có tác dụng giáo dục
và đào tạo thật sự.

2.1.3.4 Một số định hướng đổi mới PPDH môn Công nghệ 10
Công nghệ 10 là môn học có tính thực tiễn cao. Do đó trong giờ học giáo viên
không nên chỉ trình bày lý thuyết một chiều mà cần nêu các vấn đề, đặt ra những câu
hỏi để học sinh vận dụng những hiểu biết, kinh nghiệm của bản thân đã tiếp thu được

từ cấp học dưới, từ thực tiễn cuộc sống để giải quyết vấn đề đã được đặt ra. Khi giảng
dạy các nguyên lý sản xuất, giáo viên không chỉ dừng ở mức độ hiểu mà phải giúp học
sinh vận dụng các kiến thức về nguyên lý để giải thích hiện tượng, các biện pháp kỹ
thuật trong thực tế. Có như vậy mới khắc sâu được kiến thức cho học sinh và làm cho
học sinh hứng thú với giờ học môn Công nghệ 10.
Ngoài ra giáo viên cần tăng cường trực quan, thực hành trong mỗi giờ học. Đối
với các bài học lý thuyết, giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh quan sát, phân tích
SVTH: Nguyễn Văn Luyện

24

GVHD: TS Nguyễn Thanh Thủy