Nghiên cứu sự phân bố, tồn dư một số kháng sinh thường dùng ở gà và sử dụng chế phẩm Actiso làm tăng khả năng đào thải, góp phần đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm (Luận án tiến sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

HỒ THỊ THU HÀ

NGHIÊN CỨU SỰ PHÂN BỐ, TỒN DƯ MỘT SỐ KHÁNG
SINH THƯỜNG DÙNG Ở GÀ VÀ SỬ DỤNG CHẾ PHẨM
ACTISO LÀM TĂNG KHẢ NĂNG ðÀO THẢI, GÓP PHẦN
ðẢM BẢO VỆ SINH AN TOÀN THỰC PHẨM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành: Bệnh lý học và chữa bệnh vật nuôi
Mã số: 62 62 50 01

Người hướng dẫn: GS.TS. ðậu Ngọc Hào
PGS.TS. Lê Thị Ngọc Diệp

HÀ NỘI, 2012


i

LỜI CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan: công trình khoa học này là của tôi, các số liệu và kết
quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực và chưa từng ñược ai công bố
trong bất kì công trình nào khác.
Tôi xin cam ñoan: mọi sự giúp ñỡ cho việc thực hiện ñề tài nghiên cứu
và hoàn thành luận án ñều ñã ñược cảm ơn. Các thông tin trích dẫn trong luận
án ñều chính xác và ñược chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Nội, ngày

tháng năm

Tác giả

Hồ Thị Thu Hà


ii

LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình thực hiện ñề tài và hoàn thành bản luận án, tôi luôn
nhận ñược sự giúp ñỡ của nhiều tổ chức và cá nhân. Nhân dịp này tôi xin cảm
ơn Ban Giám hiệu, Viện ðào tạo Sau ðại học, Ban Chủ nhiệm khoa Thú y trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội, Trung tâm kiểm nghiệm thuốc thú y
trung ương I ñã tạo ñiều kiện cho tôi ñược theo học chương trình ñào tạo
Nghiên cứu sinh tại trường.
Tôi xin chân thành cảm ơn Trung tâm kiểm nghiệm thuốc thú y trung ương
I, Cục thú y Hà Nội ñã hỗ trợ kinh phí ñể tôi thực hiện ñề tài nghiên cứu.
Tôi xin cảm ơn tập thể cán bộ phòng Dược Trung tâm kiểm nghiệm
thuốc thú y trung ương I; khoa vi sinh viện kiểm nghiệm thuốc trung ương
Bộ y tế; trung tâm kiểm tra vệ sinh thú y trung ương I, bộ môn Nội chẩn –
Dược – ðộc chất ñã nhiệt tình giúp ñỡ, tạo ñiều kiện thuận lợi nhất ñể tôi
hoàn thành ñề tài nghiên cứu.
ðặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc ñến các thầy hướng dẫn khoa
học là GS. TS. ðậu Ngọc Hào; PGS. TS. Lê Thị Ngọc Diệp ñã trực tiếp hướng
dẫn, giúp ñỡ tôi trong quá trình thực hiện ñề tài và hoàn thành luận án.
Tôi luôn biết ơn gia ñình, bạn bè ñã ñóng góp công sức, ñộng viên, giúp
ñỡ tôi hoàn thành ñề tài nghiên cứu và luận án.
Hà Nội, ngày

tháng năm

Tác giả

Hồ Thị Thu Hà


iii

MỤC LỤC
Lời cam ñoan

i

Lời cảm ơn

ii

Mục lục

iii

Danh mục các chữ viết tắt

vii

Danh mục các bảng

ix

Danh mục các hình

xiii

MỞ ðẦU

1

Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU

5

1.1

Một số hiểu biết về kháng sinh

5

1.1.1 ðịnh nghĩa kháng sinh

5

1.1.2 Phân loại kháng sinh

5

1.1.3 Nguyên tắc sử dụng thuốc kháng sinh

6

1.1.4 Tồn dư kháng sinh và nguy cơ liên quan ñến sự hiện diện của
chúng trong thực phẩm

6

1.1.5 Lợi ích và tác hại của việc sử dụng kháng sinh trong thức ăn
chăn nuôi
1.2

Một số hiểu biết về Enrofloxacin

11
16

1.2.1 Tính chất và cấu trúc hoá học của Enrofloxacin

16

1.2.2 Hoạt phổ kháng khuẩn

16

1.2.3 Cơ chế tác dụng của Enrofloxacin

17

1.2.4 Tương tác

17

1.2.5 Kháng thuốc

17

1.2.6 Ứng dụng ñiều trị của Enrofloxacin

17

1.3

Kháng sinh Oxytetracyclin

18


iv

1.3.1 Lịch sử

18

1.3.2 Tính chất và cấu trúc hoá học của Oxytetracyclin

18

1.3.3 Tác dụng dược lí

19

1.3.4 Ứng dụng ñiều trị

20

1.4

Dược liệu Actiso

21

1.4.1 Mô tả cây Actiso

21

1.4.2 Thành phần hoá học của Actiso

21

1.4.3 Tác dụng dược lí và công dụng

22

1.5

Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước

28

1.5.1 Tình hình nghiên cứu tồn dư kháng sinh trong sản phẩm chăn
nuôi tại Việt Nam

28

1.5.2 Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài về kháng sinh nhóm
Tetracyclin và nhóm Quinolon

32

Chương 2 NỘI DUNG, NGUYÊN LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU

36

2.1

Nội dung nghiên cứu

36

2.2

ðịa ñiểm và thời gian nghiên cứu

36

2.3

Nguyên liệu

37

2.3.1 ðối tượng nghiên cứu

37

2.3.2 Giống vi khuẩn thí nghiệm

37

2.3.3 Thuốc dùng trong thí nghiệm

37

2.3.4 Hóa chất, dung môi và môi trường nuôi cấy vi khuẩn

37

2.3.5 Dụng cụ thí nghiệm

38

2.4

Phương pháp nghiên cứu

38

2.4.1 Khảo sát tình hình sử dụng thuốc kháng sinh ở một số cơ sở
chăn nuôi gà tại Hà Nội và vùng phụ cận

38


v

2.4.2 Nghiên cứu sự phân bố, tồn dư kháng sinh Oxytetracyclin
(OTC) và Enrofloxacin (ENRO) trong huyết tương, cơ, gan,
thận gà và ảnh hưởng chế phẩm Actiso 10% ñến sự tồn dư của
OTC và ENRO trong huyết tương, cơ, gan, thận gà

40

2.4.3 Ứng dụng thử nghiệm chế phẩm Actiso 10% trong chăn nuôi
gà thịt
2.5

Phương pháp xử lí số liệu

Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

45
49
50

3.1. Kết quả nghiên cứu tình hình sử dụng kháng sinh trong chăn
nuôi gà

50

3.1.1 Kết quả ñiều tra tình hình chăn nuôi gà thịt ở các trang trại tại

Hà Nội và vùng phụ cận năm 2009

50

3.1.2 Kết quả ñiều tra tình hình sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi
gà thịt ở các trang trại tại Hà Nội và vùng phụ cận năm 2009

52

3.1.3 Kết quả ñiều tra các loại kháng sinh ñã sử dụng trong các
trang trại chăn nuôi gà tập trung tại Hà Nội và vùng phụ cận
năm 2009

55

3.1.4 Kết quả phân tích các kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi gà
thịt ở các trang trại chăn nuôi gà tập trung tại Hà Nội và vùng
phụ cận
3.2

57

Kết quả nghiên cứu sự phân bố, tồn dư kháng sinh trong huyết
tương, cơ, gan, thận gà thí nghiệm

59

3.2.1 Kết quả nghiên cứu sự phân bố của Oxytetracyclin (OTC),
Enrofloxacin (ENRO) trong huyết tương gà thí nghiệm

60

3.2.2 Kết quả nghiên cứu sự tồn dư của Oxytetracyclin (OTC),
Enrofloxacin (ENRO) trong cơ, gan, thận gà thí nghiệm

68


vi

3.3

Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng chế phẩm Actiso 10% ñến sự
phân bố, tồn dư của kháng sinh trong huyết tương, cơ, gan, thận
gà thí nghiệm

84

3.3.1 Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng Actiso 10% ñến sự phân bố
của Oxytetracyclin (OTC), Enrofloxacin (ENRO) trong huyết
tương gà thí nghiệm

84

3.3.2 Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng Actiso 10% ñến sự tồn dư
của Oxytetracyclin (OTC), Enrofloxacin trong cơ, gan, thận
gà thí nghiệm
3.4

100

Kết quả ứng dụng thử nghiệm chế phẩm Actiso 10% trong chăn
nuôi gà thịt

115

3.4.1 Kết quả nghiên cứu sử dụng kháng sinh Oxytetracyclin và
Actiso 10% phòng bệnh thương hàn gà tại cơ sở chăn nuôi gà
thực ñịa

115

3.4.2 Kết quả ứng dụng ñiều trị bệnh thương hàn gà bằng kháng
sinh Enrofloxacin và Actiso 10%
KẾT LUẬN VÀ ðỀ NGHỊ

119
123

1

Kết luận

123

2

ðề nghị

124

Danh mục công trình ñã công bố có liên quan ñến luận án

125

Tài liệu tham khảo

126

Phụ lục

144


vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ATCC

: American Type Cultures Collection

CFU

: Colony Forming Unit

CPTA

: Chi phí thức ăn

CTC

: Chlortetracycline

C. perfringens : Clostridium perfringens
DNA

: Deoxyribonucleic Acid

EC

: European Commission

E. coli

: Escherichia coli

EDTA

: Disodium Ethylene Diamine Tetraacetate Dihydrat

ENRO

: Enrofloxacin

EU

: European Union

FAO

: Food and Agriculture Organization

HPLC

: High Perfoman Liquid Chromatoghraphy

l

: litre

µg

: microgram

ml

: milliliters

µl

: microlitre

MRL

: Maximum Residue Limit

NADH

: nicotinamide adenine dinucleotide

NADPH

: nicotinamide adenine dinucleotide phosphate

NCTC

: National collection of type cultures

OIE

: Office International des Epizooties

OTC

: Oxytetracyclin

ppb

: parts per billion


viii

ppm

: parts per million

RNA

: Ribonucleic Acid

S.pneumoniae

: Streptococcus pneumoniae

S. pyogenes

: Streptococcus pyogenes

TACN

: Thức ăn chăn nuôi

TC

: tetracycline

TCN

: Tiêu chuẩn ngành

TCVN

: Tiêu chuẩn Việt Nam

US

: United States

VSV

: Vi sinh vật

WHO

: World Health Organization


ix

DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
2.1

Tên bảng

Trang

Phương pháp phân tích các kháng sinh trong mẫu thức ăn chăn
nuôi gà

2.2

Bố trí thí nghiệm phòng bệnh thương hàn gà tại trang trại chăn
nuôi gà thịt

2.3

55

Kết quả phân tích các kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi gà thịt
tại các trang trại chăn nuôi gà thịt ở Hà Nội và vùng phụ cận

3.5

54

ðiều tra các loại kháng sinh ñã sử dụng trong các trang trại chăn
nuôi gà tập trung tại Hà Nội và vùng phụ cận năm 2009

3.4

51

ðiều tra tình hình sử dụng kháng sinh ở các trang trại chăn nuôi
gà tại Hà Nội và vùng phụ cận năm 2009

3.3

49

ðiều tra tình hình chăn nuôi gà thịt ở các trang trại tại Hà Nội và
các vùng phụ cận năm 2009

3.2

46

Bố trí thí nghiệm sử dụng Enrofloxacin trong ñiều trị bệnh
thương hàn gà

3.1

39

57

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong huyết tương gà ñược
bổ sung OTC 5 ngày tại các thời ñiểm sau khi ngừng sử dụng
kháng sinh

3.6

60

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong huyết tương gà ñược
bổ sung OTC 7 ngày tại các thời ñiểm sau khi ngừng sử dụng
kháng sinh

3.7

62

Hàm lượng Enrofloxacin (ENRO) trong huyết tương gà ñược bổ
sung ENRO 5 ngày tại các thời ñiểm sau khi ngừng sử dụng
kháng sinh

65

x

3.8

Hàm lượng Enrofloxacin (ENRO) trong huyết tương gà ñược bổ
sung ENRO 7 ngày tại các thời ñiểm sau khi ngừng sử dụng
kháng sinh

3.9

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong cơ, gan, thận gà ñược
bổ sung OTC 5 ngày

3.10

69

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong cơ, gan, thận gà ñược
bổ sung OTC 7 ngày

3.11

67

71

Hàm lượng OTC trong cơ lườn gà ñược bổ sung OTC 5 ngày
liều 500 ppm bằng phương pháp sắc kí lỏng hiệu năng cao sau
khi ngừng kháng sinh

3.12

73

Hàm lượng OTC trong cơ ñùi gà ñược bổ sung OTC 5 ngày liều
500 ppm bằng phương pháp sắc kí lỏng hiệu năng cao sau khi
ngừng kháng sinh

3.13

So sánh ñộ chính xác của phương pháp HPLC với phương pháp vi
sinh vật trong phân tích dư lượng OTC trong cơ lườn gà sau 1 ngày

3.14

81

Hàm lượng Enrofloxacin (ENRO) trong cơ, gan, thận gà ñược
bổ sung ENRO 7 ngày

3.19

79

Hàm lượng Enrofloxacin (ENRO) trong cơ, gan, thận gà ñược
bổ sung ENRO 5 ngày

3.18

78

So sánh ñộ chính xác của phương pháp HPLC với phương pháp vi
sinh vật trong phân tích dư lượng OTC trong cơ ñùi gà sau 5 ngày

3.17

77

So sánh ñộ chính xác của phương pháp HPLC với phương pháp vi
sinh vật trong phân tích dư lượng OTC trong cơ ñùi gà sau 1 ngày

3.16

76

So sánh ñộ chính xác của phương pháp HPLC với phương pháp vi
sinh vật trong phân tích dư lượng OTC trong cơ lườn gà sau 5 ngày

3.15

75

83

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong huyết tương gà liều 100
ppm 5 ngày, sau khi ngừng kháng sinh cho uống Actiso 10%

85

xi

3.20

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong huyết tương gà liều 500
ppm 5 ngày, sau khi ngừng kháng sinh cho uống Actiso 10%

3.21

87

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong huyết tương gà liều 100
ppm 7 ngày, sau khi ngừng kháng sinh cho uống Actiso 10%

3.22

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong huyết tương gà

89
liều

500ppm 7 ngày, sau khi ngừng kháng sinh cho uống Actiso 10%
3.23

Hàm lượng Enrofloxacin (ENRO) trong huyết tương gà

liều

100ppm 5 ngày, sau khi ngừng kháng sinh cho uống Actiso 10%
3.24

108

Ảnh hưởng của Actiso 10% ñến hàm lượng Enrofloxacin (ENRO)
trong cơ, gan, thận gà ñược bổ sung ENRO (300 ppm) 5 ngày

3.33

107

Ảnh hưởng của Actiso 10% ñến hàm lượng Enrofloxacin (ENRO)
trong cơ, gan, thận gà ñược bổ sung ENRO (100 ppm) 5 ngày

3.32

105

Ảnh hưởng của Actiso 10% ñến hàm lượng Oxytetracyclin (OTC)
trong cơ, gan, thận gà ñược bổ sung OTC (500 ppm) 7 ngày

3.31

103

Ảnh hưởng của Actiso 10% ñến hàm lượng Oxytetracyclin (OTC)
trong cơ, gan, thận gà ñược bổ sung OTC (100 ppm) 7 ngày

3.30

101

Ảnh hưởng của Actiso 10% ñến hàm lượng Oxytetracyclin (OTC)
trong cơ, gan, thận gà ñược bổ sung OTC (500 ppm) 5 ngày

3.29

99

Ảnh hưởng của Actiso 10% ñến hàm lượng Oxytetracyclin (OTC)
trong cơ, gan, thận gà ñược bổ sung OTC (100 ppm) 5 ngày

3.28

97

Hàm lượng Enrofloxacin (ENRO) trong huyết tương gà liều
300ppm 7 ngày, sau khi ngừng kháng sinh cho uống Actiso 10%

3.27

95

Hàm lượng Enrofloxacin (ENRO) trong huyết tương gà liều
100ppm 7 ngày, sau khi ngừng kháng sinh cho uống Actiso 10%

3.26

93

Hàm lượng Enrofloxacin (ENRO) trong huyết tương gà liều 300

ppm 5 ngày, sau khi ngừng kháng sinh cho uống Actiso 10%

3.25

91

110

Ảnh hưởng của Actiso 10% ñến hàm lượng Enrofloxacin (ENRO)
trong cơ, gan, thận gà ñược bổ sung ENRO (100 ppm) 7 ngày

111


xii

3.34

Ảnh hưởng của Actiso 10% ñến hàm lượng Enrofloxacin (ENRO)
trong cơ, gan, thận gà ñược bổ sung ENRO (300 ppm) 7 ngày

3.35

113

ðánh giá hiệu quả phòng bệnh thương hàn cho gà từ việc sử
dụng kháng sinh Oxytetracyclin

116

3.36

Kết quả phân tích tồn dư kháng sinh Oxytetracyclin trong thịt gà 118

3.37

Kết quả ñiều trị bệnh thương hàn gà khi bổ sung ENRO 300
ppm liên tục 5 ngày

3.38

120

Hàm lượng Enrofloxacin (ENRO) trong thịt gà ñược bổ sung
ENRO (300 ppm) 5 ngày

121


xiii

DANH MỤC CÁC HÌNH
STT

Tên hình

Trang

3.1

Cơ cấu trang trại chăn nuôi gà thịt theo quy mô sản xuất

3.2

Cơ cấu trang trại chăn nuôi gà thịt theo số năm kinh nghiệm chăn
nuôi

3.3

52
52

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong huyết tương gà ñược
bổ sung OTC 5 ngày tại các thời ñiểm sau khi ngừng sử dụng
kháng sinh

3.4

61

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong huyết tương gà ñược
bổ sung OTC 7 ngày tại các thời ñiểm sau khi ngừng sử dụng
kháng sinh

3.5

63

Hàm lượng Enrofloxacin (ENRO) trong huyết tương gà ñược bổ
sung ENRO 5 ngày tại các thời ñiểm sau khi ngừng sử dụng

kháng sinh

3.6

65

Hàm lượng Enrofloxacin (ENRO) trong huyết tương gà ñược bổ
sung ENRO 7 ngày tại các thời ñiểm sau khi ngừng sử dụng
kháng sinh

3.7

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong huyết tương gà liều 100
ppm 5 ngày, sau khi ngừng kháng sinh cho uống Actiso 10%

3.8

87

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong huyết tương gà liều 100
ppm 7 ngày, sau khi ngừng kháng sinh cho uống Actiso 10%

3.10

85

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong huyết tương gà liều 500
ppm 5 ngày, sau khi ngừng kháng sinh cho uống Actiso 10%

3.9

67

90

Hàm lượng Oxytetracyclin (OTC) trong huyết tương gà liều
500ppm 7 ngày, sau khi ngừng kháng sinh cho uống Actiso 10% 91


Luận án đủ ở file: Luận án full