Dạy học đọc hiểu tác phẩm thơ trữ tình trong sách giáo khoa ngữ văn 12 theo lý thuyết kí hiệu học (tt)

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LÊ THỊ TRANG NHUNG

DẠY HỌC ĐỌC HIỂU VĂN BẢN THƠ TRỮ TÌNH
TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 12
THEO LÝ THUYẾT KÍ HIỆU HỌC

Chuyên ngành: LL&PPDH bộ môn Văn - Tiếng Việt
Demo Version -Mã
Select.Pdf
số: 60 14 SDK
01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. LÊ THỊ NGỌC ANH

Thừa Thiên Huế, năm 2018
i


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết
quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả cho phép sử
dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.
Thừa Thiên Huế, tháng 7 năm 2018
Tác giả luận văn

Lê Thị Trang Nhung

Demo Version - Select.Pdf SDK

ii


Lời Cảm ơn
Kính gửi quý thầy cô, gia đình và bạn bè lời cảm ơn chân thành!
Để hoàn thành được luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ quan tâm của các
thầy cô Khoa Ngữ văn và Phòng Đào tạo sau đại học trường Đại học Sư phạm
Huế. Thầy cô đã tận tình giảng dạy, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và
nghiên cứu!
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đến cô giáo, Tiến só Lê Thò Ngọc
Anh, người đã trực tiếp giúp đỡ, tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình triển
khai, thực hiện luận văn này!
Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến BGH và quý thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp
trường THPT Châu Thành đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong thời gian học tập
và nghiên cứu!
Demo
Xin đượ
c gửi Version
lời cảm ơn -sâSelect.Pdf
u sắc đến nhữSDK
ng người thân đã giúp đỡ, động viên

tôi trong suốt thời gian qua!
Trân trọng!
Lê Thò Trang Nhung

iii


MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA ...................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................ii
LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... iii
MỤC LỤC .................................................................................................................. 1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT....................................................................... 3
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. 4
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 5
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI .......................................................................................... 5
2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ ................................................................................................. 6
3. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ............................................................. 9
4. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU.............................................................. 9
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................................... 10
6. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN ........................................................................... 10
7. CẤU TRÚC LUẬN VĂN ..................................................................................... 10
NỘI DUNG ............................................................................................................... 11
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........................... 11
1.1. CƠ SỞ LÍ
LUẬN
...............................................................................................
11
Demo
Version
- Select.Pdf SDK
1.1.1. Thơ trữ tình và vấn đề dạy học đọc hiểu thơ trữ tình ...................................... 11
1.1.2. Lý thuyết kí hiệu học trong mối quan hệ với thơ trữ tình và dạy học đọc hiểu

thơ trữ tình ................................................................................................................. 16
1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN .......................................................................................... 25
1.2.1. Khảo sát thơ trữ tình trong chương trình và sách Ngữ Văn 12 [Bộ cơ bản] ... 25
1.2.2. Thực trạng dạy học đọc hiểu thơ trữ tình ở nhà trường THPT ....................... 26
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ......................................................................................... 30
Chương 2. ĐỊNH HƯỚNG VÀ BIỆN PHÁP DẠY HỌC ĐỌC HIỂU THƠ
TRỮ TÌNH THEO LÝ THUYẾT KÍ HIỆU HỌC Ở TRƯỜNG THPT ............ 31
2.1. ĐỊNH HƯỚNG DẠY HỌC ĐỌC HIỂU THƠ TRỮ TÌNH THEO LÝ
THUYẾT KÍ HIỆU HỌC Ở TRƯỜNG THPT ......................................................... 31
2.1.1. Dạy học đọc hiểu thơ trữ tình ở THPT theo lý thuyết kí hiệu học phải chú
trọng định hướng tích hợp ......................................................................................... 31
2.1.2. Dạy học đọc hiểu thơ trữ tình ở THPT theo lý thuyết kí hiệu học phải chú ý phát
triển đồng bộ năng lực phát hiện, giải mã, cảm thụ, đánh giá... các kí hiệu thẩm mĩ ...... 32
1


2.1.3. Dạy học đọc hiểu thơ trữ tình ở THPT theo lý thuyết kí hiệu học phải tôn
trọng tính chỉnh thể của tác phẩm và tính hệ thống của kí hiệu ................................ 33
2.2. BIỆN PHÁP DẠY HỌC ĐỌC HIỂU THƠ TRỮ TÌNH Ở THPT THEO LÝ
THUYẾT KÍ HIỆU HỌC.......................................................................................... 34
2.2.1. Đọc kết hợp chiến thuật "đánh dấu và ghi chú bên lề" ................................... 35
2.2.2. Động não kết hợp chiến thuật KWL ............................................................... 42
2.2.3. Bình thơ kết hợp với kĩ thuật trình bày một phút ............................................ 49
2.2.4. Vấn đáp kết hợp chiến thuật "cuộc giao tiếp văn học" và "đọc suy luận" ...... 56
2.2.5. Xây dựng các bài tập cảm thụ ......................................................................... 67
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ......................................................................................... 71
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .............................................................. 72
3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM ........................................................................... 72
3.2. NỘI DUNG, YÊU CẦU THỰC NGHIỆM ....................................................... 72
3.3. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN THỰC NGHIỆM .................................................. 72

3.4. TRIỂN KHAI THỰC NGHIỆM ........................................................................ 73
3.4.1. Kế hoạch bài học thực nghiệm ........................................................................ 73
3.4.2. Tiến hành thực nghiệm.................................................................................... 86
3.5. ĐÁNH GIÁ
THỰC
NGHIỆM
...........................................................................
86
Demo
Version
- Select.Pdf
SDK
3.5.1. Các tiêu chí đánh giá ....................................................................................... 87
3.5.2. Phương tiện đánh giá....................................................................................... 88
3.5.3. Phân tích kết quả thực nghiệm ........................................................................ 88
3.5.4. Đánh giá .......................................................................................................... 91
3.5.5. Bài học kinh nghiệm ....................................................................................... 92
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 94
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 97
PHỤ LỤC

2


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CBĐ

Cái biểu đạt

CĐBĐ

Cái được biểu đạt

ĐC

Đối chứng

GA

Giáo án

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

TPVH

Tác phẩm văn học

TN

Thực nghiệm

THPT

Trung học phổ thông

Demo Version - Select.Pdf SDK

3


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Khảo sát thơ trữ tình trong chương trình và sách Ngữ văn 12 (Bộ cơ bản).....25
Bảng 1.2. Thống kê kết quả khảo sát về thực trạng và mức độ vận dụng lý thuyết kí hiệu
học vào dạy học đọc hiểu thơ trữ tình trong chương trình Ngữ Văn 12........27
Bảng 1.3. Thống kê kết quả khảo sát về thực trạng học tập thơ trữ tình trong chương
trình Ngữ Văn 12 của HS ........................................................................28
Bảng 3.1. Danh sách các lớp học tham gia TN và ĐC..............................................73
Bảng 3.2. Danh sách các lớp học và ngày thực hiện TN ..........................................86
Bảng 3.3. Phân bố điểm số bài kiểm tra số 2 của HS lớp TN và ĐC .......................90
Bảng 3.4. Phân bố điểm số bài kiểm tra số 3 của HS lớp TN và ĐC .......................90
Bảng 3.5. Bảng đánh giá tổng hợp kết quả 2 bài kiểm tra ........................................90

Demo Version - Select.Pdf SDK

4


MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1.1. Xuất phát từ lý thuyết kí hiệu học
Lời giới thiệu công trình nổi tiếng “Chủ nghĩa cấu trúc và kí hiệu học” của
Terrence Hawkes có viết “Chúng ta đang sống trong thế giới của những kí hiệu và
kí hiệu của kí hiệu”. Theo tác giả và nhiều nhà nghiên cứu khác, kí hiệu hiện diện ở

khắp nơi: ngôn ngữ, tiền, cử chỉ, điệu bộ, đèn giao thông, biển báo, các công trình
kiến trúc, biểu tượng, hoa văn, những bức tranh, điệu múa, vở kịch, phim ảnh, tác
phẩm văn chương… Kí hiệu chứa đựng trong nó muôn vàn thông tin, ý nghĩa. Thời
gian càng dài, cuộc sống càng phát triển, kí hiệu càng đa dạng phong phú, nội hàm
ý nghĩa càng nhiều hơn. Kí hiệu trở thành phương tiện tri nhận thế giới. Nếu không
có sự hiểu biết về kí hiệu chúng ta “như người mù” trước hiện thực. Vì thế khoa học
về kí hiệu ra đời.
Qua hàng trăm năm phát triển, kí hiệu học đã được áp dụng phổ biến trong các
lĩnh vực tự nhiên và xã hội. Ở các ngành khoa học nhân văn, kí hiệu học thâm nhập
mạnh mẽ, được sử dụng như một công cụ, phương pháp nghiên cứu hiệu quả. Trong
đó, văn học là lĩnh vực đạt được nhiều thành tựu. Với tiềm năng của mình, kí hiệu học
không dừng Demo
ở phê bình
văn học,- Select.Pdf
mà dần được SDK
áp dụng vào nghiên cứu phương pháp
Version
dạy học Ngữ văn trong nhà trường. Kí hiệu học trở thành địa hạt cho các nhà nghiên
cứu, GV tìm kiếm những lý thuyết, biện pháp, cách thức dạy học đọc hiểu phù hợp.
1.2. Xuất phát từ thể loại thơ trữ tình
Thơ trữ tình là một thể loa ̣i văn học thuộc phương thức biểu đạt trữ tình, là tiế ng
lòng của con người trước cuộc đời. Thơ trữ tình chỉ bắt lấy một kí hiệu của cuộc sống
để tuôn chảy cảm xúc, suy tư. Như một con sóng ngoài khơi xa gợi đến những biến
thiên của tình yêu trong thơ Xuân Quỳnh, một miền đất đong đầy hoài niệm vừa hoang
sơ vừa thơ mộng trong thơ Quang Dũng, một người nghệ sĩ vĩ đại ra đi bi phẫn trong
thơ Thanh Thảo, hay người bà lam lũ vất vả nhưng giàu tình yêu thương trong thơ
Nguyễn Duy… Những kí hiệu ấy làm nảy sinh những rung đô ̣ng thẩm mi ̃ man
̃ h liê ̣t và
gợi biết bao ý tình miên man, suy nghiệm về cuộc đời trong lòng độc giả.
Cảm xúc trong thơ trữ tình dạt dào nhưng được nén trong lượng câu chữ ít ỏi.

Nhà thơ biểu hiện cảm xúc thông qua hình tượng thơ, đặc biệt thông qua từ ngữ, câu
thơ, hình ảnh, biểu tượng, vần điệu, tiết tấu... Nhiều khi, cảm xúc vượt ra ngoài cái vỏ
chật hẹp của ngôn từ khiến cho “ý tại ngôn ngoại”. Vì thế ngôn ngữ thơ trữ tình thiên
về khơi gợi, giữa các câu thơ có nhiề u khoảng trố ng, những chỗ không liên tu ̣c gợi ra
5


nhiề u nghiã , đòi hỏi người đo ̣c phải chủ đô ̣ng liên tưởng, tưởng tượng, thể nghiê ̣m thì
mới hiể u hế t sự phong phú của ý thơ bên trong. Chúng chính là những kí hiệu thẩm mĩ
mà người đọc muốn tiếp nhận được tác phẩm, trước tiên phải hiểu được chúng.
Xuất phát từ những đặc đểm nêu trên, thơ trữ tình là đối tượng thích hợp cho
hướng ứng dụng lý thuyết kí hiệu học không chỉ để tiếp cận phân tích tác phẩm, mà
còn phù hợp cho việc tổ chức dạy học đọc hiểu để giúp HS hình thành năng lực cảm
thụ thẩm mĩ, tiếp nhận tác phẩm.
1.3. Xuất phát từ mục tiêu và thực trạng dạy học văn hiện nay
Xuất phát từ yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục được đề ra trong Nghị
quyết Trung ương số 29-NQ/TQ ngày 04 tháng 11 năm 2013, đồng thời hướng tới “phát
huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng năng lực
tự học, lòng say mê học tập và ý chí vuơn lên” (Luật giáo dục, Luật số 11/1998/QH 10,
điều 4.2 ), việc đổi mới phương pháp dạy học càng trở thành nhu cầu bức thiết hiện nay.
Nhưng thực tế giảng dạy cho thấy sự đổi mới diễn ra chưa được đồng bộ. Vẫn còn tồn tại
lối dạy truyền thống. Việc áp dụng phương pháp mới gặp không ít khó khăn, lúng túng.
Việc lựa chọn lý thuyết khoa học phù hợp vừa giữ được đặc trưng bộ môn, vừa đáp ứng
nhu cầu đổi mới để ứng dụng vào dạy học đọc hiểu là việc làm cần thiết. Văn học với tư
cách là một hệ thống kí hiệu cần được tiếp cận dưới góc độ kí hiệu. Vì thế lý thuyết kí
hiệu học trở thành một hướng ứng dụng giàu tiềm năng.
Demo Version - Select.Pdf SDK
Với những lý do trên chúng tôi mạnh dạn tiến hành nghiên cứu đề tài “Dạy
học đọc hiểu tác phẩm thơ trữ tình trong sách giáo khoa Ngữ văn 12 theo lý thuyết
kí hiệu học” (Chương trình Ngữ văn 12, tập 1, bộ cơ bản), để làm rõ thêm hướng

ứng dụng lý thuyết kí hiệu học trong dạy học đọc hiểu thể loại quan trọng bậc nhất
của văn học “thơ trữ tình”.
2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ
2.1. Những nghiên cứu về kí hiệu học trong mối quan hệ với ngôn ngữ và TPVH
Socrates (469 – 399 TCN) là người đầu tiên bàn về ngôn ngữ như một hệ
thống kí hiệu. Ông muốn làm rõ: ngôn từ là hệ thống kí hiệu mà nghĩa của nó “tùy
tiện”, “võ đoán” hay mang bản chất của sự vật mà nó đại diện. Ferdinand de
Saussure (1857 – 1913) trong Giáo trình ngôn ngữ học đại cương (1916) cho rằng
ngôn ngữ là một hệ thống kí hiệu, bộ phận tiêu biểu và trọng yếu của ký hiệu học.
Quan điểm nêu trên có tính chất cách mạng khi tạo cơ sở cần thiết cho kí hiệu học
trở thành một khoa học độc lập.
Nghiên cứu về kí hiệu ngôn ngữ còn có nhiều tên tuổi khác như Roman
Jakobson (1896 -1982), Roland Barthes (1915-1980)… Trong đó, nhà nghiên cứu

6


Iu.Lotman (1922-1993) với công trình “Cấu trúc văn bản nghệ thuật” (1970) khẳng
định tác phẩm nghệ thuật có ngôn ngữ riêng: “Ngôn ngữ này được kiến tạo chồng
lên bên trên ngôn ngữ tự nhiên như một hệ thống thứ sinh. Nghĩa là nó được mã
hóa từ ngôn ngữ tự nhiên theo những quy tắc, cấu trúc riêng biệt”[38,tr.47].
Ở Việt Nam, bắt đầu manh nha từ một vài công trình của Nguyễn Văn Trung
(1930) và Trần Thiện Đạo (1933), nhưng phải đến Hoàng Trinh (1920-2011), vấn
đề kí hiệu học mới được trực diện tiếp nhận và vận dụng vào nghiên cứu tại Việt
Nam. Qua các nghiên cứu của mình, tác giả đã giới thiệu một số vấn đề cơ bản của
lý thuyết kí hiệu học và ứng dụng vào nghiên cứu thể loại trữ tình.
Theo một hướng đi khác, tác giả Đỗ Hữu Châu đã đặt cơ sở nghiên cứu tín
hiệu thẩm mĩ trong văn chương. Trương Thị Nhàn – tác giả của luận án Sự biểu đạt
bằng ngôn ngữ các tín hiệu thẩm mĩ – không gian trong ca dao (1995) là công trình
có đề cập về tín hiệu thẩm mĩ có giá trị. Ngoài ra, nhà nghiên cứu Hoàng Kim

Ngọc, Hoàng Trọng Phiến và Bùi Minh Toán cũng đề cập làm rõ đặc điểm tín hiệu
thẩm mĩ trên cơ sở kế thừa những tác giả đi trước.
Nhà nghiên cứu Trần Đình Sử cũng có đóng góp lớn khi xây dựng cơ sở lý
thuyết, xác định hệ thống, cấp bậc kí hiệu và cách thức tiếp cận tác phẩm văn học.
Đặc biệt ông đi sâu làm rõ đặc điểm kí hiệu hình tượng trong tác phẩm.
Kỷ yếu khoa học quốc gia với chủ đề “Ký hiệu học – từ lý thuyết đến ứng dụng
Demo Version - Select.Pdf SDK
trong nghiên cứu và dạy học Ngữ văn” (2016) của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
tập hợp 75 bài viết nhằm làm sáng tỏ các vấn đề về lý thuyết và ứng dụng kí hiệu học.
Ngoài những công trình đã nêu ở trên, địa hạt ứng dụng lý thuyết kí hiệu học còn ghi
nhận nhiều nghiên cứu tâm huyết của các tác giả khác như Lê Huy Bắc, Cao Kim
Lan, Mai Thị Hồng Tuyết… Và mới đây nhất là công trình nghiên cứu Từ kí hiệu đến
biểu tượng (2017) của Trịnh Bá Dĩnh.
Như vậy, từ thời cổ đại cho đến nay, từ Tây sang Đông, trải qua nhiều phong
trào nghiên cứu từ chủ nghĩa hình thức Nga đến chủ nghĩa hậu hiện đại, với các học
thuyết tự sự học, thi pháp học,…, các nhà nghiên cứu đều nhất trí tính kí hiệu của
ngôn ngữ và xem TPVH như là kí hiệu hoặc chuỗi kí hiệu đa tầng, tạp chủng... Hệ
quả là, sự thâm nhập của kí hiệu học vào quá trình nghiên cứu, phê bình văn học,
dạy học Ngữ văn ở phổ thông ngày càng mạnh mẽ.
2.2. Những nghiên cứu về việc dạy học đọc hiểu TPVH theo lý thuyết kí hiệu học
Trên thế giới có nhiều nhà nghiên cứu, nhà giáo đã đặt ra vấn đề dạy học đọc
hiểu dựa trên quan điểm xem tác phẩm văn học là một hệ thống kí hiệu: năm 1973,
nhà giáo Marion D.Jenkinson đã nêu “Đọc được định nghĩa là hành động phản ứng

7


với các kí hiệu được in ra để tạo ra nghĩa…” [46;tr.54]; năm 1995 hai tác giả Taffy
E.Raphael và Efrieda H.Hiebert trong cuốn Phương pháp dạy học đọc hiểu văn bản
đã đưa ra quan điểm: “cần phải bắt đầu từ việc đọc từ, hiểu văn bản, xem xét các ý

nghĩa khác nhau của văn bản và cuối cùng là đánh giá văn bản theo quan điểm cá
nhân” [46;54]; chương trình đánh giá học sinh quốc tế do OECD (gọi tắt là Pisa)
khởi xướng cho rằng đọc hiểu là một năng lực, người phải có năng lực “hiểu nghĩa,
nghĩa rộng, hẹp, tường minh và hàm ý từ bài đọc” [46;tr.56].
Ở Việt Nam, cũng có một số công trình bàn của Nguyễn Trọng Hoàn, Hoàng
Hòa Bình, Nguyễn Minh Thuyết, Nguyễn Thanh Hùng, Trần Đình Sử,… Trong bài
viết “Đọc hiểu văn chương” (2004), Nguyễn Thanh Hùng đã đưa ra một cách hiểu
khá chi tiết về đọc hiểu có liên quan đến kí hiệu học “Đọc hiểu không phải chỉ là tái
tạo âm thanh từ chữ viết mà còn là quá trình thức tỉnh cảm xúc, quá trình nhuần
thấm tín hiệu nghệ thuật chứa mã văn hóa đồng thời với việc huy động vốn sống,
vốn kinh nghiệm cá nhân người đọc để lựa chọn giá trị tư tưởng thẩm mĩ và ý nghĩa
vốn có của tác phẩm văn chương”[29]
Mặc dù có nhiều công trình bàn về dạy học đọc hiểu dưới góc độ kí hiệu học,
nhưng số công trình nghiên cứu sâu, trực diện vấn đề “dạy học đọc hiểu tác phẩm
văn học theo lý thuyết kí hiệu học” lại chưa nhiều. Trong số ít đó, Trần Đình Sử là
người đầu tiên đề xuất quan điểm nêu trên. Tác giả cho rằng “đọc là hoạt động tâm
Demo Version - Select.Pdf SDK
lí nhằm giải mã văn bản. Một là chuyển văn bản kí hiệu văn tự thành văn bản bằng
ngôn ngữ tương ứng với văn bản chữ viết. Hai là giải mã văn bản để tìm ý nghĩa”
[73]. Ông khẳng định “mọi sự đọc, dù động cơ như thế nào, đều không thoát li
được việc tìm nghĩa của văn bản, cho nên mọi sự đọc đều là đọc hiểu” [46;tr.62].
Những ứng dụng lý thuyết kí hiệu học vào dạy học đọc hiểu tác phẩm văn học của
tác giả chủ yếu dựa trên quan điểm kí hiệu học văn hóa về văn bản và giao tiếp của
Iu.Lotman. Cùng hướng ứng dụng như trên, cuốn sách “Kỷ yếu hội thảo khoa học
quốc gia: Ký hiệu học – từ lý thuyết đến ứng dụng trong nghiên và dạy học Ngữ
văn” (2016) đã đăng một số bài viết trình bày cụ thể cách thức ứng dụng. Tóm lại
những nghiên cứu nêu trên đã đặt những viên gạch đầu tiên cho việc ứng dụng lý
thuyết kí hiệu học vào dạy học đọc hiểu ở trường phổ thông.
Đối với vấn đề dạy học đọc hiểu thơ trữ tình trong sách giáo khoa THPT, có
nhiều công trình, luận văn nghiên cứu theo lý thuyết khác như thi pháp học, đặc

trưng thể loại, giao tiếp, tiếp nhận văn học… Còn “Việc dạy học đọc hiểu văn bản
thơ trữ tình trong chương trình Ngữ văn 12 theo lý thuyết kí hiệu học” [Bộ cơ bản]
là một hướng đi khá mới mẻ, chưa có công trình nào nghiên cứu cụ thể, toàn diện,

8


hệ thống. Nếu có đó chỉ là những ý kiến lướt qua trong các công trình nghiên cứu
ứng dụng lý thuyết kí hiệu học vào dạy học nêu trên. Gần nhất với đề tài có số ít
công trình như “Rèn luyện kĩ năng khai thác tín hiệu thẩm mĩ cho học sinh THPT
qua phần văn học trung đại” (2010) của Nguyễn Thị Chinh, “Rèn luyện kỹ năng
phát hiện và giải mã tín hiệu thẩm mĩ cho học sinh THPT trong dạy đọc hiểu thơ trữ
trình [Chương trình Ngữ Văn 11 – Bộ cơ bản] (2016) của Lê Thị Phương Ny…
Nhìn chung, những công trình nghiên cứu về kí hiệu học ngôn ngữ, văn học và
dạy học đọc hiểu nêu trên đã tạo tiền đề quan trọng cho việc ứng dụng lý thuyết kí
hiệu học vào dạy học đọc hiểu thơ trữ tình trong chương trình Ngữ văn 12. Trên cơ
sở tiếp thu và học hỏi thành tựu của những người đi trước, luận văn đi sâu tìm hiểu
vấn đề đã đặt ra.
3. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
3.1. Mục đích nghiên cứu
Luận văn đề xuất một số định hướng và biện pháp giúp HS phát hiện, giải mã,
tìm ra ý nghĩa của ký hiệu thẩm mĩ trong thơ trữ tình theo lý thuyết kí hiệu học, từ
đó nâng cao hiệu quả đọc hiểu thơ trữ tình nói riêng và hiệu quả dạy học Ngữ Văn ở
THPT nói chung.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu các tài liệu lý thuyết có liên quan đến đề tài (các tài liệu về kí hiệu
Demo Version - Select.Pdf SDK
học, thơ trữ tình, phương pháp dạy học…) trên cơ sở đó xác lập cơ sở lý luận cho việc
dạy học đọc hiểu thơ trữ tình theo lý thuyết kí hiệu học.
- Điều tra, khảo sát thực trạng dạy học đọc hiểu nói chung và việc dạy học đọc

hiểu thơ trữ tình ở trường THPT nói riêng để xác định cơ sở thực tiễn của đề tài.
- Nhiệm vụ trọng tâm của đề tài là đề xuất định hướng và biện pháp dạy học đọc
hiểu thơ trữ tình theo lý thuyết kí hiệu học.
- Tiến hành tổ chức TN ở trường THPT để kiểm tra đánh giá kết quả, từ đó rút ra
kết luận sư phạm.
4. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: “Dạy học đọc hiểu văn bản thơ trữ tình
trong chương trình Ngữ văn 12 theo lý thuyết kí hiệu học” [Bộ cơ bản].
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Do tính chất và góc độ tiếp cận, nên phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ giới hạn trong
các tác phẩm thơ trữ tình của chương trình Ngữ Văn lớp 12 (bộ cơ bản). Nơi tiến hành TN là
trường THPT Châu Thành, tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu. Đối tượng TN là HS lớp 12.

9


5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Trong quá trình nghiên cứu đề tài, nhiều phương pháp nghiên cứu được sử
dụng, nhưng chủ yếu là những phương pháp sau:
4.1. Phương pháp phân tích tổng hợp
Sử dụng phương pháp này gồm: phân tích, tổng hợp, khái quát... để nghiên cứu
các cơ sở lí luận, các định hướng giúp dạy học đọc hiểu học thơ trữ tình theo lý thuyết
kí hiệu học.
4.2. Phương pháp điều tra, khảo sát
Phương pháp này gồm: quan sát, thăm dò ý kiến, kiểm tra bằng các câu hỏi
trắc nghiệm...để kiểm tra, đánh giá tình hình dạy học đọc hiểu thơ trữ tình ở THPT
trước và sau giờ dạy TN.
4.3. Phương pháp thống kê
Phương pháp này nhằm để thống kê, phân loại, xử lí số liệu điều tra, phân tích,

đánh giá kết quả TN.
4.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Phương pháp này sẽ tiến hành TN dưới hình thức lên lớp để kiểm chứng và
bước đầu đánh giá hiệu quả của các biện pháp đề ra nhằm dạy học đọc hiểu thơ trữ
tình theo lý thuyết kí hiệu học.
6. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN
Demo Version - Select.Pdf SDK
Luận văn góp phần xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến đề tài.
Luận văn còn xác lập và lập luận về định hướng, biện pháp chung trong việc tổ
chức dạy học đọc hiểu thơ trữ tình theo lý thuyết kí hiệu học.
Luận văn đề xuất một số biện pháp cụ thể thích hợp để dạy học đọc hiểu thơ
trữ tình trong chương trình Ngữ văn 12 (bộ cơ bản). Trên cơ sở đó, luận văn là một
đề tài tham khảo bổ ích cho GV môn Ngữ văn về một hướng tiếp cận còn khá mới
mẻ ở phổ thông.
7. CẤU TRÚC LUẬN VĂN
Luận văn “Dạy học đọc hiểu văn bản thơ trữ tình trong chương trình Ngữ văn 12
theo lý thuyết kí hiệu học” [Bộ cơ bản]. Ngoài phần tài liệu tham khảo và phụ lục, luận
văn có ba phần chính. A. Phần mở đầu, B. Phần nội dung, C. Phần kết luận.
Trong đó, phần nội dung gồm có ba chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài
Chương 2: Định hướng và biện pháp dạy học đọc hiểu tác phẩm thơ trữ tình
theo lý thuyết kí hiệu học
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

10