Sử dụng công cụ kế toán, kiểm toán trong công tác quản lý tài chính ngân sách quận, huyện trên địa bàn Thành phố Hà Nội (Luận án tiến sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TÀI CHÍNH

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH
------------------

PHAN THỊ HỒNG MINH

SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN TRONG
CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH
QUẬN, HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TÀI CHÍNH

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH
-----------------

PHAN THỊ HỒNG MINH

SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN TRONG
CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH
QUẬN, HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Chuyên ngành: Kế toán
Mã số

: 9.34.03.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản Luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
số liệu, kết quả nêu trong Luận ánlà trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.
Tác giả Luận án


MỤC LỤC
Trang

Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU

1

Chương 1: LÝ LUẬN VỀ SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN, KIỂM
TOÁN TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH

QUẬN, HUYỆN

28

1.1. NGÂN SÁCH QUẬN, HUYỆN

28

1.1.1. Sự hình thành và phát triển của ngân sách quận, huyện

28

1.1.2. Đặc điểm và vai trò của ngân sách quận, huyện

30

1.2. QUY TRÌNH QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH QUẬN, HUYỆN

31

1.2.1. Lập dự toán ngân sách quận, huyện

32

1.2.2. Chấp hành ngân sách quận, huyện

33

1.2.3. Quyết toán ngân sách quận, huyện

34

1.3. BẢN CHẤT, CHỨC NĂNG VÀ VAI TRÒ CỦA KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN
TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH QUẬN, HUYỆN

34

1.3.1. Bản chất, chức năng của kế toán, kiểm toán trong công
tác quản lý tài chính ngân sách quận, huyện

34

1.3.2. Vai trò của kế toán, kiểm toán trong công tác quản lý tài
chính ngân sách quận, huyện

40


1.3.3. Mối quan hệ giữa kế toán và kiểm toán trong công tác
quản lý tài chính ngân sách quận, huyện

41

1.4. MỤC TIÊU VÀ NGUYÊN TẮC SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN, KIỂM
TOÁN TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH QUẬN

42

HUYỆN

1.4.1. Mục tiêu và nguyên tắc sử dụng công cụ kế toán trong

42

công tác quản lý tài chính ngân sách quận, huyện
1.4.2. Mục tiêu và nguyên tắc sử dụng công cụ kiểm toán trong

45

công tác quản lý tài chính ngân sách quận, huyện
1.5. SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN TRONG CÔNG TÁC

46

QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH QUẬN, HUYỆN

1.5.1. Sử dụng công cụ kế toán trong khâu lập dự toán ngân

46

sách quận, huyện
1.5.2. Sử dụng công cụ kế toán trong khâu chấp hành ngân

48

sách quận, huyện
1.5.3. Sử dụng công cụ kế toán trong khâu quyết toán ngân

56

sách quận, huyện
1.5.4. Sử dụng công cụ kiểm toán trong quản lý tài chính ngân

60

sách quận, huyện
1.6. CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN SỬ DỤNG KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN
TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH QUẬN, HUYỆN

1.6.1. Các nhân tố tác động đến sử dụng kế toán trong công tác

63
64

quản lý tài chính ngân sách quận, huyện
1.6.2. Các nhân tố tác động đến sử dụng kiểm toán trong công
tác quản lý tài chính ngân sách quận, huyện
1.7. KINH NGHIỆM SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN TRONG

68


CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH QUẬN, HUYỆN Ở TP.HỒ
CHÍ MINH VÀ BÀI HỌC CÓ THỂ ÁP DỤNG CHO CÁC QUẬN, HUYỆN
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

72

1.7.1. Kinh nghiệm sử dụng công cụ kế toán trong công tác
quản lý tài chính ngân sách quận, huyện ở thành phố Hồ Chí Minh

73

và bài học có thể áp dụng cho các quận, huyện trên địa bàn thành
phố Hà Nội
1.7.2. Kinh nghiệm sử dụng công cụ kiểm toán trong công tác
quản lý ngân sách quận, huyện ở thành phố Hồ Chí Minh và bài học

77

có thể áp dụng cho các quận, huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1

80

Chương 2: THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN,
KIỂM TOÁN TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN
SÁCH QUẬN, HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

81

2.1. CHỨC NĂNG, NHIỆM VỤ CỦA BỘ MÁY QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN
SÁCH QUẬN, HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

81

2.2. ĐẶC ĐIỂM QUẢN LÝ NGÂN SÁCH QUẬN, HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ HÀ NỘI

82

2.2.1. Quận phải quản lý số thu NSNN trên địa bàn lớn hơn rất
nhiều so với huyện

82

2.2.2. Hầu hết các quận đều không được nhận bổ sung cân đối
từ NS thành phố, còn các huyện nhận bổ sung cân đối lớn từ NS

83

thành phố
2.2.3. Ngân sách thành phố Hà Nội được Trung ương phân bổ
chi với định mức cao hơn các tỉnh và thành phố trực thuộc Trung
84


ương khác; điều đó sẽ có tác động tích cực đến ngân sách quận,
huyện của thành phố.
2.3. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN TRONG CÔNG TÁC
QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH QUẬN, HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ HÀ NỘI THỜI KỲ ỔN ĐỊNH NGÂN SÁCH 2011 – 2016 VÀ

84

NĂM 2017

2.3.1. Các văn bản pháp lý về kế toán NSNN

84

2.3.2. Thực trạng sử dụng công cụ kế toán trong lập dự toán
ngân sách quận, huyện

88

2.3.3. Thực trạng sử dụng công cụ kế toán trong chấp hành
ngân sách quận, huyện

93

2.3.4. Thực trạng sử dụng công cụ kế toán trong quyết toán
ngân sách quận, huyện

108

2.3.5. Đánh giá thực trạng sử dụng công cụ kế toán trong công
tác quản lý tài chính ngân sách quận, huyện trên địa bàn thành phố

111

Hà Nội
2.4. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÔNG CỤ KIỂM TOÁN TRONG CÔNG TÁC
QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH QUẬN, HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ HÀ NỘI THỜI KỲ ỔN ĐỊNH NGÂN SÁCH 2011 – 2016 VÀ

122

NĂM 2017

2.4.1. Kiểm toán dự toán và kiểm toán chấp hành ngân sách
quận, huyện
2.4.2. Kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách quận, huyện

122
125

2.4.3. Kết quả kiểm toán ngân sách quận, huyện trên địa bàn
thành phố Hà Nội

135

2.4.4. Đánh giá thực trạng sử dụng công cụ kiểm toán trong
công tác quản lý tài chính ngân sách quận, huyện trên địa bàn thành
phố Hà Nội

142

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2

148


Chương 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ
TOÁN, KIỂM TOÁN TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH
NGÂN SÁCH QUẬN, HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ

149

NỘI

3.1. ĐỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN TRONG
CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH QUẬN, HUYỆN TRÊN
ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI GIAI ĐOẠN ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN

149

ĐẾN NĂM 2030

3.1.1. Bối cảnh tác động đến việc sử dụng công cụ kế toán,
kiểm toán trong công tác quản lý tài chính ngân sách quận, huyện

149

trên địa bàn thành phố Hà Nội
3.1.2. Định hướng sử dụng công cụ kế toán, kiểm toán trong
công tác quản lý tài chính ngân sách quận, huyện trên địa bàn thành

153

phố Hà Nội
3.2. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN, KIỂM
TOÁN TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH QUẬN,

158

HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

3.2.1. Nhóm giải pháp chung về sử dụng công cụ kế toán trong
công tác quản lý tài chính ngân sách, trong đó có ngân sách quận,

158

huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội
3.2.2. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động
của bộ máy chính quyền quận, huyện, bộ máy kế toán công trên địa

176

bàn thành phố Hà Nội làm cơ sở vững chắc cho việc sử dụng công cụ
kế toán trong công tác quản lý tài chính ngân sách
3.2.3. Nhóm giải pháp chung sử dụng công cụ kiểm toán trong
quản lý tài chính ngân sách, trong đó có ngân sách quận, huyện trên
địa bàn thành phố Hà Nội

178


3.2.4. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động
của bộ máy chính quyền quận, huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội

194

làm cơ sở vững chắc cho việc sử dụng công cụ kiểm toán trong công
tác quản lý tài chính ngân sách
198
3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ

3.3.1. Đối với Trung ương

198

3.3.2. Đối với chính quyền thành phố và các quận, huyện của

200

Hà Nội
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3

201

KẾT LUẬN

202

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

204

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

205

PHỤ LỤC

212


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BCTC

Báo cáo tài chính

CMKT

Chuẩn mực kế toán

CMKTNN Chuẩn mực kiểm toán nhà nước
CSDL

Cơ sở dữ liệu

DN

Doanh nghiệp

DNNN

Doanh nghiệp nhà nước

GTGT

Giá trị gia tăng

HĐND

Hội đồng nhân dân

HCSN

Hành chính sự nghiệp

INTOSAI

Tổ chức Quốc tế các cơ quan Kiểm toán tối cao

IPSAS

Chuẩn mực Kế toán công Quốc tế

KB

Kho bạc

KBNN

Kho bạc nhà nước

KSCLKT

Kiểm soát chất lượng kiểm toán

KSNB

Kiểm soát nội bộ

KTTT

Kiểm toán tuân thủ

KTHĐ

Kiểm toán hoạt động

KTNN

Kiểm toán nhà nước


KTV

Kiểm toán viên

NS

Ngân sách

NSĐP

Ngân sách địa phương

NSNN

Ngân sách nhà nước

NSTW

Ngân sách Trung ương

NSQH

Ngân sách quận, huyện

QHXP

Quận, huyện, thị xã, xã, phường

TABMIS

Hệ thống thông tin quản lý ngân sách và kho bạc

TNDN

Thu nhập doanh nghiệp

UBND

Ủy ban nhân dân

XDCB

Xây dựng cơ bản


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu
Bảng 2.1.

Nội dung
Cân đối thu, chi NSQH trên địa bàn TP. Hà Nội

Trang

83

năm 2017
Bảng 2.2.

Ví dụ về tài khoản Loại 7 và Loại 8

Bảng 2.3.

Tên và số lượng ký tự của từng đoạn mã trong hệ

100

thống tổ hợp tài khoản kế toán

101

Bảng 2.4.

Danh mục các sổ kế toán và Bảng kê

104

Bảng 2.5.

Tổng hợp kết quả thực hiện thu, chi NSQH trên địa

Bảng 2.6.

bàn thành phố Hà Nội 2011 – 2015)

114

Dự toán cân đối thu, chi NSQH năm 2018

115


1

MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Sau 10 năm thực hiện Nghị quyết số15/2008/QH12 ngày 29/5/2008 của
Quốc hội về điềuchỉnh địa giới hành chính,thành phố Hà Nội đã đạt đượcnhiều
thành tích toàn diện trên tất cả các lĩnh vực:Kinh tế - xã hội ổn định, an ninh,
chính trị đượcgiữ vững, khoảng cách giữa các quận và huyện sauhợp nhất dần
được rút ngắn, thu NSNN ngày càng tăng. Thành phố đã thựchiện tốt công tác
quản lý và điều hành chặt chẽ,linh hoạt nguồn NSNN góp phần không nhỏ
đếnnhững thành công trên.
Trong thành tíchchung quản lý tài chính NS thủ đô, công tác quản lý tài
chính NS quận, huyệnnhững năm quacó sự đóng góp to lớn của công cụ kế toán
kế toán và kiểm toán. Kế toán, kiểm toán đã được sử dụng một cách hữu
íchtrong việc quản lý và điều hành tài chính NSQH.
Sử dụng công cụ kế toán trong công tác quản lý tài chính NSQH là tổ
chức việc thu nhận, hệ thống hóa và cung cấp thông tin về hoạt động của NSQH
trên cơ sở vận dụng các phương pháp kế toán và tổ chức bộ máy kế toán nhằm

giúp chính quyền quận, huyện thực hiện lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết
toán NSQH có hiệu quả. Còn sử dụng công cụ kiểm toán trong công tác quản
lý tài chính NSQH là tổ chức việc xác minh và bày tỏ ý kiến về hoạt động của
NSQH trên cơ sở các phương pháp, kỹ thuật kiểm toán và tổ chức bộ máy kiểm
toán nhằm giúp chính quyền quận, huyện thực hiện lập dự toán, chấp hành dự
toán và quyết toán NSQH có hiệu quả. Nói một cách khác, sử dụng công cụ kế
toán, kiểm toán trong công tác quản lý tài chính NSQH chính là tổ chức công
tác kế toán, kiểm toán nhằm giúp chính quyền quận, huyện thực hiện lập dự
toán, chấp hành dự toán và quyết toán NSQH.
Việc sử dụng công cụ kế toán, kiểm toán trong quản lý tài chính ngân sách
quận, huyện trên địa bàn Hà Nội đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên,
vẫn còn những hạn chế, đòi hỏi phải đổi mới hơn nữa trong tổ chức công tác kế


2

toán, kiểm toán; vận dụng, khai thác tốt hơn hai công cụ trên thì mới có thể đáp
ứng yêu cầu quản lý ngân sách quận, huyện trong thời kỳ mới.
Việc sử dụng công cụ kế toán trong công tác quản lý tài chính NSQH ở Hà
Nội vẫn còn những hạn chế như: (1)Việt Nam vẫn chưa xây dựng và ban hành
được chuẩn mực kế toán công nào. Đây là hạn chế và khó khăn làm cho kế toán
NSQH ở Hà Nội chưa phát huy được vai trò của mình ở mức độ cao nhất có thể.
(2) Hệ thống NSNN ở Việt Nam mang tính lồng ghép, quy trình quản lý NSNN
có sự trùng lắp, phức tạp; vì vậy, công việc ghi chép, xử lý nghiệp vụ trong kế
toán NSQH sẽ nhiều hơn, hiệu quả giảm và rủi ro cũng lớn hơn. (3) Bộ máy tổ
chức nhà nước Việt Nam hiện nay nói chung và các quận, huyện ở Hà Nội nói
riêng, cồng kềnh và kém hiệu quả, hiệu suất làm việc chưa cao. Điều này làm
cho hệ thống kế toán công, trong đó có kế toán NSQH cũng gặp phải hạn chế
tương tự. (4) Trách nhiệm của người đứng đầu đơn vị và cán bộ thừa hành chưa
được đề cao đúng mức, thu nhập còn thấp. Điều này dẫn đến việc chưa phát huy

được hết vai trò của người làm công tác kế toán NSQH. (5) Đội ngũ kế toán viên
hiện nay vẫn chưa đáp ứng được sự đổi mới nhanh chóng về chuyên môn và
công nghệ, đặc biệt là thế giới đã bắt đầu cuộc cách mạng 4.0. (6) Hệ thống
TABMIS còn chưa mở rộng kết nối đến tất cả các Bộ, ngành chủ quản và các
đơn vị dự toán của tất cả các cấp NS thành quy trình thực hiện quản lýNS khép
kín, hiện đại, đồng thời phát triển các giao diện với các chương trình ứng dụng
khác nhằm tạo nên hệ thống thông tin quản lý tài chính tích hợp. Kế toán thu, chi
NSQH trong điều kiện đó chưa phát huy được hết hiệu quả tích cực. (7) Nền tài
chính công hiệu quả và hiện đại đòi hỏi các BCTC phải đạt được giống như của
doanh nghiệp. Muốn vậy, kế toán công (trong đó có kế toán NSQH) cần phải dựa
trên cơ sở dồn tích. Nhưng, kế toán công của Việt Nam mới chỉ đang ở giai đoạn
dựa trên cơ sở tiền mặt điều chỉnh.Điều đó, dẫn đến hạn chế trong việc cung cấp
thông tin cho các đối tượng có nhu cầu sử dụng.


Luận án đủ ở file: Luận án full