So sánh hệ thống tư pháp Pháp và Đức

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA LUẬT
=====000=====

TIỂU LUẬN LUẬT SO SÁNH
SO SÁNH HỆ THỐNG TÒA ÁN TƯ PHÁP
CỘNG HÒA PHÁP VÀ CỘNG HÒA LIÊN BANG ĐỨC

-

Nhóm thực hiện: Nhóm 14
37. Trần Hoàng Lan 1616610061
39. Bùi Thị Khánh Linh 1616610064
63. Vũ Hoài Thu 1616610098

-

64. Nguyễn Thu Thủy 1616610100
Lớp tín chỉ: PLU202(1-1718).1_LT

-

Giảng viên hướng dẫn: GV. Đinh Thị Minh Ngọc

Hà Nội, 10/2017


Mục lục
LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................................1
1. Đối tượng nghiên cứu:.....................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu:......................................................................................1

3. Phương pháp nghiên cứu:...............................................................................1
NỘI DUNG................................................................................................................2
I. Tổng quan hệ thống tòa án tư pháp của Pháp và Đức:...........................................2
1. Hệ thống tòa án của Pháp:..............................................................................2
2. Hệ thống tòa án Đức:.......................................................................................4
II. So sánh giữa hai hệ thống tòa án tư pháp và lý giải nguyên nhân:.......................6
1. Các điểm giống nhau........................................................................................6
2. Lý giải nguyên nhân giống nhau.....................................................................7
3. Các điểm khác nhau.........................................................................................7
4. Lý giải nguyên nhân khác nhau......................................................................8
III. Đánh giá hai hệ thống tòa án Pháp và Đức:.........................................................9
1. Hệ thống tòa án Pháp:.....................................................................................9
2. Hệ thống tòa án Đức.......................................................................................11
KẾT LUẬN..............................................................................................................13
Tài liệu tham khảo:...................................................................................................15
ĐÁNH GIÁ CÔNG VIỆC CÁC THÀNH VIÊN TRONG NHÓM.........................16


LỜI MỞ ĐẦU
Luật so sánh là một môn học còn khá mới trong chương trình đào tạo luật ở
Việt Nam. Luật so sánh đã thể hiện vai trò to lớn của nó trong việc cung cấp các
thông tin về các hệ thống pháp luật trên thế giới trên phương diện so sánh, nhằm
đưa ra các điểm tương đồng và sự khác biệt giữa các lĩnh vực về luật pháp trong
đời sống. Trong khuôn khổ môn học, chúng tôi đưa đến bài tiểu luận này với những
điểm sau
1. Đối tượng nghiên cứu:
Trong môn học Luật so sánh, đối tượng nghiên cứu chính là các hệ thống pháp luật
tiêu biểu, điển hình mang những đặc trưng thuộc hai dòng họ pháp luật lớn trên thế
giới là Civil Law (Pháp, Đức) và Common Law (Anh, Mỹ). Mang những đặc trưng
điển hình của dòng họ pháp luật Civil Law, hai quốc gia Pháp và Đức đều phát triển

hệ thống tòa án dựa trên nền tảng truyền thống, tuy nhiên cũng đã có nhiều thành
tựu trong quá trình phát triển và sửa đổi, gây được nhiều ảnh hưởng và trở thành hệ
thống tham chiếu của nhiều hệ thống tòa án trên thế giới. Vậy nên, chúng tôi đã lựa
chọn hệ thống tòa án của hai quốc gia này làm đối tượng nghiên cứu trong bài tiểu
luận này.
2. Mục đích nghiên cứu:
Nhóm 14 đã lựa chọn đề tài: “Hệ thống tòa án Pháp và Đức dưới góc độ so sánh”
nhằm đi sâu nghiên cứu hai hệ thống pháp luật tiêu biểu cho dòng họ pháp luật
Civil Law này, từ đó nâng cao hiểu biết trong lĩnh vực Luật học, đưa ra những quan
điểm vận dụng ưu điểm, hạn chế nhược điểm trong hai hệ thống tòa án đã được
nghiên cứu vào hệ thống tòa án tại Việt Nam cùng mong muốn góp phần vào sự
phát triển của hệ thống tòa án nước ta.
3. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp mô tả khách quan;
Phương pháp phân tích, tổng hợp;
Trang 1


Phương pháp so sánh, đối chiếu.
NỘI DUNG
I. Tổng quan hệ thống tòa án tư pháp của Pháp và Đức:
1. Hệ thống tòa án của Pháp:
a. Tòa án hiến pháp (Hội đồng bảo hiểm): kiểm soát tính hợp hiến của luật,
chỉ xem xét vụ việc khi có đơn đề nghị của Tổng thống, Thủ tướng, Chủ tịch
Thượng viện, Chủ tịch Hạ viện, 60 thượng nghị sĩ hoặc 60 hạ nghị sĩ.
b. Tòa án tư pháp:
- Tòa dân sự thông thường: gồm ba cấp xét xử:
Thứ nhất, tòa sơ thẩm thẩm quyền hẹp – thay thế cho tòa hòa giải, tòa này có
thẩm quyền xét xử các vụ dân sự nhỏ, có giá trị tranh chấp đến 10000 euros, sơ
thẩm đồng thời chung thẩm các vụ án có giá trị từ 4000 euros trở xuống.

Thứ hai, tòa sơ
thẩm thẩm quyền rộng
- cấp xét xử cơ bản
của hệ thống tòa án
Pháp - xét xử theo
nguyên tắc tập thể,
mỗi phiên tòa đều có 3
thẩm

phán

chuyên

nghiệp. Tòa TGI giải
quyết các vụ án dân sự
có trị giá tranh chấp

Sơ đồ Tòa án tư pháp của Pháp

trên 10000 euros. Quyết định của tòa án này có thể bị kháng nghị, kháng cáo lên
tòa phúc thẩm.

Trang 2


Thứ ba, tòa phúc thẩm có nhiệm vụ xét xử phúc thẩm các vụ án do các tòa án
cấp dưới xét xử bị kháng nghị, kháng cáo và xét xử sơ thẩm các bản án phức tạp;
quyết định của tòa án này có thể bị kháng nghị, kháng cáo lên Tòa phá án.
- Tòa án dân sự đặc biệt: gồm các tòa án khác như tòa thương mại, tòa lao
động, tòa xét xử hợp đồng nông nghiệp.

- Tòa hình sự thông thường: được tổ chức phù hợp với việc phân loại tội phạm
trong Bộ luật hình sự Pháp (gồm ba loại tội phạm: tội vi cảnh, tội phạm thường, tội
giết người). Mỗi loại tội phạm được xét xử ở một loại tòa án khác nhau.
- Tòa án hình sự đặc biệt: gồm có tòa án dành cho các vị thành niên, tòa án
quân sự, tòa án an ninh quốc gia.
- Tòa phá án: tòa án tư pháp tối cao, thường hủy các bản án của tòa cấp dưới
nhưng không thay thế bằng bản án của mình; gửi vụ án xuống tòa án khác cùng cấp
tòa án đã xét xử vụ việc xét xử lại khi phát hiện bản án có sự sai sót về mặt thủ tục
tố tụng hay áp dụng pháp luật nội dung không đúng.
c. Tòa án hành chính:
- Tòa án hành chính thẩm quyền chung:


Tòa hành chính sơ thẩm: xét xử sơ thẩm vụ việc hành chính với nơi có

trụ sở của cơ quan hành chính đã ban hành quyết định hành chính bị khiếu kiện
hoặc hợp đồng hành chính có tranh chấp.

Sơ đồ tòa án hành chính Pháp



Tòa hành chính phúc thẩm: xử lí sơ thẩm bị kháng nghị, kháng cáo.



Tham chính viện: tòa án hành chính tối cao, cơ quan tham mưu cho

chính phủ Pháp; gồm ban hành chính và ban tài phán; cơ quan duy nhất có quyền
giải quyết kháng nghị giám đốc thẩm với các quyết định xét xử chung thẩm của

mọi tòa án hành chính.
- Các tòa án hành chính thẩm quyền chuyên biệt: có phạm vi thẩm quyền nhất
định, mang tính chất đặc thù của vụ việc; gồm: Tòa kiểm toán, Tòa kỉ luật, ngân
sách và tài chính, Ủy ban quốc gia về giải quyết tranh chấp về dịch vụ y tế và xã
hội, Ủy ban trung ương về giải quyết khiếu kiện của người tị nạn.
Trang 3


2. Hệ thống tòa án Đức:
a. Tòa án hiến pháp: (Bundesverfassungsgericht), là cơ quan xét xử sơ thẩm
và chung thẩm các vụ kháng cáo, kháng nghị liên quan đến tính hợp hiến của các
đạo luật, xung đột về thẩm quyền giữa các bang và giữa các bang với liên bang.


Gồm 16 thẩm phán, đều phải là những người rất giỏi trong lĩnh vực

pháp luật, 6 người lấy từ thẩm phán của Tòa án liên bang và 10 người còn lại là
nhân vật cao cấp tốt nghiệp đại học chuyên ngành luật.


Gồm 6 hội đồng xét xử, mỗi hội đồng 3 thẩm phán, chuyên giải quyết

các vụ khiếu kiện như của người dân về các bản án, quyết định hay hành vi hành
chính; yêu cầu của thẩm phán về tính hợp hiến của một văn bản luật, giám sát
trừu tượng.


Có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp giữa các bang hoặc liên bang

với các bang, cấp hoạt động đảng phái chính trị vì vi phạm hiến pháp, tranh chấp

cơ quan hiến điịnh, kiểm tra tính hợp hiến của luật, khiếu kiện cá nhân.
b. Hệ thống tòa án tư pháp: gồm các cơ quan xét xử trong đó cơ quan cao
nhất là cơ quan liên bang và các cơ quan cấp dưới là của các bang. Điểm khác so
với Hoa Kỳ là nó không có hai hệ thống tòa án liên bang và các bang tồn tại song
song.
Tòa án tư pháp có TQ thấp nhất là tòa

Tòa án tư pháp tối cao
liên bang - BGH

Amtsgericht (AG) giải quyết các vụ khiếu kiện
nhỏ, các vi phạm hình sự nhỏ; có thể bị kháng
cáo, kháng nghị lên tòa Landgerichr (LG).
Tòa cao hơn AG là LG – xét xử sơ thẩm
phần lớn các vụ án hình sự và tranh chấp dân sự

Tòa án tư pháp phúc
thẩm của bang - OLG
Tòa án tư pháp sơ
thẩm cấp 2 - LG

và các bản án bị kháng nghị, kháng cáo ở AG.
Tòa án tư pháp sơ
thẩm cấp 1 - AG
Sơ đồ hệ thống tòa án tư pháp của
Đức
Trang 4


Tòa án cấp cao hơn LG là tòa án phúc thẩm – Oberlandesgericht (OLG) chỉ

chuyên xét xử phúc thẩm các bản án của LG bị kháng nghị, kháng cáo.
Tòa tư pháp cấp cao nhất có thẩm quyền chung là Tòa án liên bang
Bundesglrichtshof (BGH), chỉ xem xét thủ tục mà tòa án đã xét xử có đúng như
quy định của pháp luật hay không, chứ không xem xét tình tiết sự việc, chứng cứ
của vụ án và không tự mình xét xử lại vụ án mà chuyển giao cho tòa phúc thẩm với
một hội đồng khác xét xử lại.
c. Hệ thống tòa hành chính và các tòa án khác gồm tòa bảo hiểm xã hội,
tòa lao động, tòa thuế.
Hệ thống tòa án hành chính (Verwaltungsgerichtbarkeit), gồm 03 cấp là Tòa
án

hành

chính

(Verwaltungsgericht),

(Landesverwaltungsgericht)

và

Tòa

Tòa

án

hành

án

Hành

chính

chính

của

Bang

Liên

bang

(Bundesverwaltungsgericht), có thẩm quyền xét xử các tranh chấp giữa một bên là
cơ quan nhà nước và phía bên kia là công dân, cụ thể, tòa án hành chính có thẩm
quyền xét xử các khiếu nại về các hành vi hành chính của cơ quan nhà nước (ví dụ
khiếu nại về quyết định không cấp phép xây nhà v.v...).
Hệ thống tòa án tòa án tài chính, bao gồm Tòa án tài chính Bang
(Finanzgericht), Tòa án tài chính Liên bang (Bundesfinanzgericht). Hệ thống tòa án
tài chính. xét xử các tranh chấp về thuế giữa một bên là công dân và bên kia là cơ
quan nhà nước.
Hệ thống tòa xã hội (Sozialgerichtsbarkeit), bao gồm Tòa án xã hội
(Sozialgericht), Tòa án xã hội Bang (Landessozialgericht) và Tòa án xã hội Liên
bang (Bundesozialgericht), xét xử các tranh chấp về trợ cấp xã hội giữa cơ quan
nhà nước có thẩm quyền về xã hội và công dân.
Do có các tính chất, đặc điểm phù hợp với kiến thức cũng như nguyện vọng
của các thành viên trong nhóm, nhằm tạo thuận lợi cho quá trình nghiên cứu bài tập
nhóm và đảm bảo cho kết quả của bài tập được tốt nhất, nhóm 14 xin được lựa

chọn hệ thống tòa án tư pháp của Pháp và Đức để tiến hành so sánh.
Trang 5


II. So sánh giữa hai hệ thống tòa án tư pháp và lý giải nguyên nhân:
1. Các điểm giống nhau
- Cùng thuộc dòng họ pháp luật Civil Law:
Một dòng họ pháp luật lớn và ảnh hưởng trên thế giới. Điều này góp phần lí
giải những điểm chung của hệ thống tòa án tư pháp hai nước: cấu trúc, nguồn của
hệ thống tòa án, cấp xét xử, phân chia pháp luật…
- Hệ thống được phân cấp xét xử theo ba cấp tòa:
Hệ thống tòa tư pháp của hai nước đều có cách chia cấp xét xử theo mô hình
từ thấp đến cao: cấp xét xử đầu tiên là cấp sơ thẩm, cấp tiếp theo là cấp phúc thẩm
và cuối cùng là cấp xét xử có thẩm quyền cao nhất trong hệ thống.
- Hệ thống tòa án tư pháp xét xử các vụ việc có quan hệ giữa tư nhân với
tư nhân:
Phương pháp điều chỉnh chung của tư pháp là phương pháp tự do thỏa thuận ý
chí và bình đẳng giữa các bên tham gia quan hệ pháp luật. Trong quá trình thực
hiện và định hướng, không tránh khỏi những tranh chấp, mâu thuẫn. Để thực hiện
được, buộc phải có hệ thống tòa án giải quyết các sự vụ không tuân theo quy định
của pháp luật tư pháp nói riêng cũng như phương pháp điều chỉnh của tư pháp nói
chung.
- Không coi tiền lệ pháp luật là hình thức pháp luật thông dụng và phổ
biến như pháp luật thành văn:
Pháp và Đức đều có quan điểm thống nhất rằng lập pháp là hoạt động của nghị
viện, tòa án là nơi áp dụng luật để xét xử chứ không phải hoạt động xét xử tạo ra
luật. Án lệ chỉ được coi là hình thức khắc phục khiếm khuyết của pháp luật thành
văn.
- Tòa án tư pháp cấp cao nhất chỉ xem xét việc tuân thủ thủ tục tố tụng và
áp dụng pháp luật:

Trang 6


Cả hai hệ thống tòa án tư pháp của Pháp và Đức đều có quy định về thẩm
quyền của cấp xét xử cao nhất: xem xét về thủ tục tố tụng và quá trình áp dụng
pháp luật, nếu có sai sót sẽ hủy án và chuyển hồ sơ vụ án cho tòa phúc thẩm cùng
cấp tòa đã xét xử trước đó để xét xử lại.
2. Lý giải nguyên nhân giống nhau
- Thừa nhận quan điểm giữa luật công và luật tư không thể đặt lên cùng một
bàn cân, chính vì vậy, hệ thống tòa án tư pháp ra đời với các chế định tư pháp để
xét xử các sự việc liên quan.
- Do thừa hưởng đặc điểm của dòng họ pháp luật Civil Law: những đặc điểm
giống nhau của hệ thống tóa án tư pháp giữa hai nước về nguồn pháp luật, chức
năng,... được thể hiện đầy đủ và cụ thể thông qua những nét tương đồng trong việc
so sánh hai hệ thống tòa án của Pháp và Đức.
- Cùng có nguồn gốc lịch sử ảnh hưởng sâu sắc của Luật La Mã. Vì vậy, có
trình độ pháp điển hóa thuần thục dựa trên truyền thống luật nước mình.
- Cùng chịu ảnh hưởng sâu sắc của học thuyết phân chia quyền lực nên không
thừa nhận vai trò lập pháp của cơ quan xét xử. Vì vậy, pháp luật thành văn được coi
trọng và có trình độ pháp điển hóa cao.
3. Các điểm khác nhau

Cách
thức tổ
chức

Cơ chế
phúc
thẩm

Cộng hòa Pháp
Hệ thống tòa án của Pháp bao
gồm các tòa chuyên trách riêng
về các ngành luật (ở đây chia
thành Dân sự và Hình sự).
Với mỗi tòa chuyên trách lại
bao gồm tòa thông thường và tòa
đặc biệt.
Ở Pháp có tòa phúc thẩm
được thành lập ở các thành phố
lớn và các khu vực lãnh thổ.
Toàn thể nước Pháp không tính
lãnh thổ hải ngoại có 35 tòa phúc
thẩm.

Cộng hòa Liên bang Đức
Hệ thống tòa án của Đức được tổ
chức tại 02 cấp: cấp bang và cấp liên
bang. Cơ quan xét xử cao nhất là cơ
quan liên bang, còn các tòa án cấp
dưới là của Bang.
Các tòa án có thẩm quyền cao
hơn được quyền phúc thẩm các bản
án bị kháng nghị kháng cáo ở tòa
cấp thấp hơn. Ví dụ: tòa LG được
quyền phúc thẩm các bản án bị
kháng nghị kháng cáo của tòa AG;
Trang 7

Cách
thức hoạt
động của
tòa phá
án và tòa
liên bang

Riêng bản án bị kháng nghị, tòa OLG được quyền phúc thẩm các
kháng cáo của tòa vi cảnh và tòa bản án bị kháng nghị kháng cáo của
tiểu hình được xét xử phúc thẩm tòa LG.
tại tòa tiểu hình phúc thẩm.
Tòa phá án ở Pháp có 6 tòa:
Tòa án liên bang của Đức có duy
nhất 01 tòa, được tổ chức thành các
- 3 tòa dân sự
phòng:
- 1 tòa thương mại, tài
- 11 phòng giải quyết về luật tư
- 5 phòng giải quyết về hình sự
chính
-7 phòng chuyên trách
- 1 tòa hình sự

- 1 tòa về các vấn đề xã hội
Luật Hình sự hiện hành của
Pháp phân chia tội phạm thành 3
loại: tội vi cảnh, tội phạm thường
Xét xử và tội giết người. Với mỗi loại sẽ
các tội được xét xử tại các tòa: tòa vi

hình sự cảnh, tòa tiểu hình và tòa đại
hình.
Riêng tòa đại hình chỉ họp
theo định kỳ 3 tháng/kỳ.
4. Lý giải nguyên nhân khác nhau

Tội phạm hình sự ở Đức được
chia ra làm 2 loại lớn và không có
các tòa xét xử riêng biệt. Cụ thể:
Các vi phạm hình sự nhỏ (vi
cảnh) được xét xử ở tòa AG.
Các vi phạm hình sự khác được
xét xử ở tòa LG.

Những điều kiện lịch sử, chính trị, dân tộc, tôn giáo, tập quán,... của mỗi quốc
gia đều có những đặc điểm riêng. Từ đó khiến cho pháp luật và cụ thể ở đây là hệ
thống tòa án ở mỗi quốc gia tồn tại sự khác biệt. Hơn nữa, mỗi quốc gia có cách
xây dựng và áp dụng khác nhau sao cho việc quản lý xã hội và việc thi hành luật
pháp là thuận tiện và nghiêm minh nhất. Áp dụng vào trường hợp của Pháp và Đức
ở đây, sự khác biệt có thể lý giải ở các khía cạnh:
- Lịch sử: Đức từng bị chia cắt lâu dài và chỉ thống nhất trong thời gian ngắn;
sau khi thống nhất lại dùng Hiến pháp của Tây Đức làm Hiến pháp quốc gia năm
1990; nên trong chính hệ thống pháp luật của quốc gia này đã tồn tại những điểm
khác biệt. Còn ở Pháp, qua các thời kỳ đều thống nhất sử dụng cùng một bản Hiến
pháp năm 1958.

Trang 8


- Hình thức cấu trúc nhà nước: Pháp là một nhà nước đơn nhất trong khi Đức

là một nước liên bang nên cách thức tổ chức của Đức chia theo Bang chứ không
theo từng ngành luật như Pháp.
- Hình thức chính thể: Đức là nước cộng hòa đại nghị còn Pháp là nước cộng
hòa lưỡng tính.
III. Đánh giá hai hệ thống tòa án Pháp và Đức:
1. Hệ thống tòa án Pháp:
a. Ưu điểm:
- Trong hệ thống xét xử có tối thiểu là ba thẩm phán. Trong mỗi phiên toà, một
số thẩm phán cùng nhau nghe và giải quyết vụ án. Điều này khiến cho việc giải
quyết vụ án trở nên minh bạch.
- Do nhu cầu phân phối công việc, giúp các thẩm phán và các Tòa không bị
quá bởi vụ án ở cấp sơ thẩm, hệ thống Tòa án Pháp ở cấp này đã được phân chia
một cách chi tiết, vì vậy, các vi phạm dù là nhỏ nhất cũng được xét xử, tạo tính răn
đe trong áp dụng pháp luật chặt chẽ.


Có sự phân chia rõ ràng giữa hệ thống các tòa: xét dưới góc độ chuyên

môn, có các Tòa Hình sự, Tòa Dân sự, Tòa Lao động, Tòa Thương mại… có
thẩm quyền giải quyết tranh chấp phát sinh trong các lĩnh vực kinh tế – xã hội,
bảo vệ quyền con người, quyền công dân…


Bên cạnh đó, trong một toà (cụ thể là tòa hình sự thông thường) phân

chia các loại hình vi phạm pháp luật cụ thể, từ đó có thể minh bạch trong việc
phân loại các loại tội danh, đi đến việc phân chia đều thẩm quyền của các tòa
trong việc xét xử.
- Có một số tòa án đặc biệt giải quyết một số vụ tranh chấp cụ thể thông qua
thỏa hiệp và thoả thuận, bao gồm: The Courts of the Justices of Peace (tạm dịch:

các Toà án Các Thẩm phán Hòa bình), Industrial Disputes Tribunals (tạm dịch: các
Toà án Tranh chấp Công nghiệp), Commercial Tribunals (tạm dịch: các Toà án
Trang 9


Thương mại) và các Toà án khác, tạo điều kiện cho việc giải quyết tranh chấp trong
nhiều lĩnh vực khác nhau của tư pháp.
- Có sự xuất hiện của tổ chức của Standing Judiciary (tạm dịch: thường trực
Tư pháp), trực bao gồm các viên chức dân sự thực hiện đúng các mệnh lệnh và chỉ
thị của Bộ luật pháp và Luật sư Nhà nước nhằm giám sát thường trực hoạt động tư
pháp, đảm bảo luật pháp được thực hiện nghiêm minh.
- Các thẩm phán và hội thẩm bình đẳng khi xử án khi xét xử các tội đại hình
trong tòa đại hình.
b. Thành tựu:
- Tạo ra hệ thống pháp luật thành văn phát triển, có trình độ hệ thống hóa và
pháp điển hóa cao, tiêu biểu cho dòng luật civil law, có sự ảnh hưởng lớn đối với hệ
thống pháp luật cũng như hệ thống tòa án của nhiều quốc gia trên thế giới.
c. Nhược điểm:
- Tòa đại hình không được hoạt động thường trực nên có thể dẫn đến sự chậm
trễ trong quá trình xét xử.
- Một hạn chế của Tòa Phá án là giao lại bản án bị kháng cáo và sai sót về mặt
áp dụng pháp luật cho tòa phúc thẩm khác xét lại mà không bắt buộc phải tuân theo
những gì mà Tòa Phá án đã chỉ đạo. Điều này có thể dẫn đến tình trạng bế tắc nếu
như các Tòa cấp dưới nhất quyết không tuân theo những chỉ đạo của Tòa cấp trên,
dẫn đến Tòa cấp trên cho rằng sai về mặt áp dụng pháp luật, bản án lại bị phá và
giao lại cho tòa xét xử khác.
- Tòa phá án sẽ không xem xét lại việc xét xử của các tòa án cấp dưới trong
trường hợp có sai sót về mặt thủ tục tố tụng hay áp dụng pháp luật mà gửi cho tòa
phúc thẩm khác xét xử lại. Điều này có thể gây chậm trễ trong quá trình xét xử.
2. Hệ thống tòa án Đức

a. Ưu điểm:
- Hệ thống tòa án tư pháp phân chia rõ ràng, tạo điều kiện thuận lợi trong quá
trình khiếu kiện. Nếu như ở Pháp tòa án xét xử sơ thẩm các vụ kiện được phân chia
Trang 10


theo từng loại (dân sự, hình sự), mỗi loại còn được phân chia một lần nữa theo mức
độ (dân sự: thẩm quyền rộng, thẩm quyền hẹp; hình sự: vi cảnh, tiểu hình, đại hình)
thì tòa án dân sự (xét xử sơ thẩm) ở Đức chỉ được chia thành ba cấp (thẩm quyền
thấp: AG, thẩm quyền cao: LG và tòa án chỉ xét xử các vụ việc hình sự đặc biệt
nghiêm trọng: OLG1). Chính nhờ sự phân chia một cách đơn giản này mà tránh
được nhiều bất cập trong quá trình khiếu kiện của người dân. (VD: khiếu kiện sai
tòa án, khiến vụ việc không được giải quyết hoặc vụ việc bị chuyển sang tòa án
khác gây mất thời gian.)
- Cơ chế phúc thẩm đơn giản. Ở Đức, các tòa án có thẩm quyền cao hơn được
quyền phúc thẩm các vụ án bị kháng nghị kháng cáo của các tòa án có thẩm quyền
thấp hơn. Không giống như ở Pháp, hầu hết mỗi loại tòa án dân sự lại có một tòa án
phúc thẩm riêng biệt dành cho nó.
- Số thẩm phám tham gia xét xử sơ thẩm và phúc thẩm của các tòa án phù hợp
với tính chất vụ kiện. Ví dụ như với xét xử sơ thẩm, các tòa án AG, LG, OLG có số
thẩm phán lần lượt là 1-2 (có thể có thêm 2 hội thẩm nhân dân2), 2-3 (có thêm 2 hội
thẩm nhân dân) và 3-53. Đối chiếu với tính chất các vụ việc được sơ thẩm (AG: các
tranh chấp có giá ngạch đến 6.0004 Euro, các vụ án hôn nhân gia đình; LG: các vụ
tranh chấp có giá ngạch từ 6.000 Euro trở lên; OLG: các vụ án hình sự về khủng
bố5), thì số thẩm phán như trên là hoàn toàn phủ hợp, đủ đảm bảo tính công bằng
nhưng cũng không gây lãng phí nguồn nhân lực. Tương tự, khi xét xử phúc thẩm số
thẩm phán của các tòa trên lần lượt là 1 (có thêm 2 hội thẩm nhân dân), 3 và 56.
- Các thẩm phán của Tòa án liên bang (BGH) được chọn ra từ hội đồng bầu cử
(gồm 16 Secretaries of Justice (tạm dịch: thư ký tòa) và 16 đại diện được chỉ định

1 />2 Tiếng Anh: Lay judge, dịch theo Võ Trí Hảo, Cải cách tư pháp: Bồi thẩm đoàn hay vẫn là hội thẩm nhân dân?, Thời
báo Kinh tế Sài Gòn
3 />4 Có nguồn cung cấp thông tin là 5000 ( />5 />6 />Trang 11


bởi Quốc hội Liên bang Đức7), đảm bảo tính công bằng tương đối trong quá trình
xem xét lại vụ việc.
b. Thành tựu:
- Các vấn đề phát sinh trong việc xử lý các vụ án đều được cân nhắc để sửa
đối luật thành văn, tạo nên hệ thống pháp luật dày dặn và phù hợp với thời đại.
- Việc chia tòa án thành các tòa chuyên biệt đã dựng nên một hệ thống các vụ
kiện được phân loại theo ngành, thuận tiện cho việc tra cứu, phân tích.
c. Nhược điểm:
- Hệ thống tòa án tư pháp thiếu sự chuyên môn hóa cho từng cấp độ tính chất
của các vụ việc. Sự phân chia theo thẩm quyền như ở Đức dù có ưu điểm đơn giản
(đã phân tích ở trên), nhưng cũng có thể gây ra hạn chế trong quá trình xét xử vì
một khi tính chất của các vụ khởi kiện thay đổi, cách tiếp cận và cách xét xử của
thẩm phán cũng đòi hỏi sự linh hoạt nhất định. Ví dụ như cách tiếp cận đối với tội
tiểu hình và đại hình (dù cùng là tội phạm hình sự) là hoàn toàn khác nhau. Điều
này đòi hỏi một thẩm phám phải tiếp thu một lượng lớn tri thức hoặc một tòa án
phải có nhiều thẩm phán hơn mức cần thiết.
- Song song với hệ thống tòa án tư pháp còn tồn tại hệ thống tòa án lao động
(Arbeitsgerich), có thể gây nhầm lẫn về tính chất các vụ việc được xét xử. Người
khiếu kiện buộc phải tìm hiểu rõ pháp luật cũng như chức năng của tòa trước khi
kiện.

7 Tiếng Đức: Bundestag, là hạ viện của Nghị viện Đức, còn gọi là Viện dân biểu. Là cơ quan lập hiến và lập pháp tại
Đức.
Trang 12

KẾT LUẬN
Qua quá trình nghiên cứu và so sánh hai hệ thống Tòa án tư pháp của Pháp và
Đức, có thể thấy rằng ngoài những điểm tương đồng, giữa hai hệ thống pháp luật
này còn tồn tại những khác biệt lớn. Trước hết là sự tương đồng mang đặc trưng
của dòng họ pháp luật Civil law về hệ thống nguồn luật, tiếp theo là sự phân chia rõ
các cấp xét xử theo ba cấp: sơ thẩm, phúc thẩm và tòa án có thẩm quyền cao nhất,
kèm theo đó là sự tương đồng trong thẩm quyền của các cấp xét xét xử. Nhưng để
kể đến sự khác biệt thì hai hệ thống tòa án nêu trên cũng có những điểm khác biệt
rõ ràng. Mặc dù cấu trúc hệ thống tòa án có nét tương đồng với Mỹ, pháp luật Đức
sử dụng cơ sở pháp lý là luật thành văn còn án lệ chỉ để tham khảo và tác động tâm
lý của thẩm phán. Còn đối với hệ thống tòa tư pháp của Pháp, sự tồn tại của các tòa
án chuyên môn và các tòa vi cảnh để giải quyết các vụ tranh chấp chuyên biệt cũng
như xử lý các tội dù là vi phạm nhỏ nhất, giúp các thẩm phán tại các tòa sơ thẩm
địa phương không bị quá tải và tạo tính răn đe trong việc tôn trọng pháp luật chính
là một đặc điểm nổi bật và tiến bộ của hệ thống tòa án nước này. Dù tồn tại khác
biệt trong cùng dòng họ nhưng đây vẫn là hai hệ thống tòa án điển hình đã có
nguồn gốc từ lâu đời, có những ưu điểm nổi trội nhưng vẫn còn tồn tại những
nhược điểm cần hạn chế. Tuy nhiên, sau khi trải qua quá trình thực thi, áp dụng,
sửa đổi, mỗi hệ thống pháp luật đều dần được hoàn thiện và trở thành những mô
hình tham chiếu cho các nước trên thế giới học hỏi, vận dụng.
Từ kết quả của quá trình nghiên cứu cho thấy, Pháp và Đức là những kiểu mẫu
có hệ thống tòa án chặt chẽ và có bề dày lịch sử lâu đời để Việt Nam học tập và
nghiên cứu. Việt Nam cùng thuộc chung dòng họ Civil law và còn tồn tại nhiều
thiếu sót trong quá trình lập pháp cũng như thực hiện chế tài của cơ quan tư pháp,
vì vậy việc nghiên cứu và tổng kết kinh nghiệm, thành tựu từ hai hệ thống tòa án tư
pháp của Pháp và Đức góp phần cải thiện hệ thống tòa án Việt Nam nói riêng và hệ
thống pháp luật Việt Nam nói chung.

Trang 13

Trong quá trình làm, nhóm chúng tôi đã cố gắng thu thập và xử lí thông tin
một cách khoa học nhất, song vẫn còn mắc phải một số thiếu sót. Về mặt khách
quan, do lượng thông tin trên mạng còn nhiều và dàn trải, đến từ nhiều nguồn khác
nhau, có thể là chính thống hoặc không chính thống, tuy nhiên quỹ thời gian lại có
hạn, nên có thể dẫn đến sự thiếu sót trong quá trình xử lí thông tin. Về mặt chủ
quan, những kĩ năng về việc nghiên cứu, thu thập, xử lí thông tin cũng như những
hạn chế về mặt hiểu biết của các thành viên trong nhóm còn chưa thực sự được trau
chuốt hoàn toàn, nên có thể dẫn đến những hạn chế trong bài làm. Rất mong nhận
được sự đóng góp tích cực từ quý thầy cô và các bạn để bài tiểu luận thêm hoàn
thiện, trở thành một nguồn tài liệu tham khảo hữu ích phục vụ cho quá trình học tập
và tìm hiểu về môn học Luật so sánh nói chung và lĩnh vực hệ thống tòa án của
Pháp và Đức nói riêng.

Trang 14


Tài liệu tham khảo
1. TS. Nguyễn Quốc Hoàn chủ biên, Giáo trình Luật so sánh 2016, NXB Công
an Nhân dân.
2. Võ Trí Hảo, Cải cách tư pháp: Bồi thẩm đoàn hay vẫn là hội thẩm nhân
dân?, Thời báo Kinh tế Sài Gòn
3. />4. />5. />6. />7. />8. />9. />
Trang 15


ĐÁNH GIÁ CÔNG VIỆC CÁC THÀNH VIÊN
Bảng phân công công việc
Công việc

Viết lời mở đầu
Viết tổng quan
Viết về sự giống nhau
Viết về sự khác nhau
Đánh giá hệ thống tòa án tư pháp Pháp
Đánh giá hệ thống tòa án tư pháp Đức
Viết kết luận
Tổng hợp, chỉnh format

Người phụ trách
Trần Hoàng Lan
Bùi Thị Khánh Linh
Vũ Hoài Thu
Trần Hoàng Lan
Bùi Thị Khánh Linh
Trần Hoàng Lan
Nguyễn Thu Thủy
Vũ Hoài Thu
Bùi Thị Khánh Linh
Trần Hoàng Lan
Nguyễn Thu Thủy
Vũ Hoài Thu
Bùi Thị Khánh Linh
Nguyễn Thu Thủy

Trang 16


PHIẾU ĐÁNH GIÁ CÁ NHÂN
Người thực hiện: Nguyễn Thu Thuỷ

STT

Họ và tên

Nhận xét

Điểm (/10)

37

Trần Hoàng Lan

Có trách nhiệm, chủ động hoàn
thành tốt nhiệm vụ được giao.

8

39

Bùi Thị Khánh Linh

Có trách nhiệm, chủ động hoàn
thành tốt nhiệm vụ được giao

8

63

Vũ Hoài Thu

Có trách nhiệm, chủ động hoàn
thành tốt nhiệm vụ được giao

8

Người thực hiện: Vũ Hoài Thu
STT

Họ và tên

Nhận xét

Điểm (/10)

37

Trần Hoàng Lan

Có trách nhiệm, chủ động hoàn
thành tốt nhiệm vụ được giao.

10

39

Bùi Thị Khánh Linh

Có trách nhiệm, chủ động hoàn
thành tốt nhiệm vụ được giao

10

64

Nguyễn Thu Thủy

Có trách nhiệm, chủ động hoàn
thành tốt nhiệm vụ được giao

10

Người thực hiện: Trần Hoàng Lan
STT

Họ và tên

Nhận xét

Điểm (/10)

63

Vũ Hoài Thu

Có trách nhiệm, chủ động hoàn
thành tốt nhiệm vụ được giao.

10

39

Bùi Thị Khánh Linh

Có trách nhiệm, chủ động hoàn
thành tốt nhiệm vụ được giao

10

Trang 17