Quản lý chi lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội tại huyện đoan hùng, phú thọ

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan những thông tn, số liệu được sử dụng trong
chuyên đề này là xác thực đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ
ràng, trung thực và chưa được dùng để bảo vệ một học vị nào khác. Đây là
công trình nghiên cứu của riêng tôi, vì vậy mọi đánh giá, nhận xét được
đưa ra dựa trên quan điểm cá nhân tôi. Các thông tn, trích dẫn trong luận
văn đều đã được ghi rõ nguồn gốc./.
Thái Nguyên, tháng 5 năm 2018
Tác giả luận văn

Phan Thị Ngọc Huyền


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài: “Quản lý chi lương hưu và trợ cấp
bảo hiểm xã hội tại huyện Đoan Hùng, Phú Thọ”, tôi đã nhận được sự
hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của các cá nhân và tập thể. Tôi xin được bày
tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện
giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý Đào tạo sau
Đại học, các khoa, phòng của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh
- Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình
học tập và hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng dẫn
PGS.TS. Đỗ Thị Bắc.
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà
khoa học, các thầy, cô giáo trong Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh
doanh - Đại học Thái Nguyên.
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ và cộng

tác của các đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn
các bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn
thành nghiên cứu này.
Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ.
Thái Nguyên, tháng 5 năm 2018
Tác giả luận văn

Phan Thị Ngọc Huyền


iii
iiii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ vii
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................ ix
MỞ

ĐẦU

.......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................
1
2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................
2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ......................................................

3
5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 3
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI LƯƠNG HƯU,
TRỢ CẤP BẢO HIỂM XÃ HỘI ........................................ 4
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH ........................... 4
1.1.1. Lý luận về quản lý chi lương hưu ........................................................... 4
1.1.2. Lý luận về trợ cấp BHXH ....................................................................... 9
1.1.3. Khái niệm quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH ................................ 12
1.1.4. Nội dung của quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH ........................... 13
1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH....... 15
1.2. Kinh nghiệm ở Việt Nam về quản lý chi trả lương hưu, trợ cấp
BHXH và bài học kinh nghiệm rút ra ............................................................. 19
1.2.1. Kinh nghiệm của Việt Nam về quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH .....
19
1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra từ quản lý chi lương hưu, trợ cấp


iv
ivi
BHXH cho huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ................................................. 23
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 25


iv
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 25
2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 25
2.2.1. Chọn địa điểm nghiên cứu .................................................................... 25
2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................
25
2.2.3. Phương pháp phân tích.......................................................................... 27

2.3. Hệ thống chỉ têu nghiên cứu ................................................................... 29
2.3.1. Chỉ tiêu đánh giá quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH ..................... 29
2.3.2. Các tiêu chí phản ánh nguyên nhân ảnh hưởng đến kết quả tổ chức
quản lý chi các chế độ BHXH......................................................................... 30
Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI LƯƠNG HƯU, TRỢ
CẤP BHXH TẠI HUYỆN ĐOAN HÙNG, TỈNH PHÚ THỌ................... 31
3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ............. 31
3.1.1. Điều kiện tự nhiên huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ........................... 31
3.1.2. Điều kiện kinh tế huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.............................. 32
3.1.3. Điều kiện xã hội huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ............................... 33
3.1.4. Đánh giá thuận lợi và khó khăn tại huyện Đoan Hùng trong công
tác thực hiện chi lương và trợ cấp BHXH ...................................................... 34
3.2. Tình hình cơ bản của Bảo hiểm Xã hội huyện Đoan Hùng ..................... 35
3.2.1. Quá trình hình thành và phát triển của Bảo hiểm Xã hội huyện
Đoan Hùng ...................................................................................................... 35
3.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của Bảo hiểm Xã hội huyện Đoan Hùng ........... 36
3.2.3. Tổ chức bộ máy của Bảo hiểm Xã hội huyện Đoan Hùng ................... 38
3.3. Thực trạng quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH tại huyện Đoan
Hùng, tỉnh Phú Thọ ......................................................................................... 41
3.3.1. Thực trạng chi chi lương hưu và trợ cấp BHXH tại huyện Đoan
Hùng, tỉnh Phú Thọ ......................................................................................... 41
3.3.2. Lập kế hoạch thu chi chế độ lương hưu và trợ cấp BHXH huyện
Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ............................................................................... 44


v
3.3.3.Thực hiện chi lương hưu và trợ cấp BHXH tại huyện Đoan Hùng,
tỉnh Phú Thọ .................................................................................................... 47
3.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH
tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ............................................................... 55

3.4.1. Yếu tố chủ quan .................................................................................... 55
3.4.2. Yếu tố khách quan................................................................................. 57
3.5. Đánh giá chung về quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH tại huyện
Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ............................................................................... 59
3.5.1. Những kết quả đạt được ........................................................................
59
3.5.2. Những mặt còn hạn chế......................................................................... 60
3.5.3. Nguyên nhân của hạn chế ..................................................................... 62
Chương 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI LƯƠNG HƯU, TRỢ
CẤP BHXH TẠI HUYỆN ĐOAN HÙNG, TỈNH PHÚ THỌ
................................................................................................................ 63
4.1. Quan điểm, định hướng, mục têu hoàn thiện quản lý chi lương hưu,
trợ cấp BHXH tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ....................................... 63
4.1.1. Quan điểm hoàn thiện quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH tại
huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ .................................................................... 63
4.1.2. Định hướng hoàn thiện quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH tại
huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ .................................................................... 63
4.1.3. Mục tiêu hoàn thiện quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH tại
huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ .................................................................... 64
4.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH
tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ............................................................... 64
4.2.1. Hoàn thiện lập kế hoạch chi lương hưu và trợ cấp BHXH tại huyện
Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ............................................................................... 64
4.2.2. Hoàn thiện kiểm tra, thanh tra chi lương hưu, trợ cấp BHXH tại
huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ .................................................................... 65


vi
4.2.3. Tăng cường công tác thông tin tuyên truyền tại huyện Đoan Hùng,
tỉnh Phú Thọ .................................................................................................... 67

4.2.4. Nâng cao khả năng ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý chi
lương hưu, trợ cấp BHXH tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ .................... 68
4.2.5. Đào tạo đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý chi lương hưu, trợ
cấp BHXH tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ............................................ 68
4.2.6. Xây dựng và hoàn thiện các chế độ BHXH khác có liên quan đến người
về hưu.................................................................................................... 69
4.2.7. Tăng cường vai trò lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền và
sự phối hợp của các cơ quan liên quan ........................................................... 71
4.3. Kiến nghị .................................................................................................. 72
4.3.1. Đối với BHXH Việt Nam ..................................................................... 72
4.3.2. Đối với cơ quan quản lý nhà nước ........................................................ 73
4.3.3. Đối với BHXH tỉnh Phú Thọ ................................................................ 74
KẾT LUẬN ....................................................................................................
76
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 78
PHỤ LỤC .......................................................................................................
80


vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
ASXH
:

:

An sinh xã hội BHXH

Bảo hiểm xã hội BHYT

Bảo hiểm y tế BNN

:
:

Bệnh

nghề nghiệp
CNTT

:

Công nghệ thông tin

DN

:

Doanh nghiệp ĐTNN

:

Đầu tư nước ngoài MSLĐ

:

Mất sức lao động NLĐ

:

Người lao động TNLĐ
lao động UBND
dân

:
:

Tai nạn

Ủy ban nhân


viii
viiiv
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Phân bổ phiếu điều tra tại địa bàn huyện Đoan Hùng .................... 27
Bảng 2.1: Thang đo Likert .............................................................................. 29
Bảng 3.1: Thống kê đối tượng hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH trên
địa bàn huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ....................................... 41
Bảng 3.2: Thống kê quy mô số chi lương hưu tại BHXH huyện Đoan
Hùng, tỉnh Phú Thọ qua các năm 2015-2017 ................................. 43
Bảng 3.3: Tình hình lập kế hoạch thu chi chế độ lương hưu và trợ cấp
BHXH huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ qua các năm 20152017................................................................................................. 44
Bảng 3.4: Kết quả đánh giá về công tác lập kế hoạch quản lý chi lương
và trợ cấp BHXH tại huyện Đoan Hùng ......................................... 46
Bảng 3.5. Thống kê phương thức chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH tại
huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ .................................................... 48
Bảng 3.6: Kết quả đánh giá về thực hiện chi lương hưu và trợ cấp BHXH
tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ............................................... 49
Bảng 3.7: Kết quả đánh giá quy trình chi lương hưu, trợ cấp BHXH tại

huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ .................................................... 51
Bảng 3.8: Kết quả kiểm tra, thanh tra chi lương hưu và trợ cấp BHXH tại
huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ qua các năm 2015 – 2017 .......... 52
Bảng 3.9: Kết quả đánh giá về công tác kiểm tra, thanh tra chi lương hưu
và trợ cấp BHXH tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ .................. 54
Bảng 4.1: Kế hoạch công tác chi lương hưu và trợ cấp BHXH tại BHXH
huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ .................................................... 65


ix
DANH MỤC CÁC HÌNH
Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức BHXH huyện Đoan Hùng .................................... 39
Biểu đồ 3.1: Cơ cấu đối tượng hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH trên
địa bàn huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ..................................... 42
Sơ đồ 3.2: Quy trình chung về chi lương hưu, trợ cấp BHXH tại huyện
Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ............................................................. 50


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong cuộc sống chúng ta luôn phải đối mặt với những khó khăn do tự
nhiên đem lại hoặc gặp những biến cố rủi ro bất ngờ xảy ra như bị ốm đau, bị
tai nạn, bị mất khả năng lao động hay suy giảm khả năng lao động … Điều
này dẫn đến việc chúng ta phải nương tựa vào nhau và cùng giúp đỡ nhau để
giải quyết vấn đề bằng nhiều cách khác nhau. Và một trong những biện pháp
hữu hiệu nhất để dàn trải những rủi ro bất lợi cho người lao động là tiến
hành lập một quỹ tền tệ tập trung trên phạm vi quốc gia và tiến hành bảo
hiểm cho các đối tượng người lao động trong phạm vi của quỹ này
Ở nước ta, BHXH là một chính sách xã hội lớn của Đảng và Nhà

nước, được quy định trong Hiến pháp, trong các văn kiện của Đảng và
không ngừng được bổ sung hoàn thiện nhằm từng bước nâng cao và
mở rộng việc đảm bảo vật chất, góp phần ổn định đời sống cho người lao
động và gia đình họ trong các trường hợp người lao động ốm đau, thai
sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp,mất việc làm, hết tuổi lao động,
chết, hay gặp các rủi ro khác. Ngoài ra, BHXH còn là một phần cấu tạo nên
hệ thống an sinh xã hội của đất nước, góp phần đảm bảo công bằng xã
hội và phát triển xã hội một cách bền vững.
BHXH Việt Nam hoạt động qua nhiều khâu khác nhau, trong đó công tác
chi trả BHXH là công đoạn cuối cùng nhưng vô cùng quan trọng thể hiện
quyền lợi của người lao động. Hoạt động chi trả BHXH cho người lao động có
thể ảnh hưởng đến tài chính BHXH, đến nhận thức của cả xã hội về vai trò
của BHXH. Nếu như BHXH chi đúng, chi đủ, kịp thời và chính xác thì nguồn
quỹ BHXH được quản lý phù hợp, giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước
và điều đặc biệt là nó có tác động rất lớn đến niềm tn của người lao động.
Công tác chi trả cũng là khâu cuối cùng trong quá trình hoàn thành nhiệm vụ
của cơ quan BHXH các cấp quận, huyện.


2
Trong những năm qua, Bảo hiểm xã hội huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú
Thọ đã có nhiều cố gắng, nỗ lực trong công tác quản lý chi trả lương hưu và
trợ cấp BHXH trên địa bàn huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ. Công tác chi
lương hưu, trợ cấp BHXH tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ đã đạt được
nhiều thành tựu đáng kể. Nhưng để thực hiện tốt mục têu của công tác chi
lương hưu, trợ cấp BHXH đó là chi đúng, chi đủ, chính xác, kịp thời đến tận
tay đối tượng hưởng thì việc chi trả vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn, cần phải
xem xét, giải quyết. Thực tế đó đòi hỏi việc tổ chức quản lý chi lương hưu và
trợ cấp BHXH phải tiếp tục được hoàn thiện và đổi mới mạnh hơn nữa, việc
nghiên cứu và đưa ra những giải pháp hoàn thiện công tác quản lý là hết sức

quan trọng với yêu cầu của thực tiễn. Điều đó cũng là lý do để tôi lựa chọn
đề tài: “Quản lý chi lương hưu và trợ cấp BHXH tại huyện Đoan Hùng, Phú
Thọ” để nghiên cứu làm luận văn thạc sỹ của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1 Mục tiêu chung
Nghiên cứu thực trạng quản lý chi lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội
trên địa bàn huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ, đề xuất một số giải pháp
chủ yếu nhằm quản lý chi lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội tại huyện
Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hoá về cơ sở lý luận và thực tễn về quản lý chi
lương hưu, trợ cấp BHXH.
- Phân tch, đánh giá thực trạng quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH
tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ năm 2015 - 2017.
- Đề ra giải pháp quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH tại huyện Đoan
Hùng, tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH; công tác chi lương hưu,
trợ cấp BHXH: Trong đó khách thể là người lao động, người sử dụng lao
động, cán bộ hưu trí... cán bộ quản lý.


3
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.
- Về thời gian: Dữ liệu thứ cấp phục vụ đánh giá thực trạng quản lý chi
lương hưu, trợ cấp BHXH tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ: Thu thập từ
năm 2015-2017 và số liệu thứ cấp thu thập năm 2018.
- Về nội dung: Nghiên cứu các vấn đề liên quan đến quản lý chi lương

hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
- Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tễn thiết
thực, là tài liệu giúp BHXH huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ quản lý chi
lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ hiệu
quả hơn, có căn cứ khoa học.
- Luận văn nghiên cứu khá toàn diện, có hệ thống, đưa ra những giải
pháp chủ yếu, có ý nghĩa thiết thực cho công tác chi lương hưu, trợ cấp bảo
hiểm xã hội tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ và đối với các địa phương
khác có điều kiện tương tự.
- Nâng cao hiệu quả của quản lý chi lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội
tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ, góp phần đảm bảo cân đối và tăng
trưởng quỹ BHXH, thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội của đảng và nhà
nước.
5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, luận văn kết cấu thành 4
chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi lương hưu,
trợ cấp BHXH. Chương 2. Phương pháp nghiên cứu.
Chương 3. Thực trạng quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH tại huyện
Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.
Chương 4. Giải pháp hoàn thiện quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH
tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.


4
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI LƯƠNG HƯU, TRỢ CẤP
BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi lương hưu, trợ cấp BHXH
1.1.1. Lý luận về quản lý chi lương hưu

1.1.1.1. Khái niệm về chi lương hưu
Trong bất cứ hệ thống BHXH nào cũng có những chế độ chính thể hiện
đặc trưng những mục têu chủ yếu của hệ thống BHXH, một trong những chế
độ đó là chế độ hưu trí hay chế độ bảo hiểm tuổi già cho người lao động.
Con người trong quá trình tồn tại và phát triển của mình đều trải
qua các giai đoạn : sinh ra- lớn lên- trưởng thành- già yếu – chết đi; không
một ai có thể tránh được quy luật của tự nhiên ấy. Bên cạnh đó, trong quá
trình tồn tại của mình, con người còn phải lao động để tạo ra của cải vật
chất; muốn sống con người phải lao động. Tuy nhiên, con người chỉ có thể
lao động được khi còn sức lao động, đến một độ tuổi nào đó, khi đã về già
con người không còn lao động được nữa; lúc này họ cần có một cuộc sống
ổn định, cần có nguồn tài chính ổn định để đảm bảo những nhu cầu thiết
yếu cho cuộc sống của họ. Để đảm bảo lợi ích của người lao động và giúp họ
ổn định cuộc sống, mang lại cho họ phần nào giá trị vật chất và tinh thần,
hầu hết các quốc gia đều thực hiện chế độ hưu trí để đạt được mục đích
trên. Chế độ hưu trí nhằm cung cấp một khỏan trợ cấp thay thế cho phần
thu nhập không được nhận nữa của người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu.
Chế độ này dựa trên cơ sở số tiền mà người lao động và chủ sử dụng lao
động đóng góp định kì, dựa trên tiền công mà người lao động nhận được và
tỷ lệ này khác nhau theo quy định của từng nước. Khoảng thời gian đóng góp
số tiền này là rất dài, gần như là cả cuộc đời lao động của con người. Dựa
trên những yếu tố đó, với một số tền đóng góp hàng tháng là rất nhỏ, khi
về già người lao động sẽ được nhận khoản trợ cấp hàng tháng. Số tiền này
phụ thuộc vào mức mà người lao động


5
và chủ sử dụng lao động đóng góp và dựa trên khoảng thời gian đóng góp
để
tính toán mức trợ cấp cho hợp lý.

Thực tế, tất cả những người tham gia vào BHXH đều có mong muốn
tham gia và được thực hiện chế độ hưu trí. Hơn nữa, trong phần đóng góp
vào quỹ BHXH nói chung thì phần chủ yếu là đóng để thực hiện chế độ hưu
trí và hoạt động của hệ thống. BHXH cũng chủ yếu tập trung vào thực hiện
chế độ hưu trí cho người lao động. Theo quy định của Tổ chức Lao động
Quốc tế (ILO) thì chế độ này là một trong những chế độ bắt buộc, là chế độ
chính khi mỗi quốc gia muốn xây dựng cho mình một hệ thống BHXH.
Thêm vào đó, xu hướng của dân số thế giới hiện nay đang già hoá dẫn
đến số lượng người nghỉ hưu ngày càng tăng, để đảm bảo ổn định xã hội
và an toàn xã hội, yêu cầu BHXH hưu trí là không thể thiếu và ngày càng phải
được mở rộng,
Chế độ hưu trí giúp người già đảm bảo cuộc sống và những nhu cầu tối
thiểu khi họ đã về hưu. Đối với nhiều người, nguồn trợ cấp hưu trí là
nguồn tài chính sống còn, giúp họ ổn định cuộc sống của mình, giúp đỡ họ về
mặt tinh thần, tạo điều kiện để họ có thể giúp đỡ con cháu hoặc đem những
kinh nghiệm trong quá trình làm việc của mình trau dồi cho thế hệ trẻ. Nếu
không có chế độ này, cuộc sống khi về già của người lao động không được
đảm bảo và sẽ gặp rất nhiều khó khăn và trở ngại.
Có chế độ hưu trí, những lao động đang làm việc có thể nhìn thấy
sự bảo đảm cho tương lai của họ, vì thế họ yên tâm lao động, lao động một
cách hăng say hơn, năng suất lao động cao hơn, tạo nhiều của cải vật
chất, góp phần phát triển đất nứơc.
Chế độ là hưu trí chế độ rất quan trọng trong chính sách BHXH của
một quốc gia, hầu hết người lao động của quốc gia đó đều tham gia chế
độ hưu trí gần như cả cuộc đời mình, trong một khoảng thời gian rất dài, như
vậy chế độ hưu trí có ảnh hưởng đến hầu như toàn bộ dân số của một


nước; do

6


7
những đặc điểm đó số tiền thu- chi cho chế độ này là rất lớn; vì vậy chế
độ hưu trí nói riêng và chính sách BHXH nói chung của một quốc gia có ảnh
hưởng rất lớn đến nhiều mặt kinh tế xã hội của quốc gia đó. Nếu các
nước thực hiện tốt chính sách BHXH và chế độ hưu trí sẽ tạo tiền đề, là cơ
sở, là nền tảng tạo cơ sở xã hội bền vững và ngược lại, nếu chưa thực
hiện tốt, người lao động luôn rơi vào trạng thái bất ổn định, ảnh hưởng đến
xã hội, nền kinh tế và thậm chí là cả chế độ chính trị của một quốc gia.
Ở nước ta, là một nước dân chủ, với quan niệm người già không chỉ là
một thành phần của xã hội, họ còn là những người góp công, góp sức
xây dựng Tổ quốc; chính sách BHXH nói chung và chế độ hưu trí nói riêng đã
được thành lập từ rất sớm, đã đáp ứng được nhu cầu, nguyện vọng của
người dân. Ngày nay, cùng với sự phát triển chung của đất nước, chế độ hưu
trí ngày càng được hoàn thiện hơn, đảm bảo cuộc sống cho những người về
hưu, góp phần ổn định xã hội, đưa đất nước đi đúng theo con đường xã hội
chủ nghĩa.
Như vậy, Chi lương hưu được hiểu là quá trình phân phối, sử dụng quỹ
BHXH nhằm đảm bảo thu nhập cho người hết tuổi lao động hoặc không còn
tham gia quan hệ lao động nữa. [3].
1.1.1.2. Nguyên tắc và đặc trưng của chế độ trợ cấp hưu
trí a.Nguyên tắc
Nguyên tắc thứ nhất: Đảm bảo mọi thành viên trong xã hội có quyền
tham gia và hưởng quyền lợi về BHXH.
Nguyên tắc thứ hai: Đảm bảo thực sự cho người lao động về mức thu
nhập để có thể duy trì được cuộc sống khi bị mất sức lao động tạm thời cũng
như khi tuổi già hết khả năng lao động.
Nguyên tắc thứ ba: Vừa mang tính bắt buộc, vừa mang tnh tự nguyện.

Nguyên tắc thứ tư: Bảo đảm sự thống nhất và liên tục của BHXH cũng
như bảo hiểm hưu
trí.


8
Nguyên tắc thứ năm: Đảm bảo công bằng trong BHXH.


9
b.Đặc trưng
Là chế độ BHXH dài hạn nằm ngoài quá trình lao động nhưng lại được
thể hiện ngay trong quá trình lao động. Người lao động tham gia đóng BHXH
trong một thời gian dài liên tục đến khi đủ về số lượng thời gian tham
gia đóng BHXH theo quy định thì mới đủ một trong những điều kiện để được
hưởng bảo hiểm hưu trí.
Người được hưởng bảo hiểm hưu trí phải đạt đến một độ tuổi nhất
định nào đó hoặc được giảm tuổi trong một số trường hợp do nghề
nghiệp hoặc môi trường lao động tuỳ theo quy định của mỗi nước và mỗi
giai đoạn của lịch sử gắn với điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội.
Khi đã đủ các điều kiện thì người lao động được hưởng trợ cấp hưu trí trong
khoảng thời gian tính từ lúc về hưu cho đến khi người lao động chết.
Quá trình hưởng dài hay ngắn tuỳ thuộc vào tuổi thọ của từng người.
Tỷ lệ hưởng và mức hưởng được xác định trên cơ sở mức đóng và thời
gian đóng BHXH trong quá trình lao động.
Chế độ BHXH hưu trí có sự tách biệt giữa đóng và hưởng, đồng thời là
chế độ nằm ngoài quá trình lao động. Vì vậy, để được hưởng chế độ hưu
trí thì người lao động phải tham gia đóng BHXH ngay trong quá trình lao
động, số tiền đóng góp vào quỹ bảo hiểm hưu trí trong quá trình lao động
được tích luỹ và được dùng để chi trả lương hưu sau khi nghỉ việc,

đồng thời quỹ BHXH cũng dùng để chi trả cho những người thuộc thế hệ
trước đang hưởng lương hưu. Như vậy có sự kế thừa giữa các thế hệ lao
động trong việc hình thành quỹ bảo hiểm hưu trí. Đây là đặc trưng thể hiện
nguyên tắc số đông bù số ít, đoàn kết, tương trợ của bảo hiểm hưu trí.
Thể hiện mối quan hệ chặt chẽ giữa người lao động và người sử dụng
lao động. Người sử dụng lao động muốn có sự phát triển sản xuất kinh doanh
thì người việc tập trung thiết bị máy móc, họ cũng phải quan tâm đến cuộc
sống người lao động. Phải tạo cho người lao động việc làm và cũng phải đảm
bảo cuộc sống cho họ khi họ hết tuổi lao động.


10
1.1.1.3. Đối tượng và điều kiện hưởng chế độ trợ cấp hưu trí
a. Đối tượng
Việc xác định đối tượng hưởng trợ cấp hưu trí đúng và đầy đủ sẽ
đảm bảo được quyền lợi của người lao động và gia đình họ, đồng thời giúp
quản lý BHXH chặt chẽ hơn, đảm bảo chi trả đúng đối tượng, từ đó đảm bảo
công bằng giữa những người tham gia BHXH.
Đối tượng được hưởng trợ cấp hưu trí là những người lao động đã
tham gia BHXH có quyền nhận trợ cấp hưu trí ( tch đủ điều kiện về thời gian
và mức đóng góp để được hưởng mức trợ cấp phù hợp và theo quy định
riêng của từng quốc gia ).
b. Điều kiện
Người lao động khi tham gia BHXH khi về hưu sẽ được hưởng trợ cấp
hưu trí. Để có thể xác định một cách công bằng cho các lao động tham gia
BHXH người ta sẽ xét điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí người lao động khi về
hưu phải có đầy đủ các điều kiện phù hợp với điều kiện hưởng thì mới được
hưởng trợ cấp. Điều kiện hưởng này là căn cứ rõ ràng để cơ quan quản lý
BHXH có thể thực hiện việc chi trả của mình và cũng là căn để người lao
dộng có thể xem xét, hiểu rõ được quá trình tham gia BHXH của mình.

Khi xây dựng các chế độ BHXH đều phải dựa trên cơ sở điều kiện kinh
tế xã hội cụ thể của quốc gia như: cơ cấu ngành kinh tế quốc dân, tiền
lương và thu nhập của các đối tượng trong xã hội, … ngoài ra khi xây dựng
chế độ còn phải tính toán đến như yếu tố sinh học hay các xác suất xảy ra rủi
ro …
Điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí phải dựa vào các cơ sở sinh học là tuổi
thọ và giới tính của người lao động; ngoài ra nó còn phụ thuộc vào tính chất
của ngành nghề công tác, thời gian đóng BHXH, độ tuổi …Ở mỗi quốc gia
phụ thuộc vào điều kiện riêng của mình mà các nước quy định điều
kiện hưởng cũng khác nhau bởi vì tuổi già để hưởng trợ cấp hưu trí ở mỗi
giới, mỗi vùng, mỗi quốc gia đều có những khác biệt nhất định. Có những


nước

11


12
quy định độ tuổi nghỉ hưu giữa nam và nữ giống nhau, như ở một số nước
lại quy định khác nhau. Ở một số nước quy định tuổi về hưu của người lao
động muộn, nhưng ở một số nước lại quy định tuổi về hưu sớm. Hay một số
nước quy định người lao động phải tham gia BHXH một số năm cụ thể
thì mới nhận được trợ cấp hưu trí, và những yếu tố được xem xét để xét
hưởng trợ cấp giữa các ngành nghề cũng là khác nhau. Do đó người lao động
khi tham gia BHXH đến một khoảng thời gian nhất định, đến một độ tuổi quy
định sẽ được nhận trợ cấp hưu trí và mức trợ cấp của từng người là khác
nhau.
1.1.1.4. Phương pháp tính mức hưởng trợ cấp hưu
trí

Mức hưởng trợ cấp hưu trí nói chung phụ thuộc vào từng trườn hợp
cụ thể và thời gian đóng phí bảo hiểm của người lao động trên cơ sở tương
ứng giữa đóng và thưởng. Đồng thời mức hưởng trợ cấp còn phụ thuộc
và khả năng thanh toán của từng quỹ BHXH và mức sống chung của từng
tầng lớp dân cư và người lao động. Theo nguyên tắc mức tền lương hưu này
không được cao hơn mức tiền lương mà người lao động nhận được trong
quá trình làm việc, nó chiếm bằng một tỷ lệ phần trăm nhất định trên tổng số
tiền lương mà người lao động nhận được. Ở các nước phát triển, thu nhập
của người lao động cao nên tỷ lệ này thường thấp, còn ở các nước đang
phát triển mức lương của người lao động nhận được thấp nên tỷ lệ này cao,
đảm bảo đủ cho cuộc sống của người lao động.
Ở Việt Nam theo quy định về mức trợ cấp của người lao động như sau:


13
Mức lương hưu
hàng tháng

=

Tỷ lệ lương hưu
hàng tháng

x

Bình quân tiền lương,
tiền công đóng BHXH

1.1.2. Lý luận về trợ cấp BHXH
1.1.2.1. Khái niệm trợ cấp BHXH

Trợ cấp BHXH là quá trình phân phối, sử dụng quỹ BHXH nhằm đảm
bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị
giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh
nghề


nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào
quỹ
BHXH. [3].
Đó là quá trình phân phối lại các nguồn tài chính đã được tập trung
vào quỹ BHXH. Quá trình phân phối được thực hiện theo từng mục đích sử
dụng nhất định. Chi BHXH được thực hiện bởi hai quá trình: phân phối và sử
dụng quỹ BHXH.
- Phân phối quỹ BHXH: là quá trình phân bổ các nguồn tài chính từ
quỹ BHXH để hình thành các quỹ thành phần: Quỹ ốm đau và thai sản, quỹ
TNLĐ và BNN, quỹ hưu trí và tử tuất hoặc phân bổ cho các mục đích sử
dụng khác nhau, như: quỹ đầu tư phát triển, quỹ chi trả các chế độ BHXH…
- Sử dụng quỹ BHXH: là quá trình chi tiền của quỹ BHXH đến tay đối
tượng được thụ hưởng hoặc cho từng mục đích sử dụng cụ thể.
Phân phối và sử dụng quỹ BHXH là hai phạm trù khác nhau, nhưng
trong thực tế, hai quá trình này thường đan xen lẫn nhau. Tuy nhiên, cũng có
những trường hợp, từ mục đích sử dụng quỹ đòi hỏi phải tách riêng hai quá
trình này theo thứ tự trước sau. Ví dụ: hoạt động bảo tồn và tăng trưởng quỹ
đòi hỏi phải kết thúc quá trình phân phối quỹ, quỹ phải phân phối đủ cho
mục đích chi trả các chế độ BHXH, số còn lại mới phân phối vào quỹ bảo tồn
tăng trưởng, nghĩa là quỹ phải có số dư mới thực hiện đầu tư tăng trưởng.
1.1.2.2.Các đối tượng hưởng trợ cấp BHXH
Các đối tượng được áp dụng gồm:
Cán bộ, công chức, công nhân, viên chức và người lao động (kể cả
người có thời gian tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, người nghỉ hưu từ

quỹ bảo hiểm xã hội nông dân Nghệ An chuyển sang theo Quyết định
41/2009/QĐ-TTg ngày 16/3/2009 của Thủ tướng Chính phủ); quân nhân, công
an nhân dân và người làm công tác cơ yếu đang hưởng lương hưu hàng
tháng.
Cán bộ xã, phường, thị trấn quy định tại Nghị định số 92/2009/NĐ-CP
ngày 22/10/2009, Nghị định 121/2003/NĐ-CP ngày 21/10/2003 và Nghị định


số 09/1998/NĐ-CP ngày 23/1/1998 của Chính phủ đang hưởng lương hưu
và trợ cấp hàng tháng.
Người đang hưởng trợ cấp mất sức lao động hàng tháng theo quy
định của pháp luật; người đang hưởng trợ cấp hàng tháng theo Quyết
định số
91/2000/QĐ-TTg ngày 04/8/2000, Quyết định số 613/QĐ-TTg ngày
06/5/2010 của Thủ tướng Chính phủ; công nhân cao su đang hưởng trợ
cấp
hàng tháng.
Cán bộ xã, phường, thị trấn đang hưởng trợ cấp hàng tháng theo
Quyết định số 130/CP ngày 20/6/1975 của Hội đồng Chính phủ và Quyết
định số
111-HĐBT ngày 13/10/1981 của Hội đồng Bộ trưởng.
Quân nhân đang hưởng chế độ trợ cấp hàng tháng theo Quyết định
số
142/2008/QĐ-TTg ngày 27/10/2008, Quyết định số 38/2010/QĐ-TTg ngày
06/5/2010 của Thủ tướng Chính phủ.
Công an nhân dân đang hưởng trợ cấp hàng tháng theo Quyết định
số
53/2010/QĐ-TTg ngày 20/8/2010 của Thủ tướng Chính phủ.
Quân nhân, công an nhân dân, người làm công tác cơ yếu hưởng
lương như đối với quân nhân, công an nhân dân đang hưởng trợ cấp hàng

tháng theo Quyết định số 62/2011/QĐ-TTg ngày 09/11/2011 của Thủ tướng
Chính phủ. Người đang hưởng trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp
hàng tháng. Bộ LĐ-TB-XH cho biết, kinh phí điều chỉnh đối với các đối
tượng hưởng chế độ bảo hiểm xã hội từ ngày 1/10/1995 trở đi, kể cả đối
tượng đang hưởng lương hưu, trợ cấp hàng tháng theo Nghị định số
92/2009/NĐ -CP, Nghị định số 121/2003/NĐ-CP và Nghị định số
09/1998/NĐ-CP do quỹ bảo hiểm bảo đảm.
1.1.1.3. Phương pháp tính mức hưởng trợ cấp BHXH