Phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công lập trên địa bàn thành phố kon tum

ðẠI HỌC ðÀ NẴNG
TRƯỜNG ðẠI HỌC KINH TẾ

NGÔ VĂN MINH

PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH
CÔNG LẬP TRÊN ðỊA BÀN THÀNH PHỐ
KON TUM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Kon Tum, Năm 2017


ðẠI HỌC ðÀ NẴNG
TRƯỜNG ðẠI HỌC KINH TẾ

NGÔ VĂN MINH

PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH
CÔNG LẬP TRÊN ðỊA BÀN THÀNH PHỐ
KON TUM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ PHÁT TRIỂN
Mã số: 60.31.01.05

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. BÙI QUANG BÌNH

Kon Tum- Năm 2017

LỜI CAM ðOAN
Tôi cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng ñược
ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Ngô Văn Minh


MỤC LỤC
MỞ ðẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của ñề tài ...................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................... 3
3. Câu hỏi hay giả thuyết nghiên cứu ..................................................... 3
4. ðối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................... 3
5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................... 4
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài............................................ 6
7. Nội dung luận văn............................................................................... 6
8. Tổng quan tài liệu ............................................................................... 6
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM
CHỮA BỆNH ................................................................................................ 12
1.1. NHỮNG VẤN ðỀ CHUNG VỀ DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH ...... 12
1.1.1. Quan niệm về dịch vụ khám chữa bệnh ..................................... 12
1.1.2. Vai trò của sự phát triển dịch vụ dịch vụ khám chữa bệnh công
lập .................................................................................................................... 12
1.1.3. ðặc ñiểm của dịch vụ khám chữa bệnh...................................... 14
1.2. NỘI DUNG PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH CÔNG
LẬP ................................................................................................................. 16
1.2.1. Khái niệm về phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công lập ....... 16
1.2.2. Các nội dung............................................................................... 17

1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ
KHÁM CHỮA BỆNH CÔNG LẬP ............................................................... 22
1.3.1. Các nhân tố thuộc môi trường vĩ mô.......................................... 22
1.3.2. Các nhân tố thuộc hệ thống y tế ................................................. 25


KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................ 31
CHƯƠNG 2. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHẢM CHỮA
BỆNH CÔNG LẬP TRÊN ðỊA BÀN THÀNH PHỐ KON TUM ........... 32
2.1. ðIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI CỦA THÀNH PHỐ KON
TUM VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ
KHÁM CHỮA BỆNH CÔNG LẬP ............................................................... 32
2.1.1. ðiều kiện tự nhiên của thành phố Kon Tum .............................. 32
2.1.2. Tình hình kinh tế xã hội.............................................................. 34
2.2. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH CÔNG
LẬP TRÊN ðỊA BÀN THÀNH PHỐ KON TUM ........................................ 41
2.2.1. Gia tăng số lượng các dịch vụ khám chữa bệnh......................... 41
2.2.2. Mở rộng mạng lưới cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh ............. 47
2.2.3. Tình hình chất lượng của dịch vụ khám chữa bệnh.................... 56
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................ 66
CHƯƠNG 3. ðỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ
KHÁM CHỮA BỆNH CÔNG LẬP TRÊN ðỊA BÀN THÀNH PHỐ
KON TUM ..................................................................................................... 67
3.1. CƠ SỞ ðỀ RA GIẢI PHÁP .................................................................... 67
3.1.1. Quy hoạch phát triển thành phố Kon Tum ................................. 67
3.1.2. ðịnh hướng phát triển y tế thành phố Kon Tum ........................ 67
3.2. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH
CÔNG LẬP TRÊN ðỊA BÀN THÀNH PHỐ KON TUM ............................ 68
3.2.1. Giải pháp gia tăng số lượng các dịch vụ khám chữa bệnh ......... 68
3.2.2. Giải pháp mở rộng mạng lưới cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh

........................................................................................................................ 71
3.2.3. Giải pháp cải thiện chất lượng của dịch vụ khám chữa bệnh..... 73


3.2.4. Các giải pháp khác...................................................................... 75
KẾT LUẬN .................................................................................................... 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ðỊNH GIAO ðỀ TÀI LUẬN VĂN (Bản sao)


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu

Tên bảng

bảng

Trang

2.1.

Tăng trưởng của các khu vực trong nền kinh tế

35

2.2.

Cơ cấu theo khu vực kinh tế của thành phố Kon Tum

36

2.3.

Dân số và thu nhập ñầu người của thành phố

37

2.4.

Dân số lao ñộng của thành phố Kon Tum

38

2.5.
2.6.
2.7.
2.8.
2.9.
2.10.
2.11.
2.12.
2.13.
2.14.

Danh mục các dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y
tế công lập trên ñịa bàn thành phố Kon Tum
Số lượng dịch vụ trong các danh mục dịch vụ khám
chữa bệnh của cơ sở công lập thành phố Kon Tum
Số lượt người khám chữa bệnh những năm qua ở các cơ
sở

Sự thay ñổi số lượng dịch vụ YHCT của khu vực y tế
công lập
Phân bổ các cơ sở cung ứng dịch vụ khám chữa bệnh
công lập theo ñịa bàn Kon Tum năm 2011
Phân bổ các cơ sở cung ứng dịch vụ khám chữa bệnh
công lập theo ñịa bàn Kon Tum năm 2015
Tình hình nguồn nhân lực y tế công lập thành phố Kon
Tum
Tình hình nguồn nhân lực y tế công lập thành phố Kon
Tum
Số lượng cơ sở khám chữa bệnh công lập trên ñịa bàn
thành phố Kon Tum
Tình hình mở rộng quy mô diện tích cơ sở cung cấp dịch
vụ y tế công lập của thành phố Kon Tum

43
44
45
46
48
49
49
51
52
52


Số hiệu

Tên bảng

bảng
2.15.
2.16.
2.17.

Số giường bệnh của cơ sở cung cấp dịch vụ y tế công
lập của thành phố Kon Tum
Tổng ñầu tư trang thiết bị cho các cơ sở y tế công lập
của thành phố Kon Tum
Một số chỉ tiêu về chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh
công lập trên dịa bàn thành phố Kon Tum

Trang
53
54
57

Kết quả các tiêu chuẩn theo tiêu chí Chỉ dẫn, ñón tiếp,
2.18.

hướng dẫn, cấp cứu người bệnh của các bệnh viện Công

59

lập trên ñịa bàn
2.19.
2.20.

Kết quả các tiêu chuẩn theo tiêu chí Quyền và lợi ích

của người bệnh của các bệnh viện Công lập trên ñịa bàn
Kết quả các tiêu chuẩn theo tiêu chí Quản lý hồ sơ bệnh
án của các bệnh viện Công lập trên ñịa bàn

60
62

Kết quả các tiêu chuẩn theo tiêu chí Năng lực thực hiện
2.21.

kỹ thuật chuyên môn của các bệnh viện Công lập trên

63

ñịa bàn
Kết quả các tiêu chuẩn theo tiêu chí Thiết lập hệ thống
2.22.

và xây dựng, triển khai kế hoạch cải tiến chất lượng của
các bệnh viện Công lập trên ñịa bàn

64


DANH MỤC CÁC SƠ ðỒ
Số hiệu
Hình
2.1

Tên hình

Tăng trưởng kinh tế của thành phố Kon Tum

Trang
35


1

MỞ ðẦU
1. Tính cấp thiết của ñề tài
Trong những năm qua, kinh tế xã hội của Việt Nam ñã phát triển nhanh
và ổn ñịnh, nhờ ñó thu nhập và mức sống của nhân dân ñã ñược nâng lên, nhu
cầu về chăm sóc sức khỏe của người dân cũng ngày càng tăng cao. Hệ thống
y tế ở Việt Nam ñã có những bước phát triển nhanh chóng, chất lượng phục
vụ ñược nâng cao, ñáp ứng ngày càng tốt hơn cho nhu cầu chăm sóc sức
khỏe của nhân dân. Tuy nhiên, do nhu cầu khám chữa bệnh tăng nhanh, nên
hệ thống khám chữa bệnh hiện tại vẫn chưa ñáp ứng ñược yêu cầu ngày càng
cao của người dân.
Trong bối cảnh ñó, việc phải quan tâm, khuyến khích phát triển dịch vụ
khám chữa bệnh công lập là ñiều rất cần thiết, là hướng ñột phá trong chiến
lược phát triển của ngành y tế nước ta. Thực tế trong những năm qua, y tế
ngoài công lập tại Việt Nam ñã có bước phát triển mạnh mẽ và ñang trở thành
một bộ phận không thể thiếu trong hoạt ñộng y tế tại nhiều tỉnh thành trong cả
nước. Theo thống kê của ngành, tính ñến cuối 2015 cả nước ñã có hàng trăm
bệnh viện cùng với hàng vạn phòng khám công lập, cung ứng khoảng 90 %
tổng số dịch vụ khám chữa cho người dân. Với thế mạnh về quy mô rộng
khắp, kinh nghiệm và chất lượng dịch vụ trong việc cung ứng dịch vụ nên y tế
công lập ñã ñược ñông ñảo người dân hưởng ứng và ủng hộ.
Thành phố Kon Tum ñang phát triển theo hướng dịch vụ trong ñó y tế
rất ñược chú trọng ñặc biệt là y tế công lập. Vì thế trong những năm qua, y tế

công lập trên ñịa bàn thành phố cũng ñã có những bước phát triển nhất ñịnh.
Các cơ sở khám chữa bệnh ñã ñóng góp tích cực vào công tác khám chữa
bệnh ban ñầu, tư vấn sức khỏe, chăm sóc y tế cho người dân... Mặt khác, ñội
ngũ cán bộ y tế khu vực này cũng góp phần tham gia phát hiện dịch bệnh sớm
ở cơ sở, phòng chống dịch và thực hiện các chương trình y tế quốc gia.


2
Y tế ngoài công lập trong thời gian qua ñã ñạt ñược những thành quả
ñáng khích lệ, ñó là: (i) Hoàn thành nhiệm vụ khám chữa bệnh và cải thiện
sức khỏa cho người dân của thành phố và tỉnh; (ii) Giải quyết ñược nhu cầu
và tạo cơ hội cho người dân có nhiều lựa chọn dịch vụ chăm sóc sức khỏe, tạo
ra sự cạnh tranh lành mạnh giữa các ñơn vị cung cấp dịch vụ; (3i) Mở rộng
dịch vụ y tế công lập sẽ giải quyết việc làm cho một ñội ngũ cán bộ y tế ra
trường, góp phần giải quyết việc làm cho người dân, ñồng thời huy ñộng
nguồn nhân lực ñông ñảo, ñặc biệt những cán bộ y tế ñã nghỉ hưu tham gia
vào công tác chăm sóc sức khỏe; (4i) Mở rộng, phát triển dịch vụ y tế công
lập sẽ phát huy các nguồn lực hiện có; (5i) Mở rộng dịch vụ khám chữa bệnh
công lập sẽ tạo ra nhiều khả năng lựa chọn cho người dân trong sử dụng các
dịch vụ y tế và thông qua ñó sẽ tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh trong cung cấp
các dịch vụ y tế có chất lượng;
Bên cạnh ñó, y tế ngoài công lập trong thời gian qua cũng bộc lộ
những hạn chế nhất ñịnh trong cung cấp dịch vụ như: (i) Chi phí dịch vụ y tế
công lập ñang ñiều chỉnh tăng nhanh theo lộ trình tự chủ; (ii) Chất lượng dịch
vụ khám chữa bệnh và giá cả dịch vụ khám chữa bệng công lập chưa quản lý
tốt, chưa tuân thủ chặt chẽ các quy chế chuyên môn; (3i) Vấn ñề ñạo ñức nghề
nghiệp chưa ñược chú trọng ñúng mức; (4i) Vấn ñề ñào tạo, nâng cao nghiệp
vụ cho các cán bộ y tế hoạt ñộng tại các y tế công lập chưa còn yếu.
Vì vậy, việc ñẩy mạnh phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công lập
trong những năm ñến là cần thiết. Từ những cơ sở thực tiễn trên, tôi chọn

nghiên cứu ñề tài “Phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công lập trên ñịa bàn
thành phố Kon Tum” nhằm ñề xuất những giải pháp ñể từng bước tạo ñiều
kiện cho y tế công lập phát triển, góp phần phục vụ cho sự nghiệp chăm sóc
và bảo vệ sức khỏe cho nhân dân ngày một tốt hơn.


3
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát
Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn ñề lý luận và thực tiễn về
Phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công lập trên ñịa bàn thành phố Kon Tum.
2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể
- Khái quát ñược lý luận về phát triển dịch vụ khám chữa bệnh;
- ðánh giá ñược tình hình phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công lập
trên ñịa bàn thành phố Kon Tum.
- Kiến nghị ñược các giải pháp ñể phát triển dịch vụ khám chữa bệnh
công lập trên ñịa bàn thành phố Kon Tum thời gian tới
3. Câu hỏi hay giả thuyết nghiên cứu
Câu hỏi nghiên cứu:
Sự phát triển của dịch vụ khám chữa bệnh công lập trên ñịa bàn thành
phố Kon Tum như thế nảo?
Nhân tố nào tác ñộng tới sự phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công
lập trên ñịa bàn thành phố Kon Tum những năm tới?
Giả thuyết nghiên cứu
Dịch vụ khám chữa bệnh công lập trên ñịa bàn thành phố Kon Tum ñã
tăng dần về quy mô, mở rộng mạng lưới, chất lượng dịch vụ ñược cải thiện
nhưng vẫn chưa ñáp ứng ñược yêu cầu của người dân.
Sự phát triển của dịch vụ này chịu ảnh hưởng của các yếu tố như quy
mô dân số, cơ sở vật chất, ñội ngũ cán bộ y tế công lập và chính sách của nhà
nước.

4. ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
-ðối tượng nghiên cứu: Sự phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công lập
-Phạm vi nghiên cứu
- (1) Nội dung: Tập trung nghiên cứu Sự phát triển dịch vụ khám chữa


4
bệnh công lập. Các vấn ñề ở ñây bao gồm: sự gia tăng quy mô dịch vụ khám
chữa bệnh công lập; Tình hình mạng lưới cung cấp dịch vụ, chất lượng của
dịch vụ; và các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công
lập.
Dịch vụ khám chữa bệnh là những dịch vụ ñược cung cấp từ khâu kiểm
tra chuẩn ñoán bệnh, chữa trị bệnh cho bệnh nhân. Dịch vụ không bao hàm
những hoạt ñộng y tế nhằm thỏa mãn nhu cầu phòng trừ dịch bệnh và y tế dự
phòng.
-(2) Thời gian:
Thời gian nghiên cứu từ 2011-2016
Thời gian có hiệu lực của các giải pháp ñề xuất là 2017-2022
ðay là khoảng thời giant rung hạn, tình hình chính trị, kinh tế xã hội
giao ñộng trong khoảng thời gian này là với phạm vi hẹp, ít biến ñộng, vì vậy
các giải pháp ñưa ra ñể thực hiện trong giai ñoạn 05 năm mang tính thuyết
phục, và có tính khả quan cao.
- (3) Khu vực và không gian nghiên cứu:
Dịch vụ khám chữa bệnh của khu vực công lập
ðìa bàn thành phố Kon Tum
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1 Cách tiếp cận nghiên cứu
Cách tiếp cận nghiên cứu: do ñối tượng nghiên cứu là dịch vụ khám
chữa bệnh với những ñặc thù nhất ñịnh nên cần có cách tiếp cận phù hợp.
Cách tiếp cận ở ñây là trên nền lý thuyết về phát triển dich vụ các vấn ñề thực

tiễn của dịch vụ này ñược soi xét và làm rõ theo các câu hỏi nghiên cứu ñược
ñề ra.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Chọn ñiểm nghiên cứu: Thành phố Kon Tum là trung tâm hành chính


5
kinh tế y tế giáo dục của tỉnh Kon Tum. Tổng diện tích hơn 43 ngành ha và
dân số khoảng 160 ngàn người. Nơi ñây tập trung các cơ sở cung cấp dịch vụ
khám chữa bệnh công lập lớn nhất của tỉnh. Hiện trên ñịa bàn thành phố có 4
bệnh viện ( chiếm 1/3 của cả tỉnh) 2 phòng khám khu vực và 22 trạm y tế xã
phường. Ngoài ra số lượng các dịch vụ y tế chất lượng cao phần lớn tập trung
tại ñây. ðây là lý do ñể chọn ñịa ñiểm này.
Phương pháp thu thập thông tin và số liệu
Do ñối tượng nghiên cứu mà luận văn sẽ chỉ sử dụng số liệu và thông
tin thứ cấp. Các số liệu và thông tin này ñược thu thập từ:
+ Số liệu của Cục Thống kê tỉnh Kon Tum và Chi cục thống kê thành
phố Kon Tum bao gồm tình hình tự nhiên, dân số lao ñộng, kinh tế của thành
phố, các cơ sở y tế, số bác sỹ và cán bộ y tế, số giường bệnh ….
+ Các tài liệu thông tin ñã ñược công bố trên các giáo trình, báo, tạp
chí, công trình và ñề tài khoa học trong và ngoài nước
+ Số liệu về y tế công lập bao gồm số cơ sở y tế, số các dịch vụ khám
chữa bệnh và phân loại chúng.
+ Các báo cáo về tình hình y tế của Sở Y tế tỉnh, Phòng Y tế thành phố.
ðặc biệt là tài liệu về ñánh giá chất lượng bệnh viện của Sở Y tế Kon Tum
theo Bảng tiêu chí ñánh giá chất lượng bệnh viện của Bộ Y tế.
Phương pháp phân tích số liệu: Chủ yếu sử dụng phương pháp phân
tích thống kê. Các phương pháp bao gồm:
+ Phương pháp diễn dịch trong suy luận: Tức là nghiên cứu tiến hành
xem xét tình hình phát triển của dịch vụ khám chữa bệnh công lập trên ñịa

bàn thành phố Kon Tum những khái quát ñến cụ thể. Trên cơ sở ñó, nghiên
cứu sẽ phân tích những thành công và hạn chế cùng với các nguyên nhân của
quá trình này trong từng ñiều kiện cụ thể của thành phố Kon Tum, có so sánh
với các ñịa phương khác trong cả nước.


6
+ Phương pháp phương pháp ñồ thị và bảng thống kê ñể tổng hợp:
Nghiên cứu này sử dụng hệ thống các loại ñồ thị toán học và những bảng
thống kê số liệu theo chiều dọc và chiều ngang mô tả hiện trạng Sự phát triển
của dịch vụ khám chữa bệnh công lập trên ñịa bàn thành phố Kon Tum trong
những ñiều kiện thời gian cụ thể.
Phương pháp số bình quân, số tương ñối, phân tích tương quan, phương
pháp dãy số thời gian … ñể phân tích Sự phát triển của dịch vụ khám chữa
bệnh công lập trên ñịa bàn thành phố Kon Tum.
+ Công cụ xử lý số liệu
Việc xử lý và tính toán các số liệu, các chỉ tiêu nghiên cứu ñược tiến
hành trên máy tính theo các phần mềm Excel, SPSS.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài
Luận văn ñã tập trung giải quyết một vấn ñề cấp thiết hiện nay của
một tỉnh Tây Nguyên. ðó là phát triển dịch vụ khám chữa bệnh. Những kết
quả nghiên cứu sẽ là những tài liệu hữu ích trong hoạch ñịnh chính sách
phát triển y tế công cộng tại ñịa phương.
7. Nội dung luận văn
Chương 1 : Cơ sở lý luận phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công lập
Chương 2: Tình hình phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công lập trên
ñịa bàn Thành phố Kon Tum
Chương 3: ðịnh hướng và giải pháp phát triển dịch vụ khám chữa bệnh
công lập trên ñịa bàn Thành phố Kon Tum
8. Tổng quan tài liệu

Trong quá trình ñẩy mạnh xã hội hóa các dịch vụ xã hội trong ñó có
dịch vụ y tế. Phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế công lập
ñang rất ñược quan tâm và triển khai ở nhiều ñịa phương. Chính ñiều này ñã
biến chủ ñề này thành mối quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, các nhà hoạch


7
ñịnh chính sách, các nhà quản lý và cộng ñồng dân cư. Do ñó nghiên cứu về
chủ ñề phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế công lập có
nhiều và mỗi nghiên cứu có cách tiếp cận khác nhau.
Phát triển kinh tế nói chung và phát triển một lĩnh vực nào ñó trong nền
kinh tế ñã trở thành khối kiến thức cốt lõi trong các giáo trình về Kinh tế Phát
triển. Sự phát triển lĩnh vực nào ñó là quá trình vận ñộng ñi lên theo hướng
ngày càng hoàn thiện hơn cả về lượng và chất (Bùi Quang Bình 2010). Theo
cách tiếp cận này thì phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế
công lập sẽ là quá trình tăng lên về số lượng dịch vụ của cơ sở y tế công lập
ñi cùng với tăng cường cơ sở vật chất và phát triển nguồn nhân lực - ñội ngũ y
Bác sỹ và nhân viên làm việc trong các cơ sở này. Không chỉ vậy mà các cơ
sở này còn phải mở rộng tham gia cung cấp các dịch vụ y tế và nâng cao chất
lượng các dịch vụ này. Muốn như vậy phải có ñủ các ñiều kiện ñể phát triển
mà sự quan tâm của chính quyền ñịa phương ñóng vai trò cực kỳ quan trọng.
Nghiên cứu của Sam Luboga, Moses Galukande, Jacqueline
Mabweijano, Doruk Ozgediz, Sudha Jayaraman (2010) ñã nghiên cứu chính
sách phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công lập ở Uganda. Theo tác giả sự
phát triển các dịch vụ y tế chất lượng cao như phẫu thuật ñã ñược quan tâm
nhiều hơn gần ñây. ðây là một dịch vụ không thể thiếu của y tế công cộng ở
các nước ñang phát triển. Ở ñây phần lớn dân số có thu nhập thấp do vậy dịch
vụ phẫu thuật luôn là gánh nặng nhất là các khoản chi phí này ngày càng tăng.
Thực tế ñã có rất ít các cuộc thảo luận về những khía cạnh quan trọng của
chính sách y tế liên quan ñến các dịch vụ phẫu thuật ở các nước có thu nhập

thấp. Uganda, giống như các nước châu Phi cận Sahara có thu nhập thấp khác,
khi chi phí dịch vụ y tế nói chung và phẩu thuật ngày càng cao tại các cơ sở y
tế ñả không ñáp ứng ñược nhu cầu của người dân. ðể giải quyết tình trạng
thiếu các dịch vụ phẫu thuật ñầy ñủ tại Uganda, chính sách quan trọng ñể cải


8
thiện các dịch vụ phẫu thuật ở cấp quốc gia ñã ñược xác ñịnh với các ưu tiên:
(1) nguồn nhân lực, (2) hệ thống y tế, và (3) nghiên cứu và phát triển. Trong
nghiên cứu này này tác giả ñã bàn tới tầm quan trọng của việc ưu tiên chính
sách y tế cho các nước ñang phát triển và trường hợp cụ thể của một nước
trong nhóm này. ðây là một nghiên cứu tập trung vào các dịch vụ phẫu thuật
và chính sách y tế có liên quan ở một nước có thu nhập thấp.
Jayasuriya, Rohan (1993) ñã nghiên cứu về các giai ñoạn của sự phát
triển ứng dụng công nghệ thông tin: ứng dụng trong lĩnh vực y tế của các
nước ñang phát triển ở châu Á-Thái Bình Dương. Theo tác giả công nghệ
thông tin ñược áp dụng trong lĩnh vực y tế của các nước ñang phát triển với
một tốc ñộ nhanh chóng ñể tăng cường quản lý các dịch vụ y tế. Những bài
học từ kinh nghiệm của các lĩnh vực kinh doanh của các nước phát triển là
hữu ích nếu thích nghi với hoàn cảnh. Ứng dung CNTT ñã ñược công nhận là
có khả năng tác ñộng lớn nhất ñến năng suất và hiệu quả sử dụng các nguồn
tài nguyên ở các nước phát triển. Dựa trên mô hình giả thuyết giai ñoạn phát
triển CNTT, một khuôn khổ ñể phân tích và dự ñoán tăng trưởng dịch vụ
trong ngành y tế của các nước ñang phát triển ñược mô tả. Sử dụng các thông
số cấu trúc, con người và công nghệ, và các tiêu chuẩn áp dụng ñối với lĩnh
vực y tế ở các nước ñang phát triển cho từng giai ñoạn cho trường hợp nghiên
cứu từ khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Ở Việt Nam, nhu cầu dịch vụ y tế ngày càng tăng theo mức sống ñược
tăng theo quá trình phát triển kinh tế. Y tế công lập dường như ñang quá tải và
hạn chế nguồn lực ñể phát triển ñáp ứng nhu cầu ñó, khoảng thiếu hụt ñó sẽ

ñược y tế ngoài công lập ñáp ứng. Trong hội thảo “khởi ñộng dự án nghiên
cứu lĩnh vực y tế ngoài công lập do Viện Chiến lược và Chính sách y tế và
Quỹ Rockefeller phối hợp diễn ra tại Hà Nội” tại Hà Nội ngày 31/10/2010,
ñại diện Viện Chiến lược và Chính sách y tế cho rằng Hệ thống cung cấp dịch


9
vụ y tế Việt Nam hiện là một hệ thống công - tư hỗn hợp. Bên cạnh mạng lưới
cung cấp dịch vụ công lập, khu vực y tế ngoài công lập ngày càng phát triển
và mở rộng. Tuy nhiên, việc ñưa ra các cơ chế phối hợp công - tư phù hợp
vẫn là ñiều mới mẻ, cho nên việc tích hợp các hoạt ñộng của y tế ngoài công
lập vào công tác lập kế hoạch chung cho hoạt ñộng của ngành y tế trong thời
gian qua còn nhiều hạn chế. Chính vì vậy, cần xây dựng các chính sách phù
hợp ñể quản lý, hỗ trợ và thúc ñẩy sự tham gia của khu vực y tế ngoài công
lập trong công tác chăm sóc sức khỏe một cách hiệu quả, góp phần thực hiện
mục tiêu chăm sóc sức khỏe toàn dân.
Việc cung cấp dịch vụ Y tế ngoài công lập phát triển ñòi hỏi phản giải
quyết nhiều vấn ñề, nghiên cứu của Phạm Mạnh Hùng (2005) chỉ ra các vấn
ñề ñó là: (i) Làm thể nảo ñể thu hút và sự hưởng ứng tham gia của nhiều
thành phần kinh tế khác; (ii) Phải tạo dựng ñược môi trường thuận lợi ñể các
thành phần y tế ngoài công lập xuất hiện và trở thành một bộ phận cung cấp
dịch vụ của ngành y tế; y tế ngoài công lập, y tế hợp tác, y tế tư bản tư nhân, y
tế tư bản nhà nước, y tế với vốn 100% của nước ngoài. Trước hết, cần thật sự
coi y tế ngoài công lập là một bộ phận cấu thành của ngành y tế về tất cả các
phương diện: giáo dục chính trị tư tưởng và ñạo ñức nghề nghiệp y tế, bồi
dưỡng chuyên môn và tay nghề, tham gia các hoạt ñộng nhân ñạo và công ích,
tuyên dương và khen thưởng... Mở rộng dịch vụ y tế ngoài công lập sẽ huy
ñộng nguồn lực tài chính trong cộng ñồng ñể ñầu tư cho ngành y tế các trang
thiết bị y tế (nhất là những trang thiết bị công nghệ cao) trong khi chúng ta
chưa ñủ nguồn ngân sách nhà nước lo cho công việc này. Mở rộng y tế ngoài

công lập sẽ huy ñộng nguồn nhân lực ñông ñảo, nhất là những công chức,
viên chức y tế ñã về hưu - họ là những người có kinh nghiệm nghề nghiệp và
từng trải - tham gia chăm sóc sức khỏe. Mở rộng dịch vụ y tế ngoài công lập
sẽ tạo ra nhiều khả năng lựa chọn cho người dân trong sử dụng các dịch vụ y


10
tế và thông qua sự lựa chọn này sẽ tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh trong việc
cung cấp các dịch vụ y tế. Cần nhấn mạnh: Phát triển dịch vụ y tế ngoài công
lập không ñồng nghĩa với tư nhân hóa ngành y tế; (3i) Phải giải quyết tốt mối
quan hệ của quản lý nhà nước và phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các
cơ sở y tế ngoài công lập. Bất luật trong hoàn cảnh nào, và dù cho huy ñộng
sự tham gia ñông ñảo của các tầng lớp và ñoàn thể, tổ chức xã hội ñến mức
nào ñi nữa thì Nhà nước vẫn cần ñóng vai trò ñề xuất những chủ trương và
chính sách trong chăm sóc sức khỏe ñể hướng sự nghiệp chăm sóc sức khỏe
ñi ñúng ñường hướng do thể chế chính trị ñã ñề ra (ñối với nước ta ñó là công
bằng, hiệu quả và phát triển). Nhà nước cần ñóng vai trò chủ ñạo trong ñầu tư
và ñiều phối các nguồn ñầu tư trong chăm sóc sức khỏe. Nhà nước còn thực
hiện chức năng thanh tra và kiểm tra, làm cho các hoạt ñộng chăm sóc sức
khỏe ñi ñúng trong các hành lang pháp lý. Bất luận trong tình huống nào, Nhà
nước không thể buông rời công tác quản lý trong chăm sóc sức khỏe; (4i) cần
ñề ra và nhận thức ñúng mục tiêu ưu tiên của chủ trương phát triển dịch vụ
khám chữa bệnh của các cơ sở y tế ngoài công lập trong giai ñoạn hiện nay.
Chủ trương phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế ngoài công
lập là một chủ trương của Nhà nước nhằm phát huy tiềm năng trí tuệ và vật
chất trong nhân dân, huy ñộng toàn xã hội tham gia sự nghiệp bảo vệ chăm
sóc sức khỏe nhân dân. Tạo ñiều kiện ñể toàn xã hội ñược tiếp cận và sử dụng
các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ngày càng cao. Tuy vậy, trong mục tiêu chung
ñó cần xác ñịnh mục tiêu ưu tiên cho giai ñoạn hiện nay. Có như vậy mới có
các giải pháp tập trung, tránh dàn trải và tránh quên nhiệm vụ ưu tiên.

Phát triển dịch vụ khám chữa bệnh các cơ sở y tế ngoài công lập phải
trú trọng phát triển nguồn nhân lực cho khu vực này (Nguyễn Thị Kim Tuyến
(2008)). Thiếu cán bộ y tế là một trong khó khăn về xã hội hoá công tác chăm
sóc sức khoẻ nhân dân. Ưu tiên hiện nay của ngành y tế là phải tăng cường


11
nguồn nhân lực. Do thời gian ñào tạo một bác sỹ mất tối thiểu là 6 năm, ra
trường phải thực tập 2 năm nữa và ñể trở thành bác sỹ giỏi phải mất 10 năm
nữa. Do ñó phải tăng cường khả năng ñào tạo nguồn nhân lực cho ngành y cả
về chất lượng và số lượng, ñổi mới chính sách cho cán bộ không chỉ cho cơ
sở công lập mà còn cho ngoài công lập.


12
CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ
KHÁM CHỮA BỆNH
1.1. NHỮNG VẤN ðỀ CHUNG VỀ DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH
1.1.1. Quan niệm về dịch vụ khám chữa bệnh
Dịch vụ là kết quả của quá trình thực hiện các hoạt ñộng tương tác giữa
người cung cấp dịch vụ và khách hàng ñể ñáp ứng một nhu cầu nào ñó của
người tiêu dùng. Một dịch vụ chỉ tồn tại khi tạo ra ñược niềm tin và uy tín ñối
với khách hàng. Dịch vụ ngày càng phát triển và ñóng một vai trò ngày càng
quan trọng trong mỗi quốc gia, theo ñúng xu thế phát triển dài hạn của kinh tế
thế giới.
Dịch vụ khám chữa bệnh là kết quả của quá trình thực hiện hoạt ñộng
tương tác giữa người cung cấp dịch vụ - cơ sở khám chữa bệnh và khách hàng
- bệnh nhân ñể ñáp ứng nhu cầu về sức khoẻ như: Khám bệnh, chữa bệnh,

phòng bệnh, giáo dục sức khoẻ, tư vấn sức khoẻ. Các dịch vụ này do các cơ
sở y tế công cộng (trạm xá các cơ quan, trạm y tế xã, trung tâm y tế
huyện/quận, các cơ sở y tế tuyến tỉnh và trung ương) và các cơ sở y tế ngoài
công lập (phòng khám, bệnh viện tư, hiệu thuốc…) cung cấp. Có quan niệm
cho rằng dịch vụ khám chữa bệnh là hàng hoá y tế song không ñược sử dụng
vì dễ bị lợi dụng ñể biện minh cho hoạt ñộng y tế kiếm lời, trái ñạo ñức của
thầy thuốc. Tuy nhiên, trên thực tế các dịch vụ khám chữa bệnh vẫn ít nhiều
mang tính chất của hàng hoá: có nhu cầu, có người cung cấp và người sử
dụng dịch vụ phải trả tiền (có thể người trả tiền là cá nhân, có thể là tập thể,
Nhà nước).
1.1.2. Vai trò của sự phát triển dịch vụ dịch vụ khám chữa bệnh
công lập
Thực tế hoạt ñộng cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh ở các nước ñang


13
phát triển nói chung và Việt Nam nói riêng những năm qua ñã cho thấy, sự cải
thiện hệ thông cung cấp dịch vụ y tế công lập ñã tăng khả năng tiếp cận dịch
vụ y tế của người dân. Dịch vụ khám chữa bệnh công lập ñược mở rộng và cải
thiện dịch vụ ñã ñáp ứng ñược các nhu cầu khám chữa bệnh, ñồng thời cũng
giúp cho người dân có nhiều sự lựa chọn hơn tùy thuộc vào mức ñộ của bệnh
và khả năng tài chính. Nhờ phân bố cơ sở dịch vụ y tế công lập rộng khắp nên
nhiều bệnh nhân nghèo có thể tiếp cận các dịch vụ này mà không ñi lại xa và
phải trả chi phí ñi lại không cần thiết. Khu vực Y tế này cũng có tác ñộng lên
toàn bộ hệ thống y tế trong ñó có khu vực ngoài công lập, tạo ra sự cạnh tranh
lành mạnh, thúc ñẩy phải cải thiện chất lượng phục vụ, nâng cao y ñức, nâng
cấp trang thiết bị và cơ sở vật chất, áp dụng công nghệ cao trong chấn ñoán và
ñiều trị.
Xét về từng phương diện, cơ sở y tế công lập ñóng một vai trò quan
trọng ñối với sự phát triển của nền y tế Việt Nam và bảo ñảm hoàn thành tốt

nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe cho nhân dân trên các mặt sau:
(i) ðóng góp tích cực vào thỏa mãn nhu cầu khám chữa bệnh ban ñầu,
tư vấn sức khỏe, chăm sóc y tế... Với ñội ngũ cán bộ y tế công lập có chất
lượng ñã góp phần tham gia phát hiện dịch bệnh sớm ở cơ sở, phòng chống
dịch và thực hiện các chương trình y tế quốc gia.
(ii) ðáp ứng ñược việc khám chữa bệnh cho một số lớn người bệnh nhất
là vùng nông thôn, vùng sâu vùng xã và giải quyết ñược nhiều trường hợp
phải sử dụng kỹ thuật cao.
(iii)

Các cơ sở cung cấp dịch vụ y tế công lậ cấp xã phường góp phần

giải quyết nhanh những trường hợp mắc bệnh thông thường như cảm, cúm,
nhức ñầu, ñau bụng… Những bệnh mà người dân cần có sự phục vụ nhanh,
tiện lợi, ñỡ tốn kém thời gian, tiền bạc.
(iv)

ðáp ứng những nhu cầu thiết yếu của người dân ở cộng ñồng, tạo


14
ra những ñiều kiện thuận lợi cho họ trong chăm sóc sức khỏe, bảo vệ và nâng
cao sức khỏe cộng ñồng.
(v) Tạo ra áp lực cạnh tranh ñể buộc các cơ sở khám chữa bệnh ngoài
công lập cũng như các thành phần kinh tế khác phải không ngừng cải tiến
cung cách phục vụ, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh cho nhân dân.
1.1.3. ðặc ñiểm của dịch vụ khám chữa bệnh
ðặc ñiểm dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế công lập gắn với
ñặc ñiểm của các cơ sở này. Do ñó chúng ta phải bắt ñầu từ ñặc ñiểm của các
cơ sở y tế ngoài công lập, nó bao gồm:

(i) Các cơ sở y tế công lập phân bố gần dân, rộng khắp ở mọi khu vực:
Thành thị, nông thôn, hải ñảo, miền núi… ñể ñảm bảo phục vụ chăm sóc sức
khỏe nhân dân kip thời, hiệu quả và công bằng. Dù gì thị dịch vụ khám chữa
bệnh về cơ bản vẫn là dịch vụ công quan trọng ñược nhà nước cung ứng mặc
dù xã hội hóa y tế ngày càng rộng. Không phải khu vực, vùng nào y tế ngoài
công lập cũng có thể vươn tới ñể cung cấp dịch vụ trong ñiều kiện phải có lãi.
Vai trò của nhà nước phải giải quyết vấn ñề này.
(ii) ðược xây dựng theo hướng dự phòng chủ ñộng và tích cực: Mạng
lưới cung cấp dịch vị khám chữa bệnh công lập phân bổ rộng và ở tật cả các
khu vực kể cả vùng sâu vùng xa ngoài việc thực hiện khám chữa bệnh còn lập
làm tham mưu tốt công tác vệ sinh môi trường: ăn, ở, sinh hoạt lao ñộng. Tổ
chức công tác phòng chống dịch, phòng chống các bệnh xã hội, bệnh nghề
nghiệp, bệnh thường lưu hành ở ñịa phương.
(iii)

Các cơ sở y tế công lập ñược xây dựng phù hợp với phân tuyến

kỹ thuật, tức là các cơ sở này phải ñảm bảo:
• Quy mô cơ sở y tế hợp lý (giường bệnh/bệnh viện tỉnh, huyện…)
• ðủ cán bộ y tế về số lượng và chất lượng (loại cán bộ, trình ñộ
chuyên môn)


15
• ðủ diện tích sử dụng.
• ðủ trang thiết bị y tế thông thường và hiện ñại ñể thực hiện những
kỹ thuật ñiều trị theo tuyến quy ñịnh, tính ñến khả năng sử dụng trang thiết bị
của nhân viên y tế tại cơ sở y tế.
(4i) ðảm bảo không ngừng nâng cao chất lượng phục vụ phù hợp với
tình hình hiện tại và phát triển trong tương lai: các cơ sở phải thường xuyên

ñáp ứng:
• Trình ñộ chuyên môn.
• Nghiên cứu và ứng dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật tiên tiến.
• Trình ñộ quản lý của ngành y tế
• Thực hiện hạch toán kinh tế, thực hành tiết kiệm.
Các dịch vụ khám chữa bệnh có các ñặc ñiểm sau:
Cũng như các loại hình dịch vụ khác, dịch vụ khám chữa bệnh có ñặc
ñiểm sau: (i) Tính chất vô hình của dịch vụ: Dịch vụ xuất hiện ña dạng nhưng
không tồn tại ở một mô hình cụ thể như ñối với sản xuất hàng hoá; (ii) Tính
chất ñúng thời ñiểm và không thể dự trữ, không thoả mãn hai ñiều kiện này
dịch vụ trở nên không có giá trị; (iii) Do phụ thuộc quá nhiều yếu tố: Không
gian, thời gian, trạng thái tâm lý, hoàn cảnh của các bên tham gia... nên chất
lượng dịch vụ mang tính chất không ñồng ñều; (iv) Do tính chất không thể
dự trữ và không ñồng ñều nên gặp khó khăn trong việc tiêu chuẩn hoá dịch
vụ. Tuy nhiên vẫn có thể xác ñịnh ñược một mức ñộ phục vụ nhất ñịnh nào
ñó; (v) Dịch vụ không thể tồn tại ñộc lập mà gắn liền với người tạo dịch vụ.
Khác với hàng hoá, dịch vụ là sự gắn chặt song hành giữa dịch vụ với người
tạo ra dịch vụ; (vi) Chính từ sự yêu cầu của người sử dụng mà dịch vụ hình
thành và quá trình tạo ra dịch vụ cũng chính là quá trình tiêu dùng dịch vụ. ðó
là sự ảnh hưởng mật thiết của người tiêu dùng tới sự tồn tại của dịch vụ.
Tuy nhiên, không giống các loại dịch vụ khác, dịch vụ khám chữa bệnh


16
có một số ñặc ñiểm riêng, ñó là:
- Mỗi người ñều có nguy cơ mắc bệnh và nhu cầu chăm sóc sức khoẻ ở
các mức ñộ khác nhau. Chính vì không dự ñoán ñược thời ñiểm mắc bệnh nên
thường người ta gặp khó khăn trong chi trả các chi phí khám chữa bệnh không
lường trước ñược.
- Dịch vụ khám chữa bệnh là loại hàng hoá mà người sử dụng (người

bệnh) thường không tự mình lựa chọn ñược mà chủ yếu do bên cung ứng (cơ
sở y tế) quyết ñịnh. Nói một cách khác, ngược lại với thông lệ “Cầu quyết
ñịnh cung” trong dịch vụ khám chữa bệnh “Cung quyết ñịnh cầu”. Cụ thể,
người bệnh có nhu cầu khám chữa bệnh nhưng ñiều trị bằng phương pháp
nào, thời gian bao lâu lại do Bác sĩ quyết ñịnh. Như vậy, người bệnh chỉ có
thể lựa chọn nơi ñiều trị, ở một chừng mực nào ñó, bác sĩ ñiều trị chứ không
ñược chủ ñộng lựa phương pháp ñiều trị.
- Dịch vụ khám chữa bệnh là loại hàng hoá gắn liền với sức khoẻ, tính
mạng con người nên không giống các nhu cầu khác, khi bị ốm, mặc dù không
có tiền nhưng người ta vẫn phải mua (khám chữa bệnh) ñây là ñặc ñiểm ñặc
biệt không giống các loại hàng hóa khác.
- Dịch vụ khám chữa bệnh nhiều khi không bình ñẳng trong mối quan
hệ, ñặc biệt trong tình trạng cấp cứu: Không thể chờ ñợi ñược và chấp nhận
dịch vụ bằng mọi giá.
- Bên cung cấp dịch vụ có thể là một tổ chức hay cũng có thể là một cá
nhân. ðể ñược là bên cung cấp dịch vụ y tế thì phải có giấy phép hành nghề
theo quy ñịnh của Nhà nước.
1.2. NỘI DUNG PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH CÔNG
LẬP
1.2.1. Khái niệm về phát triển dịch vụ khám chữa bệnh công lập
Phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế công lập sẽ là quá