Đánh giá ảnh hưởng thay đổi sử dụng đất đến tài nguyên nước lưu vực sông Đồng Nai (Luận văn thạc sĩ)

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ
ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG THAY ĐỔI SỬ DỤNG ĐẤT
ĐẾN TÀI NGUYÊN NƯỚC LƯU VỰC SÔNG ĐỒNG NAI

CHUYÊN NGÀNH: THỦY VĂN HỌC

NGUYỄN QUỲNH NGA

HÀ NỘI, NĂM 2018


BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ
ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG THAY ĐỔI SỬ DỤNG ĐẤT
ĐẾN TÀI NGUYÊN NƯỚC LƯU VỰC SÔNG ĐỒNG NAI
CHUYÊN NGÀNH: THỦY VĂN HỌC

NGUYỄN QUỲNH NGA
CHUYÊN NGÀNH : THỦY VĂN HỌC
MÃ SỐ: 604402248

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. TS. PHAN THỊ THANH HẰNG

HÀ NỘI, NĂM 2018

i

CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
Cán bộ hướng dẫn chính: TS. PHAN THỊ THANH HẰNG
Cán bộ chấm phản biện 1: PGS.TS. HOÀNG MINH TUYỂN
Cán bộ chấm phản biện 2: PGS.TS. NGÔ LÊ AN

Luận văn thạc sĩ được bảo vệ tại:
HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
Ngày 17 tháng 09 năm 2018


ii

LỜI CAM ĐOAN
Tên tôi là: NGUYỄN QUỲNH NGA
Mã số học viên: 1698010091
Học viên lớp: CH2BT
Chuyên ngành: Thủy văn học
Khoa: Khí tượng Thủy văn – Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội.
Tên đề tài luận văn: Đánh giá ảnh hưởng thay đổi sử dụng đất đến tài nguyên
nước lưu vực sông Đồng Nai
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân, được thực hiện dưới
sự hướng dẫn của TS. Phan Thị Thanh Hằng. Nội dung, số liệu và kết quả trong luận
văn nghiên cứu trên là trung thực và chưa được công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Tôi
xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung nghiên cứu của mình.
Hà Nội, ngày 17 tháng 10 năm 2018

Học viên thực hiện

Nguyễn Quỳnh Nga


iii

LỜI CẢM ƠN

Đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn đến ban giám hiệu cùng toàn thể quý thầy cô
Khoa Khí tượng Thủy văn- Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội đã tận
tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức cũng như kinh nghiệm quý báu cho chúng tôi trong
suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các cán bộ đồng nghiệp Viện Địa lý – Viện
Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã động viên, giúp đỡ và hỗ trợ nhiệt tình
cho tôi.
Với tất cả lòng thành kính, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS.Phan Thị
Thanh Hằng đã định hướng phương pháp nghiên cứu, phương pháp luận cho tôi trong
suốt quá trình thực hiện nghiên cứu.
Sau cùng tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình và bạn bè đã giúp đỡ, động viên tôi
học tập và nghiên cứu.
Trong luận văn không thể tránh khỏi thiếu sót, rất mong nhận được sự góp ý quý
báu của các quý thầy cô, bạn bè và đồng nghiệp những người quan tâm đến nghiên cứu
của tôi.

Tác giả

Nguyễn Quỳnh Nga

iv

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................................... ii
LỜI CẢM ƠN........................................................................................................................... iii
MỤC LỤC ................................................................................................................................ iv
TÓM TẮT LUẬN VĂN ........................................................................................................... vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................................... vii
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .......................................................................................... viii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ................................................................................. ix
MỞĐẦU ..................................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết ...................................................................................................................... 1
2. Mục tiêu và nhiệm vụ của luận văn .................................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 3
4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................................... 3
5. Bố cục luận văn................................................................................................................... 3
CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ......................................................... 5
I.1. Tổng quan về nghiên cứu ảnh hưởng thay đổi sử dụng đất đến tài nguyên nước ............ 5
I.1.1. Các nghiên cứu đã thực hiện trên thế giới ................................................................. 5
I.1.2. Các nghiên cứu thực hiện tại Việt Nam .................................................................... 7
I.1.3. Các nghiên cứu thực hiện trên lưu vực sông Đồng Nai .......................................... 10
I.2. Khái quát về khu vực nghiên cứu ................................................................................... 12
I.2.1. Đặc điểm tự nhiên.................................................................................................... 12
I.2.1.1. Vị trí địa lý........................................................................................................ 12
I.2.1.2. Địa hình ............................................................................................................ 13
I.2.1.3. Khí hậu ............................................................................................................. 15
I.2.1.4. Thủy văn ........................................................................................................... 18
I.2.1.5. Thổ nhưỡng ...................................................................................................... 21
I.2.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội khu vực nghiên cứu ........................................................ 22
CHƯƠNG II: CƠ SỞ THỰC TIỄN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................... 26

v

II.1. Cơ sở thực tiễn .............................................................................................................. 26
II.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................... 28
II.2.1. Một số mô hình toán thủy văn được ứng dụng trong đánh giá ảnh hưởng thay đổi
sử dụng đất đến tài nguyên nước ...................................................................................... 28
II.2.2. Lựa chọn mô hình đánh giá ảnh hưởng thay đổi sử dụng đất đối với tài nguyên
nước cho lưu vực sông Đồng Nai ..................................................................................... 29
II.2.3. Cơ sở lý thuyết mô hình BTOPMC........................................................................ 31
II.2.4. Các bước tiến hành nghiên cứu .............................................................................. 39
CHƯƠNG III: ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG THAY ĐỔI SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN TÀI
NGUYÊN NƯỚC LƯU VỰC SÔNG ĐỒNG NAI ............................................................... 40
III.1.Xây dựng mô hình BTOPMC mô phỏng dòng chảy cho lưu vực sông Đồng Nai ....... 40
III.1.1. Số liệu đầu vào mô hình ....................................................................................... 40
III.1.2. Hiệu chỉnh và kiểm định mô hình ......................................................................... 44
III.2. Đánh giá hiện trạng sử dụng đất trên lưu vực sông Đồng Nai và ảnh hưởng của thay
đổi sử dụng đất đến tài nguyên nước lưu vực sông Đồng Nai .............................................. 51
III.2.1. Đánh giá hiện trạng sử dụng đất trên lưu vực sông Đồng Nai.............................. 51
III.2.2. Ảnh hưởng thay đổi sử dụng đất đến tài nguyên nước lưu vực sông Đồng Nai ... 56
III.3. Một số giải pháp sử dụng hợp lý tài nguyên đất và nước nhằm bảo vệ và phát triển bền
vững tài nguyên nước trên lưu vực sông Đồng Nai. ............................................................. 62
KẾT LUẬN .............................................................................................................................. 66
KIẾN NGHỊ............................................................................................................................. 67
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................................... 68


vi

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Họ và tên học viên: Nguyễn Quỳnh Nga
Lớp : CH2BT

Khóa: 2016 - 2018

Cán bộ hướng dẫn: TS. Phan Thị Thanh Hằng
Tên đề tài: “Đánh giá ảnh hưởng thay đổi sử dụng đất đến tài nguyên nước lưu
vực sông Đồng Nai”
Tóm tắt:
Một trong những nguyên nhân gây ảnh hưởng đến lưu lượng dòng chảy trên lưu
vực sông là do tác động của con người thông qua hoạt động sử dụng đất. Nghiên cứu
này ứng dụng mô hình BTOPMCvà GIS để đánh giá ảnh hưởng của thay đổi sử dụng
đất năm 2000 và năm 2010 đến tài nguyên nước lưu vực sông Đồng Nai. Kết quả hiệu
chỉnh và kiểm định với hệ số Nash đạt từ 70% đến 81% ở trạm Phước Hòa và trạm Tà
Lài. Qua phân tích mối quan hệ của dòng chảy với những thay đổi sử dụng đất đã
chứng minh việc tích hợp mô hình BTOPMC và GIS trong đánh giá tác động của thay
đổi sử dụng đất đến tài nguyên nước lưu vực sông Đồng Nai là phù hợp. Kết quả
nghiên cứu là cơ sở khoa học phục vụ quản lý, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch tài
nguyên nước trên phạm vi lưu vực sông vừa đảm bảo nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội
và bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên (đất, nước, rừng).


vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BĐKH

Biến đổi khí hậu

ĐNB

Đông Nam Bộ

KTTV

Khí tượng Thủy văn

KT-XH

Kinh tế xã hội

SDĐ

Sử dụng đất

LVSĐN

Lưu vực sông Đồng Nai

TNN

Tài nguyên nước


viii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1: Tổng hợp độ dốc địa hình .............................................................................. 14

Bảng 1.2: Phân phối lượng mưa năm tại một số trạm trên lưu vực sông Đồng Nai ...... 16
Bảng 1.3: Lượng mưa trung bình tháng, năm tại một số trạm trên lưu vực .................. 17
Bảng 1.4: Đặc trưng lưu lượng tại các trạm thủy văn trên lưu vực sông Đồng Nai ...... 20
Bảng 1.5: Phân bố nhóm đất trong lưu vực ................................................................... 22
Bảng 1.6: Diện tích, dân số các tỉnh thuộc LVSĐN&PC năm 2015 ............................. 22
Bảng 1.7: GDP năm 2015 theo giá so sánh 2010 của các tỉnh thành trên LVSĐN ....... 24
Bảng 3.1: Danh sách trạm khí tượng được sử dụng trong nghiên cứu .......................... 43
Bảng 3.2: Danh sách trạm thủy văn được sử dụng trong nghiên cứu ............................ 43
Bảng 3.3: Các loại hình sử dụng đất trong khu vực nghiên cứu .................................... 51
Bảng 3.4: Thay đổi dòng chảy trung bình tháng, năm tại trạm Phước Hòa ứng với sử
dụng đất theo kịch bản 2000 so với kịch bản 2010 ........................................................ 58
Bảng 3.5: Thay đổi dòng chảy trung bình tháng, năm tại trạm Tà Lài ứng với sử dụng
đất theo kịch bản 2000 so với kịch bản 2010 ................................................................. 59


ix

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 1.1: Bản đồ lưu vực sông Đồng Nai ...................................................................... 12
Hình 1.2: Địa hình lưu vực sông Đồng Nai ................................................................... 14
Hình 1.3: Bản đồ mưa trung bình nhiều năm lưu vực sông Đồng Nai và vùng ven biển
phụ cận ........................................................................................................................... 16
Hình 1.4: Mạng lưới sông lưu vực sông Đồng Nai ........................................................ 19
Hình 1.5: Phân bố dòng chảy trong năm tại một số trạm trên lưu vực sông Đồng Nai . 21
Hình 2.1: Cấu trúc hình thành dòng chảy trong mô hình BTOPMC[20] ...................... 32
Hình 2.2: Cấu trúc đơn giản của mô hình TOP.............................................................. 33
Hình 2.3: Sơ đồ các bước tiến hành ............................................................................... 39
Hình 3.1: Mô hình số độ cao lưu vực sông Đồng Nai ................................................... 40
Hình 3.2: Dữ liệu sử dụng đất lưu vực sông Đồng Nai năm 2000 ................................ 41
Hình 3.3: Dữ liệu sử dụng đất lưu vực sông Đồng Nai năm 2010 ................................ 41

Hình 3.4: Dữ liệu đất ...................................................................................................... 42
Hình 3.5: Mạng lưới trạm khí tượng thủy văn được sử dụng trong nghiên cứu ............ 44
Hình 3.6: Sơ đồ quá trình hiệu chỉnh mô hình ............................................................... 45
Hình 3.7: Kết quả hiệu chỉnh mô hình BTOPMC cho lưu vực sông Đồng Nai- Trạm
Phước Hòa ...................................................................................................................... 47
Hình 3.8: Kết quả hiệu chỉnh mô hình BTOPMC cho lưu vực sông Đồng Nai- Trạm Tà
Lài................................................................................................................................... 48
Hình 3.9: Kết quả kiểm định mô hình BTOPMC cho lưu vực sông Đồng Nai- Trạm
Phước Hòa ...................................................................................................................... 49
Hình 3.10: Kết quả kiểm định mô hình BTOPMC cho lưu vực sông Đồng Nai- Trạm
Tà Lài ............................................................................................................................. 50
Hình 3.11: Biểu đồ cơ cấu sử dụng sử dụng đất lưu vực sông Đồng Nai năm 2000 ..... 53
Hình 3.12:Biểu đồ cơ cấu sử dụng sử dụng đất lưu vực sông Đồng Nai năm 2010 ...... 53
Hình 3.13: Bản đồ hiện trạng sử dụng đất lưu vực sông Đồng Nai năm 2000 .............. 54


x

Hình 3.14: Bản đồ hiện trạng sử dụng đất lưu vực sông Đồng Nai năm 2010 .............. 54
Hình 3.15: Lưu lượng của dòng chảy tại trạm Phước Hòa khi thay đổi kịch bản sử dụng
đất năm 2000 .................................................................................................................. 57
Hình 3.16: Thay đổi lưu lượng tháng kịch bản năm 2000 so với kịch bản năm 2010 đối
với trạm Phước Hòa ....................................................................................................... 57
Hình 3.17: Lưu lượng của dòng chảy của trạm Tà Lài khi thay đổi kịch bản sử dụng đất
năm 2000 ........................................................................................................................ 58
Hình 3.18: Thay đổi lưu lượng tháng kịch bản 2000 so với kịch bản năm 2010 đối với
trạm Tà Lài ..................................................................................................................... 59


Luận văn đủ ở file: Luận văn full