Rèn luyện cho học sinh trung học cơ sở kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong văn bản thuyết minh (tt)

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

PHAN ANH TUẤN

RÈN LUYỆN CHO HỌC SINH THCS
KĨ NĂNG SỬ DỤNG CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ TỪ VỰNG
TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH
Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học
bộ môn Văn và Tiếng Việt
Demo Version - Select.Pdf SDK
Mã số: 60.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học
TS. Trần Hữu Phong

Thừa Thiên Huế, năm 2018

i


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu và kết quả nghiên cứu thể hiện trong luận văn là trung thực và chƣa đƣợc
công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.
Huế, tháng 7 năm 2018
Tác giả luận văn

Phan Anh Tuấn

Xác nhận của Khoa Ngữ văn

Xác nhận của ngƣời hƣớng dẫn

củaTrƣờngDemo
Đại học
Sƣ phạm
Huế
Version
- Select.Pdf
SDK

TS. Trần Hữu Phong

ii


LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp
đỡ, tạo điều kiện của quý thầy cô cùng gia đình và bạn bè, đồng nghiệp!
Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ đó !
Nhưng trước hết, tôi xin được bày tỏ lòng tri ân sâu sắc nhất đến người
thầy: Thầy giáo - TS. Trần Hữu Phong, người đã trực tiếp dìu dắt, hướng dẫn
và chỉ dạy cho tôi những kiến thức quý báu về chuyên môn, về nghiên cứu
khoa học trong suốt cả quá trình học tập và thực hiện luận văn.
Xin trân trọng cám ơn quý thầy giáo, cô giáo Khoa Ngữ văn, Phòng

Đào tạo sau đại học, Ban Giám hiệu trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế
đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, quý thầy cô giáo và các em học
sinh của các trường THCS trên địa bàn thị xã La Gi đã luôn hợp tác tích cực,
tạo điều kiện, giúp đỡ, hỗ trợ tốt nhất để tôi hoàn thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè đã luôn quan tâm,
Demo Version - Select.Pdf SDK
động viên, khích lệ, hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Chân thành cảm ơn !
Huế, tháng 7 năm 2018
Tác giả luận văn

Phan Anh Tuấn

iii


MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA ...................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................... ii
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................... iii
MỤC LỤC ........................................................................................................................... 1
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................. 4
DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................................... 5
MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 6
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI .......................................................................................6
2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...................................................................7
3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU .................................................10
4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ..................................................10
5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .....................................................................11

6. GIẢ THIẾT KHOA HỌC .................................................................................12
7. DỰ KIẾN ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN ......................................................12
8. CẤU TRÚC LUẬN VĂN .................................................................................13

Version - Select.Pdf SDK
NỘI DUNGDemo
........................................................................................................................
14
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ................................ 14
1.1. LÍ THUYẾT VỀ BIỆN PHÁP TU TỪ ..........................................................14
1.1.1. Biện pháp tu từ so sánh ............................................................................14
1.1.2. Biện pháp tu từ ẩn dụ ...............................................................................15
1.1.3. Biện pháp tu từ nhân hóa .........................................................................16
1.2. LÍ THUYẾT VỀ VĂN THUYẾT MINH.......................................................17
1.2.1. Khái niệm văn bản thuyết minh ...............................................................17
1.2.2. Đặc trƣng của văn bản thuyết minh .........................................................17
1.3. LÍ THUYẾT CHUNG VỀ NĂNG LỰC, KĨ NĂNG, KĨ NĂNG HỌC TẬP 21
1.3.1. Khái niệm năng lực ..................................................................................21
1.3.2. Kĩ năng và kĩ năng học tập ......................................................................22
1.4. TỔNG QUAN VỀ PHẦN LÀM VĂN THUYẾT MINH TRONG CHƢƠNG
TRÌNH LÀM VĂN THCS HIỆN NAY ................................................................24

1


1.4.1. Chƣơng trình Làm văn ở THCS đƣợc biên soạn theo tinh thần tích hợp,
tích cực ......................................................................................................................24
1.4.2. Chƣơng trình Làm văn ở THCS là một hợp phần quan trọng của môn Ngữ văn..25
1.4.3. Các nội dung chính trong chƣơng trình Làm văn ....................................25
1.5. THỰC TRẠNG DẠY HỌC LÀM VĂN THUYẾT MINH VỚI VIỆC R N

KĨ NĂNG SỬ DỤNG CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ TỪ VỰNG TRONG VĂN
THUYẾT MINH CHO HỌC SINH THCS HIỆN NAY .......................................26
1.6. THỰC TRẠNG NĂNG LỰC SỬ DỤNG BIỆN PHÁP TU TỪ TỪ VỰNG
VÀO LÀM VĂN THUYẾT MINH CỦA HỌC SINH HIỆN NAY.....................30
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1.................................................................................................. 32
Chƣơng 2. RÈN LUYỆN KỸ NĂNG SỬ DỤNG CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ TỪ
VỰNG TRONG VĂN THUYẾT MINH ...................................................................... 33
2.1. MỘT SỐ ĐỊNH HƢỚNG ĐỀ XUẤT CÁC CÁCH THỨC, BIỆN PHÁP
R N LUYỆN KĨ NĂNG SỬ DỤNG CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ TỪ VỰNG
TRONG VĂN THUYẾT MINH ...........................................................................33
2.1.1. Rèn luyện kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong văn thuyết

Demo
Version
- Select.Pdf
minh phải đảm
bảo mục
tiêu dạy
học làm văn ởSDK
THCS ...........................................33
2.1.2. Rèn luyện kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong văn thuyết
minh phải dựa vào nội dung, chƣơng trình, sách giáo khoa, yêu cầu của các kiểu bài
làm văn ......................................................................................................................34
2.1.3. Rèn luyện kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong văn thuyết
minh phải đảm bảo tính khoa học, tính sƣ phạm; đảm bảo tính vừa sức và phát huy
đƣợc vai trò chủ thể tích cực, sáng tạo của ngƣời học ..............................................35
2.1.4. Rèn luyện kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong văn thuyết
minh phải giúp học sinh hoàn thiện kĩ năng tạo lập văn bản ....................................36
2.2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP R N LUYỆN CHO HỌC SINH KHẢ NĂNG SỬ
DỤNG CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ TỪ VỰNG TRONG VĂN THUYẾT MINH ..36

2.2.1. Rèn luyện kĩ năng qua giờ học lí thuyết ..................................................36
2.2.2. Rèn luyện kĩ năng qua các giờ thực hành làm văn ..................................37
2.2.3. Rèn luyện kĩ năng trong tiết trả bài .........................................................39

2


2.2.4. Rèn luyện kĩ năng bằng hệ thống bài tập bổ sung trong quá trình dạy học
làm văn ......................................................................................................................40
2.2.5. Rèn luyện kĩ năng qua hoạt động ngoại khóa ..........................................55
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2.................................................................................................. 66
Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .................................................................... 67
3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM .......................................................................67
3.2. NỘI DUNG THỰC NGHIỆM .......................................................................67
3.3. ĐỐI TƢỢNG, ĐỊA BÀN THỰC NGHIỆM ..................................................67
3.4. KẾ HOẠCH TỔ CHỨC THỰC NGHIỆM ....................................................68
3.5. TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ THỰC NGHIỆM .....................................................74
3.6. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM ........................................................................75
3.7. MỘT SỐ KẾT LUẬN CHUNG TỪ THỰC NGHIỆM .................................82
KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 83
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................. 85
PHỤ LỤC

Demo Version - Select.Pdf SDK

3


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

HS:

Học sinh

GV:

Giáo viên

TM:

Thuyết minh

PPDH:

Phƣơng pháp dạy học

THCS:

Trung học cơ sở

THPT:

Trung học phổ thông

GDTH:

Giáo dục tiểu học

KNHT:

Kĩ năng học tập

SGK:

Sách giáo khoa

SGV:

Sách giáo viên

GD&ĐT:

Giáo dục và Đào tạo

KNHT:

Kĩ năng học tập

Cách chú thích tài liệu trích dẫn: số thứ tự tài liệu đứng trƣớc, số trang
đứng sau. VíDemo
dụ: [22,
tr.5] nghĩa
là số thứ tự SDK
của tài liệu trong mục Tài liệu tham
Version
- Select.Pdf
khảo là 22, nhận định trích dẫn nằm ở trang 5 của tài liệu này.

4

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1. Nhận thức của giáo viên về vai trò của các biện pháp tu từ từ vựng
trong văn thuyết minh ............................................................................ 28
Bảng 1.2. Thực hiện rèn luyện kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng vào
bài văn thuyết minh cho học sinh. ......................................................... 29
Bảng 1.3. Nguyên nhân dẫn đến việc giáo viên ít thực hiện rèn luyện kĩ năng ... 29
sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng vào văn thuyết minh.................................... 29
Bảng 3.1. Các nhóm thực nghiệm và đối chứng .................................................... 68
Bảng 3.2. Thống kê kết quả bài kiểm tra của các lớp sau khi thực nghiệm ......... 76
Bảng 3.3. Phân tích kết quả bài kiểm tra sau khi thực nghiệm (kèm bảng 3.3.1 và
3.3.2)........................................................................................................ 77
Bảng 3.3.1. Nhóm thực nghiệm .............................................................................. 77
Bảng 3.3.2. Nhóm đối chứng .................................................................................. 78
Bảng 3.4. Kết quả bài thu hoạch sau hoạt động tham quan .................................. 79
Demo
- Select.Pdf
SDK hoạt động ngoại khóa ( gồm
Bảng 3.5. Phân
tíchVersion
kết quả sau
khi thực nghiệm

bảng 3.5.1 và 3.5.2) ................................................................................ 79
Bảng 3.5.1.Nhóm thực nghiệm ............................................................................... 80
Bảng 3.5.2. Nhóm đối chứng .................................................................................. 80

5

MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1.1. Giáo dục Việt Nam, trong đó có giáo dục phổ thông, trong thời gian qua đã
đạt những thành tựu to lớn. Cùng với nhiều lĩnh vực khác của đời sống xã hội, giáo dục
góp phần quan trọng vào thắng lợi của công cuộc xây dựng đất nƣớc. Tuy nhiên, nếu
nhìn nhận một cách khách quan, công bằng thì giáo dục phổ thông vẫn còn nhiều
những bất cập, yếu kém cần đƣợc khắc phục, nhƣ: chất lƣợng và hiệu quả giáo dục còn
thấp; phƣơng pháp giáo dục, việc thi cử, kiểm tra và đánh giá kết quả mặc dù có cố
gắng đổi mới nhƣng vẫn còn lạc hậu, thiếu thực chất; quản lý giáo dục và đào tạo còn
nhiều yếu kém; đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lƣợng, số lƣợng và cơ
cấu, một bộ phận không theo kịp yêu cầu đổi mới, tinh thần trách nhiệm chƣa cao,
thiếu tâm huyết... Nhìn nhận rõ những yếu kém trên và đứng trƣớc những yêu cầu,
thách thức mới của xu thế hội nhập quốc tế, đòi hỏi nền giáo dục nƣớc ta cần phải tập
trung đổi mới, phải tạo ra đƣợc bƣớc chuyển biến mới về chất lƣợng giáo dục.
1.2. Xét trong mối quan hệ với các bộ môn khác, thì môn Ngữ văn trong các
trƣờng phổ thông luôn có tầm quan trọng đặc biệt, nó ảnh hƣởng, chi phối đến các
môn học khác một cách rõ nét. Bởi vậy, khi học tốt môn Ngữ văn thì học sinh sẽ có

Demo Version - Select.Pdf SDK

điều kiện tốt hơn để học các môn học khác. Tuy nhiên, thực tế dạy học môn Ngữ văn
trong nhà trƣờng hiện nay có nhiều dấu hiệu đáng báo động. Trong môn Ngữ văn,
một điều dễ nhận thấy là, phân môn Làm văn càng ít đƣợc học sinh quan tâm, dù nó
là phân môn mang tính chất thực hành tổng hợp, sản sinh văn bản. Nguyên nhân dẫn
đến tình trạng đó có nhiều: phƣơng pháp dạy làm văn của giáo viên chƣa tốt, nhiều
giáo viên chƣa biết khơi gợi, nêu vấn đề cho học sinh tìm tòi, sáng tạo mà chủ yếu
thông qua giảng giải, thuyết trình, qua các bài văn mẫu trong các tài liệu tham khảo
cho nên không tạo sự đam mê học văn, hƣớng các em vào viết văn hay đƣợc.
1.3. Thể loại văn bản thuyết minh đƣợc đƣa vào các cấp học, trong đó có cấp

THCS. Việc đƣa kiểu bài văn thuyết minh vào giảng dạy trong chƣơng trình Tập
làm văn THCS là một trong những cách thức đổi mới nội dung và phƣơng pháp dạy
học. Tuy nhiên, việc dạy kiểu bài văn thuyết minh này ở phổ thông, trong đó có
THCS, đang còn là một thách thức với giáo viên (GV) và học sinh (HS). Một mặt,
đây là kiểu văn bản mới và khó trong chƣơng trình THCS. Mặt khác, các công trình

6


nghiên cứu về phƣơng pháp dạy học làm văn thuyết minh trong trƣờng phổ thông
còn tƣơng đối ít, do đó, gây khó khăn không nhỏ cho việc dạy - học của giáo viên
và học sinh.
1.4. Trong làm văn thuyết minh, chúng tôi thấy học sinh còn bộ lộ khá nhiều
yếu kém, đặc biệt là chƣa có thói quen và chƣa có kĩ năng đƣa các yếu tố biện pháp
tu từ, trong đó có tu từ từ vựng để làm cho văn bản biểu cảm hơn, thuyết phục
ngƣời đọc hơn.
1.5. Mặt khác trong quá trình tìm tòi, nghiên cứu của mình, chúng tôi thấy
việc rèn cho học sinh kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong văn bản
thuyết minh là vấn đề cần thiết, quan trọng để nâng cao chất lƣợng dạy học làm văn
trong nhà trƣờng. Hơn nữa đây cũng là vấn đề còn mới mẻ chƣa có công trình nào
nghiên cứu một cách kĩ lƣỡng, bài bản về nó.
Từ tất cả những lí do nêu trên, chúng tôi chọn vấn đề “Rèn luyện cho học
sinh trung học cơ sở kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong văn bản
thuyết minh” làm đề tài nghiên cứu của luận văn.
2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

Demo
Version
Select.Pdf
Căn cứ

nội dung
nghiên- cứu
của đề tài,SDK
chúng tôi đã tìm hiểu một số công
trình liên quan, cụ thể nhƣ sau:
2.1. Những công trình liên quan đến phương pháp dạy học làm văn và làm văn
thuyết minh
Chúng tôi đã nghiên cứu các giáo trình về lí luận và phƣơng pháp dạy học
làm văn dành cho các trƣờng ĐHSP trong nƣớc.
Thứ nhất là cuốn Phương pháp dạy học văn của nhóm tác giả do GS. Phan
Trọng Luận ( chủ biên). Nhóm tác giả đã khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của
dạy học làm văn trong chƣơng trình Ngữ văn và từ đó đề xuất các phƣơng pháp dạy
lí thuyết và thực hành cụ thể.
Thứ hai là giáo trình Phương pháp dạy học Tiếng Việt của nhóm tác giả Lê
A, Nguyễn Quang Ninh, Bùi Minh Toán đã xác định vị trí và mục tiêu của môn làm
văn trong nhà trƣờng, chỉ ra một số tiền đề lí thuyết của việc dạy học làm văn từ các
góc độ: ngôn ngữ học văn bản, lý thuyết giao tiếp ngôn ngữ, logic học và lí luận văn

7


học. Giáo trình đã trình bày các phƣơng pháp dạy lý thuyết, phƣơng pháp dạy thực
hành, phƣơng pháp ra đề kiểm tra, phƣơng pháp chấm bài và một số kĩ năng làm
văn cần rèn luyện cho học sinh.
Thứ ba là giáo trình Làm văn của nhóm tác giả Lê A và Nguyễn Trí. Nhóm
tác giả trình bày những vấn đề chung về làm văn, đồng thời trình bày phƣơng pháp
viết một số kiểu loại văn bản: văn bản nghệ thuật, văn bản nghị luận, văn bản hành
chính – công vụ và văn bản giới thiệu – thuyết minh.
Chúng tôi còn nghiên cứu nhiều công trình liên quan đề cập đến vấn đề nâng
cao chất lƣợng dạy học làm văn trong nhà trƣờng, nhƣ: Ngữ pháp văn bản và việc

dạy làm văn của các tác giả Nguyễn Trọng Báu, Nguyễn Quang Ninh và Trần Ngọc
Thêm; Làm văn của tác giả Đỗ Ngọc Thống (chủ biên); Muốn viết được bài văn hay
của GS. Nguyễn Đăng Mạnh ( chủ biên); Phương pháp làm văn tự sự, thuyết minh
của tác giả Hoàng Đức Huy; Luyện cách lập luận trong văn nghị luận cho học sinh
phổ thông của nhóm tác giả Nguyễn Quang Ninh, Nguyễn Thị Ban, Trần Hữu
Phong; Bồi dưỡng Ngữ văn 8 của Nguyễn Kim Dung, Đỗ Kim Hảo; Kiến thức, kỹ
năng cơ bản Tập làm văn THCS của Huỳnh Thị Thu Ba; Rèn kỹ năng làm văn

- Select.Pdf
thuyết minh Demo
của TrầnVersion
Thị Thành;
Dạy học TậpSDK
làm văn trung học cơ sở của tác giả
Nguyễn Trí; Rèn luyện kĩ năng làm văn 9 của tác giả Lƣơng Duy Cán...
Chúng tôi còn nghiên cứu thêm các chuyên đề khác nhƣ: Dạy học làm văn nghị
luận của tác giả Nguyễn Quang Ninh; Dạy học ngữ văn ở THPT theo định hướng đổi
mới và Phát triển ngôn ngữ cho học sinh phổ thông của tác giả Trần Hữu Phong...
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đã xây dựng đƣợc hệ thống tri
thức cơ bản về lí luận và phƣơng pháp dạy học làm văn, về quy trình làm văn và các
kĩ năng trong tạo lập văn bản cho học sinh. Tuy vậy, chúng tôi vẫn chƣa thấy tài
liệu nào hƣớng dẫn rõ việc sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong văn bản
thuyết minh để tăng tính hiệu quả khi làm văn thuyết minh.
2.2. Những công trình liên quan về phong cách học và ứng dụng các khái niệm
tu từ vào làm văn
Chúng tôi tập trung nghiên cứu các công trình sau: Giáo trình Việt ngữ ( tập
3 – Tu từ học ) của tác giả Đinh Trọng Lạc; Phong cách học và đặc điểm tu từ tiếng

8

Việt của tác giả Cù Đình Tú; giáo trình Phong cách học Tiếng Việt của nhóm tác giả
Đinh Trọng Lạc và Nguyễn Thái Hòa; Tiếng Việt ( Ngữ âm và Phong cách học ) của
nhóm tác giả Đặng Thị Lanh và Nguyễn Thái Hòa; Từ điển tu từ - phong cách và
thi pháp học của tác giả Nguyễn Thái Hòa.
Nhìn chung các công trình đã trình bày khái quát các khái niệm cơ bản của
phong cách học, chỉ ra các kiểu chức năng của ngôn ngữ với phong cách chức năng
của hoạt động lời nói, với các kiểu, các thể loại văn bản; xác định cơ sở phân loại và
miêu tả phong cách; quan niệm nhất quán về các cấp độ của ngôn ngữ và các
phƣơng tiện tu từ và các biện pháp tu từ.
Ngoài ra, 99 phƣơng tiện và biện pháp tu từ tiếng Việt của tác giả Đinh
Trọng Lạc cho ta một cái nhìn tổng quan nhƣng lại hết sức cụ thể, rạch ròi về tu từ
trong tiếng Việt, từ đó làm cơ sở cho việc bình giá đƣợc cái hay, cái đẹp của ngôn
bản mà còn có thể đạt đƣợc đích giao tiếp với cách diễn đạt tốt nhất...
Về cơ bản các công trình trên đều có nói đến việc ứng dụng các biện pháp tu
từ nhƣng chƣa có nhiều ngƣời viết cụ thể về cách ứng dụng cụ thể một biện pháp tu
từ vào làm văn.

Demo
- Select.Pdf
SDKcác biện pháp tu từ vào làm văn
2.3. Những công
trìnhVersion
nghiên cứu,
đề xuất ứng dụng
Chúng tôi còn nghiên cứu các tài liệu sách giáo viên, sách giáo khoa, thiết kế
bài dạy của chƣơng trình lớp 8,9 hiện hành; giáo trình Tâm lí học, tài liệu về Dạy
học theo định hướng phát triển năng lực...vv..
Việc đề cập đến các giải pháp ứng dụng cụ thể các biện pháp tu từ vào dạy
học làm văn chỉ đƣợc đặt ra trong một số khóa luận, luận văn thạc sĩ. Chẳng hạn:

Rèn luyện năng lực sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong tạo lập văn bản
thuyết minh cho học sinh trung học cơ sở của tác giả Nguyễn Công Trực; Rèn kĩ
năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong viết văn tự sự của tác giả Võ Thị
Thủy; Luyện kĩ năng sử dụng biện pháp tu từ so sánh và nhân hóa trong văn miêu
tả cho học sinh tiểu học của tác giả Phan Thị Hƣơng Giang; Hệ thống bài tập luyện
kĩ năng đưa yếu tố miêu tả và biểu cảm vào bài nghị luận văn học cho học sinh
trung học cơ sở của tác giả Phạm Thị Hải Anh...

9


Tuy nhiên thì tất cả công trình trên vẫn chƣa đƣa ra đƣợc những biện pháp cụ
thể, trong hoạt động dạy học để rèn luyện cho học sinh kĩ năng sử dụng các biện
pháp tu từ từ vựng trong văn thuyết minh. Vì vậy, để góp phần nâng cao chất lƣợng
dạy học, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Rèn luyện cho học sinh trung học
cơ sở kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong văn bản thuyết minh”
3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích chính mà đề tài hƣớng tới đó là đề xuất các hình thức, biện pháp
luyện cho học sinh sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong văn thuyết minh qua
đó góp phần nâng cao chất lƣợng làm bài văn thuyết minh của học sinh trong quá
trình tạo lập văn bản; đồng thời góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học làm văn
thuyết minh trong nhà trƣờng lên một bƣớc.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt mục đích trên đề tài giải quyết các nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu tiền đề lí thuyết liên quan để xây dựng cơ sở lí luận cho đề tài.
- Nghiên cứu những vấn đề thực tiễn dạy học làm văn ở trƣờng THCS để xây

Demo
- Select.Pdf

dựng cơ sở thực
tiễnVersion
cho việc đề
xuất các hìnhSDK
thức, biện pháp luyện cho học sinh
kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong văn thuyết minh.
- Thực nghiệm sƣ phạm với nội dung cơ bản là dạy đối chứng về làm văn
thuyết minh khi chƣa có sự định hƣớng, rèn luyện kĩ năng sử dụng các biện pháp tu
từ từ vựng và dạy làm văn thuyết minh theo các hình thức, biện pháp đã đề xuất
trong đề tài.
4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là rèn luyện cho học sinh trung học cơ sở kĩ
năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong tạo lập văn bản thuyết minh.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về lí thuyết: Những lí thuyết liên quan đến đề tài, nhƣ: Lí thuyết dạy học; lí
thuyết về dạy học làm văn; lí thuyết về ngôn ngữ học...

10


Về thực tiễn: Điều tra khảo sát thực tiễn dạy học của các trƣờng THCS trên
địa bàn thị xã La Gi, tỉnh Bình Thuận và dự kiến dạy thể nghiệm một số lớp tại
trƣờng THCS Phƣớc Hội 2, THCS Tân An, THCS Tân Bình, THCS Tân Hải ở địa
bàn thị xã La Gi, tỉnh Bình Thuận.
5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
5.1. Phương pháp phân tích tổng hợp
Phƣơng pháp này đƣợc tác giả sử dụng trong việc tham khảo các công trình
nghiên cứu lí thuyết và thực tiễn trƣớc đó về dạy học làm văn thuyết minh, về rèn
các kĩ năng làm văn thuyết minh; từ đó xác định các công trình trƣớc đây đã đóng

góp, tập trung rèn luyện cho học sinh các kĩ năng tạo lập văn bản thuyết minh ở
mức độ nào, phƣơng diện nào. Trên cơ sở nghiên cứu, tổng hợp các tài liệu tham
khảo, chúng tôi khái quát lại những vấn đề về kĩ năng mà học sinh còn hạn chế
trong việc xây dựng văn bản thuyết minh làm cơ sở cho việc đề xuất rèn luyện cho
học sinh trung học cơ sở kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong tạo lập
văn thuyết minh.
5.2. Phương pháp điều tra, khảo sát
Phƣơng pháp điều tra, khảo sát đƣợc sử dụng nhằm làm rõ những hạn chế,

Demo Version - Select.Pdf SDK

tồn tại trong các bài văn thuyết minh của học sinh trên địa bàn thị xã La Gi, tìm hiểu
nguyên nhân thông qua các bài kiểm tra tập làm văn của học sinh.
Chọn mẫu: Sử dụng công thức tính cỡ mẫu của slovin ( 1960) để tính cỡ mẫu
cần thiết, mức độ sai số mong muốn e = 7%. n = N/ 1+N(e)2. Trong đó : n là số
lƣợng học sinh cần khảo sát; N là tổng số học sinh lớp 9 trên địa bàn thị xã; e là
mức sai số mong muốn.
Việc chọn mẫu sẽ đƣợc thực hiện theo phƣơng pháp chọn mẫu ngẫu nhiên
đơn giản từ danh sách học sinh khối lớp 9 của các trƣờng trên địa bàn thị xã La Gi.
Bên cạnh đó chúng tôi cũng chọn chủ đích 20 giáo viên dạy Ngữ văn của 4
trƣờng (mỗi trƣờng 5 giáo viên) có điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ khác nhau,
thuộc các vùng miền khác nhau để tìm hiểu tình hình dạy học làm văn thuyết minh
ở các đơn vị; những khó khăn, thuận lợi của giáo viên và học sinh trong quá trình
dạy học văn thuyết minh; đặc biệt là các kĩ năng làm văn thuyết minh mà giáo viên
đã và đang áp dụng giúp học sinh tạo lập các văn bản thuyết minh.

11


5.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Phƣơng pháp này đƣợc dùng để kiểm chứng các kĩ năng sử dụng biện pháp
tu từ từ vựng trong văn thuyết minh mà đề tài đƣa ra có khả thi hay không? Hiệu
quả đạt đƣợc khi áp dụng vào thực tế nhƣ thế nào? Các bƣớc thực hiện của phƣơng
pháp này, cụ thể nhƣ sau:
Bước 1: Chọn trƣờng, chọn lớp thực nghiệm và đối chứng
Bước 2: Tổ chức dạy thực nghiệm
Bước 3: Kiểm tra kết quả dạy thực nghiệm thông qua các bài kiểm tra của
học sinh giữa lớp đối chứng và lớp thực nghiệm.
Bước 4: Đánh giá kết quả việc rèn kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ
vựng trong văn thuyết minh vào thực tế dạy học.
5.4. Phương pháp thống kê
Chúng tôi sử dụng phƣơng pháp này nhằm thống kê, xử lí những số liệu thu
thập đƣợc từ phiếu phỏng vấn sâu giáo viên, các bài kiểm tra tập làm văn của học
sinh, cụ thể là:
Sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học khi thống kê tần suất sử dụng biện pháp tu
từ từ vựng trong các bài kiểm tra của học sinh; tổng hợp các ý kiến từ phiếu phỏng vấn sâu

Demo Version - Select.Pdf SDK

giáo viên; tổng hợp các bài kiểm tra của lớp đối chứng và lớp thực nghiệm.
Ngoài ra trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi sử dụng thêm một số phƣơng
pháp nhƣ: phƣơng pháp so sánh - đối chiếu... khi cần thiết.
6. GIẢ THIẾT KHOA HỌC
Nếu xuất phát từ những cơ sở lí luận tin cậy về ngôn ngữ học, dạy học làm
văn, văn thuyết minh để đề xuất đƣợc các nội dung, biện pháp luyện cho học sinh kĩ
năng sử dụng các biện pháp tu từ thì giúp cho việc viết văn thuyết minh của học
sinh đạt đƣợc những kết quả cao góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục.
7. DỰ KIẾN ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN
7.1. Về lí luận
Luận văn làm phong phú thêm những tiền đề lí luận trong việc rèn luyện kĩ

năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng trong văn thuyết minh ở bậc trung học cơ
sở, góp thêm cơ sở khoa học cho việc đổi mới phƣơng pháp dạy học làm văn thuyết
minh và dạy học làm văn ở trƣởng phổ thông.

12


7.2. Về thực tiễn
Luận văn đề xuất rèn luyện kĩ năng sử dụng các biện pháp tu từ từ vựng
trong văn thuyết minh đối với học sinh trung học cơ sở, giúp học sinh nâng cao kĩ
năng viết văn bản thuyết minh và tạo lập văn bản nói chung.
Ngoài ra, kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ giúp lãnh đạo Phòng GDĐT thị
xã La Gi, ban giám hiệu và giáo viên dạy Ngữ văn các trƣờng trung học cơ sở trên
địa bàn có đƣợc những nhận xét, đánh giá khách quan về thực trạng dạy học làm
văn thuyết minh, dạy học làm văn nói chung; trên cở sở đó sẽ đƣa ra những giải
pháp hữu hiệu để nâng cao chất lƣợng dạy học làm văn cho học sinh hiện nay.
8. CẤU TRÚC LUẬN VĂN
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung chính
luận văn gồm 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài
Chƣơng 2: Một số biện pháp rèn luyện cho học sinh cách sử dụng các biện
pháp tu từ từ vựng trong văn thuyết minh
Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm

Demo Version - Select.Pdf SDK

13