Tự học guitar

Tự học guitar (Nick Freeth)
LỜI GIỚI THIỆU

"Tự học guitar" (THG) mang đến cho bạn một giáo trình về những kĩ thuật để chơi guitar
đồng thời lý giải đôi nét về nhạc lý xung quanh nó. THG sẽ hướng dẫn bạn cách cấu
thành hợp âm và âm giai, gảy solo và nhịp điệu và làm thế nào để kết hợp tất cả vào trong
một bài nhạc hay hòa tấu, ký âm hay viết tab. Sẽ không yêu cầu nào về nhạc lý hay kỹ
thuật về guitar trước khi đến với giáo trình này. THG được thiết kế cho mọi trình độ, sở
thích và loại nhạc bạn theo đuổi, cả guitar điện và guitar thùng dây sắt.

Nhìn chung, mọi người thường đọc sách báo với một tốc độ trung bình không đổi nên ta
thường ước lượng được khi nào thì ta đọc xong một tạp chí hay tờ báo. Nhưng với THG
thì lại khác. Bạn có thể dễ dàng lướt qua những bài đầu về cách chọn mua nhạc cụ nhưng
lại có thể mất nhiều thời gian trong các chương sau để làm quen với cách điều khiển bàn
tay vào các động tác gảy, quạt lạ lẫm.

Về sau, giáo trình sẽ hướng dẫn bạn cách tăng tốc khi chơi, kết hợp giữa gảy và quạt. Có
thể bạn sẽ gặp nhiều khó khăn khi vừa phải đọc kí âm, kí hiệu của bản nhạc, vừa phải tập
trung vào cần đàn, móng gẩy. Cách duy nhất để khắc phục điều này là phải luyện tập đều
đặn. Bạn có thể mất vài tuần để chỉ tập 1-2 phần của giáo trình cho đến khi bài học trở
thành 1 phần trong thói quen và kỹ năng thuần thục. Những cố gắng này sẽ không bao
giờ là thừa thải dù cho bạn học guitar bằng cách gì, bằng giáo trình hay giáo viên nào.

Khi bạn đọc đến trang cuối của giáo trình này, bạn đã sẵn sàng để bước vào thế giới âm
nhạc thật sự bên ngoài. Tuy nhiên, làm chủ được THG chỉ là "sự kết thúc của một khởi
đầu" trong việc tập chơi một nhạc cụ một cách nghiêm túc. Hãy xem giáo trình này như
như là đôi cánh của bạn: cơ bản, nền tảng vững chắc để bạn khám phá những chân trời xa
hơn trong thế giới âm nhạc.

Bạn có thể đi xa đến đâu? Điều đó còn tùy thuộc vào năng khiếu, nỗ lực và đam mê của
chính bạn.

Nào, ta hãy cùng bắt đầu.
CHƯƠNG 1: CHỌN ĐÀN GUITAR VÀ AMPLI

Guitar, cũng giống như xe máy hay những niềm đam mê khác, có thể tạo ra sự lôi cuốn
và say mê kì lạ ngay cả với những người mua đầy lý trí và kinh nghiệm. Là một người
vừa bắt đầu chơi, không có nhiều khái niệm về đủ các nhãn hiệu và chủng loại trong cửa
hàng, bạn rất dễ dàng bị lôi vào những sai lầm tai hại. Chương 1 sẽ mang đến cho bạn
những lời khuyên tương đối để tránh phải "hố nặng" khi mua cây đàn đầu tiên của mình.
Hãy đọc qua một vài bài báo hay tài liệu về cây đàn guitar, đi cùng bạn bè có kinh
nghiệm, hoặc hỏi han về cách chọn đàn trước khi thực sự đi mua. Đừng bao giờ đi chọn
đàn trong sự vội vã hay vào những ngày cuối tuần, nghỉ lễ, khi mà các cửa hàng thường
đông đúc, tấp nập và ồn ào nhất.

Bài 1 - Đàn guitar thùng dây sắt (Acoustic guitar)

Cách chơi và cách lên dây Acoustic guitar(AG) và Electric guitar(EG) tương tự nhau.
Nhưng EG phát ra âm thanh nhờ sự hỗ trợ Pickup từ (magnetic) gắn liền trên thân và phải
nối vào một ampli để tiếng đàn được hoàn chỉnh; trong khi AG có thể tạo âm vang và
rung mà không cần sự hỗ trợ điện tử nào. Có nhiều loại AG, bao gồm cả đàn cổ điển và
flamenco, loại đàn có cần mô phỏng đàn vĩ cầm (violin) hay loại có cả thiết bị cộng
hưởng kim loại (metal resonator). Tuy nhiên, loại đàn phổ biến nhất và cũng là loại
chúng ta nói đến trong THG là loại "flat-top" (khuyết hoặc không khuyết), được ưa
chuộng rộng rãi trong thể loại pop, rock, folk và blues.



Đàn flat-top được phát triển từ đàn guitar thùng cổ điển nhưng được mạnh mẽ hơn người
họ hàng gốc Tây Ban Nha của chúng, chủ yếu vì phải chịu lực kéo mạnh hơn của bộ dây
kim loại, đem đến âm thanh trong và sáng hơn. Những dây này được cài vào những chốt

có thiết bị lên dây (headstock và machine heads), đi qua rãnh nhựa, xuống cần đàn (lướt
qua các phím đàn), thân đàn, lỗ cộng hưởng (soundhole) và ngựa đàn (brigde). Những bộ
phận này truyền năng lượng này đầu cần đến thân đàn, luồn dây vào lỗ và được cố định
bởi những nút gỗ.

Đàn flat-top có loại nhỏ, có cần đàn tiếp nối với thân ở phím 12, hạn chế sự tiếp cận đến
những note cao hơn - hơi bất tiện đối với nhiều người nhưng lại đem đến sự tiện dụng,
âm thanh ngọt ngào từ thiết kế guitar theo trường phải cổ điển. Nhiều người khác hay
dùng loại đàn to hơn, tiếng ấm hơn với những âm sắc mạnh mẽ (loại to nhất là là loại
"jumbos" hay "dreadnoughts"). Những loại này cần nối với thân ở phím 14.

Vài nét về lịch sử đàn guitar

Cây guitar đầu tiên được lắp ráp ở Tây Ban Nha vào thế kỉ 16, và nhanh chóng được
truyền bá khắp châu Âu sau đó. Ban đầu, đó là một nhạc cụ nhỏ căng từ 4 đến 5 cặp dây;
và sau đó, hình dáng và đặc điểm thay đổi đáng kể trong 200 năm tiếp sau đó. Cột mốc
quan trọng nhất trong sự phát triển của cây đàn guitar có lẽ thuộc về Antonio de Torres
(1817-1892), một người TBN sáng tạo ra cây đàn cổ điển với thiệt kế hiện nay, gây ảnh
hưởng cho rất nhiều nhà làm đàn ở cả hay bờ Đại Tây Dương. Tuy nhiên, những nhà làm
đàn tại Mỹ (vd như Mảtin và Epiphone), xây dựng bởi những người châu Âu di cư mới là
những nhà tiên phong với khái niệm đàn "guitar thùng dây sắt". Loại đàn này được những
người yêu chuộng những gì thuộc về thuần túy, cổ điển miễn cưỡng chấp nhận (và ngày
nay vẫn còn hay bị lánh xa bởi những người chơi cổ điển và flamenco), nhưng lại được
đón nhận nhiệt tình từ quần chúng đông đảo từ cuối thế kỷ 19 trở đi.
Bài 2 - Đàn guitar điện (Electric Guitar)

Pickup (bộ phận bắt âm) điện từ đầu tiên được giới thiệu vào đầu những năm 30, với ý
tưởng giúp cho tiếng đàn guitar có thể "đọ lại" được với tiếng trống, kèn saxo, kèn
trumpet và những nhạc cụ "cạnh tranh" ồn ào khác. Nó được cấu tạo từ một thanh nam
châm và lõi dây sắt, lắp gần với bộ dây sắt. Khi dây rung tạo ra rung động làm nhiễu từ

trường nam châm, tạo ra dòng điện đi qua cuộn dây. Những tín hiệu này (mã hóa nốt
nhạc được gẩy) được truyền qua dây cab nối đến ampli và loa ngoài. Pickup hiện đại
ngày nay tuy đã đã trở nên gọn nhẹ hơn nhiều so với tiền nhân nặng nề của chúng, vẫn
hoạt động trên nguyên tắc tương tự.

Nhiều người chơi đàn muốn phóng đại tiếng đàn, chỉ cần đơn giản lắp pickup vào đàn
guitar thùng có sẵn, nhưng kết quả sẽ không so sánh được với một cây guitar điện thực
thụ. Có các lý do dẫn đến điều này:
- Thùng guitar sâu của những cây "semi acoustic" tạo nên âm thanh dịu, rỗng và buồn
cười.
- Thiết kế mỏng và tương đối rắn làm giảm những rung động từ những khoang bên trong,
tạo ra âm thanh vẫn là ấm áp của acoustic nhưng mỏng hơn và dễ điều khiển hơn.
- Thiết kế rắn loại trừ hoàn toàn thùng cộng hưởng ở truyền thống, thay bằng một tấm gỗ
gắn với cần đàn, mang pickup và ngựa.

"Tele"

Hình trên là một cây guitar điển loại cổ điển, liền thân mang tên Fender Telecaster - loại
đàn bán chạy nhất và được tiếp tục tái sản xuất suốt 50 năm qua. Có có 2 pickup: một ở
phía trước (cần), tạo âm sắc mềm mại khi chơi hợp âm và giai điệu; một ở phía sau (con
ngựa) dùng cho khi đánh tỉa (solo). Có thể chọn một trong hai hoặc cả hai bằng cần gạt
bên phải của ngựa đàn. Dưới nữa là nút điều khiển âm thanh và tiếng đàn. Dây đàn đi
xuyên qua con ngựa và thân, gắn vào những lỗ hiện ra ở sau lưng. Lỗ cắm dây ampli
được thiết kế nằm trên thân.
Bài 3 - Chọn đàn Acoustic

Lựa chọn cây AG đầu tiên cho mình không phải là chuyện đơn giản và bạn rất cần sự
hướng dẫn từ một cửa hàng tin cậy. Hãy đến một cửa hàng thân thiện, phong phú và hỏi
xem vài cây guitar thùng gỗ dây sắt thích hợp cho người mới tập chơi với những loại và
kích cỡ khác nhau. Loại rẻ nhất là loại hoàn toàn làm từ loại gỗ cấu tạo từ nhiều lớp

mỏng ép lại. Loại tiếp theo là loại phía trước là gỗ nguyên tấm, hai bên và sau lưng là gỗ
ép. Mặt trước làm bằng gỗ vân sam (spruce) hay tuyết tùng (cedar) bao giờ cũng mang
đến âm thanh hay hơn loại gỗ ép, tất nhiên là đi cùng với giá cả cao hơn. Loại đàn tốt
nhất là loại hoàn toàn được lắp ghép từ gỗ nguyên tấm với những âm thanh có thể vang
mãi cùng thời gian.

Bạn sẽ chọn loại nào? Câu trả lời tùy thuộc vào sở thích và túi tiền. Hãy hỏi người bán
hàng hay bạn bè khi lựa chọn, đồng thời lắng nghe, so sánh và kiểm tra từng loại một, cẩn
thận kiếm tra những chi tiết sẽ được nói thêm bên dưới.

Thử đàn

Cảm giác về âm thanh, sự dễ chịu khi thử đàn sẽ giúp bạn chọn ra 2-3 cây đàn ưa thích
nhất. Ngồi lên ghế, đặt một trong những cây đàn "sắp mua" lên đùi phải, tay như hình bên
dưới (làm ngược lại nếu bạn thuận tay trái).


Ấn một hay hai dây xuống phím đàn bằng ngón trỏ trái, dọc theo cần đàn. Nếu như có vẻ
dây đàn cách xa cần và bạn phải tốn nhiều sức để ấn xuống, hãy thử sang cây có độ căng
thấp hơn (hỏi người bán). Đồng thời cũng kiểm tra kích thước và cân nặng của cây đàn,
sao cho bạn cảm thấy cân bằng và dễ chịu nhất.

Danh sách những điểm cần lưu ý

a. Cây đàn có được làm tốt không?
Kiếm tra:
- Viết nứt
- Lỗi ở lớp verni hay gỗ
- Vết khắc trên thân và cần
- Cạnh cần đàn có sắc ko (lướt tay dọc theo cần để kiểm tra)

- Keo dán ở những mối nối
- Keo dán bên trong (dùng đèn pin rọi vào lỗ cộng hưởng)
- Bộ phận giữ dây, lên dây, con ngựa...

b. Cần đàn có thẳng ko?
- Cần cong hay xoắn sẽ rất khó chơi và tạo âm không chuẩn. Kiểm tra bằng cách nhìn dọc
theo cần đàn. Nếu cảm thấy không chắc chắn thì hãy tìm sang cây guitar khác.

c. Đàn có bị rè hay có âm lạ không?
- Nếu có, hãy hỏi người bán vì sao.

d. Bạn có thích thiết kế và màu sắc không?
- Bạn sẽ dành nhiều thời gian bên cây đàn của mình, vì thế bên cạnh chất lượng âm
thanh, đường nét và hình dáng của đàn cũng cần phải làm bạn thích thú vừa ý.

e. Cầm đàn lên và đặt áp vào người
- Cảm giác có cân bằng và dễ dhi5u không? Không quá to hay quá nặng chứ?

Cây đàn nào khá nhất qua các vòng lựa chọn là cây đàn bạn nên mua (nếu có khả năng,
đương nhiên). Khi còn trong cửa hàng, hãy tìm mua cả một bộ dây sơ cua, vài móng gẩy
có nhiều kích cỡ, hình dạng và độ dày, và cả một hộp đàn nữa.
Bài 4 - Chọn đàn Guitar điện

Đa số những điểm cần lưu ý trong bài trước cũng được áp dụng khi ta chọn đàn guitar
điện tuy rằng vẫn còn cần thêm vài chi tiết khác. Nếu bạn say mê thiết kế cổ điển kiểu
Mỹ như Gibson's Les Paul, hay Fender's Telecaster và Stratocaster, bạn cũng nên biết qua
những thiết kế nổi tiếng khác với chất lượng và giá cả đa dạng. Gibson cung cấp loại đàn
"thượng hạng" làm tại Mỹ, Les Pauls với cùng nhãn hiệu và loại "kinh tế" hơn như
Epiphones. Trong khi đó, Fender mang đến loại "Squier" Tele và Strats "giá mềm", và
loại Fender cổ điển (giá mềm hơn) được sản xuất từ Mexico, Nhật và California. Không

nhiều những khác biệt dễ thấy giữa loại "chất lượng cao" và loại "giá rẻ", ngoại trừ
nguyên vật liệu, bộ phận và tay nghề tốt hơn ở những cây đắt tiền.

Tuy nhiên, đừng chỉ ngắm nghĩa những cây đàn "kiểu Mỹ". Những nhà làm đàn điện đến
từ châu Âu cũng đang góp mặt đông đảo trên thị trường và những nhà sản xuất châu Á
nỗi tiếng với những cây đàn chất lượng mà vẫn hợp túi tiền, kể cả những thiết kế cổ điển
nổi bật. Một vài cây mang những hình dạng đặc biệt và hệ thống vê gắn liền đặc biệt
(nhún). Hãy chắc rằng những thiết kế này không làm mất cân bằng và sự dễ chịu khi ngồi
xuống.

Thử đàn

Tất nhiên là bạn phải thử đàn thông qua ampli. Khi người bán lắp đặt điều này, hãy kiểm
tra rằng ampli đang ở chế độ cường độ trung bình, không tăng âm hay tăng bass, không
có những effect đặc biệt khác (như reverse hay điệp khúc). Hãy đề nghị được thử từng
pickup một trên mỗi cây đàn. Pickup ở gần phím đàn sẽ ít bas hơn và không rời rạc
nhưng pickup ở cuối đàn. Khi đàn, cũng cần lưu ý những âm, tiếng nhiễu hay âm thanh
lạ.

Đồng thời mua cả bộ dây sơ cua, móng gẩy, thùng đàn, bạn cần thêm 2 thứ nữa: ampli và
dây nối (ít nhất 3m).

Guitar cho người thuận tay trái

Đa số người thuận tay trái bấm phím bằng tay phải và phải chơi bằng loại đàn ngược lại,
pickup cũng cấu tạo khac đi. Vài nhà sản xuất tăng giá loại đàn này lên 10%.

Khi bấm hợp âm và chạy ngón, người thuận tay trái đặt thế tay trên cần đàn như "hiệu
ứng gương" cho những người thuận tay phải tuy rằng ngón tay phân bố cho các dây là
không thay đổi.