Tổ chức dạy học môn khoa học ở các trường tiểu học thành phố thái nguyên, tỉnh thái nguyên theo hướng vận dụng phương pháp bàn tay nặn bột

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LÊ THỊ ÁNH HỒNG

TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH
THÁI NGUYÊN THEO HƯỚNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP BÀN
TAY NẶN BỘT

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HOC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2017

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN

http://www. lrc.tnu.edu.vn/


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LÊ THỊ ÁNH HỒNG

TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH
THÁI NGUYÊN THEO HƯỚNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP BÀN
TAY NẶN BỘT
Chuyên ngành: GIÁO DỤC
HỌC Mã số: 60.14.01.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HOC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. HÀ THỊ KIM
LINH

THÁI NGUYÊN - 2017

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN

http://www. lrc.tnu.edu.vn/


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận
văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Lê Thị Ánh Hồng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN

i

http://www. lrc.tnu.edu.vn/


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Hà Thị Kim Linh,
người đã tận tình giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này.

Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy giáo, cô giáo
- những người đã trực tiếp giúp tác giả nâng cao kiến thức trong thời gian
theo học chương trình thạc sĩ

Giáo dục học khóa 22 (2014 - 2016) tại

Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên; Cảm ơn tập thể CB, GV
và HS

của một số trường Tiểu học trên địa bàn thành phố Thái

Nguyên đã cung cấp nhiều thông tin và tư liệu quý giá cho luận văn.
Sau cùng, tôi xin cảm ơn gia đình, người thân, đồng nghiệp và các
học viên cao học Giáo dục khóa 22 đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá
trình học tập và làm luận văn.

Thái Nguyên, ngày tháng 4 năm
2017
Tác giả luận
văn

Lê Thị Ánh
Hồng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN

ii

http://www. lrc.tnu.edu.vn/

MỤC LỤC
LỜI

CAM

ĐOAN

................................................................................................... i LỜI CẢM
ƠN

.......................................................................................................ii

MỤC
LỤC............................................................................................................iii
DANH

MỤC

CÁC

TỪ,

CỤM

TỪ

VIẾT

.......................................................iv

DANH

MỤC

CÁC

TẮT
BẢNG

..................................................................................... v
MỞ ĐẦU
.............................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài
.............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu
....................................................................................... 3
3. Đối tượng nghiên cứu và khách thể nghiên
cứu.............................................. 3
4. Giả thuyết khoa học
......................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
...................................................................................... 4
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
......................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu
................................................................................. 4
8. Cấu trúc của đề tài
........................................................................................... 6
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC

Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO HƯỚNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP
BÀN TAY NẶN BỘT
........................................................................................... 7
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên
cứu............................................................................ 7
1.1.1. Những nghiên cứu trên Thế giới
............................................................... 7
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN

iii

http://www. lrc.tnu.edu.vn/


1.1.2. Những nghiên cứu tại Việt
Nam................................................................ 9
1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài
....................................................................... 11
1.2.1. Quá trình dạy học
.................................................................................... 11
1.2.2. Phương pháp dạy học
.............................................................................. 12
1.2.3. Phương pháp BTNB
................................................................................ 13
1.3. Một số vấn đề cơ bản về vận dụng phương pháp BTNB trong dạy học
Tiểu học
................................................................................................... 14
1.3.1. Đặc điểm hoạt động học tập của HS Tiểu học
........................................ 14

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ĐHTN

iv

http://www. lrc.tnu.edu.vn/


1.3.2. Những đặc điểm của phương pháp BNTB
.............................................. 16
1.3.3. Những ưu điểm của vận dụng phương pháp BTNB trong dạy học
........ 19
1.3.4. Một số kĩ thuật dạy học trong dạy học theo hướng vận dụng
phương
pháp
BTNB.............................................................................................. 22
1.3.5. Đánh giá HS trong quá trình dạy học theo phương pháp BTNB
............ 25
1.3.6. Mối quan hệ giữa phương pháp BTNB với các phương pháp dạy học
khác .... 26
1.4. Tổ chức dạy học môn Khoa học theo hướng vận dụng phương pháp
BTNB ..... 28
1.4.1. Khái quát về chương trình môn Khoa học lớp 4, lớp 5
........................... 28
1.4.2. Ưu thế của việc sử dụng phương pháp BTNB trong dạy học môn
Khoa học lớp 4,5
..................................................................................... 30
1.4.3. Tiến trình dạy học môn Khoa học theo hướng vận dụng phương pháp
BTNB ... 32
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến vận dụng phương pháp BTNB trong dạy
học môn Khoa

học.......................................................................................... 39
1.5.1. Năng lực phương pháp của GV
............................................................... 39
1.5.2. Đặc điểm nhận thức của HS
.................................................................... 39
1.5.3. Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học
...................................................... 40
1.5.4. Sĩ số học sinh của lớp học
....................................................................... 40
1.5.5. Chương trình và Sách giáo khoa
............................................................. 41
Kết luận chương
1.............................................................................................. 42
Chương 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC LỚP
4,5 THEO HƯỚNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP BÀN TAY NẶN BỘT
TẠI TRƯỜNG TIỂU HỌC, THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ...........................
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu
http://www. lrc.tnu.edu.vn/
-


43
2.1. Khái quát khảo sát thực trạng
..................................................................... 43
2.1.1. Vài nét về địa bàn khảo sát
...................................................................... 43
2.1.2. Mục đích, đối tượng và phương pháp khảo sát
....................................... 43
2.2. Thực trạng tổ chức dạy học theo hướng vận dụng phương pháp BTNB
... 44

2.2.1. Thực trạng nhận thức tổ chức dạy học môn khoa học lớp 4,5
theo hướng vận dụng phương pháp BTNB
..................................................... 44
2.2.2. Thực trạng tổ chức dạy học môn khoa học lớp 4,5 theo hướng
vận dụng phương pháp BTNB
....................................................................... 49
ĐHTN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu
-

iv

http://www. lrc.tnu.edu.vn/


2.2.3. Thực trạng sử dụng phương pháp BTNB trong dạy học môn Khoa
học lớp 4, lớp 5
........................................................................................ 54
2.2.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến dạy học môn Khoa học lớp 4,
5
theo hướng vận dụng phương pháp BTNB
............................................. 59
Kết luận chương
2.............................................................................................. 62
Chương 3: QUY TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC LỚP 4,
5 THEO HƯỚNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP BÀN TAY NẶN BỘT .........
63
3.1. Thiết kế quy trình tổ chức phương pháp
BTNB......................................... 63

3.1.1. Giai đoạn 1: Thiết kế kế hoạch bài học
................................................... 64
3.1.2. Giai đoạn 2: Tổ chức thực hiện kịch bản thiết
kế.................................... 66
3.1.3. Giai đoạn 3: Kết thúc thực hiện
............................................................... 67
3.2. Tổ chức thực nghiệm các bài học
............................................................... 69
3.2.1. Mục đích thực nghiệm
............................................................................. 69
3.2.2. Nhiêm vu thưc nghiêm
............................................................................ 70
3.2.3. Đia ban thưc
nghiêm................................................................................ 70
3.2.4. Nôi dung thưc nghiêm
............................................................................. 70
3.2.5. Tô chưc thưc nghiêm
............................................................................... 70
3.2.6. Tiêu chi đanh gia
..................................................................................... 72
3.3. Phân tích kết quả thực nghiệm
................................................................... 73
Kết luận chương
3.............................................................................................. 76
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệ

http://www. lrc.tnu.edu.vn/

KÊT LUÂN VA KHUYẾN NGHỊ .....................................................................
77
1. Kết luận
....................................................................................................... 77
2. Khuyến
nghị................................................................................................... 78
TÀI LIỆU THAM KHẢO
.................................................................................. 81
PHỤ LỤC
...............................................................................................................

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệ

u - ĐHTN

v

http://www. lrc.tnu.edu.vn/


DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
BTNB

: Bàn tay nặn bột

GD-ĐT

: Giáo dục và đào tạo

GV

: Giáo viên

HS

: Học sinh

KHBH

: Kế hoạch bài học

PP BTNB

: Phương pháp Bàn tay nặn bột

PP

: Phương pháp

PPDH

: Phương pháp dạy học

SGK

: Sách giáo khoa

TC, CĐ, ĐH : Trung cấp, cao đẳng, đại học
THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

TNXH

: Tự nhiên và Xã hội

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1.
45

Nhận thức của GV về khái niệm“Phương pháp BTNB” ..............

Bảng 2.2.

Thực trạng về ý nghĩa của việc vận dụng phương pháp BTNB
trong dạy học
................................................................................. 46

Bảng 2.3.
....... 47

Thực trang nhận thức về đặc điểm của phương pháp BTNB

Bảng 2.4.

Nhận thức về các hoạt động cần thiết khi vận dụng PP BTNB
trong dạy học môn Khoa học
........................................................ 48

Bảng 2.5.

Thực trạng vận dụng PP BTNB trong thực hiện nội dung môn
Khoa học lớp 4,5
........................................................................... 50

Bảng 2.6.
Đánh giá về hành động học tập của HS khi vận dụng PP
BTNB........ 51
Bảng 2.7.

Nhận thức của GV về tiến trình vận dụng phương pháp BTNB
trong dạy học môn Khoa học
........................................................ 52

Bảng 2.8. Thực trạng thông tin hỗ trợ GV về phương pháp BTNB
.............. 53
Bảng 2.9.

Thực trạng sử dụng các kĩ thuật dạy học của GV trong
vận dụng PP BTNB
.............................................................................. 54

Bảng 2.10. Thực trạng các hoạt động nhận thức của HS trong học tập
môn
Khoa học thông qua vận dụng phương pháp BTNB
..................... 56
Bảng 2.11. Biểu hiện hành vi học tập của HS trong giờ học môn Khoa học
.. 57
Bảng 2.12. Thực trạng thái độ của HS trong học tập môn Khoa
học.............. 58
Bang 3.1. Kế hoach thưc
nghiêm................................................................... 72
Bang 3.2. Kết qua kiêm tra môn Khoa hoc 4 sau thưc nghiêm
..................... 73
Bang 3.3. Kết qua kiêm tra môn Khoa hoc 5 sau thưc nghiêm
..................... 74



Số hóa bởi
Trung tâm
Học liệu ĐHTN v

http://w
ww.
lrc.tnu.e
du.vn/

MỞ ĐẦU
1
.

L
í
d
o
c
h
ọ
n
đ
ề
t
à
i


Xã hội ngày càng phát triển theo hướng tích cực không chỉ mang lại
cho con người những cơ hội, môi trường, điều kiện và động lực để phát
huy tiềm năng vốn có của bản thân để phát triển toàn diện mà còn đặt ra
không ít những khó khăn, thử thách đòi hỏi con người phải không ngừng
học hỏi, tiếp thu tri thức và nâng cao trình độ chuyên môn, rèn luyện và
hình thành kĩ năng, kĩ xảo.
Nhiệm vụ đặt ra cho sự nghiệp giáo dục hiện nay là đổi mới căn
bản, toàn diện để nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục đào tạo.
Việc đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục đòi hỏi phải đổi mới tất cả
các mặt, các khâu của quá trình giáo dục: Từ xây dựng chương trình
đào tạo, đổi mới năng lực của người dạy, đổi mới phương pháp dạy và
học, đổi mới hình thức kiểm tra đánh giá đến đổi mới đội ngũ quản lí các
cấp trong ngành giáo dục. Đổi mới toàn diện trong suốt hệ thống giáo
dục từ giáo dục mầm non, giáo dục tiểu học, giáo dục THPT, giáo dục
chuyên nghiệp (Trung cấp, cao đẳng, đại học).Trong đó đổi mới PPDH là

thực sự cần thiết. Đổi mới PPDH trong nhà trường gắn liền với đổi mới
phương tiện dạy học và đổi mới trang thiết bị dạy học, dùng thiết bị dạy
học để đổi mới phương pháp. Trong điều 24.2 Luật Giáo dục (121998) ghi: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực,
chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp, môn
học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến
thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú
học tập của học sinh”.[14]
Trong hệ thống giáo dục phổ thông, bậc học Tiểu học có vai trò rất
quan trọng, được coi là đặt những viên gạch đầu tiên để xây dựng nên
nền móng vững chắc, dần dần hình thành nên hệ thống tri thức sau này
cho các HS. Bên cạnh đó, qua mỗi bài học, HS được hình thành những
hành vi đúng, những phẩm chất tốt từ đó hình thành nên nhân
cách.Những kiến thức cơ bản và hành

2


vi mẫu ấy được quy định trong khối kiến thức môn Toán, Tiếng việt, Đạo
đức, TNXH, Khoa học, Lịch sử, Địa lý…
Môn học khác nhau đảm nhiệm nhiệm vụ và chức năng cung cấp
cho HS những kiến thức và kĩ năng cần thiết. Trong đó, Khoa học được coi
là môn học chiếm vị trí quan trọng bởi nội dung môn học có sự tích
hợp kiến thức của nhiều khoa học như: Vật lí, Hóa học, Sinh học... qua
đó hình thành cho HS thế giới quan dựa trên nền tảng tri thức khoa học.
Qua mỗi tiết học cung cấp cho HS những kiến thức cơ bản ban đầu
liên quan đến hiểu biết về thế giới tự nhiên, con người. Các em bước
đầu được làm quen với những tri thức khoa học, có những hiểu biết cơ
bản về các hiện tượng tự nhiên trong cuộc sống hằng ngày, những phát
minh khoa học của loài người từ đó giáo dục cho HS ý thức bảo vệ môi
trường, lòng say mê và hứng thú nghiên cứu khoa học ngay từ nhỏ, đáp

ứng nhu cầu của thị trường lao động. Vì vậy, môn Khoa học có điều kiện
thuận lợi để vận dụng các phương pháp dạy học tiên tiến, hiện đại vào
quá trình dạy học để bước đầu hình thành cho HS phương pháp học tập
mang tính chất tự tìm tòi nghiên cứu, rèn khả năng tư duy sáng tạo.
Môn học này trang bị những kiến thức khoa học gần gũi với học
sinh, đó là những kiến thức giúp HS lí giải được cuộc sống, hiện tượng tự
nhiên xung quanh các em, đòi hỏi người GV tạo điều kiện cho HS trải
nghiệm, được thực hành lại lí thuyết đã được nghe, được đọc, minh họa lại
những tri thức để vận dụng vào cuộc sống. Vì vậy việc đổi mới phương
pháp dạy học là vô cùng quan trọng, để khắc phục được tình trạng trên
một số phương pháp dạy học mới, tiến tiến và hiện đại hơn đước các nhà
trường áp dụng như: PP nêu và giải quyết vấn đề, PP thảo luận nhóm, trò
chơi học tập… Trong đó cần kể đến một PPDH mới với nhiều ưu điểm và
có thể đáp ứng được mục tiêu trên và vận dụng tốt vào giảng dạy các
môn ở trường Tiểu học nói chung và môn Khoa học nói riêng đó chính là
PP “Bàn tay nặn bột”. Trong quá trình tiếp cận phương pháp này HS được
động não suy nghĩ, thảo luận trao đổi ý kiến với HS khác để tìm ra kiến

3


thức mới. GV là người chuẩn bị nội dung bài học, chuẩn bị những câu hỏi
phù hợp, vừa sức với các em và quan trọng, GV lựa chọn nội dung để áp
dụng được phương pháp BTNB vào dạy học tạo điều kiện cho HS được tiếp
cận và khám phá ra tri thức mới của bài học. Có thể nói, vận dụng PP
BTNB là một hướng tiếp cận mới trong dạy học ở nhà trường hiện nay,
không chỉ góp phần thực hiện đổi mới phương pháp dạy học nhà trường
mà đồng thời còn là những gợi dẫn cho GV tiểu học những suy nghĩ mới,
cách làm mới trong dạy học cũng như phát triển năng lực nghiệm vụ của
của bản thân, đáp ứng nhu cầu của giáo dục nhà trường hiện nay.

Xuất phát từ những lí do trên, người viết lựa chọn đề tài: “Tổ chức
dạy học môn Khoa học ở các trường Tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh
Thái Nguyên theo hướng vận dụng phương pháp Bàn tay nặn bột” làm đề
tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành Giáo dục học.
2. Mục đích nghiên
cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn tổ chức dạy học môn Khoa
học theo hướng vận dung PP BTNB ở một số trường Tiểu học thành phố
Thái Nguyên luận văn thiết kế quy trình tổ chức dạy học môn Khoa học
ở trường tiểu học theo hướng vận dụng PP BTNB góp phần nâng cao hiệu
quả dạy học môn Khoa học nói riêng, chất lượng dạy học ở một số
trường tiểu học thành phố Thái Nguyên nói riêng.
3. Đối tượng nghiên cứu và khách thể
nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên
cứu:
Tổ chức dạy học môn Khoa học lớp 4, 5 ở một số trường tiểu học
thành phố Thái Nguyên theo hướng vận dụng PP BTNB.
3.2. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học môn Khoa học ở trường
Tiểu học.
4. Giả thuyết khoa
học
Vận dụng BTNB trong dạy học là xu hướng mới của dạy học hiện
đại,
theo cách dạy học này nhấn mạnh và huy động sự tham gia, trải
nghiệm của

4

học sinh trong quá trình nhận thức. Phương pháp BTNB không là một
PPDH đơn nhất mà có mối quan hệ mật thiết với các phương pháp dạy
học khác ở nhà trường tiểu học. Nếu thiết kế được quy trình vận dụng
phương pháp dạy học BTNB trong dạy học môn Khoa học lớp 4, lớp 5 và
tổ chức vận dụng quy trình đó một cách khoa học sẽ phát huy được tính
tích cực, chủ động và khơi nguồn sáng tạo cho học sinh trong quá trình
học tập, góp phần cải thiện và nâng cao hiệu quả dạy học nhà trường tiểu
học.
5. Nhiệm vụ nghiên
cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lí luận của tổ chức dạy học môn Khoa học
môn
Khoa học theo hướng vận dụng phương pháp BTNB ở trường tiểu
học.
5.2. Khảo sát thực trạng tổ chức dạy học môn Khoa học theo hướng
vận dụng phương pháp BTNB tại một số trường tiểu học, thành phố Thái
Nguyên.
5.3. Quy trình tổ chức dạy hoc môn Khoa học theo hướng vận dụng
phương pháp BTNB ở trường tiểu học tổ chức thực nghiệm tại trường tiểu
học Đội Cấn, thành phố Thái Nguyên.
6. Giới hạn, phạm vi nghiên
cứu
Đề tài tập trung khảo sát thực trạng 16 GV và 60 HS ở trường Tiểu
học Đội Cấn, 6 GV và 50 HS ở trường Tiểu học Phúc Trìu, 6 GV và 55
HS ở trường Tiểu học Gia Sàng thành phố Thái Nguyên - Tỉnh Thái
Nguyên.
Tổ chức thực nghiệm dạy học một số bài học trong môn Khoa học
lớp 4,
lớp 5tại trường Tiểu học Đội Cấn - Thành phố Thái Nguyên - Tỉnh Thái
Nguyên.

7. Phương pháp nghiên
cứu
Sử dụng các nhóm phương pháp sau:
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý

5


luận
Nghiên cứu các tài liệu, sách báo, tài liệu tham khảo có kiên
quan đến vấn đề. Chọn lọc, phân tích, khái quát hóa các tài liệu liên quan
đến đề tài nghiên cứu để xác lập cơ sở lí luận cho luận văn.

6


7.2 . Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động của học sinh
trong giờ học, quan sát giáo viên trong giờ dạy để nhận thấy hứng thú của
HS trong giờ học, sự tương tác giữa GV - HS, HS - HS, Sự phản hồi người
học của người dạy trong một tiết học.
7.2.2. Phương pháp điều tra giáo dục: Sử dụng các bảng hỏi để
trưng cầu ý kiến các GV dạy lớp 4, 5 và cán bộ quản lí của các trường
tiểu học để thu thập những số liệu cụ thể về thực trạng nhận thức
và thực trạng sử dụng phương pháp của GV.
7.2.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Xin ý kiến của các
cán bộ quản lí giáo dục, GV có kinh nghiệm dạy học tiểu học về các thông
tin có liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Tiến hành lấy ý kiến cá nhân
của một số GV và cán bộ quản lí về một số nội dung liên quan đến
phương pháp dạy học BTNB: Những đặc điểm của BTNB, những hiệu quả

mà BTNB mang lại khi sử dụng, Những yêu cầu, nguyên tắc cơ bản,…
quan trọng là biết được những khó khăn, hạn chế mà GV đang mắc phải
khi sử dụng phương pháp dạy học này.
7.2.4. Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn cán bộ quản lí, GV, HS
thu thập thông tin phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài. Trong quá trình
nghiên cứu có thể tiến hành phỏng vấn trực tiếp HS về hứng thú học tập,
phỏng vấn GV về tần suất sử dụng phương pháp, hiệu quả sử dụng,… Để
nắm được thực trạng sử dụng phương pháp trong các nhà trường tiểu học.
7.2.5. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Để có được tư
liệu cho quá trình nghiên cứu việc áp dụng phương pháp vào giảng dạy ở
thực tế.
7.2.6. Thực nghiện sư phạm: Để tổ chức thực nghiệm quy trình sử
dụng phương pháp BTNB mà luận văn thiết kế trong dạy học môn Khoa
học lớp 4, lớp5 ở trường Tiểu học Đội Cấn, TP Thái Nguyên. Chúng tôi thiết
kế các bài học theo phương pháp BTNB và tiến hành thực nghiệm 02 tiết
lớp 4, 02 tiết lớp
5 tại trường Tiểu học Đội Cấn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.

7


7.3. Phương pháp thống kế toán học
Sử dụng để xử lí các số liệu khảo sát thu được trong đề tài, xử lý
kết quả thực nghiệm.
8. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, nội dung đề tài gồm 3
chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về tổ chức dạy học môn khoa học ở trường
tiểu học theo hướng vận dụng phương pháp bàn tay nặn bột.
Chương 2.Thực trạng tổ chức dạy học môn khoa học lớp 4,5 theo

hướng vận dụng phương pháp bàn tay nặn bột tại trường tiểu học, thành
phố Thái Nguyên.
Chương 3. Quy trình tổ chức dạy học môn Khoa học lớp 4,5 theo
hướng vận dụng phương pháp Bàn tay nặn bột.

8


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC
Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO HƯỚNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP
BÀN TAY NẶN BỘT
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Những nghiên cứu trên Thế giới
Năm 1995, Giáo sư Georges Charpak dẫn một đoàn gồm các nhà
khoa học và các đại diện của Bộ Giáo dục Quốc gia Pháp đến một khu phố
nghèo ở Chicago (Mỹ) để tìm hiểu về một phương pháp dạy học khoa học
dựa trên việc thực hành, thí nghiệm đang được thử nghiệm ở đây. Sau đó
một nhóm nghiên cứu về vấn đề này được thành lập tại Ban Trường học Bộ Giáo dục Quốc gia Pháp. Viện Nghiên cứu Sư phạm Quốc gia Pháp
(INRP) được đề nghị làm báo cáo về hoạt động khoa học này ở Mỹ và sự
tương thích của các hoạt động này với điều kiện ở Pháp (Báo cáo thực
hiện vào tháng 12 năm 1995).
Trong năm học 1995 - 1996, Ban Trường học - Bộ Giáo dục Quốc gia
Pháp đã vận động khoảng 30 trường thuộc 3 tỉnh tình nguyện thực hiện
chương trình.
Tháng 4/1996, một hội thảo nghiên cứu về phương pháp BTNB được
tổ chức tại Poitiers (miền Trung nước Pháp), tại đây kế hoạch hành động
đã được giới thiệu và triển khai.
Ngày 9/7/1996, Viện Hàn lâm Khoa học Pháp đã thông qua quyết
định thực hiện chương trình.

Tháng 9/1996, cuộc thử nghiệm đầu tiên được tiến hành bởi Bộ Giáo
dục Quốc gia Pháp với 5 tỉnh và 350 lớp học tham gia. Nhiều trường đại
học, viện nghiên cứu tham gia giúp đỡ các GV thực hiện các tiết dạy. Từ
đây, phương pháp BTNB chính thức được ra đời trên cơ sở kế thừa của
các thử nghiệm trước đó và tiếp tục phát triển.
Năm 1997, một nhóm chuyên gia của Viện Hàn lâm Khoa học Pháp
và Viện Nghiên cứu Sư phạm Quốc gia Pháp được thành lập để thúc đẩy
sự phát triển của khoa học trong trường học.

9


Tháng 9/1998, Viện Hàn lâm Khoa học Pháp soạn thảo 10 nguyên
tắc cơ bản của phương pháp BTNB. Sáu nguyên tắc đầu tiên liên quan
đến tiến trình sư phạm và bốn nguyên tắc còn lại nêu rõ những bên liên
quan tới cộng đồng khoa học giúp đỡ cho phương pháp BTNB. Hoạt động
triển khai phương pháp BTNB được diễn ra mạnh mẽ ngay từ những ngày
đầu.
Tháng 6/2000, một chương trình đổi mới dạy học khoa học và công
nghệ trong nhà trường được Bộ Giáo dục Quốc gia Pháp công bố. Phương
pháp BTNB là phương pháp được khuyên dùng trong chương trình mới.
Năm 2001, nhóm chuyên gia nghiên cứu về phương pháp BTNB
của Viện Hàn lâm Khoa học Pháp và Viện Nghiên cứu Sư phạm Quốc gia
đã được mở rộng thêm với trường Đại học Sư phạm Paris.
Tháng 5/2004 tại Paris, hội thảo quốc gia về hỗ trợ khoa học, công
nghệ trong các trường tiểu học được thành lập. Hiến chương về hỗ trợ
khoa học, công nghệ trong trường tiểu học được soạn thảo để phục vụ
hướng dẫn cho các đơn vị liên quan.
Năm 2005, một thỏa thuận đã được ký kết giữa Viện Hàn lâm Khoa
học Pháp và Bộ Giáo dục Quốc gia Pháp nhằm tăng cường vai trò của hai

cơ quan này đối với giáo dục khoa học và kỹ thuật. Một thỏa thuận mới
cũng đã được ký kết vào năm 2009 giữa Viện Hàn lâm Khoa học Pháp,
Bộ Giáo dục Quốc gia Pháp và Bộ giáo dục Cấp cao và Nghiên cứu[7].
Ngay từ khi mới ra đời, phương pháp BTNB đã được tiếp nhận và
truyền bá rộng rãi. Nhiều quốc gia trên thế giới đã hợp tác với Viện Hàn
lâm Khoa học Pháp trong việc phát triển phương pháp này như Brazil, Bỉ,
Afghanistan, Campuchia, Chilê, Trung Quốc, Thái Lan, Colombia, Hy lạp,
Malaysia, Marôc, Serbi, Thụy Sĩ, Đức,…trong đó có Việt Nam thông qua
Hội Gặp gỡ Việt Nam. Tính đến năm 2009, có khoảng hơn 30 nước
tham gia trực tiếp vào chương trình BTNB.
Nhờ sự bảo trợ của Vụ Công nghệ - Bộ Giáo dục Quốc gia Pháp,
trang web quốc tế dành cho 9 quốc gia được thành lập năm 2003 nhằm
đăng tải tài

10


liệu cung cấp bởi các giáo viên, giảng viên theo ngôn ngữ của mỗi nước
thành
viên tham gia.
Hệ thống các trang web tương đồng (site miroir) với trang web
BTNB của Pháp được nhiều nước thực hiện, biên dịch theo ngôn ngữ bản
địa của các quốc gia như Trung Quốc, Hy Lạp, Đức, Serbi, Colombia…
Tháng 7 năm 2004, trường hè Quốc tế về BTNB với chủ đề “Bàn tay
nặn bột trên thế giới: trao đổi, chia sẻ, đào tạo” đã được tổ chức ở Erice
- Ý dành cho các chuyên gia Pháp và các nước.
Hội đồng Khoa học Quốc tế (International Council for Science - ICS)
và Hội các Viện Hàn lâm Quốc tế (International Academy Panel - IPA)
phối hợp tài trợ để thành lập cổng thông tin điện tử về giáo dục khoa học,
trong đó nội dung phương pháp BTNB được đưa vào. Cổng thông tin đa

ngôn ngữ này được thành lập vào tháng 4/2004 [3].
Nhiều dự án theo vùng lãnh thổ, châu lục được hình thành để giúp
đỡ, hỗ trợ cho việc phát triển phương pháp BTNB tại các quốc gia. Có thể
kể đến dự án Pollen (Hạt phấn) của Châu Âu, dự án phát triển phương
pháp BTNB trong hệ thống các lớp song ngữ tại Đông Nam Á của
VALOFRASE (Valofrase du Francais en Asie du Sud-Est - Chương trình phát
triển tiếng Pháp ở Đông Nam Á), dự án giảng dạy khoa học cho các nước
nói tiếng Ả-rập…
1.1.2. Những nghiên cứu tại Việt Nam
Phương pháp BTNB được đưa vào Việt Nam là một cố gắng nỗ lực to
lớn của Hội Gặp gỡ Việt Nam. Phương pháp BTNB được giới thiệu tại Việt
Nam cùng với thời điểm mà phương pháp này mới bắt đầu ra đời và thử
nghiệm ứng dụng trong dạy học ở Pháp.
Tháng 01/2000, "Bàn tay nặn bột - Khoa học trong trường tiểu học"
- cuốn sách đầu tiên về BTNB tại Việt Nam được xuất bản. Đây là cuốn
sách viết về phương pháp BTNB của giáo sư Georges Charpak xuất bản
năm 1996 được dịch bởi tác giả Đinh Ngọc Lân. Trong cuốn sách này, tác
giả đã trình bày được

11


những vấn đề lí luận cơ bản về phương pháp BTNB như: "Khái niệm, cơ sở
khoa học, ý nghĩa và khả năng vận dụng của phương pháp này vào dạy
học nói chung, trong đó có dạy học môn Khoa học ở trường tiểu học nói
riêng. Có thể coi đây là một trong những tài liệu quý báu đưa phương
pháp BTNB du nhập và tiếp cận với nền giáo dục phổ thông ở Việt Nam,
đặc biệt là bậc giáo dục tiểu học" [4, tr.30].
Với mục đích cung cấp cho GV tiểu học tại Việt Nam một PPDH mới,
tích cực nhằm thực hiện đổi mới PPDH trên tinh thần của Bộ Giáo dục và

Đào tạo, Hội Gặp gỡ Việt Nam đã trực tiếp làm việc với các trường Đại
học, các Sở Giáo dục và Đào tạo tại các địa phương để tổ chức các lớp tập
huấn về phương pháp BTNB cho GV cốt cán, giảng viên, cán bộ quản
lý. Tại một số địa phương, chương trình triển khai áp dụng phương pháp
BTNB được triển khai mạnh mẽ từ cấp Phòng Giáo dục và Đào tạo đến cấp
trường, nổi bật như thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Đà Nẵng. Tại Đà
Nẵng sau đợt tập huấn dành cho GV và chuyên viên các Phòng Giáo dục
và Đào tạo năm 2009, Sở Giáo dục và Đào tạo Đà Nẵng đã làm việc với
Hội Gặp gỡ Việt Nam để "đặt hàng" thiết kế một chương trình tập huấn
ngắn cho cán bộ quản lý bậc Tiểu học toàn thành phố nhằm giúp các
cán bộ quản lý hiểu rõ về phương pháp BTNB, tầm quan trọng của nó và
tạo điều kiện cho các GV thí điểm áp dụng trong các tiết dạy khoa học ở
trường.
Năm 2011 Bộ GD-ĐT có phê duyệt đề án “Triển khai phương pháp
Bàn tay nặn bột ở trường phổ thông giai đoạn 2011-2015” với hai giai
đoạn: từ
2011-2013 thực hiện thí điểm, từ 2014-2015 thực hiện đại trà trên toàn
quốc.
Tính đến nay trải qua quá trình tiếp cận hơn một thập kỉ nhưng
phương pháp BTNB vẫn chưa thực sự được tiếp cận và triển khai ở tất cả
các trường tiểu học. Các nghiên cứu về phương pháp này còn hạn chế, chủ
yếu mới dừng lại ở các tài liệu tập huấn được lưu hành nội bộ.

12