Tổng quan rủi ro tài chính

Thế giới ngày càng trở nên bất ổn hơn…
“Chưa bao giờ nền kinh tế toàn cầu lại tăng trưởng
nhanh như thời điểm này nhưng cũng chưa bao giớ thế
giới lại đầy rủi ro như lúc này”
(Báo cáo Rủi ro thế giới 2007 - Diễn đàn kinh tế thế giới - World Economic Forum)

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 1


Chương 1: Dẫn luận
Rủi Ro Kiệt Giá Tài Chính và Sự Xuất Hiện
Của Các Công Cụ Quản Trị Rủi Ro Tài Chính

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 2


Mục tiêu của Chương
■

Làm rõ khái niệm rủi ro kiệt giá tài chính.

■

Phân tích những bất ổn trong môi trường tài chính và những bất ổn này sẽ tác
động như thế nào đối với các công ty.

■

Các công cụ tài chính nào được sử dụng để có thể quản trị rủi ro kiệt giá tài chính.

■

Giải thích các thuật ngữ và khái niệm sẽ được sử dụng xuyên suốt trong môn học.

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 3


Tổng quan về rủi ro

Rủi ro là sự không chắc chắn về

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 4


Tổng quan về rủi ro

Trong lĩnh vực tài chính, rủi ro là một khái niệm đánh giá
mức độ biến động hay bất ổn của một giao dịch hay danh
mục đầu tư.

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 5


Tổng quan về rủi ro
Rủi ro hệ thống Systematic risk Rủi ro liên quan đến toàn bộ thị
trường hay toàn bộ nền kinh tế.
Rủi ro kế toán Accounting risk Rủi ro liên quan đến những nghiệp
vụ kế toán không phù hợp đối với một giao dịch, có thể xảy ra khi
qui trình và qui định về kế toán thay đổi hay chưa được xây dựng.
Rủi ro kiệt giá tài chính Financial risk Rủi ro liên quan đến
những thay đổi của những nhân tố như lãi suất, giá cổ phiếu, giá
hàng hóa và tỷ giá.
Rủi ro kinh doanh Business risk Rủi ro liên quan đến một hoạt
động đặc trưng của doanh nghiệp.
Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 6


Tổng quan về rủi ro

Rủi ro mô hình Model risk Rủi ro liên quan đến việc sử dụng mô
hình không đúng hoặc không phù hợp, hoặc trong một mô hình tồn tại
các sai số hoặc giá trị đầu vào không đúng.
Rủi ro pháp lý Regulatory risk Rủi ro mà các qui định và định hướng
qui định quản lý hiện nay sẽ thay đổi, đem lại tác động bất lợi đối với
công ty. Rủi ro pháp lý có thể dẫn đến việc xem một số các loại giao
dịch hiện tại hoặc đang dự tính là bất hợp pháp và cản trở sự phát triển
của các sản phẩm và giải pháp mới.
Rủi ro qui mô Quantity risk Rủi ro của một chiến lược phòng ngừa
rủi ro trong đó nhà phòng ngừa rủi ro không biết được mình sẽ sở hữu
hoặc bán bao nhiêu đơn vị tài sản giao ngay.
Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 7


Tổng quan về rủi ro
Rủi ro thanh khoản Liquidity risk Rủi ro liên quan đến một giao dịch
do tình trạng thị trường chợ chiều, được thể hiện qua việc có ít các
dealer và chênh lệch giá mua và giá bán khá lớn.
Rủi ro thanh toán (Rủi ro Herstatt) Settlement risk Rủi ro thường
gặp trong các giao dịch thanh toán quốc tế, trong đó một công ty có
giao dịch hai chiều với một đối tác khác và gặp rủi ro là khoản thanh
toán của mình đã được chuyển đi trong khi chưa nhận được khoản
thanh toán của bên kia, điều này có thể là do nguyên nhân phá sản,
không có khả năng thanh toán hay lừa đảo.
Rủi ro tín dụng Credit risk (Default risk) Rủi ro một bên tham gia
một hợp đồng phái sinh OTC sẽ không chi trả khi được yêu cầu.

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 8


Tổng quan về rủi ro
Rủi ro tín dụng tiềm ẩn Potential credit risk Rủi ro mà một bên
trong giao dịch sẽ không thể chi trả đúng hạn trong tưong lai.
Rủi ro toàn hệ thống Systemic risk Rủi ro mà do sự phá sản của
một hay một số định chế tài chính sẽ gây ra nhiều vụ phá sản hơn,
cuối cùng sẽ dẫn đến sụp đổ toàn hệ thống tài chính.
Rủi ro vận hành Operational risk Rủi ro của việc thất bại trong
vận hành một chương trình phái sinh hay hệ thống quản trị rủi ro.

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 9


Rủi Ro Tài Chính và Rủi Ro Kiệt Giá Tài Chính
Rủi ro kiệt giá tài chính ám chỉ độ nhạy cảm từ các nhân tố giá cả thị
trường như lãi suất, tỷ giá, giá cả hàng hóa và chứng khoán tác động
đến thu nhập của doanh nghiệp.
Rủi ro tài chính vừa hàm ý các trạng thái rủi ro kiệt giá tài chính và
còn nói lên những rủi ro do doanh nghiệp sử dụng đòn bẩy tài chính –
sử dụng nguồn vốn vay – trong kinh doanh.

Khái niệm liên quan đến rủi ro tài chính chỉ
hàm ý đến rủi ro kiệt giá tài chính.

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 10


Rủi Ro Tài Chính và Rủi Ro Kiệt Giá Tài Chính
Lãi

Kết quả
Lỗ
Khoa TCDN

Giá giao ngay
của tài sản cở sở
Rủi ro kiệt
giá tài chính

Rủi ro kiệt
giá tài chính

Vị thế mua

Vị thế bán
Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 11


Rủi Ro Tài Chính và Rủi Ro Kiệt Giá Tài Chính
Ở các quốc gia phát
triển, hầu hết tình trạng
rủi ro kiệt giá tài chính
là có thể phòng ngừa
được bởi vì có sự tồn tại
của nhiều thị trường lớn
và một thị trường hiệu
quả mà thông qua đó
những rủi ro này có thể
được trao đổi lẫn nhau.
Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 12


Tác động tăng lên của rủi ro kiệt giá tài chính
Rủi ro tỷ giá ám chỉ độ nhạy cảm chuyển đổi phản ánh
những thay đổi trong giá trị của công ty khi tài sản ở
nước ngoài được chuyển đổi sang nội tệ.
Rủi ro lãi suất chỉ những thay đổi trong lãi suất tác động
đến thực hiện báo cáo kết quả sản xuất kinh doanh.
Rủi ro hàng hóa ám chỉ đến những thiệt hại liên quan
đến thay đổi trong giá cả hàng hóa.

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 13


Các sản phẩm phái sinh
Sản phẩm phái sinh là
một sản phẩm tài chính
mà kết quả của nó được
tạo ra từ kết quả của
một tài sản hoặc một
sản phẩm khác (tài sản
cơ sở).
sở

God began creation by separating light from darkness
Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 14


■

Ngân hàng thanh toán quốc tế Basel Thụy
Sĩ, đánh giá rằng vào cuối năm 2001, các

hợp đồng công cụ phái sinh đang được nắm
giữ trên toàn thế giới vào khoảng 111 nghìn
tỷ đô la so với tổng sản phẩm quốc nội Mỹ
vào cuối năm 2001 chỉ vào khoảng 10 nghìn
tỷ đô la.


Các sản phẩm phái sinh (Derivaties)
Hợp đồng kỳ hạn (Forward)
Hợp đồng giao sau (Future)
Quyền chọn (Option)
Hoán đổi (Swap) và các công cụ phái sinh khác

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 16


CÁC THỊ TRƯỜNG PHÁI SINH
■

Thị trường tiền mặt (cash market) hoặc thị trường giao ngay (spot market) là nơi
việc mua và bán đòi hỏi hàng hóa hoặc chứng khoán phải được giao nhận hoặc là
ngay lập tức hoặc chỉ ít lâu sau đó. Việc thanh toán cũng thường được thực hiện tức
thời.

■

Thị trường các công cụ phái sinh là các thị trường dành cho các công cụ mang tính
hợp đồng mà thành quả của chúng được xác định trên một công cụ hoặc một tài sản
khác.

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 17


CÁC THỊ TRƯỜNG PHÁI SINH
Hợp đồng kỳ hạn
■

Hợp đồng kỳ hạn là hợp đồng giữa hai bên – người mua và người bán – để mua hoặc
bán tài sản vào một ngày trong tương lai với giá đã thỏa thuận ngày hôm nay.

■

Nếu vào ngày đáo hạn, giá thực tế cao hơn giá thực hiện, người sở hữu hợp đồng sẽ
kiếm được lợi nhuận, nếu giá thấp hơn, người sở hữu hợp đồng sẽ chịu một khoản lỗ.

■

Hợp đồng kỳ hạn gần giống với một quyền chọn, nhưng quyền chọn cho quyền nhưng
không bắt buộc phải thực hiện giao dịch, trong khi người sở hữu hợp đồng kỳ hạn bắt
buộc phải thực hiện.

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 18


CÁC THỊ TRƯỜNG PHÁI SINH
Hợp đồng kỳ hạn
■

■

Rủi ro không có khả năng chi trả (rủi ro tín dụng) của
hợp đồng có hai chiều. Người sở hữu hợp đồng hoặc là
nhận hoặc là thực hiện chi trả, phụ thuộc vào biến động
giá cả của tài sản cơ sở.
Giá trị của hợp đồng kỳ hạn chỉ được giao nhận vào
ngày đáo hạn hợp đồng; không có khoản chi trả nào
được thực hiện vào ngày ký kết hoặc trong thời hạn của
hợp đồng.

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 19


CÁC THỊ TRƯỜNG PHÁI SINH
Hợp đồng kỳ hạn

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 20


CÁC THỊ TRƯỜNG PHÁI SINH
Hợp đồng giao sau
■

Hợp đồng giao sau cũng là hợp đồng giữa hai bên –
người mua và người bán – để mua hoặc bán tài sản vào
một ngày trong tương lai với giá đã thỏa thuận ngày
hôm nay.

■

Các hợp đồng được giao dịch trên sàn giao dịch giao
sau và chịu quá trình thanh toán hàng ngày.

■

Hợp đồng giao sau tiến triển từ hợp đồng kỳ hạn và có
nhiều đặc điểm giống với hợp đồng kỳ hạn.

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 21


CÁC THỊ TRƯỜNG PHÁI SINH
Hợp đồng giao sau
■

Các hợp đồng giao sau được giao dịch trên thị
trường có tổ chức, gọi là sàn giao dịch giao sau.

■

Hợp đồng giao sau có tính thanh khoản cao vì nó
có thể được mua hoặc bán lại cho một bên thứ ba.

■

Hợp đồng giao sau cũng có rủi ro hai chiều. Nhưng
thị trường giao sau sử dụng hai công cụ để loại bỏ
rủi ro tín dụng.

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 22


CÁC THỊ TRƯỜNG PHÁI SINH

Hợp đồng giao sau
■

Thứ nhất, thay vì giao nhận giá trị hợp đồng thông
qua việc thanh toán đơn nhất vào ngày đáo hạn, thay
đổi trong giá trị của các hợp đồng giao sau được thực
hiện vào cuối ngày chúng được giao dịch (thanh toán
hàng ngày, điều chỉnh theo thị trường).

■

Thứ hai, yêu cầu ký quỹ.

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 23


CÁC THỊ TRƯỜNG PHÁI SINH
Hợp đồng giao sau
■

Người mua hợp đồng giao sau, là người có nghĩa vụ
mua hàng hóa vào một ngày trong tương lai, có thể
bán hợp đồng trên thị trường giao sau.

■

Người bán hợp đồng giao sau, là người có nghĩa vụ
bán hàng hóa vào một ngày trong tương lai, có thể
mua lại hợp đồng trong thị trường giao sau

■

Giá giao sau biến động mỗi ngày, người mua và người
bán cố gắng kiếm lợi nhuận từ biến động giá này và cố
gắng giảm thiểu rủi ro giao dịch tài sản cơ sở.


CÁC THỊ TRƯỜNG PHÁI SINH
Quyền chọn
■

Quyền chọn là một hợp đồng giữa hai bên – người
mua và người bán – trong đó cho người mua quyền,
nhưng không phải là nghĩa vụ, để mua hoặc bán một
tài sản nào đó vào một ngày trong tương lai với giá đã
đồng ý vào ngày hôm.

■

Người mua quyền chọn trả cho người bán một số tiền
gọi là phí quyền chọn.

■

Một quyền chọn để mua tài sản gọi là quyền chọn
mua (call). Một quyền chọn để bán tài sản gọi là

quyền chọn bán (put).

Khoa TCDN

Quản trị rủi ro tài chính

Ch. 1: 25