Giáo án Hóa học 11 bài 37: Nguồn hiđrocacbon thiên nhiên

Hóa học 11

NGUỒN HIĐROCACBON THIÊN NHIÊN

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1. Về kiền thức:
HS biết:
- Nguồn hidrocacbon trong thiên nhiên, thành phần, cách khai thác và các
phương pháp chế biến chúng.
- Các ứng dụng quan trọng của hidrocacbon trong công nghiệp và đời sống.
HS hiểu:
- Vì sao dầu mỏ có mùi khó chịu?
- Tại sao dầu mỏ không có nhiệt độ sôi nhất định?
- Tại sao khí thiên nhiên và khí mỏ dầu được dùng làm nhiên liệu cho các nhà
máy nhiệt điện?
2. Về kĩ năng:
- Biết phân biệt thành phần khí thiên nhiên, khí dầu mỏ, khí lò cốc
- Giải thích ý nghĩa quá trình chế biến hóa học các sản phẩm chưng cất phân
đoạn dầu mỏ (cracking và rifominh)
II. CHUẨN BỊ:
GV: Tranh, ảnh, tư liệu về các giếng dầu, mỏ than và các sản phẩm được chế
biến từ dầu mỏ.
HS: Tìm hiểu các thông tin liên quan đến bài học.
III. PHƯƠNG PHÁP: Đàm thoại – nêu và giải quyết vấn đề
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số.


Hóa học 11

2. Kiểm tra bài cũ: BT 2 SGK trang 162

3. Học bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
Hoạt động 1:

NỘI DUNG
I. DẦU MỎ

GV yêu cầu HS cho biết: Túi dầu là gì? a) Túi dầu:
Đặc điểm cấu tạo túi dầu ra sao?
- Túi dầu là các lớp nham thạch có nhiều
HS: Rút ra nhận xét về đặc điểm của túi lỗ xốp chứa dầu được bao quanh bởi
dầu
một lớp khoáng sét không thấm nước và
khí.
b) Cấu tạo túi dầu: Gồm 3 lớp
- Lớp trên cùng gọi là lớp khí mỏ dầu.
- Lớp giữa là dầu.
- Dưới cùng: nước và cặn.
GV nêu vấn đề: Vậy thế nào là dầu mỏ?
Thành phần hóa học của dầu mỏ ra sao? 1. Thành phần:
Hoạt động 2:
GV: Cho biết thành phần của dầu mỏ ?
HS: - Ankan: C1 → C30
- Xicloankan: xiclopentan,
xiclohexan, các đđ
- Hidrocacbon thơm: benzen,
toluen, xilen, naphtalen và các đđ.

- Dầu mỏ là chất lỏng sánh, màu nâu
đen, cĩ mùi đặc trưng, nhẹ hơn nước,

khơng tan trong nước.
- Thành phần của dầu mỏ:
+ Ankan: C1 → C30
+ Xicloankan: xiclopentan, xiclohexan,
các đđ
+ Hidrocacbon thơm: benzen, toluen,
xilen, naphtalen và các đồng đẳng.

GV: Để khai thác dầu mỏ, người ta phải
2. Khai thác:
làm gì? Hiện tượng nào khiến ta xác
định được sự có mặt của dầu mỏ?
- Muốn khai thác dầu, phải khoan những
lỗ khoan gọi là giếng dầu.Khi khaon


Hóa học 11

HS: dựa vào SGK trả lời.

trúng lớp dầu lỏng dầu sẽ tự phun lên do
áp suất cao của khí dầu mỏ.

GV: Khi dầu giảm (áp suất khí giảm) thì
phải làm sao lấy dầu lên?
- Khi dầu giảm (áp suất khí giảm) thì
phải: dùng bơm hút dầu lên hoặc bơm
nước xuống.
Hoạt động 3:
3. Chế biến:

GV: Dầu mỏ lấy lên từ giếng dầu là dầu
- Loại bỏ nước, muối và phá nhũ tương.
thô. Cần phải nâng cao giá trị sử dụng
dầu mỏ bằng cách nào?
- Chưng cất phân đoạn (pp vật lí).
HS: Loại bỏ nước, muối và phá nhũ - Dùng pphh là crackinh và rifominh.
tương; Chưng cất phân đoạn; Dùng
a. Chưng cất:
pphh là crackinh và rifominh.
Chưng cất dầu mỏ ở áp suất thường,
GV: Dầu mỏ được chưng cất ở đâu?
trong những tháp cất liên tục (chưng cất
Trong điều kiện nào?
phân đoạn). Quá trình này dựa vào nhiệt
HS: dựa vào SGK trả lời.
độ sơi khác nhau của các chất
GV: yêu cầu hs quan sát hình 7.5 SGK. b. Chế biến hóa học:
→ Các sản phẩm chính nào thu được
- Chế biến hóa học các phân đoạn dầu
khi chưng cất phân đoạn dầu mỏ? Ứng
mỏ để tăng giá trị sử dụng của dầu mỏ.
dụng của chúng là gì?
- Phương pháp thường dùng là crackinh
GV: Tại sao phải chế biến hóa học các
và rifominh.
phân đoạn dầu mỏ? PP nào thường dùng
trong các quá trình đó?
+ Crackinh là quá trình bẻ gãy
hiđrocacbon mạch dài để tạo thành các
HS: Thảo luận trả lời.

phân tử hiđrocacbon mạch ngắn hơn nhờ
GV: Hãy giải thích thuật ngữ “crackinh” tác dụng Crackinh
của nhiệt hoặc xúc tác và nhiệt
và viết pthh?
độ.
Crackinh
HS: dựa vào SGK trả lời.

C4H10

C8H10

C4H10 + C4H8
C2H6 +

C2H4


Hóa học 11

CH4 +
C3H6
+ Rifominh là quá trình dùng xúc tác và
nhiệt làm biến đổi cấu trúc của ptử
hiđrocacbon từ mạch cacbon thẳng
thành nhánh, từ không thơm thành
t0, xt thơm.
CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3
CH3

CH3-CH-CH2-CH2-

t0, xt

CH3
CH3



CH3-CH2-CH-CH2-

GV: yêu cầu HS xem SGK rút ra nhận
CH3
xét về ứng dụng của dầu mỏ?
HS: dựa vào SGK trả lời.



Hoạt động 4:
0

t , xt
GV: Cho HS thảo luận về thành phần và
CH3-[CH2]4-CH3
ứng dụng của khí thiên nhiên và khí dầu
t0, xt
H2
mỏ.
+ 3H2

GV kẻ bảng như sau, để trống các phần
ghi thông tin.
Khí thiên
nhiên
Thành
phần

Dầu mỏ

+

4. Ứng dụng: SGK
II. KHÍ THIÊN NHIÊN VÀ KHÍ MỎ
DẦU
Khí thiên
nhiên

Ứng dụng
và liên hệ
Thành -

Có

Dầu mỏ

nhiều - Có trong


Hóa học 11

HS nghiên cứu SGK để hoàn thiện các
phần trống trong bảng.

trong mỏ khí.

các mỏ dầu.

- Tích tụ trong
các lớp đất, đá
xốp ở những độ
sâu khác nhau.

phần

- Một phần
tan
trong
dầu
mỏ,
phần
lớn
tích tụ lại
- Thành phần
thành lớp
chủ yếu là CH4
khí
phía
(95%) và một
trên
lớp

số đồng đẳng
dầu.
thấp của CH4
như:
C2H6, Thành
C3H8, C4H10.
phần gồm
có CH4 (50
– 70% thể
tích) và một
số
ankan
khác.
- Dùng làm nhiên liệu cho
nhà máy phát điện.

Hoạt động 5:
GV: Yêu cầu HS thảo luận các câu hỏi
sau:
- Nguyên nhân hình thành than mỏ là
gì? Có những loại than mỏ nào?

Ứng
dụng
và liên
hệ

+ khí thiên nhiên ở Tiên Hải
(Thái Bình).
+ khí dầu mỏ ở Bạch Hổ, Lan

Tây, Lan Đỏ, …
- Là nguyên liệu và nhiên liệu
quan trọng

- Để thu được than cốc cần đi từ
nguyên liệu nào? Điều kiện thực hiện ra III. THAN MỎ
sao?
- Than mỏ là phần còn lại của cây dại đã
- Đặc điểm và thành phần của khí lò bị biến hóa. Có 3 loại than chính: than
gầy, than mỡ, than nâu.
cốc là gì?
- Nung than mỡ ở nhiệt độ 900 – 10000C


Hóa học 11

không có không khí thu được than cốc,
nhựa than đá, khí lò cốc

GV tiếp tục đưa ra các câu hỏi:
- Nhựa than đá là gì? Từ nhựa than đá
tách ra được những sản phẩm gì?

- Khí lò cốc là hỗn hợp của các chất dễ
cháy. Thành phần theo thể tích: 59% H2,
25% CH4, 3% các hiđrocabon, 6% CO,
7% CO2, N2, O2.

- Nhựa than đá là chất lỏng chứa nhiều
hiđrocacbon thơm và phenol. Từ nhựa

than đá tách ra được nhiều chất có giá trị
- Ứng dụng các sản phẩm tách ra từ như: benzen, toluen, phenol, naphtalen
và hắc ín.
nhựa than đá?
HS: Nghiên cứu SGK trả lời
Hoạt động 6: Củng cố – dặn dò
GV: Cho biết thành phần, cách khai thác
và điều chế dầu mỏ ?
HS về nhà làm bài tập SGK trang 169
và chuẩn bị trước bài “HỆ THỐNG
HĨA VỀ HIĐROCACBON”

V. RÚT KINH NGHIỆM:

- Các hợp chất thu được từ than đá là
nguồn bổ sung nguyên liệu đáng kể cho
công nghiệp.