ỨNG DỤNG MÔ HÌNH TOÁN NGHIÊN CỨU DIỄN BIẾN CHẤT LƯỢNG NƯỚC TRÊN SÔNG NHUỆ-ĐÁY

Lu n v n th c s

1

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

M CL C
DANH M C HÌNH V ..............................................................................................3
DANH M C B NG BI U ........................................................................................4
M
CH

U.. ...................................................................................................................5
NG 1: HI N TR NG L U V C SÔNG NHU - ÁY ................................8

1.1 Gi i thi u v l u v c sông Nhu - áy ...........................................................8
1.1.1
c đi m v đi u ki n t nhiên ...............................................................8
1.1.2
c đi m khí h u .....................................................................................9
1.1.3
1.1.4

c đi m th y v n .................................................................................10
c đi m kinh t - xã h i .......................................................................12

1.1.5 Nhu c u s d ng n c trên l u v c.......................................................16
1.1.6 Hi n tr ng công trình th y l i................................................................17
1.2 Hi n tr ng ch t l ng ngu n n c trên l u v c ...........................................18
1.2.1
1.2.2

Môi tr ng n c ....................................................................................18
H sinh thái t nhiên ..............................................................................21

1.2.3 Các ngu n gây ô nhi m chính ...............................................................23
CH NG II: NG D NG MÔ HÌNH MIKE 11 NGHIÊN C U DI N BI N
CH T L
NG N
C SÔNG NHU - ÁY.......................................25
2.1 S l c v các ph ng pháp ti p c n nghiên c u ch t l ng n c ...........25
2.1.1 Trên th gi i...........................................................................................25
2.1.2
Vi t Nam ............................................................................................28
2.2 Gi i thi u mô hình MIKE11 .........................................................................29
2.2.1 C s lý thuy t mô hình di n toán th y l c (Mô đun Th y đ ng l c
HD) ........................................................................................................30
2.2.2 C s lý thuy t mô hình ch t l ng n c (Mô đun truy n t i khu ch tán
và mô đun sinh thái) ..............................................................................31
2.2.3 Các đi u ki n n đ nh c a mô hình [21] ................................................42
2.3
ng d ng mô hình MIKE11 tính toán th y l c cho h th ng sông .............43
2.3.1 D li u đ u vào, đi u ki n biên và đi u ki n ban đ u ...........................43
2.3.1.1
D li u đ u vào ..............................................................................44
2.3.1.2
2.3.1.3
2.3.2
2.3.3

i u ki n biên ................................................................................46

i u ki n ban đ u ...........................................................................47
Hi u ch nh mô hình ...............................................................................47
Ki m đ nh mô hình ................................................................................49

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

2

ng d ng mô hình MIKE11 tính toán ch t l ng n c trên sông Nhu - áy
50
2.4.1 Thi t l p mô đun ch t l ng n c .........................................................50
2.4.1.1
Thi t l p c p đ cho mô đun ch t l ng n c ...............................51
2.4.1.2
Thi t l p mô đun AD......................................................................52

2.4

2.4.1.3
Thi t l p mô đun Ecolab ................................................................53
2.4.1.4
D li u đ u vào, các đi u ki n biên, đi u ki n ban đâu .................54
2.4.2 Hi u ch nh mô hình ch t l ng n c ....................................................60
2.4.3 M t s mô ph ng và k ch b n ch t l ng n c sông Nhu - áy. .........64
2.4.3.1

Xây d ng các mô ph ng và k ch b n .............................................64
Thu th p d li u đ xây d ng các k ch b n phát tri n ...................65
Di n bi n ch t l ng n c l u v c sông Nhu - áy theo mô ph ng
và các k ch b n ...............................................................................73
NG 3: QU N LÝ CH T L NG N
C SÔNG ÁY-NHU .................78

2.4.3.2
2.4.3.3
CH
3.1

Các gi i pháp qu n lý ch t l

ng n

c sông Nhu - áy hi n nay................78

3.1.1
3.1.2

Vi c ban hành các chính sách, pháp lu t ...............................................82
Công tác t ch c qu n lý môi tr ng l u v c .......................................83

3.1.3
3.1.4
3.1.5
3.1.6

Tình hình th c hi n công tác đánh giá tác đ ng môi tru ng và c p phép

x th i, ho t đ ng thanh tra, ki m tra ....................................................84
Áp d ng các công c kinh t ..................................................................85
Th c hi n quy ho ch l u v c sông ........................................................85
Xây d ng ngu n l c ..............................................................................86

3.1.7
3.2

S tham gia c a c ng đ ng ....................................................................89
xu t các bi n pháp qu n lý ch t l ng n c l u v c sông áy – Nhu .91

3.2.1
3.2.2
3.2.3

Xây d ng, hoàn thi n chính sách pháp lu t và th ch ..........................91
Thanh tra, ki m tra c ng ch tuân th pháp lu t .................................92
Áp d ng các công c kinh t , gi i pháp khoa h c công ngh ...............92

3.2.4
3.2.5

T ng c ng các ngu n l c.....................................................................93
S tham gia và trách nhi m c a c ng đ ng ...........................................93

3.2.6 H p tác qu c t ......................................................................................93
K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................................................95
TÀI LI U THAM KH O .........................................................................................97
PH L C. ...............................................................................................................100

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s

3

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

DANH M C HÌNH V

Hình 1. 1: L u v c sông Nhu - áy ...........................................................................8
Hình 1. 2: Di n bi n BOD 5 , NH 4 + d c sông Nhu n m 2007 [20] ..........................19
Hình 1. 3: Di n bi n BOD 5 , NH 4 d c sông áy n m 2007 [20] ..............................20
Hình 1. 4: Di n bi n BOD 5 , NH 4 + trên các sông Hoàng Long, Sông Châu Giang,
sông ào n m 2007 [20] ..........................................................................................21
Hình 2. 1: Chu trình bi n đ i oxy .............................................................................33
Hình 2. 2: Chu trình bi n đ i Nit trong môi tr ng n c.......................................37
Hình 2. 3: Các quá trình bi n đ i Photpho trong n c .............................................39
Hình 2. 5: M ng l i l u v c sông Nhu - áy mô ph ng trong mô hình MIKE11 .44
Hình 2. 6: M c n c th c đo và tính toán t i Ba Thá, Ph Lý, B n , Gián Kh u
...................................................................................................................................49
Hình 2. 7: M c n c th c đo và tính toán t i Ba Thá, Ph Lý, B n , Gián Kh u
...................................................................................................................................50
Hình 2. 8: C p đ cho mô đun ch t l ng n c .......................................................52
Hình 2. 9: H s khu ch tán cu mô đun t i t i khu ch tán và các thành ph n mô
ph ng .........................................................................................................................52
Hình 2. 10: i u ki n ban đ u c a mô đun t i khu ch tán .......................................53
Hình 2. 11: Các thông s cho mô đun Ecolab ...........................................................53
Hình 2. 12: V trí các tr m quan tr c n c m t trên l u v c ....................................54

Hình 2. 13: Thông s ch t l ng n c hi u ch nh ....................................................62
Hình 2. 14: K t qu hi u ch nh s li u th c đo và tính toán d c sông Nhu ............62
Hình 2. 15: K t qu hi u ch nh s li u th c đo và tính toán d c sông áy..............63
Hình 2. 16: K t qu tính toán DO d c sông Nhu theo mô ph ng và các k ch b n .73
Hình 2. 17: K t qu tính toán BOD 5 d c sông Nhu theo mô ph ng và các k ch b n
...................................................................................................................................73
Hình 2. 18: K t qu tính toán NH 4 + d c sông Nhu theo mô ph ng và các k ch b n
...................................................................................................................................74
Hình 2. 19: K t qu tính toán NO- 3 d c sông Nhu theo mô ph ng và k ch b n .....74
Hình 2. 20: K t qu tính DO d c sông áy d c theo mô ph ng và các k ch b n ...74
Hình 2. 21: K t qu tính toán BOD5 d c sông áy theo mô ph ng và các k ch b n
...................................................................................................................................75
Hình 2. 22: K t qu tính toán NH 4 + d c sông áy theo mô ph ng và các k ch b n 75
Hình 2. 23: K t qu tính toán NO- 3 d c sông áy theo mô ph ng và các k ch b n .75

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s

4

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

DANH M C B NG BI U
B ng 1- 1: L

ng dòng ch y trên sông Nhu mùa ki t ............................................ 11

B ng 1- 2: Danh sách các t nh, huy n thu c l u v c sông Nhu - áy ..................... 12

B ng 1- 3: C c u kinh t ngành trong các l u v c ................................................. 14
B ng 1- 4: S l

ng các ngh theo các nhóm s n xu t chính................................... 15

B ng 2- 1: Danh sách các sông tham gia tính toán và th ng kê s l

ng m t c t .... 45

B ng 2- 2: Danh sách các tr m dùng đ ki m tra ..................................................... 45
B ng 2- 3: Th ng kê các biên nh p l u .................................................................... 46
B ng 2- 4: K t qu hi u ch nh h s nhám manning (n)........................................... 48
B ng 2- 5: Sai s hi u ch nh mô hình th y l c ......................................................... 48
B ng 2- 6: Sai s ki m đ nh mô hình th y l c.......................................................... 49
B ng 2- 7: T i l

ng x th i c a thành ph Hà N i n m 2007 ................................ 58

B ng 2- 8: T i l

ng x th i c a t nh Hà Tây (c ) n m 2007 .................................. 58

B ng 2- 9: T i l

ng x th i c a t nh Hà Nam n m 2007 ........................................ 59

B ng 2- 10: T i l

ng x th i c a t nh Ninh Bình n m 2007 ................................... 60

B ng 2- 11:

c tính dân s thành ph Hà N i (khi ch a sát nh p) ....................... 66

B ng 2- 12: T ng h p xu h

ng phát tri n công nghi p thành ph Hà N i (khi ch a

sát nh p) giai đo n 2010-2020 –

n v : Ha [12] ................................................... 67

B ng 2- 13: D báo dân s Hà Tây c giai đo n 2010- 2020 ................................... 68
B ng 2- 14: T ng h p xu h

ng phát tri n công nghi p c a t nh Hà Tây c giai

đo n 2010- 2020 [13] ................................................................................................ 69
B ng 2- 15: D báo dân s c a t nh Hà Nam giai đo n 2010- 2020 ........................ 71
B ng 2- 16: T ng h p xu h

ng phát tri n công nghi p c a t nh Hà Nam giai đo n

2010- 2020 ................................................................................................................ 72
B ng 3. 1: Phân tích các bên liên quan ..................................................................... 78

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

5

M
I. Tính c p thi t c a
N

U

tài:

c là tài nguyên đ c bi t quan tr ng và quý giá, là thành ph n thi t y u

c a s s ng và môi tr
và môi tr

ng. Tuy nhiên, n

c c ng có th gây tai h a cho con ng

ng. M t trong nh ng v n đ n i b t đ i v i ngu n n

th gi i nói chung và

Vi t Nam nói riêng là ch t l

ng môi tr

i

c hi n nay trên
ng n

c. N

c

th i c a nhi u c s s n xu t, các khu công nghi p, các làng ngh , các khu dân c
đ

c đ vào sông, su i gây ô nhi m ngu n n

n

c, đ ng th i nh h

ng đ n vi c l y n

c, tác h i đ n các sinh v t s ng d

i

c sông dùng cho các m c đích s d ng

khác nhau.
L u v c sông Nhu -

áy n m trong vùng kinh t tr ng đi m B c B . Trong

quá trình phát tri n chung, tình hình hi n đ i hóa, công nghi p hóa, đô th hóa...c a
toàn l u v c phát tri n v i m c đ nhanh cùng v i nó là nhu c u c p n
thoát n

c đòi h i ngày m t cao c v ch t và l

c, tiêu

ng. Sông Nhu - sông

áy đã

t ng là nh ng dòng sông đ p, nh d i l a xanh bao quanh Hà N i và các t nh lân
c n. Nh ng s phát tri n nhanh chóng đã t o ra s c ép n ng n lên các dòng sông,
làm c n ki t v ngu n n

c, gi m ch t l

xem nh b o v môi tr

ng đã hu ho i ngu n n

sông

ng n

c và vi c

c, khi n l u v c sông Nhu -

áy ngày nay tr thành m t trong 3 l u v c sông đang b ô nhi m nghiêm

tr ng nh t

n

c ta, nh h

cu c s ng c a 8,9 tri u ng
Tr

ng gây ô nhi m môi tr

ng tiêu c c tr c ti p ho c gián ti p t i s c kho và
i dân thu c 5 t nh, thành ph n i dòng sông đi qua.

c nh ng v n đ b c xúc v ô nhi m môi tr

nhi u v n b n g i lên Th t
v vi c phê duy t
đ n n m 2020 đã đ

áy đã có

ng chính ph . Và t i Quy t đ nh s 57/2008/Q -TTg

án t ng th b o v môi tr
c ban hành, Th t

ô nhi m và b o v môi tr

ng sông Nhu , sông

ng l u v c sông Nhu -sông

áy

ng Chính ph đã nêu rõ: Gi i quy t v n đ

ng l u v c sông Nhu - sông

áy là v n đ l n, liên

vùng, liên ngành; Là nhi m v c a c 6 t nh, thành ph trên l u v c, đòi h i ph i có
s ch đ o ch t ch và h tr đ u t c a Chính ph , các b , ngành. Vi c b o v môi
tr

ng sông Nhu - sông

áy ph i xu t phát t quan đi m t ng th , đ ng b và

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

6

th ng nh t trên toàn l u v c k t h p ch t ch v i vi c b o v tr l
và ch t l

ng n

ng ngu n n

c

c c a dòng sông.

Chính vì th mà vi c xem xét, phân tích và đánh giá k p th i nh ng nguyên
nhân gây ô nhi m và s bi n đ i c a t ng ch tiêu ch t l

ng n

c trên sông

Nhu , đ c bi t m i liên quan h u c và tác đ ng qua l i gi a các ngu n n

áy-

c là r t

c n thi t. T đó ta có th đ a ra nh ng gi i pháp nh m gi m ô nhi m, c i thi n môi
tr

ng s ng cho ng

i dân trên l u v c c a 2 con sông này.

Trong th i gian g n đây, v i nh ng n l c tìm ki m các gi i pháp c i t o,
ph c h i ngu n n

c b ô nhi m, vi c áp d ng các mô hình toán vào vi c mô

ph ng, tính toán di n bi n ch t l

ng n

c trên các l u v c sông là h t s c c n

thi t. Mô hình ch t l

ng n

c thu c h th ng ph n m m MIKE11 đ

c phát tri n

b i Vi n Th y l c

an M ch hi n là m t trong nh ng mô hình tiên phong v i

nhi u ng d ng thành công trên th gi i. MIKE 11 là h th ng ph n m m tính h p
đa tính n ng, đã đ
l
ng

ng n

c ki m nghi m th c t cho phép tính toán th y l c và ch t

c v i m c đ chính xác cao, giao di n thân thi n d s d ng cho phép

i s d ng có th áp d ng linh ho t cho nhi u m c đích tính toán khác nhau.

M c dù đã có nhi u đ tài s d ng mô hình ch t l

ng n

c thu c h th ng ph n

m m MIKE11, tuy nhiên m i đ tài l i có nh ng m c đích khác nhau. Tuy nhiên
ph n l n các đ tài ch d ng

m c xem xét đánh giá ô nhi m, nghiên c u di n bi n

ô nhi m ho c đánh giá kh n ng ti p nh n n

c th i c a ngu n n

c làm c s

khoa h c cho vi c c p gi y phép và qu n lý x th i…
Trong lu n v n tác gi s d ng ph n m m MIKE11 đ tính toán lan truy n,
khu ch tán ch t ô nhi m trên sông Nhu , sông
tr ng, nghiên c u di n bi n ch t l

ng n

v và nâng cao n ng l c qu n lý ch t l

áy làm c s đ đánh giá hi n

c và nh m đ xu t gi i pháp t ng th b o
ng n

c trên l u v c sông này. Chính b i

lý do đó tác gi đã ch n đ tài “ ng d ng mô hình toán nghiên c u di n bi n ch t
l

ng n

c trên sông Nhu - áy” làm đ tài t t nghi p cao h c.

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s
II. M c đích c a

tài:

Nghiên c u di n bi n ch t l

-

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

7

ng n

c c a sông Nhu , sông

áy tính đ u

ngu n (Hà N i) đ n tr m Ninh Binh (Thành ph Ninh Bình).
xu t các gi i pháp t ng th b o v và nâng cao n ng l c qu n lý ch t

l

ng n

III.
ch t l

c trên l u v c sông.

it

ng và ph m vi nghiên c u

it

ng nghiên c u:

ng n

ng d ng mô hình MIKE11 nghiên c u di n bi n

c sông Nhu , sông áy ph c v công tác qu n lý.

Ph m vi nghiên: Lu n v n nghiên c u di n bi n ch t l

ng n

c sông Nhu ,

sông áy tính t đ u ngu n Hà N i đ n Tr m Ninh Bình (Thành ph Ninh Bình).
IV.

Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u:

1. Cách ti p c n:
-

Ti p c n th c t .

-

Ti p c n k th a các k t qu nghiên c u tr

-

Ti p c n theo quan đi m h sinh thái.

-

Ti p c n t c ng đ ng.

-

Ti p c n t ng h p đa ngành.

-

Ti p c n các ph

2. Ph
-

c đó.

ng pháp và công c hi n đ i.

ng pháp nghiên c u
Ph

ng pháp k th a: Khai thác thông tin, k th a các k t qu s li u t

các nghiên c u, các d án, các k t qu đo đ c tr
-

Ph

c đây.

ng pháp mô hình toán: Khai thác ng d ng tri t đ

b ph n m m

MIKE 11
-

Ph

ng pháp chuyên gia: Tham kh o t p h p ý ki n t các nhà khoa h c

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s

CH
1.1

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

8

NG 1: HI N TR NG L U V C SÔNG NHU - ÁY

Gi i thi u v l u v c sông Nhu - áy
H th ng sông Nhu –

v c sông H ng r ng l n
sông l n n

áy hình thành nên m t l u v c trong lãnh th l u

mi n B c Vi t Nam.

ây là m t trong nh ng h th ng

c ta, có v trí đ a lý/ v th đ c bi t v i ngu n tài nguyên thiên nhiên đa

d ng và phong phú. H th ng sông này đóng vai trò vô cùng quan tr ng trong s
phát tri n kinh t c a c n

c nói chung và c a khu v c đ ng b ng sông H ng nói

riêng.

Hình 1. 1: L u v c sông Nhu - áy

1.1.1

c đi m v đi u ki n t nhiên
L u v c sông Nhu - áy n m

h u ng n sông H ng v i di n tích 7665km2.

L u v c sông Nhu – áy n m trong t a đ t 200 đ n 210 20’ đ v B c và t 1050
đ n 1060 30’ đ kinh

ông. Sông Nhu –

áy là h th ng sông phân l u chính c a

sông H ng L u v c có d ng dài, hình nan qu t, bao g m thành ph Hà N i (khi

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s

9

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

ch a sát nh p), các t nh Hà Tây c , Hà Nam, Ninh Bình, Nam
v cđ

c gi i h n nh

Phía B c và phía

nh, Hoà Bình l u

sau:
ông đ

c bao b i đê sông H ng k t ngã ba Trung Hà t i

c a Ba L t v i chi u dài kho ng 242 km;
Phía Tây B c giáp sông à t Ngòi Lát t i Trung Hà, chi u dài kho ng 33 km
Phía Tây và Tây Nam là đ

ng phân l u gi a l u v c sông H ng và l u v c

sông Mã b i dãy núi kéo dài t Ba Vì, Cúc Ph

ng - Tam

i p đ n núi Mai An

Tiêm, và ti p theo là sông Càn dài 10 km r i đ ra bi n t i c a Càn;
Phía ông và ông Nam là bi n ông có chi u dài kho ng 95 km t c a Ba
L t t i c a Càn.
L u v c sông Nhu – áy bao g m toàn b các t nh: Hà Tây, Hà Nam, Ninh
Bình, Nam

1.1.2

nh, Và m t ph n đ a ph n thu c 2 t nh:Hà N i và Hòa Bình.

c đi m khí h u
L u v c sông Nhu –

áy n m trong vùng khí h u nhi t đ i gió mùa. D a

vào đ c đi m đ a hình có th phân thành 3 lo i hình ti u khí h u: Khí h u vùng
đ ng b ng nóng m ch u nh h
nh h

ng c a gió ông; khí h u l c đ a vùng đ i núi ch u

ng c a gió Tây và khí h u l nh vùng núi cao, nhi t đ trung bình 180C.
Khí h u phân theo nhi t đ có hai mùa rõ r t là mùa đông, mùa hè và hai

mùa chuy n giao là mùa xuân, mùa thu. Mùa hè t tháng 5 đ n tháng 9, mùa thu t
tháng 10 đ n gi a tháng 11, mùa đông t gi a tháng 11 đ n gi a tháng 3, mùa xuân
t gi a tháng 3 đ n cu i tháng 4.
Nhi t đ trung bình n m trên toàn l u v c kho ng 23-240C. Nhi t đ trung
bình hàng n m

khu v c đ ng b ng dao đ ng trong kho ng 25-270C, khu v c mi n

núi phía Tây và Tây B c kho ng 240C. Vào mùa đông, nhi t đ trung bình khu v c
mi n núi dao đ ng trong kho ng 16-190C, khu v c đ ng b ng t 18 đ n 200C. Vào
mùa hè, nhi t đ trung bình miên núi là 220C, đ ng b ng t 27 đ n 300C. Trong l u
v c, nhi t đ cao nh t có th lên t i 400C và th t nh t là d

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT

i 0oC.


Lu n v n th c s

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

10

S gi n ng trung bình trên l u v c đ t x p x t 1.500 đ n 1.750 gi /n m.
Tháng 6 là tháng có s gi n ng cao nh t (200-230 gi /tháng), tháng 2 ho c tháng 3
là các tháng có s gi n ng th p nh t (kho ng 25-45 gi /tháng).
L

ng m a trung bình n m trên l u v c đ t kho ng 1.900mm. Trung tâm

m al nn m

vùng th

ng ngu n sông Tích, dãy núi Ba Vì v i l u l

ng 2.200-

2.400mm. D c theo dòng chính sông áy, l

ng m a t

1.800mm, nh nh t t i th

áy, Nhu (1.500mm) và t ng d n ra

ng ngu n sông

ng đ i nh , ch đ t 1.500-

phía bi n (1.800-2.000mm).
Mùa m a trùng v i th i k mùa hè, t tháng 5 đ n tháng 9, l
kho ng 80-85% t ng l

ng m a chi m

ng m a n m, đ t t 1200 - 1800 mm v i s ngày m a vào

kho ng 60 - 70 ngày. L

ng m a các tháng mùa khô đ u d

i 100 mm/tháng, trong

đó các tháng 12, 1, 2 d

i 50 mm/tháng. Trong th i k này l u l

ng dòng ch y

trên các sông su i nh .
m trung bình hàng n m trên l u v c là 85%, t t c các tháng trong n m
đ

m đ u trên 77%.

m cao nh t vào tháng 3 (95,5%) và th p nh t vào tháng

11 (82,5%).

1.1.3

c đi m th y v n

L u v c lu n v n nghiên c u ch y u t p trung vào th

ng và trung l u

sông áy và Nhu v i đ c đi m th y v n c a khu v c này nh sau:
Dòng ch y trên sông Nhu đ
c ng Liên M c L

c c p t ngu n n

c sông H ng qua

ng dòng ch y vào mùa ki t qua h th ng phân ph i n

th ng kê trong b ng 1-1 và

ây là k t qu t m t nghiên c u c a Vi n

cđ

c

a Lý

(thu c Vi n Khoa h c và Công ngh Vi t Nam).
S li u chi ti t v dòng ch y mùa l và t ng l
th ng kê do thi u s li u. L
kho ng 2,3% t ng l

ng n

ng dòng ch y n m ch a đ

c

ng dòng ch y trên sông Nhu vào mùa ki t ch chi m
c trên toàn l u v c.

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s

11
B ng 1- 1: L

1
2
3
4

ng dòng ch y trên sông Nhu mùa ki t

Th i
L u
L u l ng
T ng
gian
l ng
3

(m
/ngày)
(m3)
(ngày)
(m3/s)
N c t sông H ng chuy n qua c ng Liên M c (*) 6 tháng mùa ki t
Tháng 1 – tháng 2 (1 tháng)
30
36.5
3,153,600 94,608,000
(m c l u l ng thi t k )
Tháng 3 – tháng 5 (3 tháng)
90
14.6
1,261,440 113,529,600
(40% c a l u l ng thi t k )
Tháng 11 – tháng 12 (2
tháng)
60
3.65
315,360
18,921,600
(10% c a l u l ng thi t k )
T s n sinh trên l u v c (6
180
5
432,000
77,760,000
tháng: tháng 12 – tháng 5)
N c t sông Tô L ch chuy n qua đ p Thanh Li t (**) 6 tháng mùa ki t

180
370,000
66,600,000
T ng dòng ch y trong mùa ki t
371,419,200
[Ngu n:Vi n đ a lý-Vi n khoa h c công ngh Vi t Nam]
Ch đ dòng ch y trên sông

n

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

áy không nh ng ch u nh h

c sông H ng và ch đ dòng ch y các sông su i th

ng c a ch đ

ng ngu n mà còn ch u s

chi ph i c a ch đ th y tri u V nh B c B . Do đó, ch đ th y v n sông áy là r t
ph c t p và có nhi u s khác nhau mang tính đ c tr ng gi a t ng đo n sông. Trên
sông Nhu , ch đ dòng ch y ch u nh h
M c (l y n
t

ng do vi c v n hành đóng, m c ng Liên

c trên sông H ng), đ p Thanh Li t (sông Tô L ch) và nhi u công trình

i, tiêu d c theo dòng chính nh Hà

ông,

ông Quan, Nh t T u, L

ng C -

i p S n.
vùng h l u, tác đ ng c a thu tri u c
h

ng hay tri u kém th

ng ch

nh

ng đ n quá trình tháo l hay tiêu úng c a các đo n sông g n bi n.Tuy nhiên,

trong đi u ki n th i ti t b t l i nh có bão gây ra m a to, gió l n, m c n

c bi n

dâng lên gây ng p úng nghiêm tr ng cho các vùng tr ng, vùng đ ng b ng trong
nhi u ngày.

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT

Lu n v n th c s

1.1.4

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

12

c đi m kinh t - xã h i

1.1.4.1 Hi n tr ng dân c trên l u v c
Theo t ng c c th ng kê, danh sách các đ n v hành chính thu c toàn b l u
v c sông áy/Nhu đ

c nêu ra trong B ng 1-2. Theo s li u th ng kê, dân s trên

l u v c sông Nhu – áy tính đ n n m 2005 đ t kho ng 8,6 tri u ng

i (theo niêm

giám th ng kê). Theo B ng 1-2 m c dù di n tích l u v c ch chi m kho ng 2,4%
di n tích t nhiên c n

c nh ng dân s chi m đ n 9% t ng s dân c n

c. Riêng

khu v c nghiên c u

t nh Hà Tây thì dân s n m 2005 là 2524845 ng

i và n m

2006 là 2543496 ng

i.T c đ t ng dân s trung bình là 9.7%.

B ng 1- 2: Danh sách các t nh, huy n thu c l u v c sông Nhu - áy
S

T nh, huy n

Di n tích
(km2)

ph

Hà N i
Thanh Trì
Thanh Xuân
T Liêm
Hai Bà Tr ng
Ba ình
Hoàn Ki m
Tây H
C u Gi y
ng a
Hoàng Mai
Hà Tây c
Hà ông

S n Tây
Ba Vì
Phúc Th
an Ph ng
Th ch Th t
Hoài
c
Qu c Oai
Ch ng M
Thanh Oai
Th ng Tín
M
c
ng Hòa

257.84
63.27
9.11
75.32
10.09
9.25
5.29
24.0
12.04
9.96
39.51
2,191.60
32.9
113.5
428.0

117.1
76.6
128.1
88.3
129.5
232.9
132.2
127.7
230.0
183.7

146
16
11
16
20
14
18
8
8
21
14
323
12
15
32
23
16
20
21

20
32
23
29
23
29

ng,
xã

T nh
Kim B ng
Ly Nhân
Thanh Liêm
Bình L c
Ninh Binh
Ninh Binh
Tam i p
Nho Quan
Gia Vi n
Hoa L
Yên M
Yên Khánh
Kim S n
Nam nh
Nam nh
V B n
M L c
Ý Yên
Nam Tr c

Tr c Ninh
Xuân Tr ng
Giao Th y
Ngh a H ng
H iH u
Hòa Bình

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT

Di n tích
(km2)
184.9
167.1
175.0
155.5
1,384.20
11.6
106.8
458.3
178.5
139.7
144.1
137.8
207.4
1,641.32
46.35
147.72
73.15
240.24
161.94

143.48
113.82
233.98
250.48
230.16
1,631

ph

S

ng,
xã

19
23
20
21
144
8
7
27
21
16
18
20
27
225
22
18

10
32
20
21
20
22
25
35
81


Lu n v n th c s

Phú Xuyên
Hà Nam
Ph Lý
Duy Tiên

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

13

171.1
851.7
34.2
135.0

28
116
12

21

Kim Bôi
L ng S n
L c Th y
Yên Th y
Toàn l u v c

681
375
293
282
7,957.66

37
18
13
13
1,035

[Ngu n: T ng c c th ng kê]

L u v c sông Nhu – áy là khu v c có t c đ đô th hóa r t cao, v i thành
ph Hà N i là th đô c a c n

c, các thành ph Hà ông, Nam

nh, Ninh Bình là

các đô th lo i 2, ngoài ra còn có r t nhi u th xã, th tr n và khu công nghi p. T c

đ t ng dân s thành th c a các t nh (ngo i tr thành ph Hà N i) là r t cao, t
1995 đ n 2005 trung bình t c đ t ng dân s thành th là 4,3% m i n m.

c bi t

trong m y n m tr l i đây, s dân thành th t ng m t cách đ t bi n.
ói nghèo hi n là m t trong nh ng v n đ khó kh n còn t n t i trên l u v c,
trong đó, t nh Hòa Bình có m t trong danh sách 10 t nh có t l đói nghèo cao nh t
c ac n

c. T l đói nghèo tính theo đ u ng

i c a t nh này cao g n g p 4 l n so

v i thành ph Hà N i. S chênh l ch kho ng cách giàu nghèo gi a khu v c nông
thôn và thành th trong các t nh là r t l n, th

ng t 3-4 l n. Ngo i tr thành ph Hà

N i, g n 80% s dân trong l u v c tham gia s n xu t trong ngành nông nghi p. Tuy
nhiên, trong nh ng n m g n đây, do tác đ ng c a s thay đ i c c u kinh t , l
ng

ng

i lao đ ng t nông thôn di c lên thành th là r t l n

1.1.4.2 Tình hình phát tri n kinh t
V i ngu n tài nguyên thiên nhiên d i dào và v trí đ a lý thu n l i, l u v c
sông áy/Nhu có r t nhi u đi u ki n thu n l i đ phát tri n, t ng tr

ng kinh t và

th c s đã và đang tr thành m t khu v c kinh t n ng đ ng. T ng giá tr GDP c a
l u v c n m 2005 đ t 108.000 t đ ng, trong đó Hà N i đóng góp đ n 65%, Hà
Tây đóng góp 14%.

i v i l u v c sông

mi n B c, m c tiêu đ t ra là đ t đ

áy – Nhu , vùng tr ng tâm kinh t c a

c t c đ t ng tr

ng kinh t hàng n m 11%. C

th trong B ng 1-3 đ i v i ngành công nghi p, u tiên phát tri n, nâng cao s n
l

ng s n ph m c a các ngành: ngành công nghi p cao (nh ph n m m), k thu t

đi n và đi n t , thi t b - máy móc, s t thép, đóng tàu, than, xim ng, các v t li u

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

14

xây d ng cao c p, ch bi n l

ng th c th c ph m, d t may và công nghi p giày da.

T c đ đô th hóa ph n đ u t ng t

31% nh hi n nay lên 52% vào n m 2010 và

65% n m 2020.

T nh
Hà N i *
(ph n thu c
lv)

GDP
(t đ ng)
% GDP t ng
hàng n m
(%)

B ng 1- 3: C c u kinh t ngành trong các l u v c
C c u các ngành kinh tê
Công nghi p
Nông nghi p
D ch v
Giá tr

Giá tr
Giá tr
(t
%
(t
%
(t
%
đ ng)
đ ng)
đ ng)

4128
6

16721

40.5

825.7

2.0

23739

57.5

10071

40.4

7378

29.6

7478

30

1665

39.7
39.0
3

1191

28.4

1338

1313

27.7

1577

2576

32

2589

32.1
6

2885

31.9
33.2
7
35.8
4

424.4

24.1
8

720.9

41.0
7

609.9

34.7
5

14019

26.8

37629

37.2
1

11.5

Hà Nam

2492
8
4195

12.5
2
11.7

Ninh Bình

4740

10

1850

Nam

nh

8050

11.5

Hòa Bình *
(ph n thu c
lv)

1755

12.1
7

HàTây

8497 11.5
33308
36
7
6
c tính cho ph n đ a bàn thu c l u v c)

Toàn l u v c
(*-

[Ngu n:T ng c c th ng kê]

Trong nh ng n m g n đây, c c u kinh t trên l u v c đã có nhi u bi n

chuy n l n, theo h

ng gi m d n t tr ng ngành nông nghi p và gia t ng t tr ng

các ngành công nghi p và d ch v . Theo th ng kê, t ng giá tr kinh t c a t nh Hà
Tây, ngành công nghi p chi m h n 40%, ngành d ch v chi m kho ng 30%. Nhìn
chung, ngo i tr thành ph Hà N i, các t nh còn l i trong l u v c đ u có t tr ng
các ngành kinh t t

ng đ i đ ng đ u.

Trong l u v c hi n có kho ng 458 làng ngh , ph n l n (kho ng 50%) thu c
đ a bàn t nh Hà Tây. Các lo i hình làng ngh chính c a các t nh trong l u v c đ
th ng kê trong B ng 1-4

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT

c


Lu n v n th c s
B ng 1- 4: S l

T nh

Hòa
Bình
Hà Tây
Hà N i
Hà Nam

Ninh
Bình
Nam
nh

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

15

ng các ngh theo các nhóm s n xu t chính
Th
công
m
C kim
ngh ,
khí
ch
bi n
lâm s n

T ng
s

m
t ,d t
v i,
thêu
ren,
nhu m

Ch
bi n
nông
s n
th c
ph m

34

29

-

5

219
48
40

29
5
5

33
14
8

30

4

87

14

V t
li u
xây
d ng

Ngh
khác

-

-

-

10
3
1

96
10
26

1
-

51
15
-

-

-

26

-

-

4

9

21

3

36

[Ngu n: T ng c c th ng kê]
Ngành nông nghi p c a các t nh (không k Hà N i) đã đóng góp t 30% đ n
41% t ng giá tr kinh t , so v i t l đóng góp c a ngành nông nghi p đ i v i t ng
giá tr kinh t c n

c là 21,8%. Trên l u v c có kho ng 3.658 nông tr

ng và

trang tr i, trong đó ch y u là các trang tr i nuôi tr ng th y s n. Ch n nuôi t ng
tr

ng c v quy mô và s l

ng, t o ra m t kh i l

ng l n n

c th i t p trung.

Theo th ng kê n m 2005, có kho ng 4,2 tri u đ u gia súc trên l u v c, trong đó Hà
Tây có kho ng 1,5 tri u con.

c tính đ n n m 2020, s l

s đ t 2,5 tri u con. Trong nhi u tr
nh p và gây ô nhi m ngu n n

ng gia súc trên đ a bàn

ng h p, các ch t th i này ng m vào đ t, xâm

c ng m trong khu v c.

Ngoài ra trên l u v c còn nhi u đi m khai thác khoáng s n ph c v cho các
ngành kinh t , ch y u là công nghi p. Các m đ

nhiên li u, kim lo i và phi kim. Tuy v y nh h
đ i v i môi tr

ng n

c m t ch a nhi u.

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT

c phân lo i theo khoáng s n

ng c a vi c khai thác khoáng s n


Lu n v n th c s

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

16

1.1.5 Nhu c u s d ng n

c trên l u v c

Dòng ch y m t trên l u v c sông Nhu – áy g m 2 ph n: ngu n n
sinh ra b i m a trên b m t l u v c và ngu n n
l

H th ng sông

c tính là 1.367 m3/s (t n

ng c c đ i vào tháng giêng ch đ t 660 m3/s. T ng l

dòng ch y trung bình n m c a sông H ng

c

c c p t h th ng sông H ng. L u

ng dòng ch y trung bình trên sông H ng t i S n Tây

su t 85%), so v i l u l

cđ

ng

c tính đ t 137 t m3.

áy/Nhu là h th ng t

i tiêu liên t nh, cung c p n

sông H ng cho các ho t đ ng canh tác. T ng nhu c u n

c

ct

c tính cho các ngành

ngh kinh t trong l u v c đ n n m 2010 là 7.144 tri u m3; n m 2020 là 7.613 tri u
m3 và n m 2040 là 8.544 tri u m3. T ng nhu c u n

c r t nh so v i t ng l u l

ng

dòng ch y hàng n m c a h th ng sông là 28.800 tri u m3 (trong s đó 3.100 tri u
m3 b t ngu n t l u v c). Tuy nhiên, s thi u h t n
đ c bi t là sông Tích n i mà l

ng n

c th

ng x y ra vào mùa khô,

c quanh n m không đ cung c p cho t t c

các nhu c u.
Trong khi nông nghi p chi m l
QLTNN nhu c u n

c cho con ng

ng n

c ch y u thì theo d báo c a c c

i và cho công nghi p c ng s t ng đáng k vào

n m 2040. Có th th y rõ quá trình t ng đó khi nhìn vào nhu c u n

c cho nông

nghi p gi m t 87% (vào n m 1997) xu ng còn 76% t ng nhu c u n

c trong l u

v c vào n m 2040.
N

cc pđ

các công ty c p n
đ t, n

c phân ph i cho các c ng đ ng dân c trong l u v c thông qua
c, các công ty này đã khai thác và x lý các ngu n n

cd

i

c m t đ t tiêu chu n phù h p đ c p cho sinh ho t. Tuy nhiên, kh n ng ti p

c n các ngu n n
t l ng

v n còn t

c s ch còn ph thu c vào thu nh p c a ng

i dân s d ng các ngu n n

i dân. Trên l u v c,

c khác nhau cho đ i s ng, nhu c u sinh ho t

ng đ i cao.

M c dù ch a có các d n ch ng c th v vi c ng
d ng ngu n n

i dân trong l u v c s

c m t ô nhi m cho n u ng, nh ng rõ ràng r ng t l ng

đang dùng các ngu n n

i dân

c m t ch a qua x lý cho các ho t đ ng sinh ho t nh t m

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s
gi t, n u n

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

17

ng… là không nh . Các ngu n n

m a trong b ch a… th

ng có ch t l

c khác nh n

ng và s l

c gi ng khoan, n

c

ng thay đ i, bi n đ ng theo

mùa trong n m, trong khi đó, các m i nguy hi m liên quan khi s d ng các ngu n
n

c này ch a đ

c nghiên c u rõ ràng và đ y đ .

1.1.6 Hi n tr ng công trình th y l i
L u v c sông

áy có 8 h th ng th y l i chính bao g m: h th ng sông

Nhu ; h th ng sông Tích và sông Hà Thanh; h th ng 6 tr m b m B c Nam Hà; h
th ng Trung Nam Hà; h th ng Nam Hà Nam; h th ng B c Ninh Bình; h th ng
Nam Ninh Bình; h th ng th

ng sông Bôi; ngoài ra còn h th ng h u Kim B ng.

Nh v y h th ng sông Nhu ch là m t h th ng th y l i b ph n thu c l u v c
sông

áy, cùng l y n

c, tiêu và thoát n

c vào sông

áy. L u v c sông Nhu có

di n tích b ng kho ng 1/8 di n tích toàn l u v c sông áy
Công trình v i quy mô l n cho c p n
l

ng n

c, v n t i đ

c, thoát n

c, ch ng l t, b o v ch t

ng th y, nuôi tr ng th y s n và các d ch v khác đã đ

phát tri n trong l u v c t nhi u th k tr

c, ví d h th ng đê sông H ng đ

c
c

kh i công t n m 866.
Có nhi u công trình t

i tiêu v i quy mô l n đ

nh các h ch a l n (Su i Hai,
sông H ng và sông

c xây d ng trong l u v c

ng Mô, và Ng i S n), các tr m b m l y n

áy (c ng Liên M c, tr m Phù Sa,

ct

an Hoài, H u B , Nh

Trác) và h th ng kênh r ch ch ng ch t.

Các sông
n

áy, Tích, Hoàng Long,

ào, và Ninh C c ng đóng vai trò tiêu

c t các vùng th y l i vào mùa m a. Các công trình đáng chú ý là c ng La Khê,

Vân ình, L

ng C , i p S n và nhi u tr m b m nh Yên S và Vân ình.

Các công trình phòng ch ng l và gi m thi u thiên tai bao g m h th ng đê
kè và h th ng đê đ p

sông H ng,

áy,

ào và đ p

áy, h ch m l V n C c,

c ng và đ p tràn V n C c c ng nh các vùng/khu v c ch m l khác.

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s

M ng l

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

18
i công trình

trên là nh ng công trình có quy mô l n nh ng quá

trình xây d ng tr i qua nhi u giai đo n phát tri n kinh t nên ho t đ ng không đ ng
b . H n n a, ph n l n công trình/h t ng c s đã c và ch u tác đ ng nghiêm tr ng
c a các ho t đ ng t nhiên và con ng

1.2

Hi n tr ng ch t l

1.2.1 Môi tr
Môi tr

ng n
ng n

m nh m c a n

i

ng ngu n n

c trên l u v c

c
c m t c a l u v c sông Nhu -

c th i sinh ho t, và các ho t đ ng công nghi p, nông nghi p và

th y s n trong khu v c. Hi n nay trên l u v c, ch t l
ô nhi m đ n m c báo đ ng. N
dinh d

ng n

c nhi u đo n sông b

c sông b ô nhi m ch y u b i các ch t h u c ,

ng, l l ng, mùi hôi, đ màu và vi khu n đ c bi t vào mùa khô. Xu h

ô nhi m c a n

c sông Nhu

Sông Nhu tiêu n
ph Hà
nh h

c th i cho thành ph Hà N i (khi ch a sát nh p), thành

ông (c ) và nh p vào sông
ng c a các ngu n n

N
ng n

ng

c sông trong l u v c ngày càng t ng.

Ô nhi m n

l

áy đang ch u s tác đ ng

áy t i thành ph Ph Lý. N

c sông Nhu

c th i nên đã b ô nhi m khá nghiêm tr ng.

c sông Nhu t i đ u ngu n khi m c ng Liên M c l y n
c sông ch b ô nhi m nh vì đ đ c r t cao do nh h

ct

i, ch t

ng c a n

c sông

H ng.
N

c sông Nhu đo n ch y qua thành ph Hà N i (khi ch a sát nh p) b ô

nhi m nghiêm tr ng. T i thành ph Hà N i (khi ch a sát nh p), ph n l n n
cùng v i n

c th i s n xu t và n

thành ph , sau đó l

ng n

c th i sinh ho t đ u đ

cm a

c đ a vào các sông trong

c th i này t p trung vào cu i sông Tô L ch r i ch y vào

sông Nhu qua đ p Thanh Li t. Chính b i lý do này mà sông Nhu b ô nhi m
nghiêm tr ng sau khi nh n n

c t sông Tô L ch, các thông s đ c tr ng cho ô

nhi m nh BOD 5 , COD, SS, cùng v i các h p ch t dinh d
trong n

hi n là n

c sông v

t quá tiêu chu n cho phép nhi u l n, n

ng ch a N, P, coliform
c b ô nhi m v i bi u

c màu đen có váng, c n l ng, và có mùi tanh. Ngu n n

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT

c t thành ph


Lu n v n th c s

19

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

Hà N i (khi ch a sát nh p) x vào sông Nhu đ

c coi là m t trong nh ng ngu n

gây ô nhi m l n nh t.
N

c sông Nhu t i cu i ngu n n i h p l u v i sông

áy m c đ ô nhi m

có gi m do quá trình t làm s ch c a dòng sông nh ng v n v

t tiêu chu n cho

phép nhi u l n.
N

c sông Nhu c ng b ô nhi m d u do ti p nh n n

c th i s n xu t c a

các nhà máy, xí nghi p n m trên l u v c có ch a d u m và các s n ph m d u m .
Chúng t o nên l p màng d u, m n i trên m t n
và làm gi m l

ng ôxy trong n

c, làm cho n

c có mùi đ c tr ng

c ngu n.

K t qu t ng h p quan tr c n m 2007 c a T ng c c Môi tr
h t các ch tiêu DO, BOD 5 , COD, NH 4 +…c a n

ng cho th y h u

c sông Nhu đ u v

t tiêu chu n

TCVN 5942-1995 nhi u l n th hi n trong hình 1.2.

Hình 1. 2: Di n bi n BOD 5 , NH 4 + d c sông Nhu n m 2007 [20]
Ô nhi m n
Ch t l
l

ng n

ng n

c sông áy
c sông áy thay đ i th t th

ng, ph thu c r t nhi u vào ch t

c th i t s n xu t và sinh ho t. Sông áy b ô nhi m c c b v i m c đ ô

nhi m ngày càng t ng, đ c bi t n

c sông ch u nh h

ng c a ô nhi m c a n

c

trên sông Nhu .
N

c sông

nghi p nên n

áy t i đ p

áy ít ch u nh h

c b ô nhi m nh .

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT

ng c a n

c th i sinh ho t, công


Lu n v n th c s

20

T thành ph Hà
ô nhi m h u c
ch u nh h

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

ông c đ n thành ph Ph Lý, n

c sông

t ng đo n sông v i các m c đ khác nhau.

ng c a b i n

c tiêu nông nghi p và n

áy ch y u b

o n sông

áy này

c th i sinh ho t c a th tr n

Thanh Oai, Hà ông.
T thành ph Ph Lý đ n c u Gián Kh u- Ninh Bình là đi m h p l u c a
Sông Hoàng Long và Sông
Nhu và ch u nh h
Tuy đo n này có đ
sông c ng không đ

áy, đo n sông này ch u nh h

ng c a n

ng c a ô nhi m sông

c th i sinh ho t và s n xu t c a thành ph Ph Lý.

c nh n thêm n

c t sông Hoàng Long nh ng ch t l

c c i thi n đáng k do n

ng n

c

c sông Hoàng Long c ng đã b ô

nhi m sau khi ch y qua đ a ph n t nh Hoà Bình và Ninh Bình.
o n h l u sông

áy các ngu n th i t th

ng ngu n đ v đã đ

c pha

loãng thêm vào đó là quá trình t làm s ch c a dòng sông tuy nhiên ch t l
n

c c ng v n không đ

c c i thi n h n nhi u so v i các đo n khác.

T các phân tích trên, có th th y r ng ch t l
r t ph c t p, ch t l

ng

ng n

ng n

c sông

áy di n bi n

c khác nhau t i các đo n khác nhau c a sông, v m c

đ ô nhi m có th th p h n sông Nhu nh ng nhìn chung n
trong xu th suy gi m v ch t l

ng n

c sông áy c ng đang

c. Hình 1.3. bi u di n k t qu t ng h p

quan tr c BOD 5 , NH 4 + d c sông áy n m 2007 .

Hình 1. 3: Di n bi n BOD 5 , NH 4 d c sông áy n m 2007 [20]
Các sông khác trong l u v c c ng có xu h

ng suy gi m ch t l

th hi n qua k t qu t ng h p k t qu quan tr c n m 2007 trên hình 1.4.

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT

ng n

c,


Lu n v n th c s

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

21

Ô nhi m n

c sông Tích

Sông Tích đã b ô nhi m h u c do ti p nh n n
c a thành ph S n Tây, và khu Hòa L c. N
vùng L
L

c th i s n xu t, sinh ho t

c sông Bùi sau khi nh n n

ng S n- Hoà Bình, đ c bi t sông ch y qua làng ngh s n xu t r

ng S n, n

c th i t
u

khu

c th i khai khoáng t t nh Hoà Bình mang theo ch t c n bã h u c ,

vi khu n c ng b ô nhi m.
Ô nhi m n

c sông Châu Giang

Sông Châu Giang c ng đang b ô nhi m, và xu h
t ng. Sông này h p l u v i sông
sông nh n n
l

ng n

ng ô nhi m ngày càng

áy và sông Nhu t i Ph Lý. Tuy nhiên, do c a

c t sông H ng đã b b i l p, sông ch y u là con sông tiêu nên ch t

c sông Châu Giang ch u nh h

ng c a n

c tiêu n i đ ng và n

ct

sông Nhu , sông áy đ a sang.
Ô nhi m n
Ngu n n

c sông Hoàng Long
c c a sông Hoàng Long sau khi ch y qua t nh Hoà Bình, huy n

Gia Vi n- Ninh Bình đã b ô nhi m do nh h
nghi p, ngu n n

ng c a n

c th i sinh ho t, nông

c b ô nhi m h u c khá cao.

Hình 1. 4: Di n bi n BOD 5 , NH 4 + trên các sông Hoàng Long, Sông Châu Giang,
sông ào n m 2007 [20]

1.2.2 H sinh thái t nhiên
Trên l u v c có các h sinh thái t nhiên sau:

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT


Lu n v n th c s

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

22

H sinh thái r ng kín cây lá r ng, th

ng xanh, nhi t đ i m và h sinh thái

r ng kín, cây lá r ng (ho c h n giao cây lá kim), th
đ i núi đ t: H sinh thái r ng kín cây lá r ng, th

ng xanh á nhi t đ i m trên

ng xanh nhi t đ i m phân b

Ba Vì c a Hà Tây, các huy n K S n, L

ng S n, Kim Bôi c a Hoà Bình, Nho

Quan c a Ninh Bình và m t di n tích nh

Kim B ng thu c Hà Nam. Th gi i

đ ng th c v t đa d ng và phong phú.
H sinh thái tr ng cây b i, c trên núi đ t: Th m th c v t tr ng cây b i, c

phát tri n trên các khu v c đ t canh tác b hoang và đ i tr c. H sinh thái này có
di n tích phân b t

ng đ i l n trong l u v c, t i vùng phía Tây c a t nh Hà Tây,

vùng trung tâm c a t nh Hòa Binh và Tây Nam c a t nh Hà Nam.
H sinh thái r ng kín th

ng xanh cây lá r ng nhi t đ i trên núi đá vôi:

Trên l u v c, dãy núi đá vôi có di n tích l n ch y theo h
Nam kéo dài b t đ u t các huy n L
các t nh Ninh Bình, Hà Nam đ n

ng Tây B c –

ng S n (Hòa Bình), M

ông

c (Hà Tây) qua

ng Giao. H sinh thái r ng kín th

ng xanh cây

lá r ng nhi t đ i trên núi đá vôi hi n ch y u phân b t i m t s khu v c nh Thanh
S n (Hà Nam) và chùa H

ng (Hà Tây)...

H sinh thái tr ng cây b i, tr ng c trên núi đá vôi
Các h sinh n

c ng t: Các h sinh thái n

c ng t phân b r ng kh p trên

toàn l u v c. Tuy nhiên, do s khai thác quá m c c a con ng
nhanh chóng c a các đi u ki n môi tr

ng s ng đã và đang làm cho các h sinh thái

này b bi n đ i m nh m v c u trúc và s l
H sinh thái đ t ng p n

i và s thay đ i

ng loài.

c m n.

H sinh thái tr ng c th p ch u ng p n

cl .

H sinh thái r ng ng p m n: H sinh thái r ng ng p m n phân b
tri u và c a

áy v i di n tích kho ng 2.000ha, trong đó 400ha

(Ninh Bình) và 1.600ha

vùng Ngh a H ng (Nam

H sinh thái tr ng c cao ch u ng p.

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT

nh).

vùng

vùng Kim S n


Lu n v n th c s

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

23

1.2.3 Các ngu n gây ô nhi m chính
L u v c sông Nhu -

áy hi n nay đang ch u tác đ ng m nh m c a các ho t

đ ng kinh t xã h i, nh t là c a các khu công nghi p, s n xu t làng ngh , khu khai
thác và ch bi n... S ra đ i và ho t đ ng c a các KCN, các ho t đ ng ti u th công
nghi p trong các làng ngh , cùng v i các ho t đ ng khai thác, ch bi n khoáng s n,

ch t th i b nh vi n, tr
n

ng h c... đã làm cho môi tr

ng nói chung và môi tr

c nói riêng c a l u v c sông Nhu - áy bi n đ i nhi u.

hi n nay, tr
tr

c s phát tri n c a n n kinh t th tr

ng

c bi t trong giai đo n

ng đã tác đ ng x u đ n môi

ng l u v c sông Nhu - áy: ngu n th i l n và đa d ng; t o ra nhi u l

ng ch t

th i.

Hình 1. 5: T l n

c th i sinh ho t c a

Hình 1. 6: T l các ngu n th i tính

các t nh trong LVS Nhu - áy n m 2005

theo l u l

[2]

n m 2006 [2]

ng th i LVS Nhu - áy

Theo th ng kê s b thì trong ph m vi l u v c sông Nhu -

áy có t i 4113

ngu n th i công nghi p, th công nghi p làng ngh [2]... trong đó nhi u ngu n th i
ch a các ch t th i nguy h i và khó phân hu nh kim lo i n ng, d u m , dung môi
h u c ...Ngoài ra còn m t s lo i ngu n th i khác gây ô nhi m môi tr
đ

c x lý và ch a đ

c ki m soát c v s l

ng và ch t l

ng tr

ng ch a

c khi th i vào

sông đó là: Ngu n th i do ho t đ ng nông nghi p nh các hoá ch t tr sâu di t c ,
b o qu n hoa qu ...; Ngu n th i sinh ho t c a dân c s ng trong l u v c và ngu n
th i b nh vi n. H u h t các ngu n th i trên ch a đ
nhi m môi tr

ng n

c m t, n

c ng m, môi tr

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT

c x lý mà th i tr c ti p gây ô

ng đ t và không khí.


Lu n v n th c s
Th ng kê các ngu n th i và

24
c tính l u l

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng
ng và t i l

ng các ch t ô nhi m t

thành ph Hà N i (khi ch a sát nh p), và các t nh Hà Tây c , Hà Nam, Ninh Bình,
Hòa Bình th i ra l u v c s đ

c trình bày c th trong ch

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT

ng 2


Lu n v n th c s

CH

NG 2:

NG D NG MÔ HÌNH MIKE 11 NGHIÊN C U DI N

BI N CH T L
S l

2.1

c v các ph

Mô hình ch t l
ch t l

Chuyên ngành: Khoa h c Môi Tr ng

25

ng ngu n n

NG N

C SÔNG NHU - ÁY

ng pháp ti p c n nghiên c u ch t l

ng n

ng n

c

c là các ph n m m tính toán các ch tiêu ph n ánh

c. Các ch tiêu bao g m: các ch tiêu v t lý, hoá h c và thành

ph n sinh h c c a ngu n n

c trên c s gi i các ph

quan h gi a các ch tiêu ph n ánh ch t l

ng n

ng trình toán h c mô t m i

c c ng nh các quá trình có liên

quan đ n nó.
Mô hình ch t l
ngu n n

ng n

c là m t trong nh ng công c qu n lý ch t l

ng

c m t cách t ng quát và toàn di n, mang l i hi u qu kinh t cao. Trong

nh ng n m g n đây đ

c ng d ng r t r ng rãi trong các l nh v c: d báo ô nhi m,

đánh giá xu th bi n đ i ch t l

ng n

c, khai thác s d ng h p lý ngu n n

làm c s khoa h c cho vi c qu n lý t ng h p tài nguyên n

c và

c.

2.1.1 Trên th gi i
Mô hình ch t l

ng n

c là lo i mô hình toán đ

và tính toán các v n đ liên quan đ n ch t l

ng n

c xây d ng đ mô ph ng

c. Nói chung, ch t l

ng n

c

là m t y u t r t ph c t p, ch u tác đ ng c a nhi u nhân t và đi u ki n xung
quanh,

bên ngoài c ng nh bên trong. Do đó vi c xây d ng các mô hình ch t

l

c th

ng n

trong n

ng r t khó kh n. Ví d nh s lan truy n c a m t y u t nào đó

c, ngoài tác đ ng c a các ph n ng sinh hoá, nó còn ch u nh h

các quá trình thu l c c a dòng n

c. Chính vì v y, mô hình toán ch t l

ng c a
ng n

c

ph i k t h p gi i song song hai bài toán: bài toán thu v n - thu l c và bài toán lan
truy n ch t. Có nhi u tiêu chí đ phân lo i mô hình ch t l
Ph
l
ph

ng pháp s d ng đ tính tr
ng n

c nh : (1)

ng v n t c; (2) M c đích s d ng mô hình ch t

c; (3) C s toán h c đ xây d ng mô hình. N u chúng ta d a vào

ng pháp đ

ch t l

ng n

ng n

c s d ng đ tính ra tr

ng v n t c (v) thì có th chia mô hình

c thành 2 lo i:

H c viên: Nguy n Th Thu Huy n - L p 17MT