Luận văn áp dụng chứng khoán phái sinh cho thị trường chứng khoán việt nam

ÁP DỤNG CHỨNG KHOÁN PHÁI SINH CHO
THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN Ở VIỆT NAM

Nguyễn Hoàng Phương Anh, Nguyễn Thị Mỹ Linh
Lớp 06TT2D, Khoa Tài chính Ngân hàng

TÓM TẮT
Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính được sử dụng phổ biến trên thế giới.
Trong đề tài, nhóm nghiên cứu nhấn mạnh và nêu bật lên được chức năng phòng ngừa rủi
ro của chứng khoán phái sinh, tính tất yếu của việc áp dụng chứng khoán phái sinh cho thị
trường chứng khoán ở Việt Nam. Thông qua nghiên cứu các sàn giao dịch chứng khoán
phái sinh trên thế giới, nhóm nghiên cứu đưa ra được một lộ trình áp dụng, kèm theo
những giải pháp cụ thể để áp dụng chứng khoán phái sinh cho thị trường chứng khoán ở
Việt Nam.
QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU VÀ KẾT QUA
1.

Bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam
Từ các cơ cấu tổ chức, cơ chế giao dịch, qui trình thanh toán và giám sát của Các sàn

giao dịch công cụ phái sinh trên, điển hình là Sàn giao dịch quyền chọn Chicago (CBOE),
Sàn giao dịch giao sau OneChicago, Sàn giao dịch Singapore, nhóm nghiên cứu chúng tôi
rút ra những nhận xét của các sàn giao dịch mà Việt Nam cần tìm hiểu và áp dụng chọn lọc
như sau:
Thứ nhất, đối với Sàn giao dịch quyền chọn Chicago (CBOE) và Sàn giao dịch giao
sau OneChicago, việc thanh toán qua công ty thanh toán bù trừ giúp cho việc kiểm soát dễ
dàng và thuận lợi hơn. Mô hình quản lí và cơ chế giám sát chặt chẽ, qui trình giao dịch linh
hoạt và hình thức đăng kí giao dịch dân chủ. Tuy nhiên, để có một qui mô giao dịch, quản
1

lí và giám sát như vậy, sàn giao dịch cần phải có một cơ sở hạ tầng kỹ thuật hiện đại, một
hệ thống cơ chế pháp lí hoàn chỉnh. Đây được xem là điểm yếu lớn nhất của Việt Nam.
Việt Nam sẽ phải tốn rất nhiều thời gian, chi phí để có thể dựng nên một sàn giao dịch quy
mô như vậy. Bên cạnh đó, vai trò của nhà tạo lập thị trường được xem là thành viên chính
thức và hợp pháp tại CBOE. Nhà tạo lập thị trường thường là các tổ chức tài chính lớn, có
thể là các tổ chức môi giới để giúp cho thị trường luôn ở trạng thái cân bằng và ổn định;
đồng thời chịu sự giám sát theo các qui định của Ủy ban chứng khoán và Cục dự trữ liên
bang Hoa Kỳ. Trong khi đó, nhà tạo lập thị trường tại Việt Nam thường là các cá nhân, tổ
chức hoạt động tự phát, rất dễ gây ra tình trạng tiêu cực và lũng đoạn thị trường. Ngoài ra,
sàn giao dịch quyền chọn Chicago và sàn giao dịch giao sau One Chicago có một hệ thống
lệnh vô cùng đa dạng, đáp ứng được nhu cầu của các nhà đầu tư.
Thứ hai, tài sản cơ sở của hợp đồng giao sau và hợp đồng quyền chọn không chỉ là
cổ phiếu mà còn là các chỉ số chứng khoán (chứng khoán chỉ mục), đặc biệt sàn giao dịch
chứng khoán Singapore nổi bật về giao dịch các chỉ số chứng khoán Châu Á. Ví dụ như chỉ
số Nikkei 225 – chỉ số đo lường giá chứng khoán của 225 đơn vị niêm yết phát hành đầu
tiên trên sở giao dịch chứng khoán Tokyo – được sử dụng trên toàn thế giới như là chỉ số
đại diện cho thị trường chứng khoán Nhật Bản, bằng giao dịch quyền chọn SGX Nikkei
225, nhà đầu tư có thể theo dõi sự biến động của thị trường chứng khoán Tokyo. Tương tự,
Việt Nam cũng có thể thực hiện giao dịch hợp đồng quyền chọn dựa trên tài sản cơ sở là
chỉ số VNIndex, đưa ra những tiêu chuẩn cho một hợp đồng quyền chọn chỉ số chứng
khoán sao cho thích hợp với tình hình kinh tế thị trường ở Việt Nam.
Thứ ba, mô hình giao dịch của sàn Singapore là sự kết hợp vừa là sàn giao dịch
chứng khoán vừa là sàn giao dịch chứng khoán phái sinh. Mô hình này là hướng mà nhóm
nghiên cứu muốn chọn để xây dựng sàn giao dịch chứng khoán phái sinh kết hợp với sàn
chứng khoán hiện nay ở Việt Nam.

2


2.

Khảo sát nhu cầu của nhà đầu tư trong việc áp dụng chứng khoán phái sinh
trên TTCK
Nhóm nghiên cứu đã phát ra 100 bảng câu hỏi khảo sát về sự hiểu biết và nhu cầu

của nhà đầu tư trong việc áp dụng chứng khoán phái sinh cho thị trường chứng khoán ở
Việt Nam.
3.

Kết quả

Hình 1

Hình 2

Hình 3

Hình 1: Sự hiểu biết về chứng khoán phái sinh của nhà đầu tư
Hình 2: Kinh nghiệm sử dụng công cụ phái sinh của nhà đầu tư
Hình 3: Nhu cầu sử dụng chứng khoán phái sinh của nhà đầu tư
Trọng tâm của bài khảo sát là xem xét nhu cầu của các nhà đầu tư trên TTCK đối với
chứng khoán phái sinh. Kết quả cho thấy: nhu cầu sử dụng chứng khoán phái sinh của nhà
đầu tư trên thị trường chứng khoán là 100%, trong đó 24% nhà đầu tư cho rằng cần được
sử dụng ngay và 76% nhà đầu tư cho rằng cần phải hoàn thiện khung pháp lý và cơ sở hạ
tầng, khi thị trường đã lộ rõ những yếu tố rủi ro thì nhu cầu đối với những công cụ tài
chính phòng ngừa rủi ro là tất yếu. Áp dụng chứng khoán phái sinh là cần thiết.
4.

Những thuận lợi và khó khăn khi áp dụng chứng khoán phái sinh cho thị
trường chứng khoán Việt Nam:

Những thuận lợi mà thị trường chứng khoán Việt Nam có được là thị trường chứng

khoán Việt Nam ngày càng phát triển, song song với sự phát triển đó là sức cung và sức
cầu của thị trường chứng khoán ngày càng cao.
3


Tuy nhiên, những khó khăn mà thị trường chứng khoán Việt Nam gặp phải cũng
không nhỏ:
- Chưa có hệ thống pháp lý về giao dịch chứng khoán phái sinh
- Sự hiểu biết của nhà đầu tư về chứng khoán phái sinh còn hạn chế
- Tiến trình cổ phần hóa và niêm yết tại TTCKViệt Nam diễn ra còn chậm
- Chính sách quản lý, giám sát thị trường chưa chặt chẽ
5.

Giải pháp ứng dụng chứng khoán phái sinh cho thị trường chứng khoán ở VN
Xây dựng hoàn thiện cơ sở pháp lý, trong đó Luật chứng khoán phái sinh là điều kiện

cần để chứng khoán phái sinh được hình thành. Ngoài ra, việc hình thành các hợp đồng
được tiêu chuẩn hóa, quy định về vốn và ký quỹ, quy định về sự rõ ràng trong đăng ký, báo
cáo, minh bạch thông tin và đẩy mạnh hợp tác quốc tế với các tổ chức tài chính trong khu
vực và thế giới...là các điều kiện đủ để chứng khoán phái sinh áp dụng cho thị trường
chứng khoán Việt Nam.
Xây dựng hệ thống cơ sở vât chất kỹ thuật theo tiêu chuẩn quốc tế
Hoàn thiện thị trường chứng khoán với những yêu cầu cần được thực hiện như: thực
hiện tốt vai trò hội nhập, hình thành trung tâm thông tin, thiết lập các tổ chức định mức tín
nhiệm..
Những yếu tố trên được xem như là nguồn cung về chứng khoán phái sinh cho thị
trường, việc tạo nền tảng kiến thức cho nhà đầu tư và nâng cao kiến thức về chứng khoán
phái sinh cho các nhà điều hành được xem như nguồn cầu về chứng khoán phái sinh cho

thị trường chứng khoán Việt Nam.
Đề tài tập trung vào hai loại hợp đồng phái sinh chủ yếu là hợp đồng quyền chọn và
hợp đồng giao sau để áp dụng giao dịch trên sở giao dịch chứng khoán TP Hồ Chí Minh.
Xây dựng sàn giao dịch các hợp đồng phái sinh như là một bộ phận của thị trường chứng
khoán, và đưa ra quy trình giao dịch như sau:

4


Hình 4: Quy trình giao dịch quyền chọn và giao sau trên sở giao dịch chứng khoán TP
Hồ Chí Minh
Cơ chế vận hành là:
Các hợp đồng quyền chọn và giao sau qua Trung tâm xử lý phải tuân theo nguyên tắc
đấu giá thị trường, trong đó yếu tố giá và thời gian đặt lệnh được ưu tiên. Có 2 cách xác
định giá giao dịch:
Cách 1 là cách xác định giá đóng cửa và mở cửa của các phiên giao dịch, ghi nhận
tập trung các lệnh giao dịch, từ đó xác định mức giá hợp lý nhất.
Cách 2 là cách được sử dụng trong suốt các phiên giao dịch theo nguyên tắc ưu tiên
về giá và thời gian đặt lệnh. Nếu không có lệnh mua bán nào được khớp, Trung tâm sẽ đề
nghị các mức giá cho các bên tham gia giao dịch.
Hợp đồng quyền chọn và giao sau được thực hiện trên Trung tâm xử lý thông tin
thông qua các thành viên môi giới. Tất cả các lệnh và tiến trình giao dịch điều được thực
hiện trên hệ thống tự động.
KẾT LUẬN
Qua việc nghiên cứu lý luận về chứng khoán phái sinh, những kinh nghiệm từ thị
trường chứng khoán các nước trên thế giới trong việc phát triển chứng khoán phái sinh và
bài học cho thị trường chứng khoán Việt Nam, phân tích tình hình thị trường chứng khoán
Việt Nam hiện nay và mức độ cần thiết của chứng khoán phái sinh, đề tài đã đưa ra những

5

giải pháp để chứng khoán phái sinh có thể được sử dụng cho thị trường chứng khoán Việt
Nam.
Việc hình thành và phát triển chứng khoán phái sinh cho thị trường chứng khoán là
bước đi tất yếu phải trải qua, để phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam lên một cung
bậc mới, từng bước tiến tới một thị trường chứng khoán phát triển ổn định, vững chắc. Để
thúc đẩy việc xây dựng chứng khoán phái sinh cho thị trường chứng khoán Việt Nam, các
cơ quan quản lý Nhà nước và các chủ thể tham gia trên thị trường chứng khoán cần phối
hợp đồng bộ các giải pháp, theo một lộ trình nhất định với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, để hạn
chế những sai sót. Và nếu có phát sinh những khiếm khuyết thì cần đưa ra những biện pháp
giải quyết một cách triệt để.
Với những giải pháp và đề xuất đối với việc “xây dựng chứng khoán phái sinh cho
thị trường chứng khoán Việt Nam” được nêu trên, nhóm nghiên cứu chúng tôi tin rằng sẽ
giúp ích phần nào trong lộ trình xây dựng các công cụ phái sinh cho thị trường chứng
khoán Việt Nam. Tuy nhiên, đây là một lĩnh vực mới và phức tạp, nên đề tài chắc chắn
không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Nhóm nghiên cứu rất mong nhận được sự
đóng góp và ủng hộ để đề tài được phát triển sâu rộng hơn trong thực tế.

TÀI LIỆU THAM KHAO
[1]. PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Trang – Quản trị rủi ro tài chính – NXB Thống Kê, năm
2007
[2]. John C. Hull – Options, Futures, and Other Derivatives (sixth edition)
[3]. Sàn giao dịch Chicago: www.cboe.com
[4]. Sàn giao dịch One Chicago: www.onechicago.com
[5]. Sàn chứng khoán Singapore : www.sgx.com
...

6