Giáo trình luật kinh tế việt nam (NXB đại học quốc gia 2001) nguyễn như phát, 389 trang

KHOA LUÀT - DAI HOC' QUÒC' GIÀ HA NOI

GIAO TRINH
LUÀT KINH TÉ
VIÉT NAM
Chù bièniNGUYÈN N H U P H À T
PHAM DUY NGHÌA

flAIHOCQU6cr,l.A
HN
TUl'SC, VÀM

TiirtWTiN-niirviÈN

342/48/12
V-GO
NHÀ XUÀT BAN DAI HOC QUÒC GIÀ HA NÓI


DAI HOC QUOC GIÀ HA NOI

KHOA LUÀT

GIAO TRINH
s>f

LUAT KINH TE VIET NAM
•

•

(Tài bàn làn thir 3, co siJra chOra va bó sung)

NHÀ XUÀT BÀN DAI HOC QUÓC GIÀ HA NQI - 2001


TAP THE TAC GIÀ
NGUYEN NHi;PHÀT, PHAM DUY NGHÌA
(Chù bién)
1. TS. Nguyen NhU Phàt

ChiTdng 1, 2. 3

2. TS. Tran Ngoc Dùng

Chitdng 4

3. TS. Nguyen Am Hiéu

ChUdng 5, 6

4. TS. Pham Duy Nghla

ChiTdng 7. sua va càp nhàt
thòng tin càc chUdng 4, 5, 6. 8

5. TS. Pham Hùu Nghi

ChUdng 8

6. TS. Le Thi Chàu

ChUdng 9

7. TS. Nguyln Minh Man

ChUdng 10, sua chUdng 9

Ciao trình này dUdc xuàt bàn theo Nghi quyèt sèi07
ngày 24 thàng 10 nàm 2001 cùa Hòi dòng Khoa hoc va Dào tao
Khexj Luàt trite th uòc Dai hoc Qut'ic già Ha Nói


MUCLUC
I,ni nói dà 11
Chuanty

Trailo
7

T M() T SO W.KN U K f.Y LUAN l'UA LUÀT KINH TE

c)

I Kh:ii '|uai w qua n i i i h jihnt -.mh \-;i phiit i n é i i r u a iy luan
\ c In.il k i i i h t e

^'

II - l\ìia I meni lii.ii kiiih u-

]2

111. XuiUUi cu:! \\i:\\ kinh If

•']()

(h(tanfi

li

CÌW

T H È KINH D O . \ N H

35

1, Kh;n iiiòm ve h a n h vi kuih i.l(i;nih

35

11 ( 'hu i h é kiiili (Idaiih

38

III, l'h.in l();ii ddaiih iiyhu'ii

55

C7ilOtng III P H A P lAJÀT VE DO.VNH N t . H I È P NHÀ N l / Ò C

57

I, KliMi iiic'in ve iloanli iigliK'ii n h a iiiùic

57

li Thaiih lap \:i yiai thó dicmh iiohiep n h à mfc'ic

70

Ili, ('(iohé quali l\' nói hi) doanli nohièii n h à mrdr

86

IV. -Vlòl SD (|uy(}ii \-a nghìa vii ce) li;in cua t).\N!\'

101

( hicong IV: P H À P L U À T V E H d P T À C XÀ

108

I Kliai nit'm hop t:'ic xa

108

II, Dar (liéni cua bop \:ÌV XTI

1 U9

IH (^u;i iimh liình th.mh V;Ì ph;it tiit'ii > uii H()p lac .\à o\'iel Nani
1\'. Xouvcn lar iio:U (tonu ni.i hop tac xa

112
115

3


V. (^u\pn \ à nghìa vu cua linp tàc xà

1 (i

VI. Thành l.àii hdp tac xà

1 M

VLl. Quvén \'à nghìa vu cùa xa vièn

1!;5

Vili. (Juan ly nói bó hop tac xa

1 ',S

IX. Tó chùc lai hdp tàr xà

1 10

X. Ciai rbé bop tàc xà

11:_'.

XI. Licn hiép hdp làc xà

115

Chuang

V: PHÀP LUÀT VE CÓNG TI

1 !8

J. Khài cjuat chung ve cóng ti

118

II. Lich su' phàp liiat cóng ti

157

III. Còng ri co ])hàn

'61

IV. Cóng ti ti-àch nhiém hùu ban

'W

V. Mot so (liém nidi ctì bàn cua Luàt doanb ngbiép 1999 ve con^ti tràch nhièm hùu han. cóng ti bop danh va cóng li co phàn

Chuang

VI PHAP LUAT VE DOANH NGHIEP TU NHAN
VA HO KINH DOANH CÀ THE

.9.".

I. Kbài niém doaiih nghié]! tu nbàn

i93

II. Tò chùc boat dòng cùa doanb nghiép tu' nhàn

19(3

III. (iiài tbè va jìhà .san doanb nghiép tu nhàn

199

IV. Pbàp luàl ve ho kinh doanb cà thè

iOl

Chuang

VU: PHÀP LUÀT VE DÀU TU

NUÒC NGOÀI

TAI VIÉT NAM

4

74

205

I. Nliù'ng vali de chung ve pb.-i).) hiat dàu tir nu'óc ngoai t.ai
Viét .Nani

205

11. (iiày phép dàu tU

ì')2


i I ( J t n II Itili -M)) \- !i q . n i l u

"v. Quali !>• CI' (h; ;.,

. VMU dau I i.i iiiMr no(i;ii

- T/'iiu quali \-(' uii'! .1 .-ir thuc ìit'U qirm d^•n dau lu tiuc
1 icp lUKic nuli;! 1
Cuean^ Vili

PHAI' l.L ,\!' VE H O P D Ó N G KINH TÉ

! Kh.-ii iiiem \c hii| d-iii'.; kinh io

'SII

-JoO
231
^•^'^
2'.M

I . I.icli su pliap lu:i'. \i hdp d(")im kiiib te o iiuVic la

210

l i . l'han loai hdp doni; kinh lé

251

\<. Ky kèt bijji dóim kudi te

252

\. Thuc bièn h()p d'niu kinh tè

26-1

\ 1 . Tba\' dot. dmh chi. ih.anh ly iidp dóny knih tè

269

\11. Udii dòng kmb le \-o hièu

272

\ l l l . Tràcdi nhi('ni lai .-
276

Cluang IX GIAI QUYET TRANH CHAP KINH TE

285

1 Kbài quàt ve giai liuyèt tranh cbà)) kinh le

285

1 . (tiài quyèt tvaniì chiqi kinii té bang trong lai

304

1 I. (iiài quyèt traiili chàp kmb tè tbóiig (|ua tòa kinli te

314

[/. Tiiù tue cóng nh.in va tbi bànii tai Vièt .\'am càc phàn
i|uvét cùa trong tai nude ngoài

33^Ì

Chuang X PHÀP LUÀT VE PHÀ SÀN DOANH NGHIÉP

^^17

I Kbài quàt ve iibii .-;an va iibàj) luàt pbà san

317

1 . Trìnb tu, tbu tiac giai qiivèt yèn càu tuyen bó ],)]ia san
tioanh ngbièij
IJi. (li;ii quvèt ])\\\\ .-^aii dòi vói càc doanb nsihièj) truc lièj)
pbuc \'u (]uóc pbong an iiinb va dicb \'u cong cong ijuan

'^^Jl


trong va phà san vi li do bà't khà khàng.
IV. (jiài quyèt càc khiéu nai co lién quan den qua trìnb giai
quyét yéu cau tuyèn bó phà san doanh nghiép

378

382

V. Giài quyét quyén Idi cùa ngUdi lao dòng d doanh nghiép hi
tuyén bòphà san

386


LdJ NOI DAU
f)ìfth- xiicù han laii (tnu tiri! vao nòni I99-3, tai ban co
su'o rliù'a h('ì sinig cU han ncim 11:197. Giao trinh Luàt kinh

té Viét .\eini cua Kkoa Luat. Dai ime Qiioc già Ha Ntri dà
iiììOìì (tì/'iic .su' (jiian tòni cua han due gàn xa. Tuy nhien,
truììg nliu'ng nòni qua. cung vói su' chuyèn dai nhanh
cììong cua ncn kmh té Vii't Nain. phap luàt kinh té dà
thay din co han. Khai nicm mot ngònk luàt kink té ct()c làp
va eoe tìiict che ricng hièt thu'c tki nganh luàt nay, tàch
biét ra kiwi nganh luàt dòn su' thco mò kinh phàp luàt Xòvièt trii'Oc day. dà trO thanh nkìtng vàn de dang du'(/e
tranh liicin sài nói trong gufi pliap ly, ina chUa tkè tti dén
Oìof y kién thnng nkàt.
l)é phiic vu yéu càu cua ngu'tri. hoc va han doc co quan
tran, chung tói tó chii'c tai han cuòn Gicto ti'inh này. Khac
véri nììù'ng làn. xuàt hàn tni'Oc. eoe chu'Ong tpong cuòn saeh
ctitOc eoe tac già hién fcìp co dong lai. dap l't'ng nhìing nhu
càu c(f han cua viéc hoc top va nghlcn cùu mòn Luàt
kinh té. Réii canh dò, cuòn sach cùng gcii ina nhùng de
leu con (tu'Oc nghièn cu'ii sàu thcin, hcin doc co thè con tài
nhiOig sach chuycn kliao ve pliap luàt doanh
nghiép.


phàp luàt hc/p dòng. giai quyèt tranh clidp hoàe pha san
doanh nghiép.
Chung tói tran trong cam On tàp thè tac già dà danh
nhièu thài gian de chinh sua giao trink. Dàc hièt chung
tói tran trong càin cin PGS.TS. Nguyen Nièn va TS. Dmh
Dùng Si ve si/ ho tre/ va càc y kiè'n dong gap hè't sue
quy bau trong qua trink bièn soan va thàm diiih giao
trink này.

Ha Noi, thàng 11 nàm 2001

Khoa Luàt, Dai hoc Qiióc già Ha Nói


( Ui().\(i

I

MOT SO VAN DE LY LUAN
VE LUÀT KINH TE

I. KIL\1 QUAT VE QL A TRINH PHAT TRIEN CUA LUAT
KINH TÉ
Trong bà't ky mot che do xà hói nào. càc hoat dòng kinh
té luòn co vi tri. vai trò dac biét cjuan trong. co y nghìa
quvét dinh ve sii tón tai va phàt trién cùa xà hòi. Trong
thiii dai ngày nay, nhà nifóc nào ciing co chùc nàng diéu
tiét. dinh hitóng va cjuàn ly càc hoat dong kinh té. Vi vày
de thuc hién chùc nàng dò. nhà nUóc bao giò cùng ban
hành mot he thó'ng càc qui pham phàp luàt de diéu chinh
mot bó phàn lón va dac thù cùa càc quan he xà hòi, càc
quan he kinh té.
Càc quan he kinh té này sinh trong dòi song xà hói
ngay càng da dang. phong phù va nàng dòng. Sif phàt
trión cùa càc quan he xà hói trong lình viic kinh te tat yéu
sé dàn tói sii tritdng thành cùa co che diéu chinh phàp luàt
nói chung va cùa he thòng phàp luàt ve quan ly kinh té'
nói riéng. De diéu chinh c{\c quan he kinh te, nhà niTóc su
duiig nhiéu ngành luàt khàc nhau vói phitOng phàp va dòi
tii'ong diéu chinh khàc nhau. ti'ong dò. luàt kinh té'giù vai
trò dàc biét quan tr-ong. Tuy nhièn. kbài niém luàt kinh te,

hnli viic luàt kinh té (ma ta quen goi sau này là ngành


luàt kinh té) dà ra dòi truóc khi co su hién dién cùa (hiu
nghìa xà hói hién thvTc.
TrUóc khi nhàn loai buóc vào thè ky 20. vói su thónig
tri cùa tir tu'dng tu do hoà kinh té, nguòi ta chua biét cent
kbài niém luàt kinh té' va "bàn tay vò hình" cùa Adinn
Smith là cóng cu duy nhà't de diéu tiét sU vàn dong v.'à
phàt trién cùa nén kinh te. Theo dò nhà nvfóc (cóng quyèni)
là "ké thù" cùa cO che' kinh té, nhà nifóc khóng duoc v/à
khòng thè gay ành hifòng tói nén kinh té. Nhif vày, khuvéìt
tMtJMLti'iJ'-và thieu dinh hitóng tòng the là càn bénh c;o
hùu cùa qui Juàt già tri. Nói khàc di. bàn thàn ed che tthi
trcTòng. hiéu theo nghìa vàn minh va nhàn dao, co nhu ;àiu
càn du'dc diéu tiét. Theo tinh thàn dò. dà dén lue nhà njóte
khóng the dùng trén va dùng ngoài dòi song kinh té - xcà
hòi. Quyén liJtc nhà ncfóc dà xuàt hién de khàc phiic nhiinrg
khuyet tàt cùa ed che thi trUdng, de bào ve t\l do canih
tranh - dòng liic phàt trién kinh té. de thUc hién muc tié^i
kinh te cùa bàn thàn nhà nuóc va giai càp thòng trri.
Quyén ItJc dò difdc thè hién trong phàp luàt: Phàp lutàt
kinh tè. Nhu vày. khi thè hién yéu càu cùa cóng qu}éin.
•luàt kinh té khdi sinh trong khu vu'c luàt cóng.
Mac dù vày, cho dén nay, càc hoc già tu san vàn ciuta
co quan niém thó'ng nhà't ve mat kinh té' khi di tini Méìn
giói ve dòi titdng diéu chinh cùa lình viic phàp luàt nà;-. 'O
nifóc ta. ly luàn ve luàt kinh té, xuàt hién ve cO bàn. lata
trén Cd sd he thó'ng ly luàn ve chù nghìa xà hói. ve quài ly
kinh té'xà hói chù nghìa va ti'vfc tiép là he thòng ly luài \vè

luàt kmh té' xà hòi chù nghìa d Lién Xó va càc nuóc xà hiói
chù nghìa Dòng Au tritóc day. Tuy nhièn khoa hoc phàp ly
Viét Nam. nhu dà trình bay d ti^én. khòng tao ra nhàmg
cuóc tranh luàn gay gàt ve ly luàn luàt kinh té va (ùmg
10


khoiig thict làp (tui)c mot he t h o n g ly luàn rièng ve luàt
k m b té Viét Nani.
l ' h a p luàt troim Hnh vur qu;ui ly kinh té o' Viét N a m
thi luòn luòn tón tai. .N'hu'ng ly luàn ve mot n g à n h luàt dóc
hip - l u à t k i n h té duoc h ì n h t h à n h d day trUòc hét d u a t r é n
(() s(j tiép t h u n h ù n g t h à n h qua ly luàn ve luàt k i n h té d
Lién Xò va ò mot vai nude xà bòi chu nghìa Dòng Au trUóc
(là\'. M a c dù cùng co tón tai mot so t r a n h l u à n lé tè song
qua t r ì n h x u à t hién luàt k i n h té d Viét N a m khóng gap
phai n h ù n g khó k h a n va chóng dòi lón cùa khoa hoc p h à p
ly h à n h c h i n h va dàn sii. Diéu dò co t h è ly giài bòi le:
Thù nhàt: Khi ma ly luàn ve luàt k i n h té difdc t r u y é n
bà vào k h o a hoc p h à p ly Viét N a m thi nói c h u n g . toàn bó
he t h ò n g k h o a hoc p h à p ly Viét N a m con r a t non tré. Vi
vày. ly l u à n ve luàt k i n h té dà k h ó n g vàp p h à i sU p h à n
k h à n g cùa n h ù n g lue lu'o'ng khoa hoc h ù n g m a n h .
Thù hai: Khi vào giùa n h ù n g n à m 70. càc n h à khoa
hoc lién bòi n h u Ta Nhit K h u é . Vù Dinh Hoè. N g u y e n
Ngoc M i n h . Nguyen Nién. T r a n Trong Hifu... t r u y é n bà he
thòng ly l u à n ve luàt k i n h té' vào Viét N a m thi vào lue dò
l u à t k i n h té d Lién Xò va d càc nitó'c Dòng Au d a n g t h à n g
t h è va d à trd t h à n h mot n g à n h l u à t dóc làp.
Tom lai. ly l u à n ve l u à t k i n h t é dà p h à t t r i é n trong

suot hdn n ù a t h è ky de tnj t h à n h mot he t h ò n g ly luàn dóc
hip. Q u a t r ì n h p h à t t r i é n dò co lue t r a m co lue noi p h u
thuoc tritóc hot vào noi d u n g va tinh c h a t cùa ed che k i n h
tè dUdng thdi. Vói y nghìa dò. ly luàn ve luàt k i n h té' chàc
c h à n con p h à i du'dc tiép tue p h à t trién. ho s u n g va s u a
c h ù a de p b ù hdp vói nói d u n g va tinh c h a t mài cùa n h ù n g
q u a n he k i n h té trong diéu kién hién nay.
11


IL KHAI NIEM VE LUAT KINH TE
1. Quan niém truyén t h ò n g ve luàt kinh tè
Truóc hét càn phàn biét khài niém luàt kinh té (vó'i
tinh càch là mot ngành luàt dòc làp) vói kbài niém {)bàp
luàt kinh tè (vói tit càch là mot he thòng hón hdp càc c^u i
phani phàp luàt. thuoc nhiéu ngành luàt khàc nhau lién
quan dén toàn bó dòi song kinh té trong xà bòi).
Phàp luàt kinh^tè chù yéu diéu chinh nhùng quan hié
kinh tè gàn lién vói qua trình san xuàt - kinh doanh cù;a
càc ddn vi kinh té' hoàe vói chùc nàng quàn ly kmh tè cù.a
nhà niTóc vói tinh càch là chù thè cùa quyén lue cóng còn:g
vùa là chù sd hùu nhùng tu liéu san xuà't nén tàng trong
xà bòi. Vi vày, nhùng quan he kinh te do phàp luàt kinh t.é
diéu chinh sé rat da dang va phong phù. Co thè ké déin
nhùng nhóm quan he dò là:
- Quan he phàt sinh trong qua trình tò chùc va quain
ly san xuàt kinh doanh.
- Quan he phàt sinh trong qua trình càp phàt va huy
dòng von san xuàt, kinh doanh, trong càc boat dòng tiin
dung, thanh toàn va ngàn sàeh.

- Quan he phàt sinh trong qua trình tao viéc làm va s u
diing sue lao dòng.
- Quan he phàt sinh trong qua trình su dimg dà't dai.
- Quan he phàt sinh trong qua trình tò chùc. quàn ly'.
san xuàt ti'ong càc hdp tàc xà...
Càc quan he kinh té'trén day mac dù co lién quan chat
che vói nhau nhUng khàc nhau ve tinh chat, nói dung. chù
the thani già va dUdc diéu ehinh phàp ly bang nhùng
12


phuon'g |)bàp khàc iih;ui. Trèii (•() so dò. trong ed càu cùa he
thong phajì luàt cu;i nha mi'óc sé xuàt hién trong lình vuc
plvip lunl kinh té (ba\' con goi la phà]) luàt ve quàn ly kinh
té) nhCing n g à n h luat khàc n h a u . bao gòni Luàt kinh té.
Luàt tài chinh. Luàt lao dòng. Luàt d à t dai. Luàt bd)) tàc
xà va nbUng lình vuc phàp luàt k h à c . Cd sd khoa hoc cùa
viéc hình t h à n h q u a n niém ve Luat k i n h té n h u vày là vi:
- Nén k i n h té xà hòi chù nghìa là mot n é n kinh té ddn
n h à t vói su dòc tón cua sd h ù u xà bòi chù nghìa. Trong ctò
tón tai h ì n h t b ù c sd hùu toàn d à n va sd h ù u t à p t h è - h ì n h
t h u c sd h ù u dUdc coi là h ì n h t b ù c q u a dò de chuyèn lén
h ì n h thi'ic sd h ù u toan dàn. Nén k i n h té dò là mot nén
k i n h té duoc tó chUc quàn ly theo phUdng p h à p kè' hoach
boa cao dò. h à n h chinh q u a n liéu va bao càp. Vi vày, sU
cali tliiòp cùa quyén lue n h à nu'óc vào moi boat dòng kinh
té. s;in x u à t cùa càc d()n vi k m b té là eó t h è va càn thièt.
- N h à nUóc xà bòi chù nghìa vùa là t r u n g t à m quyén
lire c h i n h tri vùa là chù sd h ù u duy nhà't va t h ò n g nhà't dòi
vói t u y é t dai da so'càc tu' liéu s a n x u à t chù yéu. N h à nUdc

t h à n h làp càc tò chùc kinh té de tién h à n h càc b o a t dòng
san x u à t k i n h doanh. dòng thdi l à n h dao, q u à n ly càc hoat
dòng s a n x u à t k i n h doanh dò. NhU vày. t r o n g diéu kién
cùa C h ù nghìa xà bòi thi hoat dòng k i n h d o a n h va q u à n ly
càc b o a t dòng dò dà hoà n h à p vào lìhau t h à n h mot lình
vUc t h ò n g n h à t .
- Càc q u a n he xà bòi phàt sinh t r o n g hai m a t dò co mot
so dac t h ù va chinh càc dàc dièm dò dà làm cho càc q u a n
he irày k h à c biét vói càc q u a n he k h à c p h à t sinh t r o n g nén
k i n h te quò'c d à n . Vi vày. càc q u a n bè dò co t h è va càn phài
dudc tàch ra de diéu chinh p h à p luàt riéng. Dàc dièm quan
ti'ong n h à t cùa càc quan he k i n h té do L u à t k i n h té' diéu
13


chinh là bà't luàn à dàu. phàt sinh trong qua trình quan ly
nhà nude ve kinh tè bay tó chùc thUc hién càc boat dóiig:
san xuàt - kinh doanb. ctéu chùa dung trong minh bai yèi»
tò tò chùc - ké' hoach va yéu tò' tài san. Vi vày. khi nói lóii
dòi tUdng cùa Luàt kinh tè. ngUdi ta déu nói tói càc tiuari
he kinh té theo chiéu ngang va càc quan he kinh té nói ho.
Nhùng quan he dò, trong diéu kién cùa nén kinh té xà ho i
chù nghìa dà khòng con là nhùng quan he phàp ly theo
nghìa truyén thó'ng.
Quan he doc. thè hién chù yéu trong qua trìnb ké hoacki
hoà, khóng hoàn toàn mang tinh chat hành chinh va to
chùc, ma yéu tò'tài san vàn luòn luòn tón tai. Bòi lé. dòi
tu'dng cùa quan he ké hoach hoà là san xuàt. kinh doanb.
là vó'n. là luu thòng phàn phó'i, phàn chia Idi nbuàn... Vi
vày, nò khóng phài là quan he hành chinh. Mat khàc,

trong quan he này, ve mat ly thuyét cùng nbu theo p h à p
luàt thUe dinh luòn luòn tón tai tràch nhiém pbàp ly (k<ó
cà tràch nhiém tài san) giùa càc chù thè là càp trén va càp
dUdi. Vi vày, tinh chat doc - tinh chat hành chinh cùa
nhùng quan he doc dà hi bièn dang.
Quan he ngang là quan he phàt sinh giùa càc dcin vi
kinh té' dUdc thè hién dac trUng bang hình tbùc phàp ly l.à
hdp dong kinh té. Hdp dong kinh tè' duói xà bòi chù nghì;a
cùng khòng con là hdp dong theo nghìa truyén thó'ng: tu do
khè uóe. Hdp dong kinh té'là hdp dong kè hoach. Trong khii
ké hoach dUdc eoi là phàp lénh, là eUdng lình thù hai cù.a
Dàng. Viéc thièt làp càc quan he hdp dóng khóng du.a
theo nguyen tàc tu do y chi ma trd thành nghìa vu cùa
moi ddn vi kinh té: nghìa via hdp dóng va nghìa vu ky kéd
hdp dóng. Nhu vày hành vi giao dicb dò khóng con là hành
vi dàn su ma co mang yéu tó'tò chùc - kè'hoach va co t/n h
14


('liat ménb lénh. Vi và\' viéc giai quyèt tranh chàp phàt
sinb tu' quan he hdp dòng kmh tó khóng phài là hành vi tu'
ph;!!.) ma là hành vi hành chmli va trong diéu kién nhif
\av. ti'ong tài kinh té luòn luòn là mot bó phàn tbuòc
quvén lUc hành phàp.
Theo quan niém truyén thòng. chu thè cùa Luàt kinh
té cùng co nhùng dàu hiéu dàc biét. Chù the cùa Luàt kinh
té i:ò dàc tinh là nò thè hién ban chat kinh tè cùa xà bòi xà
Ilo) chu nghìa. Trong kinh té xà bòi chù nghìa. boat dóng
kinh té khóng phài do tùng cóng dàn riéng lé thUe hiéiì ma
do tàp thè lao dóng cua càc xi nghiép. lién hiép càc xi

nghiép. càc Cd quan kinh tè khàc... thUc hién. Nhu vày.
chù thè eùa Luàt kinh té luòn luòn là nhùng ed quan, tò
chùc kmh te - dude coi là nhùng phàp nhàn.
Chù the eùa Luàt kinh té cùng dUdc hiéu theo nghìa
róng va nghìa hep. Theo nghìa bep, chù thè thudng xuyèn
va chù yéu eùa Luàt kinh tè là càc ed quan va ddn vi kinh
té. co chùc nàng chù yéu là boat dóng trén lình vUe kinh
té va co thàm quyén kinh té. Ben eanh dò, theo nghìa
róng, càc ed quan nhà nUóe. càc tò chùc xà bòi cùng co thè
thani già càc quan he kinh tè do Luàt kinh tè' dieu chinh
khi viéc tham già càc quan he kinh te dò là eó thè va càn
thièt nhàm góp phàn thUe hién chùc nàng va nhièm vu
cùa minh.
Khi dò, nhùng ed quan va tó chùc này cùng dUdc eoi là
chu the eùa luàt kinh te. Brìi le don giàn là mot chù the
cùa luàt nào dò co the dóng thdi tham già nhiéu quan he
phàp ly do nhiéu ngành luàt khàc nhau diéu chinh vói
tinh càch là chù thè eùa nhùng ngành luàt dò. Theo nghìa
dò. ngay cà càc ddn vi kinh tè xà bòi chù nghìa cùng eó thè
15


trd thành chu thè cùa nhiéu ngành luàt khàc nhau ngoài
luàt kinh tè.
Nhu vày, luàt kinh tè co dòi tUdng diéu chinh riéng. he
thòng chù thè cùng rò ràng. Con pbUdng phàp diéu cliinh
cùa luàt kinh tè là phu'dng pbàp kèt hdp giùa thUdng
ludng. binb dàng vói phUdng phàp huóng dàn va hành
ehinh ménb lénh.
PhUdng phàp thoà thuàn. hình dàng àp dung trong càc

quan he ngang - quan he bop dòng kinh té. PhUcing phà]»
này gió'ng nhu phUdng phàp dàn su song khóng phài la
phUdng phàp dàn sU vi nguyen tàc tu do y chi trong nhoni
quan he này bi giói han bòi ké hoach nhà nUóc.
PhUdng phàp huóng dàn khuyén bào là phUting pbàp
dinh huóng. khuyén khìeh ve tinh hdp ly cùa càc quan he
kinh té de eàe chù thè quan he kinh tè dò hành dòng trons^
khà nàng va muc dicb cùa minh. PbUdng phàp này du'di'
dùng chù yéu de quàn ly va diéu ehinh hành vi eùa cài'
hdp tàc xà là nhùng ddn vi kinh te boat dóng khóng theo
che dò sd hùu nhà nUóc ma dUa trén co' sd che' dò sd bù'ii
tàp thè. Trong giai doan cuòi cùa nén kinh té' ké hoach.
phUdng phàp này cùng dUdc su dung de quàn ly eàe ddn vi
kinh tè quò'c doanh thè hién tinh mém dèo trong quàn ly
kinh te va phàt huy khà nàng dòc làp va tu chù ve mat
phàp ly cùa eàe ddn vi kinh tè'ed sd.
Tom lai, là san phàm va là mot bó phàn càu thành cùa
Cd che kinh té cu, Luàt kinh té - mot ngành luàt dòc làp.
phàn ành rò net tinh chat va bàn chat cùa nén kinh té
dUdng thdi. Nò dà phàt trién ve mat ly luàn cùng nhu thuc
tién va (1 mùe do nhà't dinh, nò dà trd thành cóng cu cùa nha
nUóc ta de quàn ly nén kinh te quó'e dàn xà bòi chù nghìa.


2. I^uàt k i n h t é t i o n g e d o h e t h i t r i f r t n g
Sii pbà s;m cua nio liinli k m h té ké hoach t r é n p h a m vi
loan càu dà kéo theo su cao c h u n g cua nhiéu q u a n diém va
he t h ò n g ly l u à n ve quan ly k m h tè. ve l u à t kinh té t r u y é n
thòng. Khóng co con du'iing t h ù ha. tàt ca càc mò h ì n h kinh
t é k è hoach déu phai chuyèn t h à n h k i n h té tbi tru'dng.

Khàc h à n vói mò hình kinh té ké hoach. kinh tè tbi
tru'òng dèi hói ])bai xoà bei che dò dòc tón cùa mot h ì n h
lliù'c sd h ù u , dòi bòi phai khux'én khich va p h à t trién mot
cci càu k i n h tè nhiéu t h à n h [ihàn vói su' hình d à n g eùa
r h ù n g trUóe phà]) luàt. Kinh té ibi tru'dng dòi hói phài co
mot mòi trUdng p h à p ly dam bao tu' do k i n h d o a n h cua tàt
i';'i càc chù t h è s a n xuàt - kinh d o a n h . Dàc biét k i n h té thi
tru'dng dèi hói sU lui bUóc va nhu'dng bUdc cùa quyén IrJc
cóng cóng trUde n g u y e n tàc tu' do k i n h d o a n h cùa càc loai
hìnli d o a n h n g b i é p .
Tuy n h i è n . diéu dò khóng co n g h ì a r à n g . nèu nhU luàt
kinh té eùa n é n kinh té ké bo:icb boa dUtic diéu chinh chi
b a n g phu'dng t b ù c cùa luàt cóng (tue là càc chù t h è chi
diidc làm n h ù n g gì ma pbàp luàt ghi n h à n ) . con d kinh tè
thi trUdng luàt k i n h té chi diéu c h i n h t h e o phUdng p h à p
cùa l u à t t u (tue là càc chù t h è dude làm tà't cà n h ù n g gì ma
p h à p luàt k h ó n g eàm). Vi vày, nèu q u a n niém r à n g . luàt
kinh tè ehi là l u à t t u thi sé k h ò n g t h è p h à n biét du'dc luàt
kinh tè vói l u à t d à n su. thu'o'ng mai va dàe biét k h ó n g
p h a n à n h dUde t r o n g pbap luàt vai trò cùa cóng quyén
(Nhà nUdc) t r o n g ddi song k m b té. t r o n g q u à n ly k i n h tè.
NgUdc lai. nèu cho r à n g . lu;it kinh t é ' l à luiìt cóng thi cùng
khó p h à n biét dUdc luàt kinh t é vói l u à t n h à nude, huìt
bimh c h i n h .
__
!TRllNb7KMT;cÌM--T:N,r.'!/V;r:n
!

rie

V._G0//in?8

jy


Thuc ra. luàt kinh tè. bay huàt kinh doanh là nhùng
khài niém rat róng ma khó co thè dinh lUdng chinh xàc ve
nói dung. Hiéu theo càch chung nhà't tbi luàt kinh té là
tòng thè càc qui pham phàp luàt ma vói càc qui pham dò.
nhà nUòe tàc dóng vào càc tàc nhàn tham già dòi song
kinh tè va càc qui pham lién quan dén mòi tUdng quan
giùa SU tu do cùa tùng cà nhàn va sU diéu chinh cùa nhà
niiòc. Neu hiéu theo càch dò tbi luàt kinh tè ton tai cà ó
phàp luàt cóng va phàp luàt tU; Nò diéu chinh mot màt
khà nàng va càch thùc eùa sU can thiép cùa nhà nUóc vào
dòi song kinh te, bàe ve Idi ìeh cóng va mat khàc nò thè
hién nguyen tàc bình dàng va bào ve Idi ich tu cùa càc
thành vièn tham già thUdng trUdng
Phù hdp vói xu huóng tàt yè'u cùa thdi dai, tu mà'y nàm
gàn day, nhà nUóc ta dà buóc phài cUdng quyèt doan tuyét
vói che dò cu, chù trUdng xày dung trén dà't nUòe ta mot
nén kinh tè' thi trUdng. TrUóe tinh hình dò, buòc chùng ta
phài xem xét lai so' phàn eùa ngành luàt kinh tè' ké cà ve
ly luàn làn thcte tién. Bòi le ngành luàt kinh té dang buóe
vào mot giai doan phàt trién trong khuón khó eùa nhùng,
hoàn eành mài.
0 nUòc ta, phàp luàt kinh te dà hình thành )trong lich su cùa chfnh thè cóng hoà, dà trai qua nhùng';
bude phàt trién va thành bai khàc nhau, dién ra trongj
nhùng boi eành khàc nhau ve ehinh tri, kinh té, xà hói vài

phàp ly. Cùng nhU hién nay, phàp luàt kinh té'eùa chùng
ta dairg ton tai trong mot khung eành hoàn toàn mói va
dòi khi con xa la dò'i vói trình dò dàn tri. Dò là sU khdi
xUóng cùa mot nén kinh tè hoat dóng theo ed che thi
trUdng trong khuón khó cùa mot nhà nUde phàp quyén.
18


Co thè biéu khiic nliau ve nói dung cua ed che kinh té.
Song, trong mot tru'òng ho']:», luàt kinh té déu dUdc coi là bó
phàn càu thành cua ed che kinh té. Theo nghìa dò. phà])
lu;it kinh té dvloc biéu la su biéu hién ve hình tbùc phàp ly
nhùng nói dung cùa cac boat dòng va qua trìnb kinh tè.
Nhu vày. cùng vói sii phàt t n è n cùa nén kinh té thi
tnrdng, phàp liuìt kinh té ìì nu'óc ta hién nay dàn dàn sé là
su' phàn ành i)hàp ly mot co che kinh tè thi trvidng vói
nhùng ciac tinh sau day:
Thù nhàt: Nén kinh tè d nu'óc ta hién nay là mot nén
kmh té dang trong buòc chuyèn nhanh sang mot ed che
mòi. Tinh chat qua dò dò cùa nén kinh té' ành hUdng lón
(tén tinh chat cùa cà bé thòng phàp luàt ve quàn ly kinh te
nói chung va luàt kinh tè nói rièng. Diéu dò thè hién ò chó.
trong toàn bò he thó'ng chùng ta khóng thè eó ngay mot he
thòng phàp luàt kinh té vói chat ludng va ed càu hoàn toàn
irn'à - phàp luàt cùa nén kmh tè thi trUdng dinh hUóng xà
hòi chù nghìa.
Thù hai: Cd che kinh tè' ma chùng ta xày dUng khòng
hình thành tu sU hoàn thién ed che cu - ed che kè' hoach
hoà tàp trung. quan liéu bao càp, ma ngUdc lai. NhU vày,
qua trình hình thành ed che kinh té mói dòi hòi co su xuàt

hién mot tu duy kinh té nidi va theo dò là mot tu duy phàp
ly mòi vói tinh càch là ed sd ly luàn va tu tUdng eùa qua
trình dò.
Trong bé thó'ng phàp luàt eùa ta nhùng tU duy va hình
tbùc phàp ly mói. càn thièt cho quàn ly kinh tè thi trUdng
hình thành eh;\m chap. Dò co the là mot trong nhùng
nguyen nhàn dàn tói tinh trang thiè'u va chàp va eùa bé
thòng phàp luàt kinh té hién nay.
19


Thi? ha: Khi chuyèn dòi ed che kmb té. chùng ta chua
dòng thdi va kip thdi chuàn hi du'òe mot bè thó'ng càc qui
tàc xù sU trong dòi song kinh tè nhiéu thành phàn theo ccj
che thi trUdng eó sU quàn ly cùa nhà nUòc. NbU vày, so viii
tién trình eùa eàe quan bé kinh té. phàp luàt thUdng xuàt
hién qua eham so vói su bièn dòng va phàt trién cùa cac
quan he kinh tè. Trong khi ho bào "eòi tròi" cho ed so.
chùng ta vàn chua tao dUdc mot hành lang phàp ly càn
thièt cho moi loai hình doanh nghiép. Khi chù trUdng han
che' va day lui sU lùng doan eùa nhùng ménb lénh hành
ehinh va he thòng ehi tièu phàp lénh trong càc boat dóng
kinh doanh. chùng ta chua kip thdi eó nhùng cóng cu kh;ic
hùu hiéu de thay thè. Vi vày, sU xuàt hién mot so' hién
tUdng thiè'u tò chùc, Luié'u ky luàt va lòn xòn d nhiéu noi
trong dòi song kinh tè thòi gian qua là diéu de hiéu va
khòng the kèt luàn ddn giàn ràng, dò là nhùng hién tUdng
phàt sinh tu bàn chat cùa nén kinh te thi trUdng.
Nhu và\'. chuyèn sang nén kinh té thi trUdng, hdn bao
giò hét, phàp luàt nói chung va luàt kinh té nói riéng eò

vai trò ngày càng quan trong trong dòi song kinh te eùa
dàt nUóc. Tuy nhièn, quan niém ve luàt kinh té, ve dòi
tUdng diéu ehinh, phUdng phàp diéu chinh va he thòng chù
thè cùa luàt kinh tè càn phài xàc chnb lai cho phù hdp vói
diéu kién eùa nén kinh té thi trUdng. Day là và'n de khókhan va phùe tap dang dàt ra trUóc khoa hoc phàp ly nói
chung va khoa hoc phàp ly kinh tè nói rièng.
Hién nay chUa eó thè nói tói mot he thó'ng ly luàn boim
ehinh ve huàt kinh té trong tUdng lai. Song, eó thè dua rai
mot so' và'n de ly luàn thè hién sU thay dòi hoàe bó suug
cho quan niém truyén thó'ng ve luàt kinh te, ve dòi tUdng.
-li.)


phu'()iig phàp diéu chinb va bé thóng chù thè cua luàt
kmh té.
TlìiP nhàt: Dòi tu'Ung cùa ngành luàt kinh
tu'Ong lai .sé ccing ngày cang diOJc ma nìng

té trong

Do nói dung va tinh chat kmh doanh cùa nén kinh té
thi truòng. sé xuàt hién nhiéu nhóm quan bé mói càn eó su
diéu chinh eùa phàp luàt:
- Nhóm quan bé phàp ly nhàm tao ra mói trUdng phàp
ly bình dàng cho moi sU boat dóng kinh doanh. De diéu
cbmh mói quan bé xà bòi này càn thièt phài ban hành
phàp hiàt ve eanh tranh lành manh, phà san va chóng dòc
([uyén.
- Nhóm quan he tao nén tu càch phàp ly dòc làp eùa
càc chù thè kinh doanh. Trong lình vUc này càn co mot he

thòng càc Cjui pham tao khung phàp ly thòng nhà't cho moi
boat dóng lién quan dén qua trình t h à n h làp. càp già'y
l)hép. càp dàng ky kinh doanh, phàn ehia, sàp nhàp va giài
thè cùng nhu chuyèn hình thùc tò chùc kinh doanh eùa càc
doanb nghiép.
- Nhóm quan he lién quan dén càc boat dòng tài phàn
kinh te, lién quan dòn tó ehùe va hoat dóng eùa mot he
thòng da dang eàe ed quan tài phàn kinh tè va thù tue giài
([uyèt càc tranh chàp kinh té'.
- Nhóm quan he tao khung phàp ly cho càc boat dòng
kinh doanh cùa tùng loai hình doanh nghiép, tao nèn ctia
vi phàp ly cùa tùng loai hình doanh nghiép dò.
- Nhóm quan he ve hình tbùc phàp ly eùa càc boat
dòng kinh doanh. Dò là che dhih ve hdp dong kinh tè.
Trong diéu kién eùa nén kinh tè thi trUdng. hdp dóng kinh
21


te khóng con là "hdp dòng ke hoach" va dòi tu'dng eùa hiip
dòng kinh té khóng chi là nhùng quan bé trao dói. mua
bàn, dicb vu.
- Ngoài ra trong lình vUc ngàn bang, tài ehinh già cà.
thi tru'dng tién té. thi trUdng vóh - ndi eó thè coi là bién
giói giùa luàt tài chinh va luàt kinh tè' cùng càn eó su diéu
ehinh phàp ly vói nói dung va phUdng phàp dòi mói.
Thù hai: He thòng chù thè cùa luàt kinh tè cùng ttwoc
mò róng hón nhièu so veti tritóc day
Viéc thièt làp mot ed càu kinh tè' nhiéu thành phàn tàt
yè'u sé dàn dén mot ed càu da dang va phong phù cua càc chu
thè kinh doanb.

TrUóe day, luàt kinh tè ehi thùa nhàn nhùng pbàp
nhàn là chù the eùa ngành luàt này. Ngày nay. thue tién
cùa buòc chuyèn sang nén kinh te thi trUÒng dà cbùnominh tinh ehà't phiè'n dién eùa quan dièm dò. Ngày nay.
trong he thòng cùa càc chù the kinh doanb dóc làp dòn;,'
thdi là chù the phàp ly dòc làp, ben canh eàe phàp nhàn
con co nhùng doanh nghiép khóng phài là phàp nhàn. Do
là càc cóng ty dòi nhàn, eàe doanh nghiép tu nhàn, cài^"
doanh nghiép boat dóng co mùc vó'n kinh doanh dUdi mùc
vó'n phàp dinh theo qui dinh eùa phàp luàt...
Thù ha: PhUOng phàp diéu chinh cùa luàt kinh té cùng
dUOc bó sung nhiéu diéni miM
Ve màt kinh te, do eó sU phàn dinh ehùe nàng quàn ly
vi mò va quàn ly vi mò nén tinh chat eùa mòi quan he
kinh té' khòng con dUdc hiéu là sU két hdp cùa yéu tò tò
chùc kè hoach va yè'u tó' tài san. Diéu dò khòng eó nghìa
ràng, càc quan he tài san ngày nay khòng con khà nàng
9.0


chiia dUng tinh tò chùc'. ké hoac'h. Vàn de là d chó. càn
phai (pian niém lai ve ké hoach.
Su khàc nhau càn !)an giùa kmh té ké hoach va kinh té
tlii tru'òng khòng libai mot lión thi co ké hoach, càn dòi.
diéu tiét con mot ben tbi vò tò chùc. vò ky luàt va khòng co
Cjuan ly. Và'n de là ò chó thè nào là ké hoach va ai làm ké
hoach'.' Trong mò bình kinh té ké hoach thi ke hoach san
xuàt. kinh doanh cua càc doanh ngbiép du'dc soan thào tu
mot trung tàm cùa cà nuòc con trong diéu kién cùa nén
kinh tè thi trUdng tbi kè hoach san xuàt - kinh doanh, ve
iiguN'én tàc, thuóc ve chu quyén riéng eó cùa càc doanh

nghiép.
Nói khàc di. khi xoà bò kè hoach hoà tàp trung,
(juan liéu bao càp thi phUdng pbàp mènh lénh trong
diéu chinh phàp ly càc boat dóng kinh doanb hàu nhU
khòng con eó thè àp dung ròng rài. Ben eanh dò, càc
([uan he tài san vói muc dicb kinh doanh yéu càu phàp
luàt phài tra lai ebo chùng nguyen tàc tu do y chi, tU do
khè ùóc. Nhu vày, nghìa vu hdp dòng va nghìa vu ky két
hdp dóng sé màt dàn trong diéu kièn cùa kinh té' thi
tnidng.
Song, ve màt khàeb quan. mot nhà nUòc eùa thdi hién
(tal. khòng the dàt bàn tay quyén lue ben lé eàe qua trìnb
kinh té. Nhà nu'óc vàn co thè va càn phài quàn ly. diéu tiét
nén kinh te. Song, nói dung va phu'dng phàp eùa quàn ly
nhà nUòc ve kinh té dà khàc di. Phàp luàt. cùng vi vày.
])hài tac dóng lén càc qua trình kinh té mém déo hdn, nàng
ttóng bình dàng va dàn chù hdn.
Tom lai, dù càc nhà khoa hoc tién bòi va dUdng thdi
dèn nay vàn chua thó'ng nhàt vói nhau ve dièn mao eùa
23


ngành luàt kinh té. song tàt ca dà déu phai thùa nb;m
ràng. co mot lình vu'c pbàp luàt. thuóc bé thòng phàp luàt
eùa mòi quò'c già luòn dòng thòi quan tàm bai vàn de lon.
Dò là:
- Su can thiép cùa cóng quyén vào d()i song kinh té.
- Tu do va bình dàng cùa chu thè tham già thu'dng'
trUdng.
Càn nói thém ràng. hai vàn de lón dò khòng tbè v;ì

khóng chi du'dc diéu chinh trong hai vàn ban phàp ly
tu'dng ùng. 0 day, eó và'n de cùa pbUdng thùc phàp dién
hoà, càch thùc va thòi quen ban hành pbàp luàt. Hdn the
nùa, mot ngành luàt, mot mòn khoa l)oc phàp ly va niòr.
Dad (Bó) luàt tUdng ùng là nhùng vàn de khàc nhau, diMc
xem xét bòi giàc dg khàc nhau.
3. Vàn de luat kinh te trong he thòng phàp luat
Cuóc khùng hoàng mang tinh chat bé thó'ng cùa chu
nghìa xà hói dà kéo theo sU khùng hoàng cùa bé thó'ng ly
luàn ve Chù nghìa xà bòi nói chung va ve nhà nu'óc va
Phàp luàt nói riéng. Trong buòc cbao dào dò dà co khóng it
càc nhà nghièn cùu di tìm càu tra Idi ve so' phàn cùa luàt
kinh tè' vói tinh càch là mot ngành luàt dóc làp. Lai co
nhiéu nhà khoa hoc, trén ed sd thùa nhàn mot dòi tùong
(khàch thè) va chù the dóc làp va dàc thù, nhUng tìm càch
dòi tèn ggi cùa Luàt kinh té tbimb Luàt kinh doanb liav
Luàt thUdng mai.
Phàp luàt là mot ed tbè song, co lich su ra dò'i va vàn
dòng gàn lién vói qua trình phàt trién cùa xà bòi loài
ngUdi tu khi xuàt hién nhà nuóc. He thó'ng phàp luàt luòn
luón co su thay dòi ve ed càu. Pbàp luàt suy cho cùng là
24