Ảnh hưởng của giao dịch nhà đầu tư nước ngoài đến thị trường chứng khoán Việt Nam (Luận án tiến sĩ)

i

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH
------------------

ĐẶNG BỬU KIẾM

ẢNH HƢỞNG CỦA GIAO DỊCH NHÀ ĐẦU TƢ NƢỚC NGOÀI
ĐẾN THỊ TRƢỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2018


ii

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH
------------------

ĐẶNG BỬU KIẾM

ẢNH HƢỞNG CỦA GIAO DỊCH NHÀ ĐẦU TƢ NƢỚC NGOÀI
ĐẾN THỊ TRƢỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã số: 9340201

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS. Võ Xuân Vinh
2. TS. Trần Phƣơng Thảo

Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2018


iii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án “ẢNH HƯỞNG CỦA GIAO DỊCH NHÀ ĐẦU TƯ NƯỚC
NGOÀI ĐẾN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM” là công trình nghiên cứu
của riêng tôi và được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Võ Xuân Vinh
và TS. Trần Phương Thảo.
Các kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực. Các số liệu mà luận án sử dụng
và các tài liệu tham khảo, kế thừa đều được tác giả trích dẫn, tham chiếu đầy đủ. Đồng
thời, nội dung của luận án này chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào.
Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính pháp lý trong quá trình nghiên cứu khoa học của
luận án này.
Tp. Hồ Chí Minh, tháng 8 năm 2018
Nghiên cứu sinh

Đặng Bửu Kiếm


iv

LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên từ tận con tim, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn và kính trọng tới thầy GS.TS.
Nguyễn Đông Phong và thầy PGS.TS. Võ Xuân Vinh đã tài trợ học phí cho tôi học
nghiên cứu sinh tại Trường Đại học Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh. Tôi xin chân thành cảm

ơn hai thầy đã luôn tin tưởng, động viên và giúp đỡ tôi. Đặc biệt, một lần nữa tôi xin
cảm ơn thầy Võ Xuân Vinh đã dìu dắt và giúp đỡ tôi rất nhiều từ lúc tôi còn là học
viên cao học và ngay cả bây giờ. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn giảng viên hướng
dẫn 2, cô Trần Phương Thảo đã tin tưởng, hướng dẫn và cho tôi những lời khuyên bổ
ích trong suốt quá trình tôi làm luận án. Tôi xin cảm ơn tất cả các thầy cô trong Hội
đồng đánh giá luận án từ cấp Đề cương cho đến cấp Phản biện kín đã chỉ cho tôi
những hạn chế và đóng góp những ý kiến rất giá trị để tôi hoàn thành tốt luận án này.
Tôi luôn cảm thấy cuộc đời may mắn và tự hào khi được là học trò của các thầy cô.
Tôi xin cảm ơn mọi người trong gia đình tôi đã rất tin tưởng và hỗ trợ hết mình để tôi
có điều kiện tốt nhất theo học nghiên cứu sinh. Tôi xin cảm ơn em Phan Đặng Bảo
Anh đã hỗ trợ tôi hiệu chỉnh các thuật ngữ tiếng Anh. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn các
bạn bè cùng khóa đã luôn động viên và hỗ trợ tôi thực hiện tốt luận án này.

Tp. Hồ Chí Minh, tháng 8 năm 2018

Đặng Bửu Kiếm


v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt Ý nghĩa
AAR

Average Abnormal Return (lợi nhuận bất thường trung bình)

AAV

Average Abnormal Volume (khối lượng bất thường trung bình)

AD

Announcement Date (ngày thông báo)

CAAR

Cumulative Average Abnormal Return (lợi nhuận bất thường trung
bình tích lũy)

CD

Change date (ngày thực hiện hoán đổi danh mục)

EMH

Efficient Market Hypothesis (lý thuyết thị trường hiệu quả)

ETF

Exchange Traded Fund (quỹ đầu tư chỉ số)

FTSE

FTSE Vietnam Index

IAH

Investor awareness hypothesis (lý thuyết về nhận thức đầu tư)

ICLH

Information cost and liquidity hypothesis (lý thuyết thanh khoản/ Chi
phí thông tin)

IH

Information signaling hypothesis (lý thuyết về tín hiệu thông tin)

ISH

Imperfect substitute hypothesis (lý thuyết sự thay thế không hoàn hảo)

MAAV

Mean Average Abnormal Volume (khối lượng giao dịch bất thường
trung bình cho từng ngày)

MDH

Mixture of distributions hypothesis (lý thuyết phân phối hỗn hợp)

PPH

Price Pressure Hypothesis (lý thuyết áp lực giá)

NĐTNN

Nhà đầu tư nước ngoài

TP.HCM

Thành phố Hồ Chí Minh

TTCK

Thị trường chứng khoán

UBCK

Ủy ban chứng khoán

UBCKNN

Ủy ban chứng khoán Nhà nước

VN Index

Chỉ số chứng khoán Việt Nam

VNM

Market Vectors Vietnam ETF


vi

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1 Giá trị tài sản được quản lý bởi ETFs trên thế giới ...................................20
Bảng 2.2 Mười quỹ đầu tư chỉ số (ETFs) lớn nhất toàn cầu năm 2016. ...................21
Bảng 2.3 Các điều kiện thay đổi cổ phiếu trong danh mục quỹ FTSE và VNM ......25

Bảng 2.4 Tổng hợp các lý thuyết .............................................................................35
Bảng 2.5 Tổng hợp các kết quả nghiên cứu trước ....................................................48
Bảng 2.6 Tổng hợp các nghiên cứu trước về phản ứng của thị trường thông qua giá
cổ phiếu với thông báo hoán đổi cổ phiếu trong danh mục quỹ chỉ số. ....................49
Bảng 2.7 Tổng hợp các nghiên cứu trước về phản ứng của thị trường thông qua khối
lượng giao dịch với thông báo hoán đổi cổ phiếu trong danh mục quỹ chỉ số. ........50
Bảng 2.8 Các giả thuyết nghiên cứu phản ứng của giá và khối lượng với sự kiện
thay đổi cổ phiếu trong danh mục quỹ ETFs xem xét hiệu ứng trong ngắn hạn. .....53
Bảng 2.9 Giả thuyết nghiên cứu phản ứng của giá và khối lượng giao dịch với sự
kiện thay đổi cổ phiếu trong danh mục quỹ ETFs xem xét hiệu ứng lâu dài............55
Bảng 2.10 Các giả thuyết nghiên cứu cho nhóm vấn đề thứ hai của luận án ...........61
Bảng 3.1 Phương pháp kiểm định cho từng giả thuyết nghiên cứu ..........................79
Bảng 3.2 Tổng hợp sự kiện thay đổi cổ phiếu trong danh mục hai quỹ FTSE và
VNM trong mẫu nghiên cứu. ....................................................................................83
Bảng 3.3 Tổng hợp sự kiện giao dịch bất thường của NĐTNN. ..............................84
Bảng 4.1 Phản ứng giá với thông tin thêm và loại cổ phiếu khỏi danh mục FTSE ..88
Bảng 4.2 Phản ứng của khối lượng giao dịch với thông tin thêm và loại cổ phiếu ra
khỏi danh mục FTSE. ................................................................................................90
Bảng 4.3 Phản ứng giá và khối lượng giao dịch với thông báo giảm t trọng cổ
phiếu trong danh mục quỹ FTSE ..............................................................................99
Bảng 4.4 Tổng hợp sự thay đổi của giá và khối lượng giao dịch với thông tin thêm,
loại và giảm t trọng nắm giữ cổ phiếu trong danh mục FTSE. .............................105
Bảng 5.1 Kết quả kiểm định lợi nhuận bất thường xung quanh sự kiện thêm cổ
phiếu và loại cổ phiếu khỏi danh mục quỹ VNM. ..................................................108


vii

Bảng 5.2 Phản ứng của khối lượng giao dịch với thông tin thêm và loại cổ phiếu ra
khỏi danh mục quỹ VNM. .......................................................................................111

Bảng 5.3 Kết quả kiểm định lợi nhuận bất thường xung quanh sự kiện tăng t trọng
và giảm t trọng nắm giữ cổ phiếu trong danh mục quỹ VNM. .............................120
Bảng 5.4 Phản ứng của khối lượng giao dịch với thông tin tăng và giảm t trong
nắm giữ cổ phiếu trong danh mục quỹ VNM. ........................................................123
Bảng 5.5 Tổng hợp sự thay đổi của giá và khối lượng giao dịch với thông tin thêm,
loại và giảm t trọng nắm giữ cổ phiếu trong danh mục quỹ VNM. ......................132
Bảng 5.6 Tổng hợp các kết quả và so sánh phản ứng của giá và khối lượng với
thông tin thay đổi cổ phiếu trong danh mục quỹ FTSE với VNM..........................134
Bảng 6.1 Phản ứng giá với sự kiện giao dịch mua bất thường của NĐTNN ..........136
Bảng 6.2 Phản ứng giá với sự kiện giao dịch mua bất thường trong ngày mua ròng
của NĐTNN ............................................................................................................138
Bảng 6.3 Phản ứng giá với sự kiện giao dịch bán bất thường của NĐTNN ...........141
Bảng 6.4 Phản ứng giá với sự kiện giao dịch bán bất thường trong ngày bán ròng
của NĐTNN ............................................................................................................142


viii

DANH MỤC HÌNH
Hình 2.1 Số lượng ETFs trên thế giới giai đoạn 2003 – 2016. .................................19
Hình 2.2 Giá trị tài sản quản lý bởi ETFs trên thế giới giai đoạn 2010 – 2016 ........20
Hình 2.3 Sự thay đổi giá cổ phiếu với thông tin thay đổi cổ phiếu trong danh mục
quỹ theo diễn giải lý thuyết về sự thay thế không hoàn hảo (ISH). ..........................32
Hình 2.4 Lược đồ nghiên cứu. ..................................................................................51
Hình 2.5 Tổng hợp các nghiên cứu thực nghiệm trước về ảnh hưởng của khối lượng
giao dịch đến giá cổ phiếu .........................................................................................60
Hình 3.1 Độ dài thời gian cho các khung ..................................................................66
Hình 3.2 Độ dài thời gian của các khung ..................................................................73
Hình 4.1 Lợi nhuận bất thường trung bình tích lũy cho sự kiện thêm cổ phiếu và
loại cổ phiếu ra khỏi danh mục quỹ FTSE. ...............................................................95

Hình 4.2 Khối lượng giao dịch bất thường trung bình và lợi nhuận bất thường trung
bình tích lũy với sự kiện thêm cổ phiếu vào danh mục FTSE ..................................96
Hình 4.3 Khối lượng giao dịch bất thường trung bình và lợi nhuận bất thường trung
bình tích lũy với sự kiện loại cổ phiếu ra khỏi danh mục FTSE. ..............................97
Hình 4.4 Lợi nhuận bất thường trung bình xung quanh thông báo giảm t trọng cổ
phiếu trong danh mục quỹ FTSE. ...........................................................................101
Hình 4.5 Khối lượng giao dịch bất thường và lợi nhuận bất thường trung bình tích
lũy với sự kiện giảm t trọng cổ phiếu trong danh mục FTSE. ..............................103
Hình 5.1 Lợi nhuận bất thường trung bình tích lũy cho sự kiện thêm cổ phiếu và
loại cổ phiếu ra khỏi danh mục quỹ VNM. .............................................................117
Hình 5.2 Khối lượng giao dịch bất thường và lợi nhuận giao dịch bất thường trung
bình tích lũy với sự kiện thêm cổ phiếu vào danh mục VNM ................................118
Hình 5.3 Khối lượng giao dịch bất thường và lợi nhuận giao dịch bất thường trung
bình tích lũy với sự kiện loại cổ phiếu khỏi danh mục VNM. ................................119
Hình 5.4 Lợi nhuận bất thường trung bình tích lũy cho sự kiện tăng t trọng nắm
giữ và giảm t trọng nắm giữ cổ phiếu trong danh mục quỹ VNM. .......................129


ix

Hình 5.5 Khối lượng giao dịch bất thường và lợi nhuận giao dịch bất thường trung
bình tích lũy với sự kiện tăng t trọng nắm giữ cổ phiếu trong danh mục VNM. ..130
Hình 5.6 Khối lượng giao dịch bất thường và lợi nhuận giao dịch bất thường trung
bình tích lũy với sự kiện giảm t trọng nắm giữ cổ phiếu trong danh mục VNM. .131
Hình 6.1 Lợi nhuận bất thường trung bình tích lũy với sự kiện mua bất thường và
mua bất thường trong ngày mua ròng của NĐTNN. ..............................................139
Hình 6.2 Lợi nhuận bất thường trung bình tích lũy với sự kiện bán bất thường và
bán bất thường trong ngày bán ròng của NĐTNN. .................................................143

x

DANH MỤC PHỤ LỤC
Phụ lục 1 Số liệu về tài khoản cá nhân tại thị trường chứng khoán Việt Nam. ........xv
Phụ lục 2 Danh sách các cổ phiếu được nắm giữ bởi quỹ FTSE. .......................... xvii
Phụ lục 3 Danh sách các cổ phiếu được nắm giữ bởi quỹ VNM .......................... xviii
Phụ lục 4 Phản ứng giá với thông tin thêm và loại cổ phiếu khỏi FTSE ..................xx
Phụ lục 5 Phản ứng giá với thông tin giảm t trọng cổ phiếu trong FTSE ............ xxii
Phụ lục 6 Phản ứng giá với thông tin thêm và loại cổ phiếu trong VNM............. xxiv
Phụ lục 7 Phản ứng giá với thông tin tăng, giảm t trọng cổ phiếu trong VNM .. xxvi
Phụ lục 8 Tổng hợp chi tiết các kết quả nghiên cứu của luận án ........................ xxviii


xi
MỤC LỤC NỘI DUNG
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................... iii
LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................................... iv
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................................. v
DANH MỤC BẢNG ................................................................................................................ vi
DANH MỤC HÌNH.............................................................................................................. viii
TÓM TẮT LUẬN ÁN ........................................................................................................... xvi
CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU ..................................................................................................... 1

1.1.

Lý do nghiên cứu .............................................................................................. 1

1.2.

Câu hỏi nghiên cứu của luận án ........................................................................ 4

1.3.

Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................... 6

1.3.1.

Mục tiêu nghiên cứu chính ......................................................................... 6

1.3.2.

Mục tiêu nghiên cứu cụ thể ........................................................................ 7

1.4.

Phạm vi nghiên cứu........................................................................................... 8

1.5.

Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 8

1.6.

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của nghiên cứu ................................................. 9

1.7.

Cấu trúc của luận án ........................................................................................ 10

CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ..................................................................................... 12

2.1.

Nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam .............................................................. 12

2.1.1.

Nhà đầu tư nước ngoài ............................................................................. 12

2.1.2.

Các văn bản quy định về giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài ............... 13

2.1.3.

Sự tham gia của các quỹ đầu tư nước ngoài tại Việt Nam ....................... 15

2.2.

Quỹ đầu tư chỉ số và các quỹ đầu tư chỉ số nước ngoài hoạt động tại thị

trường chứng khoán Việt Nam.................................................................................. 17
2.2.1.

Quỹ đầu tư chỉ số ..................................................................................... 17

2.2.2.

Một số quỹ ETF nước ngoài tại Việt Nam ............................................... 21

xii

2.3.

2.2.2.1.

Các quỹ ETF nước ngoài tại Việt Nam ............................................. 21

2.2.2.2.

Tiêu chí hoán đổi cổ phiếu trong danh mục quỹ FTSE và VNM ..... 25

Khung lý thuyết về phản ứng của giá và khối lượng giao dịch với thông báo

thay đổi cổ phiếu trong danh mục quỹ đầu tư chỉ số ................................................ 28
2.3.1.

Phản ứng của giá và khối lượng giao dịch với thông tin thay đổi cổ phiếu

trong danh mục quỹ ............................................................................................... 28
2.3.1.1.

Lý thuyết thị trường hiệu quả ............................................................ 29

2.3.1.2.

Lý thuyết áp lực giá ........................................................................... 30

2.3.1.3.

Lý thuyết về sự thay thế không hoàn hảo .......................................... 31

2.3.1.4.

Lý thuyết thanh khoản/ Chi phí thông tin.......................................... 32

2.3.1.5.

Lý thuyết về sự nhận thức ................................................................. 33

2.3.1.6.

Lý thuyết về tín hiệu thông tin .......................................................... 34

2.3.2.

Các lý thuyết khác liên quan đến phản ứng của khối lượng giao dịch với

thông tin công bố ................................................................................................... 36
2.3.2.1.

Lý thuyết về khối lượng giao dịch .................................................... 36

2.3.2.2.

Lý thuyết về các yếu tố liên quan đến sự khác biệt thông tin ........... 37

2.3.2.3.

Lý thuyết về các yếu tố không liên quan đến sự khác biệt thông tin 37

2.3.3.

Các nghiên cứu trước về ảnh hưởng của thông báo thay đổi cổ phiếu

trong danh mục quỹ đến giá và khối lượng cổ phiếu............................................. 37
2.3.3.1.

Tại các nước phát triển ...................................................................... 37

2.3.3.2.

Tại thị trường mới nổi ....................................................................... 45

2.3.4.

Khe hở nghiên cứu ................................................................................... 52

2.3.5.

Giả thuyết nghiên cứu cho nhóm vấn đề thứ nhất.................................... 53

2.4.

2.3.5.1.

Hiệu ứng ngắn hạn............................................................................. 53

2.3.5.2.

Hiệu ứng lâu dài ................................................................................ 54

Thông tin hàm chứa trong khối lượng giao dịch ............................................ 55


xiii
2.4.1.

Lý thuyết liên quan ................................................................................... 55

2.4.2.

Khe hở nghiên cứu ................................................................................... 59

2.4.3.

Giả thuyết nghiên cứu nhóm vấn đề thứ hai ............................................ 60

CHƢƠNG 3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ............. 63

3.1.

Tổng quan về phương pháp nghiên cứu sự kiện ............................................. 63

3.2.

Thiết kế nghiên cứu theo phương pháp nghiên cứu sự kiện ........................... 71

3.2.1.

Nhóm vấn đề thứ nhất, phản ứng của giá và khối lượng giao dịch với

thông báo thay đổi cổ phiếu trong danh mục các quỹ ETFs.................................. 71
3.2.1.1.

Sự kiện nghiên cứu ............................................................................ 71

3.2.1.2.

Độ dài thời gian cho các khung sự kiện ............................................ 71

3.2.1.3.

Ước lượng lợi nhuận kỳ vọng ........................................................... 73

3.2.1.4.

Ước lượng lợi nhuận bất thường trung bình và lợi nhuận bất thường

trung bình tích lũy .............................................................................................. 73
3.2.1.5.
3.2.2.

Kiểm định .......................................................................................... 73

Nhóm vấn đề thứ hai, thông tin hàm chứa trong giao dịch bất thường của

NĐTNN ................................................................................................................. 76

3.3.

3.2.2.1.

Sự kiện nghiên cứu ............................................................................ 76

3.2.2.2.

Độ dài thời gian cho các khung sự kiện ............................................ 78

Dữ liệu nghiên cứu .......................................................................................... 82

3.3.1.

Dữ liệu nghiên cứu cho nhóm vấn đề thứ nhất ........................................ 82

3.3.2.

Dữ liệu nghiên cứu cho nhóm vấn đề thứ hai .......................................... 83

CHƢƠNG 4. PHẢN ỨNG CỦA THỊ TRƢỜNG VỚI THÔNG TIN THAY ĐỔI CỔ
PHIẾU TRONG DANH MỤC QUỸ FTSE ......................................................................... 86

4.1.

Phản ứng của giá và khối lượng giao dịch với thông báo thêm cổ phiếu và loại

cổ phiếu khỏi danh mục quỹ FTSE ........................................................................... 86
4.1.1.

Ảnh hưởng ngắn hạn của thông tin thêm và loại cổ phiếu....................... 86

4.1.1.1.

Sự thay đổi của giá ............................................................................ 86


xiv
4.1.1.2.

Sự thay đổi của khối lượng giao dịch ................................................ 89

4.1.1.3.

Thảo luận các kết quả ........................................................................ 91

4.1.2.

4.2.

Ảnh hưởng lâu dài của thông tin thêm và loại cổ phiếu .......................... 93

4.1.2.1.

Sự thay đổi lâu dài của giá ................................................................ 93

4.1.2.2.

Sự thay đổi lâu dài của khối lượng giao dịch .................................... 94

4.1.2.3.

Thảo luận các kết quả ........................................................................ 95

Ảnh hưởng của thông tin giảm t trọng cổ phiếu trong danh mục quỹ FTSE

đến giá và khối lượng giao dịch ................................................................................ 98
4.2.1.

Ảnh hưởng ngắn hạn của thông tin giảm t trọng.................................... 98

4.2.1.1.

Sự thay đổi của giá ............................................................................ 98

4.2.1.2.

Sự thay đổi của khối lượng giao dịch .............................................. 101

4.2.2.

Ảnh hưởng lâu dài của thông tin giảm t trọng ..................................... 102

4.2.2.1.

Sự thay đổi lâu dài của giá .............................................................. 102

4.2.2.2.

Sự thay đổi lâu dài của khối lượng giao dịch .................................. 103

4.2.2.3.

Thảo luận kết quả ............................................................................ 103

CHƢƠNG 5. PHẢN ỨNG CỦA THỊ TRƢỜNG VỚI THÔNG TIN THAY ĐỔI CỔ
PHIẾU TRONG DANH MỤC QUỸ VNM ....................................................................... 108

5.1.

Phản ứng của giá và khối lượng giao dịch với thông tin thêm cổ phiếu và loại

cổ phiếu khỏi danh mục quỹ VNM ......................................................................... 108
5.1.1.

Ảnh hưởng ngắn hạn của thông tin thêm cổ phiếu và loại cổ phiếu ...... 108

5.1.1.1.

Sự thay đổi của giá .......................................................................... 108

5.1.1.2.

Sự thay đổi của khối lượng giao dịch .............................................. 111

5.1.1.3.

Thảo luận các kết quả ...................................................................... 113

5.1.2.

Ảnh hưởng lâu dài của thông tin thêm và loại cổ phiếu ........................ 115

5.1.2.1.

Sự thay đổi lâu dài của giá .............................................................. 115

5.1.2.2.

Sự thay đổi lâu dài của khối lượng giao dịch .................................. 116


Luận án đầy đủ ở file: Luận án full