Những nẻo đường hà nội

NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
1




Mc lc

Chûä "hâng" gúåi cẫm ..................................................................................2
Bâi thú ấo dâi ............................................................................................8

Hûúng àïm Hâ Nưåi.................................................................................12

Ngộ Hâ Nưåi ..............................................................................................16

Mûa trïn phưë...........................................................................................21
Hâ Nưåi m sûúng ....................................................................................25
Cêy xanh nết riïng Hâ Nưåi....................................................................30
Tiïëng hoa .................................................................................................33

Mêëy nễo ngoẩi ư ......................................................................................37

Quâ Hâ Nưåi vâ ngûúâi Hâ Nưåi ùn quâ....................................................42

Hoa sûäa....................................................................................................55
Cưëm Vông.................................................................................................59
Cêy quanh hưì Gûúm...............................................................................65



NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI

2




Chûä "hâng" gúåi cẫm
Hâ Nưåi ba mûúi sấu phưë phûúâng, mưỵi phưë lâ mưåt phûúâng hay
mưỵi phûúâng lâ mưåt phưë? Khưng hùèn thïë. Búãi mưỵi nghïì côn giûä lẩi
trïn tïn phưë Hâ Nưåi nay àậ qua bao thay àưíi, côn àïën hún sấu mûúi
phưë bùỉt àêìu bùçng chûä Hâng nhû Hâng Àâo, Hâng Tre, Hâng Sùỉt,
Hâng Mânh, Hâng Bn, Hâng Bê... trong hún ba trùm sấu mûúi phưë
ca Hâ Nưåi hiïån nay.
Hâ Nưåi lúán lïn khưng ngûâng. Gûúng mùåt tûâng phưë ngây mưỵi àưíi
thay vâ hùèn trong lông nố, trong lông mưỵi phưë, trong lông mưỵi cùn
nhâ vâ mưỵi con ngûúâi Hâ Nưåi. Cåc àúâi lâ mưåt dông sưng chẫy ài bêët
têån, mang lúáp lúáp ph sa múái bưìi àùỉp vâo cåc àúâi mònh. Cố nhûäng
phưë ngun cố chûä Hâng nhûng àậ àûúåc mang tïn múái nhû Hâng Cỗ
(Trêìn Hûng Àẩo), Hâng Àêỵy (Nguỵn Thấi Hổc), Hâng Giô (Bâ Triïåu
phđa trïn), Hâng Lổng (Àûúâng Nam Bưå rưìi Lï Dín), Hâng Nêu
(Trêìn Nhêåt Dåt), Hâng Kên, (Quang Trung), Hâng Bưåt (Tưn Àûác
Thùỉng) v.v...
Trong k ûác ca nhûäng ngûúâi Hâ Nưåi, mưåt cùn nhâ, mưåt gốc
phưë, mưåt gưëc cêy, cố khi chó lâ mưåt êm thanh, mưåt lân hûúng, mưåt
mâu sùỉc... cng hiïån lïn bao hònh ẫnh thên u, gúåi cẫm.
Àûúng nhiïn cấi múái phẫi sinh ra, phẫi vûún lïn, cấi c phẫi
nhûúâng chưỵ. Mùng thay tre. Con sưng tiïëp nhêån nhûäng dông sëi.
Nhûng cêy mùng chúá qụn bi tre àậ ưm êëp che chúã mònh. Dông sưng
hònh thânh sao àûúåc nïëu khưng cố nhûäng con sëi cêìn c nùm thấng
trong rûâng sêu im vùỉng? Ngûúâi Hâ Nưåi hưm nay ài quanh Hưì Gûúm,
ài vông Hưì Têy, ài thuìn trïn hưì Thưëng Nhêët, thẫ hưìn trïn àûúâng

Thanh Niïn cố hoa phûúång hoa ban tđm (côn gổi lâ cêy mống bô), vâo
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
3

bẫo tâng Hưì Chđ Minh, ngùỉm vûúân hưìng àûúâng Bùỉc Sún, ra Àiïån
Biïn nhòn lẩi Cưåt Cúâ cưí kđnh, vông vïì chúå Àưìng Xn, rệ ra búâ sưng
Cấi cố cêìu Chûúng Dûúng, bûúác lïn con àï xanh... cố bao giúâ qụn
àûúåc nhûäng tïn phưë thên thûúng, gúåi nhúá cẫ mưåt thúâi xa xûa oanh
liïåt vâ trûä tònh.
Hâ Nưåi cố nhûäng nghïì cưí truìn, cố àấm, cố phûúâng, cố nhûäng
mốn ùn thanh lõch, nhûäng cẫnh trđ thú mưång vâ cẫ nhûäng niïìm vui
mưåc mẩc giẫn dõ ca mưåt vng qụ Bùỉc Bưå.
Hâng Bâi khưng côn lâ bâi lấ, tam cc, tưí tưm cố nhûäng cêy xe
hưìng, tõnh vâng xët hiïån trïn ưí rúm nhûäng ngây tïët êëm cng trong
bao gia àònh, nhûäng cêy bất sấch, cûãu vẩn mâ cêu ca dao àậ phẫi
thưët lïn: "Lâm trai biïët àấnh tưí tưm, ëng trâ mẩn hẫo, xem nưm
Thy Kiïìu" lâ ba cấi th, ba sûå lõch lậm mưåt thúâi; nhûäng qn bâi àậ
thânh k niïåm in trong k ûác bao thïë hïå. Nay úã àêy cố trûúâng Trûng
Vûúng, nhâ triïín lậm, hiïåu bấn sấch khoa hổc, bấn bùng nhẩc, cố cûãa
hâng bấch hốa lúán nhêët Th àư.
Hâng Bẩc khưng côn nhûäng cư gấi kiïu k kiïíu cưng cha cêëm
cung, ùn cấi giấ àưỵ cng phẫi ngùỉt lâm àưi, cấi phưë tûâng sẫn xët
nhûäng vông, xuën, kiïìng vâng cho lúáp giâu sang, sẫn xët nhûäng
àưi khun vâng vâ tđch bẩc cho cư dêu vïì nhâ chưìng, cho nhûäng
vng xa vïì kinh k kễ chúå sùỉm cûúái; chó côn rẩp Tưë Nhû c (rẩp
Chng Vâng-Vùn Lang) núi sinh ra Trung àoân Th àư bêët tûã trong
nhûäng ngây khấng chiïën oanh liïåt ca Liïn khu Mưåt nùm 1946.
Nhâ cư Bế T àậ thay àưíi hoân toân, khưng côn ai nhúá àïën nûäa,
àònh Hâng Bẩc cng hoang tân, nhûäng ngûúâi thúå bẩc Chêu Khï
(Cêím Bònh Hẫi Hûng) cố àònh thúâ riïng, nay lang bẩt ài àêu, hiïåu

thëc cam cố Con Hûúu, côn àêëy, nhûng em bế nâo côn ùn thûá thëc
cam êëy (cố àïën bưën nùm hiïåu cng cố Con Hûúu, cng húi phiïìn).
Hâng Chëi tûâng cố nhûäng bậi chëi bẩt ngân àïí chùn àân voi
cho nhâ vua ph cha, nay lâ mưåt phưë dâi cêy xanh rúåp bống, nhûäng
biïåt thûå n lùång nhû vêìng trấn trêìm tû trong tõch mõch. Cấi mâu
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
4

xanh àêët bậi êëy mêët ài chùng? Khưng, nố lẩi hưìi sinh trong mâu lấ
hai bïn àûúâng cêy, àïí xn vïì, ống ẫ, tú non, tẩo ra cấi mấi nhâ xanh
ca th àư rêët Hâ Nưåi. Tr súã Hưåi Ph nûä lc nâo cng cố bống cêy
dõu mất, cấi dõu mất ca cêy hay ca ngûúâi ph nûä Viïåt Nam? Bân
tay nâo khếo lếo, têm hưìn nâo giâu rung àưång, àïí àậ tûâ mưåt ưëng tre,
mưåt quẫ bêìu khư, mưåt miïëng da rùỉn... tẩo ra cêy nhõ cêy hưì nhêët lâ
cêy àân bêìu bêët h.
Hâng Àân hùèn mưåt thúâi nấo nhiïåt nhûäng giai nhên tâi tûã, nghïå
sơ àïën so dêy, nùỉn phđm. Nhûäng trấi tim êëy àậ ra ài nhûng tâi hoa
côn lẩi vúái àêët nûúác nghòn nùm vùn vêåt.
Hùèn hổ cng àậ quấ bûúác tẩt sang Hâng Quẩt bïn cẩnh àïí thûãa
cấi quẩt thûúác, chiïëc quẩt tđm trang kim, chiïëc quẩt gưỵ àân hûúng
thoẫng giố thúm, chiïëc quẩt gưỵ trêìm ngâo ngẩt, khiïën u cấi quẩt
u cẫ ngûúâi cêìm quẩt, nối nhû nûä sơ Xn Hûúng: "Mûúâi bêíy hay lâ
mûúâi tấm àêy Cho ta u dêëu chùèng rúâi tay...
... u àïm chûa phó lẩi u ngây..." Quẩt tẩo ra giố mất, quẩt
côn che nûãa mùåt hoa cho khỗi rấm mấ hưìng trûa nùỉng, lâm dun
cho tao nhên...
Hâng Nốn sao lẩi khưng tûâng tùång liïìn anh liïìn chõ àêët Kinh
Bùỉc nhûäng chiïëc nốn thng quai thao àïí: "u nhau gûãi nốn cho
nhau Vïì nhâ dưëi mể qua cêìu giố bay..." Nhûäng chiïëc nốn êëy àậ úã lẩi
mậi mậi vúái cêu ca say àùỉm lông ngûúâi, trûúâng tưìn vúái dên tưåc tâi hoa

vâ tha thiïët.
Hâng Khay cố nhûäng ngûúâi thúå khẫm trûá danh. Tûâ mẫnh gưỵ
àún sú, tûâ chiïëc vỗ con trai chùèng giấ trõ gò, hổ àậ tẩo ra nhûäng tấc
phêím thûåc sûå, ống ấnh, bẫy sùỉc cêìu vưìng; nhûäng àûúâng nết, phong
cẫnh, tûúãng nhû àang hiïín hiïån trûúác mùỉt mâ ta àang bûúác vâo àố
trïn àoẩn àûúâng ta àang ài dẩo. Bïën sưng Nhõ Hâ xûa côn ùn sêu vâo
àêët liïìn hún bêy giúâ nhiïìu. Tûâ rûâng ni, theo nhûäng con ngûåa thưì,
nhûäng chiïëc xe thư sú vâ cẫ nhûäng con thuìn lúán... nhûäng c nêu x
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
5

xò nhûng bïìn bó sùỉc mâu dên dậ qụ hûúng àậ vïì àêy àïí nhåm cho
mể cho chõ nhûäng têëm ấo che mưåt nùỉng mêëy sûúng.
Dổc Hâng Nêu xëng Hâng Chơnh, Hâng Mùỉm, Hâng Mëi,
Hâng Tre. Nûúác Mùỉm Nghïå, mëi chúå Cưìn Vùn L, ang chơnh Thưí
Hâ, tre vêìu rûâng Bùỉc... àậ theo nhûäng mẫnh bìm, nhûäng bê nưíi
lïnh àïnh vïì vúái kinh k. Ưi nhûäng con thuìn àậ rong ríi bao dùåm
trûúâng sống nûúác, neo vâo bïën Cêìu Àêët, gûãi cho Hâ Nưåi nhûäng mốn
quâ bïìn chùỉc, nưìng mùån àêåm àâ, àïí mâ nhúá nhau mậi mậi nhû cêu
ca dao: "Gûâng cay mëi mùån xin àûâng..."
Ngûúâi Hâ Nưåi tâi hoa, tao nhậ, hiïëu hổc, Hâng Giêëy, Hâng Bt
côn àố. Nhûäng khoa thi nâo, anh khốa, cêåu t, bấc cûã ài chổn giêëy
bt àïí tung hoânh trïn trûúâng vùn trêån bt. Cấi "cưng danh xa mậ"
êëy tûâng àậ lâm khưí bao ngûúâi, nhûäng anh àưì dâi lûng tưën vẫi, nhûäng
ngûúâi ph nûä ûúác mú vộng anh ài trûúác vộng nâng theo sau, li ci cẫ
mưåt àúâi cho tíi trễ trưi qua lc nâo khưng biïët.
Tuy nhiïn chng ta cng tûå hâo côn lûu lẩi àûúåc nhiïìu ấng thú
vùn thiïn cưí k tâi, nhûäng tíi tïn côn khùỉc àêìy trïn hún tấm chc
têëm bia àấ núi Vùn Miïëu kia.
Côn cåc àúâi thûúâng ca ngûúâi dên lao àưång vúái nhûäng nhu cêìu

khưng thïí thiïëu àûúåc thò àậ cố Hâng Gẩo, Hâng Cấ, Hâng Àûúâng,
Hâng Khoai, Hâng Àêåu, Hâng Dêìu, Hâng Bưåt (Tưn Àûác Thùỉng).
Mën sùỉm sûãa thò lïn Hâng Bất Àân, Bất Sûá, Hâng Àa (Ngư Sơ
Liïn).
Cha giâ mể hếo cêìn mưåt cưỵ ấo thò àậ cố Hâng S gêìn kia. Thấng
chđn thấng mûúâi giúã trúâi, àau cẫ xûúng cưët, mốn rûúi ca vng Hẫi
Àưng (Hẫi Dûúng Hẫi Phông ngây nay) àưí vïì kinh k khưng đt. Khen
ai lâ ngûúâi àêìu tiïn àậ biïët chổn vỗ qut lâm gia võ cho mốn chẫ rûúi,
quẫ lâ tâi tònh, quẫ lâ nghïå thåt. Cấi lûúäi con ngûúâi tinh tïë àïën thïë
lâ cng.
Hâng Rûúi cng lâ núi hổp chúå hoa ngây tïët. Cư gấi ài mua hoa,
cânh àâo hay cânh mêån, nhấnh hẫi àûúâng hay bưng vẩn thổ, cư cố
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
6

thïí sùỉm thïm gûúng lûúåc mâ àiïím trang cho thïm nhan sùỉc, cho àểp
cẫ ma xn, cố Hâng Lûúåc àố.
Hâ Nưåi cố mưåt cấi dưëc khấ cao. Àố lâ Hâng Than. Cấi thúâi chûa
cố àiïån, chûa cố than àấ, than quẫ bâng, hùèn úã àêy ln ln bêån rưån
nhûäng hâng bấn than hoa àïí thúm lûâng võ chẫ nûúáng, àïí êëm nưìng
nhûäng lưìng êëp, àïí thanh tao nhûäng chến trâ ca cấc c àưì trong
sûúng súám. Sau nây, Hâng Than côn nưíi tiïëng vúái mốn bấnh cưëm
ngon lẩ thûúâng, mưåt mốn quâ àùåc biïåt, chó Hâ Nưåi múái cố tâi lâm
ngon àïën thïë. Cưëm xanh biïëc, nhên àưỵ xanh vâng hûúm, ci dûâa
trùỉng tinh, àiïím vâi viïn hẩt sen nhûâ túi; àûúåc gối trong lấ chëi
tûúi, lẩi mưåt mâu xanh ống chët ca qụ hûúng àưìng bậi, båc chùåt
bùçng chiïëc lẩt àỗ cấnh sen, gúåi ma cûúái chan chûáa ên tònh. "Nùçm
àêët vúái chõ hâng hûúng"...
Hâng Hûúng cư hâng, ngûúâi thúm tho gưỵ hoâng àân, thoẫng
mi xẩ, phẫng phêët hûúng trêìm... Tïët, ngây giưỵ mâ khưng cố hûúng

sao côn gổi lâ tïët, lâ giưỵ? Ngưi cha cưí Viïåt Nam, ngưi àònh lâng
trang nghiïm sao cố thïí thiïëu àûúåc nhûäng nến hûúng àen, nhûäng
cån hûúng vông, nhûäng cêy hûúng sâo thùỉp mưåt ngây chûa hïët, phưë
Hâng Hûúng tuy nhỗ nhûng thûåc sûå lâ mưåt phưë mang lẩi cấi cêìn
thiïët cho Hâ Nưåi, cho cẫ vng vïì àêy mâ mua mâ cêët, mưåt cấi dun
riïng vêåy.
Mâu sùỉc ống ấnh trong chiïëc thùỉt lûng hoa l, hoa àâo, hưì thy,
thiïn thanh, dẫi ëm àỗ, ấo àưíi vai nêu non... cûá phêëp phúái lïn trïn
phưë Hâng Àâo, nhêët lâ nhûäng ngây phiïn chúå tú. Cấc thûá la tú tûâ
Ba La Trinh Tiïët ca tónh Àú, ca Àưìng Tónh Hụ Cêìu ca tónh
Bùỉc... mang àïën.
Côn Hâng Vẫi thêm lâ núi ài vïì ca ngûúâi dên ấo vẫi. Cư gấi
Àònh Bẫng, Cêìu Lim mùåc vấy cûãa vộng cẩp àiïìu mang vẫi vïì àêy
nhåm hóåc trẫ cho khấch hùèn tûâng lâm xao xuën bao châng trai
kinh thânh.
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
7

Trung thu, tiïëng trưëng ïëch rưån râng. Trûúâng hổc nâo cêìn bûng
lẩi mùåt trưëng da trêu àïí kõp khai trûúâng, àònh lâng nâo cêìn mưåt chiïëc
trưëng àệi àïí vâo àấm giïng hai, Hâng Trưëng sùén sâng chúâ àốn. Phưë
nây àïën nay vêỵn côn mêëy nhâ cố nghïì lâm trưëng cưí truìn, dûång
tang trưëng, thåc da, lïn mùåt trưëng... àïìu bùçng phûúng phấp th
cưng nhûng chiïëc trưëng hâng chc nùm vêỵn kïu vang, khưng hỗng.
Hâ Nưåi àậ sưëng gêìn ngân nùm dûúái chïë àưå vua quan. Cố bao cấi
àểp vâ cng cố bao cấi phẫi mêët ài nhûúâng cho cấi múái.
Hâng Lổng (phưë Lï Dín) cố ga Hâng Cỗ têëp nêåp ngây àïm,
àốn vâ àûa nhûäng con tâu Nam Bùỉc, ra cẫng Hẫi Phông, lïn tónh cố
chê ngon nưíi tiïëng Thấi Ngun...
Vúái trïn sấu mûúi phưë mang chûä Hâng, vễ xa xûa chûa hïët,

Hâng Mânh vêỵn lâm mânh. Hâng Hôm vêỵn àống hôm, va li gưỵ, Hâng
Thiïëc lâm thng tưn, ưëng mấng, cùỉt kđnh, lâm àưì chúi trung thu cho
trễ, chó tiïëc àưì chúi đt thay àưíi, khưng theo kõp sûå phất triïín ca xậ
hưåi vâ lúán nhanh ca têm l thiïëu nhi. Hâng Mậ vêỵn lâm àên lưìng
hoa giêëy. Hâng Bưng vêỵn côn nhiïìu nhâ lâm cưët chùn bưng. Bïn cẩnh
àố nhiïìu phưë mang tïn c nhûng khưng côn mưåt ai lâm nghïì c êëy
nûäa: Hâng Gâ, Hâng Cấ, Hâng Gai, Hâng Bn, Hâng Cốt, Hâng Bưì...
Vêỵn cẫm àưång khi bûúác chên àïën nhûäng khu nhâ khêëp khïính
nhû tranh Bi Xn Phấi: Hâng Cên, Hâng Chó, Hâng Chai, Hâng
Hânh, Hâng Bê, Hâng Giêëy, Hâng Vưi, Hâng Chấo...
Thïë k hùm mưët sùỉp àïën, chûa hònh dung nưíi nhûäng àưíi thay.
Nhûäng con ngûúâi vûâa sinh ra trong thêåp k cëi nây sệ lâm ch àêët
nûúác, lâm ch Hâ Nưåi. Hổ thêåt lâ hẩnh phc. Hổ sệ sung sûúáng hún
chng ta, vûâa àểp lông hún chng ta cng nhû chng ta sung sûúáng
hún cha ưng chng ta xûa.
Qua nhûäng chûä Hâng, ta câng u Hâ Nưåi hún, u nhû u
mấu thõt mể cha cho, búãi chđnh àố lâ mưåt trong nhûäng khđa cẩnh ca
nïìn vùn hốa Viïåt Nam tûâ bưën nghòn nùm.
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
8




Bâi thú ấo dâi

Àậ cố khưng đt ngûúâi nûúác ngoâi ngẩc nhiïn àïën sûäng súâ trûúác
vễ àểp k diïåu ca têëm ấo dâi Viïåt Nam, mùåc d úã nûúác hổ, ngûúâi
ph nûä cng cố nhûäng bưå ấo vấy dên tưåc thïu rua vúái nhiïìu vễ àểp.
Mưåt nết dun dấng nhû mêy thu mú hưì hay cấi àểp lưång lêỵy

ca ngây hê chối chang hoa phûúång cố giố lưång xâo xẩc ngổn àïì. Khố
mâ nối àûúåc niïìm bay nhê nhể ca tâ ấo tđm bïn hưì hay vễ lêng lêng
ca mâu ấo trùỉng nhû tung àa trong sùỉc xanh cêy lấ.
Ngay giûäa cấi ưìn âo têëp nêåp àua chen, tâ ấo dâi nhû hoa cng
mang lẩi sûå thanh thẫn nhû sau mưåt tiïëng thúã dâi. Dấm àoấn chùỉc
khưng mưåt cư gấi Viïåt Nam nâo lẩi khưng sung sûúáng àûúåc mùåc têëm
ấo dâi trong ngây hưåi, ngây lïỵ, ngây tïët vâ nhêët lâ ngây bûúác xëng
chuën àô hẩnh phc, khệ ci xëng nhòn tâ ấo dâi mâ móm cûúâi e lïå
vâ sung sûúáng hưìi hưåp bïn ngûúâi u àậ thânh ch rïí ngûúång ngng.
Vâ cng dấm àoấn chùỉc rùçng khưng mưåt ngûúâi àân ưng nâo d
cûåc tẫ hay cûåc hûäu, d àang u hay trấi tim àậ rẩn vúä bao lêìn, lẩi
khưng ûa thđch tâ ấo dâi, khưng ngùỉm cấi àểp àang chêåp chúân phđa
trûúác nhû cấnh bûúám trong giêëc mưång Trang Chu, àïí vïì àïën nhâ bïn
ngûúâi vúå thy chung vêỵn côn bẫng lẫng bống hònh ca cêu thú bêët
chúåt êëy lâm xao xuën.
Têëm ấo dâi Viïåt Nam khưng hùèn hưm nay múái cố. Chùèng qua
nố bõ bỗ qụn, bõ àấnh rúi trong dơ vậng. Song thûåc ra nố àûúåc sinh ra
tûâ dơ vậng àêìy vùn hiïën ca dên tưåc ta àïën ngân àúâi, kïí cẫ nhûäng thïë
k cố kễ mën àưìng hốa dên ta bùçng nhûäng têëm "ấo khấch". C
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
9

chng ta, bâ chng ta, mể chng ta tûâng chùèng mùåc ấo dâi àố û? Cấi
ấo nùm thên, tûá thên bng tâ hay thùỉt vẩt, cấi ấo múá ba, múá bẫy àưíi
vai hóåc khưng àưíi vai ài cng vúái vấy sưìi hóåc qìn lơnh tđa... àậ vâo
ca dao, thânh cêu vđ, nïn hònh ẫnh ca nết ùn dấng mùåc thanh nhậ,
hâo hoa, nïìn nậ.
Cố thûá hn chûúng nâo tùång cho tấc giẫ cấi ấo àưíi vai. Nưëi vai
nhûng lẩi so le, mưåt àûúâng gêëp khc, tẩo mẫnh hònh khưng àùng àưëi
nhûng ûa nhòn, giưëng nhû cấi rùng khïính trïn khn mùåt trấi xoan,

hóåc mưåt bïn lm àưìng tiïìn ca cư gấi dêåy thò. Àêu cố phẫi vò nghêo,
vò ấo rấch vai súân mâ phẫi àưíi vai, giûä lẩi phêìn lânh thay ài phêìn
rấch, mâ chđnh lâ mưåt kiïíu khoe khếo, cấi khếo tay vïì àûúâng kim
mi chó, vïì cấch chổn mâu, vïì sûå cấch àiïåu vâ àố chđnh lâ tâi hoa, lâ
sấng tẩo vêåy.
Thúâi gian d bao thïë k cng khưng bâo môn àûúåc tinh hoa dên
tưåc. Nố cûá sûâng sûäng thấch thûác cng biïën thiïn. Têëm ấo dâi vẫi
rưìng, mưåt thûá vẫi mỗng nhû sa, nhû the, sẫn phêím ca xûá Sún Nam,
rưìi àûúåc nhåm mâu nêu úã cûãa ư Àưìng Lêìm àêët Thùng Long, nïn nố
thânh vẫi Àưìng Lêìm, chiïëc ấo dâi Àưìng Lêìm àậ tưìn tẩi bao thïë hïå.
Tûâng hònh thânh nïëp sưëng ài ra àûúâng, ài ra khỗi nhâ lâ khưng
thïí khưng mùåc ấo dâi, d trùỉng hay àen, hưì thy hay thiïn thanh,
nêu non hay c giâ, d sang hay hên, giâ hay trễ...
Àêët Thùng Long -Hâ Nưåi, ngay cẫ cư bấn bn chẫ rong, chõ cùỉp
thng bấn rao quẫ bûúãi, bấc àưåi chùn bưng ài àưíi, bâ hâng xưi chấo
bấn trûa, chõ thuìn châi tẩm rúâi con thuìn nan lïn bưå bấn múá cấ
múái àấnh àûúåc... Cng phẫi cố têëm ấo dâi trïn thên, thong thẫ thò
bng chng, vưåi vâng thò thùỉt vẩt trûúác, mâ hưëi hẫ hún thò thùỉt vẩt
sau lûng mâ chẩy gùçn cho tiïån. Nùỉng hay mûa cng vêåy. Àêìu nùm
hay sùỉp tïët cng thïë.
Nhûäng nùm ba mûúi ca thïë k nây, têëm ấo dâi àûúåc cấch àiïåu
ài, khưng thùỉt vẩt, khưng àưíi vai mâ thânh ấo tên thúâi. Chûä tên thúâi
àậ mang mưåt nghơa múái, cng nhû chûä cẫi lûúng trong hất cẫi lûúng.
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
10

ấo nhung, ấo gêëm, ấo mònh khư hoa ûúát, ấo lú-muya, ấo cưí thêëp rưìi cưí
cao, tay thng hay tay bố, tay dâi hay tay lûãng... àậ nhiïìu thay àưíi,
nhiïìu "mưët" ty thđch.
Riïng chó hai cấi tâ nhû hai cấnh bûúám, nhû hai dẫi liïỵu bay,

nhû hai lấ thû tònh, nhû hai nưỵi ấm ẫnh têm hưìn nam giúái, nhû linh
hưìn ca chiïëc ấo vâ ca ngûúâi mùåc... lâ vêỵn àûúåc trên trổng giûä
ngun. Nố vêỵn giûä chiïìu dâi gêìn sất gốt àïí cố àâ tung bay, cố khi
nhêëp như nhû sống lûúån, àïí cố àâ vêỵy gổi nhûäng con mùỉt dội theo. ấo
dâi nhung àỗ ài vúái kiïìng vâng, ấo dâi nhung àen cố chỵi hẩt trai
sấng lêëp lấnh, ấo dâi trùỉng cố mấi tốc àen huìn thẫ bng lûãng sau
lûng ấo, ấo tđm hâng Vên cố chiïëc nốn bâi thú ngâ trùỉng... àố lâ sûå
tuåt àónh hâi hôa hay lưång lêỵy khưn cng, cng tûåa nhû têëm ấo
Àưìng Lêìm cố thùỉt lûng hưì thy hay hoa àâo cng vêåy.
Nhûäng ai nay côn sốt lẩi ca thïë hïå nûä sinh trûúâng Àưìng
Khấnh Trûng Vûúng, chiïìu hưì Gûúm khoan thai nhõp bûúác, cùỉp cùåp
trûúác ngûåc, tốc àung àûa sau lûng, côn hai tâ ấo dâi cûá nhû trïu cúåt,
nhû àa nư, nhû vư tònh mâ nghi ngúâ, mâ nhùỉn nh mâ xa xưi... vúái
bao mâu sùỉc tûâ àêåm àïën nhẩt, nhû cung bêåc cêy àân tûâ thêëp àïën cao,
gêìn xa bng bùỉt. Tâ ấo dâi gêìn chêëm gốt nhûäng ngây êëy à sûác
chuån trô cng giố. Mïìm mẩi, uín chuín, run rêíy, lung linh...
hònh nhû àậ lan truìn sang cẫ sống hưì nïn hưì cûá lùn tùn, lan truìn
cẫ vâo têìng lấ nïn cêy lấ cûá rò rêìm, lay àưång.
Cố phẫi lc nây lâ lc hưìn Hâ Nưåi àậ mú mâng nhû bất rûúåu
nïëp sấng mng nùm thấng nùm àưëi vúái cư thiïëu nûä chûa quen men
rûúåu, lâ lc cung àân àậ têëu lïn vúái trấi tim nhẩc sơ, "toan" àậ cùng
trïn giấ vệ trûúác nhâ tẩo hònh, nâng thú àậ ưëp mưåt cấch bđ hiïím vâo
nhâ thú, vâ ma mâng chđn rưå lâm rẩo rûåc ngûúâi gieo cêëy...
Ai gưỵ àấ àïí cố thïí dûãng dûng àûúåc trûúác nết thanh tên àêìy ma
lûåc ca tâ ấo dâi cûá lẫ lûúát nhû sống cẩn mâ bùỉt mêët hưìn ngûúâi êëy,
búãi nố vûâa ngêåp ngûâng lẩi vûâa thấch thûác. Mûúi nùm trúã lẩi àêy, tâ
ấo dâi Hâ Nưåi bõ ngùỉn ài, chó côn trïn àêìu gưëi. Nố khưng côn à sûác
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
11

bay, cố lc chïët cûáng trïn nûãa thên ngûúâi, nhû con bûúám bõ chùåt ct
bưå cấnh rûåc rúä.
Thêåt tiïëc. Tâ ấo dâi vúái chiïìu dâi cêìn thiïët, lâ sûå truìn cẫm
ca àûúâng kim khêu tay, ca nết eo thùỉt àấy, ca sûå múã rưång ca hai
tâ xôe ra bưën phđa. Rt ngùỉn phêìn bay lûúån xôe rưång êëy khấc nâo cùỉt
ài cấi tûúãng tûúång vâ ẫo tûúãng ca nhâ thú.
Ph nûä mùåc ấo dâi chó àểp thïm. Nam giúái cng àûúåc thúm lêy.
Cåc àúâi rûåc rúä lâ àiïìu hùèn ai cng mong mën, cố phẫi khưng húäi
bâi thú ấo dâi?














NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
12




Hûúng àïm Hâ Nưåi

Cố nhûäng ngûúâi thđch ài ng súám àïí dêåy súám thò cng cố
nhûäng ngûúâi cố thối quen ngûúåc lẩi: thđch thûác khuya nïn thûúâng
dêåy mån.
Sấng súám, Hâ Nưåi cố nhûäng nết àểp, vễ nïn thú thò àïm khuya,
Hâ Nưåi cng cố nhûäng àiïìu dïỵ lâm say lông ngûúâi, nhûäng àiïìu nhû
trong mú vâ àưi khi côn nhû mú trong mú nûäa. Nhiïìu ngûúâi cố nhêån
xết Hâ Nưåi lâ thânh phưë xinh àểp, dun dấng. Cố nhûäng khu vûåc
trêìm lùång, cưí kđnh, àêìy vễ thanh bònh tinh khiïët. Àiïìu nhêån xết nây
lâ thûåc tïë vò nố àậ gêy àûúåc êën tûúång tưët àểp vúái nhûäng con
ngûúâi khưng mêëy ûa ưìn âo, ư nhiïỵm, xư bưì. Nết xinh àểp dun dấng
êëy côn àûúåc bònh phûúng lïn trong àïm.
Hâ Nưåi vïì àïm mang mâu ấo khấc, húi thúã khấc, hònh dấng
khấc. Nhêët lâ khi cố nhûäng lân hûúng àêìy k ẫo khiïën Hâ Nưåi nhû
mang mưåt têm hưìn khấc, àêìy vễ trûä tònh thú mưång. Nhûäng mấi nhâ
trùm nùm àậ tûåa vai nhau, r nhau vâo giêëc ng chêåp chúân trûúác
khi gùåp nhûäng giêëc mú hiïån vïì tûâ thúâi con rưìng vâng bay lïn àốn L
Cưng ín, tûâ thúâi con ra vâng nưíi lïn châo Lï Lúåi, tûâ thúâi tiïëng
chng hưì Têy vang khiïën con trêu vâng tûâ phûúng Bùỉc phẫi lưìng
sang àốn con nghế ổ... Nhûäng con àûúâng nhû cng àûúåc thû giận gên
cưët sau mưåt ngây phẫi gưìng lïn toân bưå sûác lûåc dûúái gìng xe hưëi hẫ.
Nhûäng têìng cêy ban ngây xanh biïëc àậ chuín sang mâu thêỵm nhû
nhåm ấnh àïm. Hoa khưng cêìn khoe sùỉc àïí gổi bûúám ong, àïí gổi
mùỉt ngûúâi mâ àậ lâm mưåt viïåc khấc mú mâng hún: tỗa hûúng
vâo bêìu trúâi thanh sẩch.
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
13

Ma nâo Hâ Nưåi cng cố riïng mưåt thûá hûúng àïm, giưëng nhû
ngûúâi ph nûä biïët àiïím trang, mưỵi thúâi àiïím biïët dng mưåt loẩi phêën

son riïng àïí ấnh nùỉng àïí giố mất... hâi hôa cng mâu sùỉc, nêng nhan
sùỉc lïn gêëp nhiïìu lêìn.
Cng khưng hiïíu ma tẩo ra hûúng hay hûúng gổi ma vïì, húäi
Hâ Nưåi mïën u úi. Ma thu lâ ma Hâ Nưåi mang trïn mònh nhûäng
nết u kiïìu diïỵm ẫo nhêët chùng? Cư gấi àậ bûúác qua tíi thiïëu nûä
chûa phất triïín hïët, bûúác vâo tíi thanh niïn rûåc rúä nhûng húi àấng
súå, vâ cư gấi cng chûa bûúác vâo tíi thiïëu ph úã dưëc àưìi bïn kia thêëp
thoấng ấnh tâ. ưi, sùỉc àểp ca tíi vûâa à àưå chđn ca mùån mâ,
àùçm thùỉm, nêy trôn nhû quẫ chđn cêy. Hâ Nưåi ma thu lâ thïë chùng?
Nhâ Hâ Nưåi hổc côn mẫi ài tòm mưåt vùn bia, mưåt viïn àấ lất, mưåt
cën gia phẫ. Côn ngûúâi thú ài tòm gò àố húäi thi nhên?
Ma thu khưng bõ êím ûúát ca mûa phn, khưng bõ nùỉng xếm cẫ
lấ cêy. Cng khưng bõ giố ma àưng bùỉc lâm tï tấi. Lêỵn trong lấ bay
vâng rưåm mùåt àûúâng, lêỵn trong sûúng lam mú hưì trïn mùåt sống...
thúâi tiïët cûá dòu dõu nhû tú chùng, lổc giố cho mất vai ngûúâi, cho dễo
bûúác chên. Lêỵn vâo nhûäng niïìm mï man êëy lâ nhûäng lân hûúng tûâ
àêu àố lan tỗa vâo khưng gian nhû tûâng súåi êm thanh ca cêy vơ cêìm
vư hònh mâ rêët thûåc.
Nhûäng lân hûúng cûá rếo rùỉt qua vôm lấ gêìn xa, qua têìng cêy
thûác ng, qua nhûäng cưng trònh kiïën trc, nhûäng con àûúâng, nhûäng
ngậ tû àêìy hâo hoa thanh lõch. Hoa dẩ húåp nưìng nân trùỉng mët, vûâa
tónh khỗi mưåt cún mưång nưìng nân, khi nhûäng ngổn àên àûúâng sùỉp
thûác dêåy.
Chùèng dïỵ gò tòm thêëy cêy nûãa thùèng nûãa leo êëy, thêëy nhûäng
cânh mïìm cho bưën cấnh hoa mêåp mẩp, cong nhû mống con rưìng
thiïng bđ mêåt. Chó cẫm thêëy àêu àêy núã bưng hoa nhû sûå cố
mùåt ca ngûúâi vư hònh, ngûúâi thđch trô tim êín hiïån, ngûúâi hển hô
vúái ta nhûng côn nêëp vâo chưỵ nâo àïí ta phẫi hưìi hưåp kiïëm tòm. Khu
vûúân biïåt thûå nâo trïn àûúâng Phan Àònh Phng àêìy bđ êín kia cûá xôe
bân tay cố nùm ngốn tay xanh mïìm mẩi àïí tung ra nhûäng con sống

NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
14

hûúng hoâng lan thoẫng nhể, vâ hûúng ngổc lan nhû ngốn tay thấp
bt, trùỉng mët, sùỉc sẫo hún, khiïu khđch hún. Ngộ Tûác Mẩc, Cung
Thiïëu nhi vâ nhûäng núi nâo, cêy hoâng lan mêëy trùm nùm côn bïìn
lông xûác nûúác hoa cho Hâ Nưåi.
Xin nhûäng àưi ngûúâi hậy thy chung àïën bẩc àêìu nïëu mưåt lêìn
àậ sống bûúác dûúái àûúâng thúm hoa sûäa phưë Trêìn Hûng Àẩo, Nguỵn
Du. Hùèn cố ngûúâi khố ng nïëu bïn cûãa sưí cố xôa mưåt cânh sûäa ma
thu.
Cố lệ sûúng thu àậ lêën ất, àậ bùỉt hûúng sûäa chó àûúåc bay
ngang, hóåc sâ xëng thêëp, sûúng thu chiïëm phêìn chiïìu cao? Vò vêåy
mâ hûúng sûäa cûá ûúát àêỵm tốc nhûäng àưi ngûúâi. Àậ cố nhûäng ngûúâi
tâi hoa ca Hâ Nưåi ngúåi ca hoa sûäa bùçng kõch thú, bùçng thú vâ bùçng
nhẩc. Àậ cố nhûäng em bế ra àúâi sau àïm hoa sûäa ca ngûúâi u nhau
say àùỉm vâ trong sẩch. ưi, biïët bao têm hưìn àậ thao thûác khùỉc khoẫi
khi nhúá vïì Hâ Nưåi cố hoa sûäa àïm thu, cố hoâng lan, ngổc lan man
mấc.
D úã phûúng trúâi nâo, hûúng êëy chùèng mêët ài, chùèng tan
ra, mâ nố cûá àổng lẩi, àêåm lẩi nhû khưëi ngổc Trûúng Chi. Cố ngûúâi
nhúá vïì hoa sûäa, hoa hoâng lan, ngổc lan àïí tûúãng niïåm tíi hoa niïn
ca mònh, tûúãng niïåm thúâi hổc trô, tíi u àûúng, nhûäng thấng nùm
mú mưång...
Thûåc sûå cố àưi ngûúâi àậ cố chấu nưåi chấu ngoẩi nùm nâo hổ
cng phẫi mưåt lêìn dùỉt tay nhau ài trong àïm sûúng thu àêìy hoa sûäa.
Lc êëy hổ nối gò vúái nhau, hổ nghơ gò bïn nhau, hổ nghơ gò vïì Hâ Nưåi,
húäi ma thu ài qua mâ chùèng bao giúâ mêët.
Hâ Nưåi àêu phẫi chó cố hoâng lan, ngổc lan, hoa sûäa, dẩ húåp...
Vûúân Chđ Linh cố mêëy khốm dẩ lan hûúng, àïm hê hoa núã nhû nđu

chên ngûúâi qua lẩi àïí têm sûå àiïìu gò. Dổc bao phưë cêy xum xụ trôn
bống, nhûäng hâng sêëu cưí th cûá thấng ba lẩi khiïm tưën tỗa mưåt
thûá hûúng ra xung quanh.
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
15

Khưng thúm ngất, khưng tònh tûá, chó thoẫng nhể nhû khưng cố,
chúåt hiïån rưìi chúåt biïën, khi nhûäng bưng hoa nhû cấi chng nhỗ xđu
trùỉng ngâ rúi nhể khưng mưåt êm vang. Cẫ hûúng vâ hoa cûá bay cûá
rúi, côn mang mang nhû liïỵu bïn hưì, khưng àïí cố khi ngûúâi vư tònh
khưng thêëy.
Ài trong àïm, nhêët lâ khuya Hâ Nưåi, mâu àïm àậ lổc ài nhûäng
êm thanh ưìn ậ, nhû lổc ài nhûäng tẩp chêët, àïí côn lẩi trong hưìn ta sûå
tinh khiïët, thanh tao, cho ta cẫm nhêån àûúåc hoân toân chêët thiïn
nhiïn tinh khưi trong hûúng thúm hoa lấ. Àưi khi hiïëm hoi
bùỉt gùåp tûâ ban cưng chìng chim nhâ ai mưåt cht hûúng nhâi khïu
gúåi mâ kđn àấo, lẫ lúi mâ thùỉc thỗm, khưng à sûác bay xa hóåc qua
mưåt ngộ nhâ cố ngưi cha cưí kđnh trùm nùm, mưåt gưëc bûúãi cùçn nâo àố
bưỵng tỗa lân hûúng mưåc mẩc àưìng qụ, gúåi nhúá àïën àơa bấnh trưi
bấnh chay thấng ba cố hưåi lâng rưån rậ, vâ cố nhûäng lân mûa lêy phêy
lâm dun cho cấnh àưìng, cêy cỗ...
Hûúng àïm Hâ Nưåi khưng phẫi lâ nûúác thúm nhên tẩo, mâ lâ
mốn quâ thanh sẩch ca thiïn nhiïn, trúâi àêët gûãi cho ngûúâi. Cấi lưìng
nan ngûåc thiïëu dûúäng khđ thûúâng xun kia àûúåc no nï nhûäng lân
hûúng nây sệ tûúi lẩi dông mấu, mất dõu lẩi cẫm giấc, trễ trung lẩi
têm hưìn, say àùỉm lẩi tònh ngûúâi...
u biïët bao nhiïu lâ nhûäng lân hûúng êëy vâ cng lâ khưng
íng phđ, nïëu phẫi thûác nhûäng àïm dâi àïí ài dẩo trïn nhûäng con
àûúâng ngan ngất ca Hâ Nưåi thanh lõch.

NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
16




Ngộ Hâ Nưåi

Ngûúâi úã cấc núi vïì Hâ Nưåi thïë nâo cng phẫi àïën hai núi: Búâ Hưì
vâ chúå Àưìng Xn. Cố thïë múái lâ hoân thânh chuën "ài Hâ Nưåi".
Nûúác xanh cêìu àỗ, thấp nhổn àên thiïng, hoa tûúi cưí th... nhû
thïu nhû dïåt, nhû múâi nhû àốn. Phưìn hoa têëp nêåp àêëy mâ lêng lêng
thoất tc cng ngay àêëy. Giûäa nhûäng àua chen mâ cố núi trêìm lùỉng
tõch liïu. Bêåt ra khỗi bao chêåt chưåi lâ mêy bay sống àíi thoấng
àậng... Hưì Gûúm àậ thânh niïìm ao ûúác, say mï, lûu niïåm ca bao
ngûúâi.
Àưìng Xn lẩi khấc - êëy lâ nối cấi chúå chûa xêy lẩi - thiïëu mưåt
vêåt cêìn dng, ngûúâi nây dùån, kễ kia nhúâ, cûá àïën Àưìng Xn lâ
cố, lâ xong. Núi têåp húåp mổi tâi hoa, à thúâi trên, ngưìn ngưån sẫn vêåt
bưën phûúng t hưåi, tûâ hoa quẫ àïën con cấ lấ rau, q hiïëm trấi ma
cng cố, tûâ hâng cao cêëp lêëp lấnh àïën cấi têìm thûúâng rễ tiïìn cho con
trễ nhû túâ giêëy thêëm, cấi ngôi bt, con giưëng bùçng bưåt nùån hay ngưi
cha bế bùçng ngốn tay àïí ưng giâ gùỉn lïn non bưå...
Àưìng Xn àậ thânh niïìm hô hển, chưỵ ài vïì, núi thỗa mận nhu
cêìu cho trùm miïìn àêët nûúác. Ai úã xa vïì chùèng phẫi àûa chên àïën àố.
Vúái ngûúâi Hâ Nưåi thò hai núi êëy àậ thânh quen thåc, quen nhû nết

mùåt vúå hiïìn lêëy nhau tûâ thã àưi mûúi nay tốc àậ ngẫ mâu sûúng
khối, quen nhû têëm ấo sët bưën ma mûa giố nùỉng nưi, quen nhû
chđnh tiïëng nối, chđnh húi thúã, chđnh da thõt mònh.
Cố mưåt nưỵi nhúá khấc, mưåt niïìm vui khấc. Khi lông ngưín ngang,
khi trđ khưng n ưín, cêìn mưåt núi tơnh lùång mâ trêìm tû, suy lùỉng, mâ
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
17

hưìi tûúãng hay kiïëm tòm vúái lông mònh... cố ngộ Trâng An kia. Cấi ngộ
mang tïn rêët xa xưi nhû thúâi gian, nhû hoâi niïåm ca ngưi cha cưí
gêìn nhû bõ lậng qụn giûäa phưë phûúâng. Nố hiïån hûäu àêëy. Trâng An
khưng côn lâ kinh àư, lâ thânh àư, nhûng ngộ Trâng An vêỵn gúåi trong
lông bao vang bống.
Ngộ Trâng An hiïån diïån nhû mưåt nưỵi bêët ngúâ ngay giûäa phưë
Hụë lâm nhiïìu ngûúâi phẫi ngẩc nhiïn khi gùåp ngộ. Ngưi cha cưí vúái
ba chûä àệi tûå Trâng An Tûå, cố gưëc ba tiïu, cố cêy àệi cưí th, cố khốm
hoa mưåc, thoẫng mưåt húi mú hưì ngêu chđn, cố thên cau nhû ngổn ư
vêỵy xốm thưn gêìn lẩi.
Phưë Hụë, chúå Hưm vưåi vâng chen chc ngay gêìn àêëy, nhûng chó
mêëy bûúác chên, ta àậ úã mưåt khưng gian khấc, mưåt thïë giúái riïng. Ngộ
tûúãng lâ ct bưỵng múã ra mưåt ngậ ba, chúåt ngóåt mưåt àûúâng thùèng.
Phẫi chùng ngộ lâ mưåt cêy dûúng cêìm chûáa àêìy bđ mêåt, hay mưåt súåi
àân bêìu, câng chẩm àïën câng hûáng khúãi lẩ k. Mi nhang thúm,
tûúång Phêåt vâng son lêëp lấnh, nhûäng têëm hònh àậ phai nûúác ẫnh
trong hûúng khối thúâi gian. Ngûúâi thên ca ai àố? Ngûúâi àang vưåi vậ
thiïët kïë cho tûúng lai chùèng nïn vâo àêy, búãi mưåt cht hoâi niïåm sệ
nđu chên ta, mưåt hûúng hoa cau lâm ta nhúá nhung day dûát mưåt
mấi tốc xa xûa nâo, mưåt tiïëng mûa trïn tâu chëi lâm àïm vïì khố
ng. Cưí sú àïën cẫ ngổn cỗ ven tûúâng, giân nho hoang dậ.
Ngộ Trâng An nhû mưåt ngûúâi giâ k tïn mònh vâo lùång im tõch

mõch. Bêìu trúâi úã àêy thu hểp mêëy vng sên xanh lú vâ trùỉng àc
theo ma lâm bêng khng cẫ tiïëng chng tiïëng mộ, cêu kinh tûâng
khiïm cung nhê nhể nhû súå àûác Phêåt cng giêåt mònh, súå tûúâng nhâ
xao xuën.
Lâng qụ nâo àố nhó, lûng àưìi àêu chùèng cố àưi búâ lau, ngư mđa
xẩc xâo vâ dông sưng lûäng lúâ xi vïì àêu chùèng biïët. Khưng. Àố chó lâ
ẫo giấc do tiïëng chng tiïëng mộ dưåi trong ta. Vâo àêy, lông trêìn ca
ngûúâi phưìn hoa ca àêët bon chen cng ngi ngoai ài phên nûãa. Hậy
àa chúi ài em bế thú ngêy, chó cố giố dïåt mêy trïn giân nho vâ ư
nùỉng mùåt hê, khưng xe cưå nâo àe dổa àûúåc. Hâ Nưåi khưng thïí cố ngộ
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
18

thûá hai nhû Trâng An àêu, d sau nây lúán lïn, em phẫi nhiïìu cưng ài
tòm ài khẫo.
Hònh nhû linh hưìn ngûúâi àậ khët chùèng mën rúâi ngộ, cûá nhúá
thûúng mâ tẫn mẩn bay vïì, lêín khët àêu àêy trong êëm cng khối
nhang trong mú hưì siïu thoất. Bûúác hâi thïu, nết giây nhung khua
àưång khưng gian thêëp thoấng sau cấnh cûãa ú húâ chïính mẫng, khiïën
mònh tûúãng sùỉp cố mưåt k nûä trong Liïu Trai Chđ Dõ bûúác ra. Khưng
cố hưì nûúác mâ tim ta sống sấnh. Thẫng hóåc mưåt mi ngư nûúáng
khoai li thoấng bay tûâ àêìu ngộ phđa phưë Hụë lâm ta chúåt tónh vúái
àúâi thûúâng.
Nïëu ngộ Trâng An lâ mưåt khưng gian khếp kđn àêìy bêët ngúâ thò
ngộ Phêët Lưåc lẩi cố nết khấc rêët riïng. Tưi tûâng cố mưåt bâ chõ ni
sưëng trong ngộ Phêët Lưåc. Chõ hún tưi gêìn chc tíi, ngûúâi chùèng àểp,
giûäa thõ thânh mâ chõ vêỵn êm thêìm lễ loi nïn chõ thûúâng dưìn êu ëm
cho tưi. Chõ úã trong ngưi nhâ cưí, thêëp, quấ giang, cêu àêìu ấm khối,
tûúâng vưi long lúã. Ngộ cưí hay ngûúâi cưí mâ chõ lêy chêët êm thêìm, húã
chõ Qu ca em?

Ngộ Phêët Lưåc ùn thưng tûâ Hâng Mùỉm sang phưë Nguỵn Hûäu
Hn - phưë Bùỉc Ninh c - thïm mưåt nhấnh ùn thưng Lûúng Ngổc
Quấïën. ẩng giấm sinh hổ Bi lâng Phêët Lưåc huån Àưng Quan Thấi
Bònh lïn àêy dûång lïìu trổ hổc. Rưìi thânh xốm thânh lâng, thânh tïn
ngộ àậ mêëy àúâi, chó côn àïìn thúâ vâ ngưi cha cưí nhûng hoang phïë
nûãa phêìn.
Khấng chiïën chưëng Phấp, Phêët Lưåc lâ trung têm ca Khu Mưåt,
tûâng àốn hoa àâo Nhêåt Tên vâo ùn tïët, tûâng ëng lêỵn cẫ Uấtki,
Canhkina con Mêo vúái nûúác giïëng, lâ thûá giẫi khất ca chiïën sơ
Trung àoân Th àư. Dên tẫn cû côn àeo kiïìng vâng, hoa hưåt nhûng
ng trïn cấnh cûãa bûác bân ngẫ ra, gưëi àêìu bùçng tay nẫi.
Khưng trêìm tû khưng u ín. Àúâi thûúâng àậ xêm nhêåp khấ
nhiïìu vâo Phêët Lưåc. Nhâ àấ rûãa, ban cưng bïn nây sùỉp chẩm ban
cưng bïn kia. Àêìu ngộ à hâng quâ: bấnh cën, câ phï, bn mổc, phúã
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
19

gâ, chấo tim gan... cẫ chê chến "nûúác mûa"... Tiïëng xe lïn xëng cêìu
Chûúng Dûúng rêët rộ.
Phêët Lưåc khưng côn im lùång hoâi niïåm nhû thúâi chõ tưi úã àố. Tẩt
vâo àêy xun qua ngộ chûä chi, nhâ hai bïn nhû vûâa quen vûâa lẩ,
phưë chêåt ngûúâi àưng hôa cng rïu phong cưí kđnh.
Phêët Lưåc cố vâo tranh Bi Xn Phấi khưng nhó? Ngộ sưëng mậi
nhúâ hổa sơ hay hổa sơ sệ bêët tûã nhúâ vâo nết riïng biïåt àưåc àấo ca
ngộ? Tr cưåt trïn nốc nhâ, tûúâng khêëp khïính nhêëp như, nhâ thô ra
tht vâo, àûúâng ài lùỉt lếo, cấi nêåm rûúåu cûãa cha bùçng xi mùng àùỉp
bểt trưng thùèng thò àêìy rûúåu, trưng nghiïng chó lâ mẫnh bòa... àậ
thânh mưåt mẫng têm hưìn Hâ Nưåi hâo hoa mâ anh dng, lam l mâ
kiïn cûúâng, àùỉm say mâ dûä dưåi...
Hâ Nưåi cố bao nhiïu ngộ nhû Trâng An, Phêët Lưåc? Côn ai lâ

ngûúâi sûãng sưët khi gùåp ngộ nhû gùåp hoa lẩ giûäa rûâng, gùåp ngûúâi u
xa lêu àng lc mònh khưng chúâ àúåi? Ngộ Tûác Mẩc cố cêy hoâng lan
cưí th thúm sët àïm thu. Ngộ Hụë khưng cố gò àùåc biïåt lùỉm, bõ M
nếm bom túi tẫ. Ngộ chúå Khêm Thiïn lêìy lưåi chêåt hểp vêët vẫ lem
lëc. Ngộ Vùn Chûúng ngóỉt ngoếo chùçng chõt. Ngộ Sêìm Cưng ưìn âo
nấo nhiïåt bao nhiïu vúái mi xâo nêëu mốn ùn têìu thò ngộ Liïn Trò lẩi
thanh vùỉng àẩm bẩc bêëy nhiïu, sët ngây nhû ng mïåt mï.
Ngûúâi Hâ Nưåi cố lc nâo nhân tẫn, tẩm qụn dùçn vùåt lo êu ca
àúâi thûúâng lẩm phất chống mùåt, qụn nhûäng cún sưët giấ gẩo, giấ
dêìu, giấ àiïån... tûå cho mònh thẫ hưìn vâo cấi ngộ àïí lùỉng cng hưìn
kinh k xûa c, cng hưìn àêët nûúác trûúâng tưìn, ca qụ hûúng ngân
nùm vùn vêåt... hùèn sệ thêëy mònh giâu thïm cẫm xc, thûúng u
thïm, nhên ấi thïm, say àùỉm thïm... Hưì Têy bất ngất quấ. Lùng Bấc
thiïng liïng vâ lẩnh lệo nûäa. Búâ sưng rưång dâi quấ. Cêìu Thùng Long
xa vâ cao quấ. Viïån bẫo tâng trang nghiïm quấ...
Ngộ Hâ Nưåi thên thûúng hún nhiïìu, nhỗ hểp mâ n vui, cưí xûa
mâ àêìm êëm, khët khc mâ chùèng hûäng húâ... Xin mưåt lêìn ghế thùm
àïí àûâng qụn lâ Hâ Nưåi vêỵn côn nhiïìu ngộ nhỗ rêët riïng Hâ Nưåi, nhû
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
20

têm hưìn ta vêỵn côn nhûäng khoẫng sêu lùỉng àưi khi múái cố dõp
lêìn giúã àïën... vâo mưåt hưm nâo trúã giố...
Mong sao nhûäng ngộ nhỗ êëy, nhûäng gốc sêu trong têm hưìn êëy
àûâng bõ nhûäng âo ẩt ca xêy dûång phấ phấch, xêm lùng mêët. Cêìn
bẫo tưìn lùỉm.

NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
21




Mûa trïn phưë

Nhòn mûa dïỵ sinh bìn. Nhûäng súåi mûa ụí oẫi mang niïìm hoâi
vổng cho trấi tim thi sơ, nhûäng hẩt mûa khưng cố hònh hâi àûa têm
trẩng con ngûúâi vâo nưỵi nhúá nhung vư cúá.
Hâ Nưåi cố nhûäng ngây mûa khiïën àưi ngûúâi bẩn phẫi bêåt cûãa
àưåi mûa àïí tòm nhau. Lc êëy, mûa lâ tiïëng gổi khưng cố êm thanh, lâ
lúâi thêìm thò rêët mú hưì nhû mêy àang tûå hốa thên thânh mưåt bẫn thïí
khấc. Tấch câ phï tỗa khối thúm, phẫ húi nống vâo àưi bân tay vûâa
dêìm trong mûa lẩnh giấ. Nhûäng giổt câ phï lùång lệ rỗ vâo lông tấch
trùỉng, nố cố mâu hưí phấch, cố võ àùỉng ngổt ngâo, cố hûúng mï hóåc...

côn ngoâi kia mûa àang thẫng thưët râo râo, àang êm thêìm thấnh
thốt hay àang mú hưì lú àậng bay lûúát khưng gian... Àố lâ trêån mûa
"tri k", trêån mûa lay phay, khưng ra mưåt trêån, cûá ró rẫ kếo dâi, cûá àï
mï trêìm lùỉng nhû cung àân tên hưn vúái tiïët têëu lẩ lng chó riïng
mûa cố.
Giïng hai, mûa bi ph trùỉng nhûäng bưng cc mån, chùỉc mûa
nây lâ hưìi quang, lâ àiïåp khc ca trêån mûa àưng lâm múâ ẫo nhânh
mai trûúác tiïët àệi hân. Hònh nhû tranh phưë Phấi khưng cố mûa hóåc
rêët đt mûa.
Phẫi chùng mûa bay nhû phêën thưng êëy lâ nết nhôe tâi hoa ca
bûác tranh la lâm bưng hoa àậ thânh cấnh bûúám, ngổn thấp rïu
phong cng khoấc ấo choâng voan; khưng nhû nết cûáng cấp dûát
khoất ca sún khùỉc, nết thư nhấp qúçn quệi ca sún dêìu, nết vâng
son lốe sấng ca sún mâi cưí àiïín.
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
22

Thấng bẫy, nưỵi mûa Ngêu côn xa cấch nhúá thûúng lâm rưån lông
ngûúâi àïën bao giúâ? Con sưng trúâi sưng àêët cûá dụình lïn vò mưëi tònh
thy chung mâ oan khët ca Ngûu Lang Chûác Nûä tûâ nghòn thã
trûúác àïën sau nây nghòn thã. Nưỵi cấch xa vò ưng trúâi àưåc ấc khiïën
àân chim ẩ Thûúác phẫi àưång lông trùỉc êín bùỉc cêìu cho giổt lïå àúä rúi,
cho mûa ngûâng nghó. Vâ nưỵi cấch xa khùỉc khoẫi lâm ngûúâi hốa àấ
hậy côn kia, vâ bao nưỵi xa cấch khấc nûäa mâ nïëu àong lïn hùèn phẫi
àêìy trân con sưng Cấi Ngên Hâ, nưỵi cấch xa êëy àêu àậ hïët, mûa àêu
àậ rûãa hïët cho ngûúâi.
Nghïå sơ thđch mûa. Nhâ doanh nghiïåp lẩi chùèng ûa mûa, búãi
mûa thò vùỉng khấch, lúåi nhån cng vùỉng theo. Phẫi nùỉng. Nùỉng
phẫi qúỉt queo cẫ da thõt thò kem múái nhiïìu ngûúâi ùn, quẩt àiïån múái
nhiïìu ngûúâi sùỉm, khấch sẩn vâ xe du lõch múái àưng ngûúâi dng, cấc

quấn bia bổt múái dêåp dòu khấch nhêåu, thêåm chđ cúm bi múái lùỉm
khấch ùn...
Giûäa ma hê chối chang, cỗ cêy nùång trơu cânh vò bi, bưỵng mưåt
trêån mûa âo âo nhû vưåi vậ, xưëi xẫ nhû mưëi tònh mån mâng ca tíi
quấ niïn, lâm trễ con a ra àûúâng mâ hô hết lùn lưån, mâ tế nûúác mûa
nûúác ng vâo nhau giûäa àûúâng phưë bò bộm.
Tíi thú, tíi reo hất cng mûa, reo hất cng mổi cấi àng
cng nhû sai, reo hất cng nhûäng àiïìu ngûúâi lúán khưng thïí nâo hiïíu
nưíi. Àêëy. Mûa ng khưí bao ngûúâi. Cưng tấ thoất nûúác àiïn àêìu,
nhûng trễ con bêët cêìn, cûá reo hất. Cố ngûúâi hâi hûúác, dđ dỗm nối àa:
Trêån mûa nây lâ mûa ra trễ con àêy... Khưëi anh vúä kïë hoẩch vò trúâi
mûa mất mễ...
Cố nhûäng àïm mûa, nùçm mậi khưng ng àûúåc vò tiïëng mûa thò
thâo trïn hâng cêy mấi phưë. Tiïëng gò xa vùỉng thïë? Tiïëng gò nhû húi
thúã dâi to dêìn lïn, xoểt qua tai rưìi lẩi nhỗ dêìn ài vâ mêët ht vâo
mûa? Chiïëc xe nâo ài vưåi trong mûa, bấnh xe xiïët vâo lân nûúác, tûúãng
nhû nhòn thêëy hai lân nûúác hònh dễ quẩt tốe s ang hai bïn trong ấnh
àên vâng chốe.
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
23

Sấng mai, trêån mûa lâm àûúâng phưë sấng lïn, cêy cưëi tinh khiïët
sẩch sệ, tûúi tùỉn nhû gấi dêåy thò. Bi bùåm àậ tan ài trong mûa, chó
côn lẩi bùng trinh vâ nộn lưåc. Bân tay ca trúâi thânh phếp lẩ. Vâ Hưì
Gûúm àêìy lïn, chan chûáa, nhû rưång ra, mïnh mưng hún, đt xanh hún
nhûng la cấi mất lẩnh lïn àûúâng cho ấo mònh nhû mỗng ài trong
thưng thoấng. Cố thïí àûáng trïn búâ khỗa bân chên xëng nûúác hưì tûúi
rối nûúác mûa, cho cấi lẩnh thêëm têån gan bân chên, chúåt nghơ rùçng
mònh lâ ngûúâi thûá bao nhiïu triïåu àûúåc hûúãng cấi niïìm vui sûúáng
nây. Bònh rûúåu trïn nốc thấp Hôa Phong kia cố àêìy lïn thûá rûúåu trúâi

khưng nhó? Nûúác mûa giûäa trúâi trong vùỉt, ngổt lânh, chẩm vâo àêìu
lûúäi àậ rng mònh, cố lâm ngêy ngêët nhûäng linh hưìn àang chêåp chúân
bay trïn thânh phưë qụ hûúng, d úã thïë giúái bïn kia cng khưng thïí
nâo tûâ bỗ nhûäng con àûúâng quen thåc, núi cố bao nhiïu u thûúng
k niïåm, núi cố nhûäng trêån mûa nao lông...
Àêët Bùỉc Hâ lâ thïë, con ngûúâi Bùỉc Hâ lâ thïë. Nhûäng cún mûa
vui, mûa sẩch, nhûäng cún mûa thêëm àêỵm lông mònh tûåa tònh bẩn
thêm giao, nhû tònh u viïn mận, nhû chõ bïn em, nhû mể cho con,
nhû nưỵi thûác tónh sau cún mưång àểp khiïën ngûúâi bâng hoâng. Ma
giưng tưë, sau cún bậo nùång nïì tân bẩo, lâ nhûäng trêån mûa ró rđch trân
àêìy, lânh lẩnh. Mûa àïìn cêy àêëy. Khưí thên nhûäng gưëc cưí th úã ngậ
ba ngậ tû nâo, thên mc rưỵng tûâ lc nâo khưng biïët, nay àânh gc
ngậ trûúác phong ba. Thûúng cho cêy non chûa cûáng cấp, côn chûa à
rïỵ, àậ gêỵy cânh rng lấ trûúác giố dêåp mûa vi.
Trûúác cẫnh êëy trúâi cng phẫi xốt thûúng, cho mûa vïì àïìn àấp,
cho nûúác mất tûúái nhìn, cho mûa hiu hiu dòu dõu. Sûå tân ấc nâo, d
lâ ca trúâi àêët cng phẫi cố thûâa trûâ. Tûåa nhû sau cún l tân phấ,
ph sa àổng lẩi cho ma sau tûúi tưët. Côn con ngûúâi thò sao? Thấng
mûúâi trúâi mâu bẩc, ngûúâi lẩnh hai vai. Con rûúi sùỉp trúã vïì, gổi vỗ
qut thòa lâ àïí thúm tûâ bïëp nhâ nây sang gốc phưë khấc. Cấi ấo len
cêët ài tûâ thấng giïng hai, côn thúm mi bùng phiïën trong t, ta ài
trïn phưë chùèng súå cố mưì hưi nïn khưng cêìn mưåt thûá nûúác hoa nâo
trïn ấo. Chúåt mưåt trûa nâo, trúâi nhû chuín mònh, ngûúâi nây ngûúâi
nổ kïu àau xûúng cưët, mêy khưng tûúi sấng cng khưng êm u, mâ cûá
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
24

rêåp rònh nhûäng àấm mêy khưng ra dây khưng ra mỗng cho lùỉc rùỉc
cht mûa trïu ngûúi. Mûa rûúi àêëy. Con rûúi nhỗ tđ mâ à sûác lâm
bêìu trúâi chuín àưång theo mònh. K lẩ thïë lâ con rûúi cho trúâi cố mûa

rûúi.
Cố anh châng nâo húi tc tûã mưåt cht bưỵng àưång lông, khưng
phẫi àưång lông hưì hẫi bưën phûúng nhû Tûâ Hẫi, mâ chó àưång lông nhúá
mốn mưåc tưìn. Mûa rûúi cố gổi lâ mûa thu àûúåc khưng. Nhûäng àïm
mûa thu bìn phiïìn rẫ rđch trïn mấi lấ, têìu tiïu. Nïëu mûa phn lâ
hiïìn dõu, mûa râo lâ dûä dưåi thò mûa thu ra sao nhó? Mûa trïn mấi
ngối cố êm thanh riïng. Mûa trïn mấi tưn thêåt ph phâng. Mûa thu
hònh nhû khưng cố tiïëng, vêåy mâ nố cố thïí lâm nất gẩch, mn tûúâng
vâ khưën khưí cho nhûäng ai thiïëu mưåt mấi êëm gia àònh mâ nûúng tûåa.
Hổa chùng chó cố àưi ngûúâi àang say nhau, àang mú trong nhau, sùén
sâng choâng chung mưåt têëm vẫi mûa mâ ài, cố thïí ài àïën cng trúâi
cëi àêët, mùåc kïå àêìu ûúát sng, vai nùång trõch (nùång vò mûa hay nùång
vò tûåa vâo nhau), chên lẩnh bët... Mûa thu trïn têìng nùm khấc mûa
thu trïn têìng trïåt, cng khấc mûa thu trïn nhûäng àệi lưå toân biïåt
thûå, câng khấc hùèn trïn nhûäng ngộ hểp quanh co lêìy lưåi.
Thêm Têm cố cêu thú: Cëi thu mûa nất lông dêu biïín... àïí tẫ
cấi dai dùèng vâ quấi ấc nây, nhêët lâ khi ma thu bân giao khưng
gian cho ma àưng thò nhûäng súåi mûa àậ biïën thânh nhûäng con dao
vư hònh nhûng rêët thûåc, cùỉt vâo da thõt ngûúâi. Qìn ấo mỗng, mâu
cng mỗng phẫi nhûúâng chưỵ cho len dẩ, khùn quâng mâu sêỵm, nùång
nïì àưi cht.
Mûa trïn thânh phưë, trïn têìng nhâ, trïn mấi cêy lâ tấc phêím
ca thiïn nhiïn àiïím xuët cho cẫnh vêåt, lâ tùång phêím ca v tr
cho con ngûúâi. Hậy cûá àïí mûa sưëng cåc àúâi mûa giố ca mònh, d
mûa àố lâ ca thi nhên àêìy cẫm hûáng, hay cấi hấo hûác ca châng
nghiïån rûúåu cêìn nhêåu nhểt àïí mûa cố thïm nghơa l, d mûa àố vâo
ma nâo, vâo lc nâo...
NHÛÄNG NỄO ÀÛÚÂNG HÂ NƯÅI
25

Hâ Nưåi m sûúng

Nïëu ma xn rûåc rúä cấc loâi hoa cố mûa bay êím tốc... ma hê
chối chang nùỉng lốa, ngt lûãa trïn cânh phûúång, tđm huy hoâng trïn
ngổn bùçng lùng nûúác, ma thu cố giố heo may nhể nhû nưỵi nhúá... thò
ma àưng tuy khùỉc nghiïåt vêỵn cố sùỉc thấi riïng lâm lông ngûúâi nhû
mën xđch lẩi gêìn nhau cho thïm êëm ấp.
Vâo nhûäng ngây rết ngổt hanh khư, ài qua phưë Trâng Thi,
tûúãng nhû nghe thêëy tiïëng sưåt soẩt ca tûâng trang sấch múã ra, trong
khi trïn àûúâng rùång bâng tung nhûäng túâ lấ àỗ, nhû têëm thû trúâi gûãi
cho ngûúâi bấo hiïåu ma àưng sùỉp hïët, mâ àêy lâ nhûäng ấnh nùỉng
cëi cng. Hâng phûúång vơ àûúâng Thanh Niïn àậ tùỉt hïët àên chó côn
lẩi nhûäng quẫ khư nhû nhûäng súåi bêëc àen chûáa àûång trong àố cấi hẩt
nêu vên vên, àûång lûãa cho ma sau.
Hâng cúm ngåi phưë L Thûúâng Kiïåt hònh nhû mêỵn cẫm vúái
sûúng àưng trûúác hïët. Chng chó côn trú lẩi nhûäng cânh trong bâng
bẩc mâu trúâi. Nhûng àûâng tûúãng nhêìm, chđnh chng lẩi bêåt mêìm
àốn ma xn trûúác nhêët, mâ cố lệ rộ nhêët lâ mêëy cêy úã trûúác cûãa tr
súã y ban Nhên dên thânh phưë, mâ xûa kia gổi lâ Tôa Thõ chđnh.
Cấi vûúân hoa bế tđ tểo nhûng xinh xùỉn vư cng úã Cûãa Nam kia
múái lẩ lng sao. Chó vâi bûúác chên àậ hïët. Nhûng thûã tûúãng tûúång
nïëu khưng cố nố, thânh phưë sệ trưëng trẫi biïët bao. Vâi nùm trûúác khi
nhûäng tú sûúng bùỉt àêìu giùng mùỉc trïn thânh phưë, múái giûäa ma
àưng, mêëy cêy mêån trùỉng àậ thển thng phư ra dùm àốa hoa gêìy
mỗng manh trùỉng mët. ưi nhûäng bưng hoa mêån cưët cấch chùèng kếm
gò hoa mai êëy, bêy giúâ úã àêu, hưìn hoa úã àêu, cố nhêåp vâo cën truån