Hướng dẫn học sinh lớp 12 THPT( ban cơ bản) kĩ năng thực hành làm bài kiểm tra trắc nghiệm môn lịch sử

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

I. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN
1. Lý do chọn đề tài
Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI, đặc biệt là Nghị quyết
Trung ương số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 về đổi mới căn bản,
toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá
trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập
quốc tế, giáo dục phổ thông trong phạm vi cả nước đang thực hiện đổi mới
đồng bộ các yếu tố: mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức, thiết
bị và đánh giá chất lượng giáo dục.
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành nhiều công văn hướng dẫn các địa
phương, cơ sở giáo dục triển khai các nhiệm vụ và giải pháp cụ thể nhằm
nâng cao chất lượng sinh hoạt chuyên môn trong trường trung học, tập trung
vào thực hiện đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định
hướng phát triển năng lực học sinh, giúp cho cán bộ quản lý, giáo viên bước
đầu chủ động lựa chọn nội dung để xây dựng các chuyên đề dạy học trong
mỗi môn học và các chuyên đề tích hợp, liên môn phù hợp với việc tổ chức
hoạt động học tích cực, tự lực, sáng tạo của học sinh; sử dụng các phương
pháp và kĩ thuật dạy học tích cực để xây dựng tiến trình dạy học theo chuyên
đề nhằm phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh.
Năm học 2016 - 2017, giáo dục nước nhà có nhiều đổi mới quan trọng,
trong đó có đổi mới về Qui chế thi trung học phổ thông (THPT) quốc gia và
xét công nhận THPT. Theo Công văn 417/BGDĐT-KTKĐCLGD ngày 10
tháng 02 năm 2017 của Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn thực hiện Quy chế
thi THPT quốc gia và xét công nhận tốt nghiệp năm 2017, thí sinh học
chương trình Giáo dục THPT phải dự thi 4 bài thi, gồm 3 bài thi độc lập là
Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ và 1 bài thi do thí sinh tự chọn trong số 2 bài thi tổ
hợp là Khoa học Tự nhiên (tổ hợp các môn Vật lí, Hóa học, Sinh học), Khoa
học Xã hội (tổ hợp các môn Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân). Trong đó, bài
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...

…………………

1

Trêng THPT


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

thi Ngữ văn theo hình thức tự luận. Các bài thi Toán, Ngoại ngữ và tổ hợp
theo hình thức trắc nghiệm khách quan.
Như vậy, trong lộ trình đổi mới, bộ môn Lịch sử cũng cần có thích ứng
cho phù hợp. Để làm được điều đó, vấn đề quan trọng đầu tiên phải tiến hành
là đổi mới phương pháp dạy học.
Những năm gần đây, việc dạy học lịch sử ở trường phổ thông đã có
nhiều tiến bộ về nhận thức, nội dung và phương pháp dạy học. Đa số giáo
viên đã có sự say mê, tâm huyết với nghề, nhiều học sinh đã yêu thích môn
Lịch sử. Tuy nhiên nhìn chung, phương pháp dạy học lịch sử vẫn chưa theo
kịp các cải tiến về nội dung, chưa đáp ứng yêu cầu đào tạo. Đặc biệt, trong
quá trình dạy học, hướng dẫn học sinh ôn tập chuẩn bị làm các bài kiểm tra,
bài thi, một số giáo viên chưa xác định được những kiến thức cơ bản trọng
tâm của khung chương trình cũng như phương pháp giảng dạy thích hợp để
nâng cao, gây hứng thú và hiệu quả bộ môn với học sinh. Đây là một trong
những nguyên nhân dẫn đến nhiều năm qua, điểm thi THPT quốc gia của bộ
môn Lịch sử rất thấp, làm cho dư luận xã hội hết sức lo ngại vì chất lượng dạy
học lịch sử hiện nay.
Kiểm tra, đánh giá là một khâu không thể thiếu được của quá trình dạy
học, là biện pháp quan trọng để nâng cao chất lượng dạy học. Nó không chỉ là
công việc của giáo viên mà cả của học sinh. Học sinh không chỉ phát huy tính

tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo trong học tập mà rất cần được trang bị
những kĩ năng cần thiết để làm tốt các bài kiểm tra với hình thức trắc nghiệm;
rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; từ đó tác động đến tình
cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho các em.
Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn nêu trên, tôi chọn vấn đề
“Hướng dẫn học sinh lớp 12 THPT (Ban Cơ bản) kĩ năng thực hành làm
bài kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử” làm đề tài nghiên cứu khoa học và
thực nghiệm triển khai trong năm học 2016 - 2017.
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
2 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

2. Lịch sử vấn đề
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập là một trong hoạt động diễn ra
thường xuyên trong quá trình dạy học nói chung, dạy học môn Lịch sử ở
trường phổ thông nói riêng đã được nhiều nhà nghiên cứu và giáo dục lịch sử
đề cập đến.
Giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử” của Phan Ngọc Liên - Trần
Văn Trị nêu rõ sự cần thiết của việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập là
nhằm giúp học sinh nắm vững nội dung và kiểm soát mức độ nắm vững nội
dung học tập (mức độ lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kĩ năng và bồi dưỡng đạo
đức, tư tưởng chính trị) qua đó giúp giáo viên hiểu kết quả công việc giảng
dạy [12; 216].
Năm 2006, Nhà xuất bản Hà Nội xuất bản cuốn “Đổi mới phương
pháp dạy học và kiểm tra đánh giá môn Lịch sử 10” của Nguyễn Hải Châu Nguyễn Xuân Trường đã nhấn mạnh kiểm tra, đánh giá không chỉ có ý nghĩa
về mặt nhận thức, giáo dục mà còn có tác động lớn trong việc phát triển toàn

diện học sinh như: các năng lực nhận thức (nhớ, hình dung, tưởng tượng và tư
duy), trong đó đặc biệt là thao tác tư duy (phân tích, so sánh, tổng hợp) và
nâng cao chất lượng của tư duy (nhanh, sâu, độc lập, sáng tạo…). Mặt khác,
kiểm tra, đánh giá còn góp phần hình thành những kĩ năng, thói quen trong
học tập của học sinh: biết nhận thức vấn đề đặt ra một cách chính xác và nhạy
bén, biết vận dụng những kiến thức đã học để tiếp thu kiến thức mới và hoạt
động thức tiễn…[3; 89].
Tài liệu “Tập huấn cán bộ quản lí và giáo viên THPT về kĩ thuật xây
dựng ma trận đề và biên soạn câu hỏi kiểm tra đánh giá môn Lịch sử” (lưu
hành nội bộ) của Bộ Giáo dục và Đào tạo phát hành năm 2016 đã giới thiệu

Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
3 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

quy trình, kĩ thuật xây dựng ma trận đề, biên soạn và chuẩn hoá câu hỏi trắc
nghiệm khách quan.
Ngoài ra, rất nhiều bài viết của các tác giả tâm huyết trên các tạp chí
Nghiên cứu lịch sử, Tạp chí Giáo dục, Tạp chí Thiết bị giáo dục,…. cũng làm
phong phú thêm tư liệu cho đề tài [4], [6],…
Tuy nhiên, tất cả những tài liệu trên mới chỉ nói đến tầm quan trọng, ý
nghĩa, các hình thức, phương pháp của việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập
của học sinh. Việc hướng dẫn học sinh lớp 12 kĩ năng làm bài kiểm tra trắc
nghiệm môn Lịch sử đến nay vẫn chưa có một công trình nghiên cứu nào đề
cập đến một cách cụ thể. Song, tất cả các nguồn tài liệu nêu trên là những gợi
mở quý báu cho tôi khi đi sâu giải quyết đề tài này.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là qui trình hướng dẫn học sinh
lớp 12 (Ban Cơ bản) trường THPT Trần Hưng Đạo kĩ năng làm bài kiểm tra,
trắc nghiệm môn Lịch sử. Trong đó, lớp 12A7 là lớp thực nghiệm, lớp 12A3
và 12A6 là các lớp đối chứng.
3.2. Đề tài không có tham vọng đi sâu nghiên cứu, đề xuất về việc đổi
mới phương pháp dạy học bộ môn Lịch sử nói chung và đổi mới công tác
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh nói riêng mà do điều kiện và
thời gian có hạn, chúng tôi chỉ đi tìm hiểu những kĩ năng cần thiết để làm bài
kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử lớp 12 THPT (Ban Cơ bản). Trên cơ sở đó,
đề tài đề xuất các biện pháp hướng dẫn học sinh kĩ năng thực hành làm bài
kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử một cách hiệu quả.
Thời gian triển khai thực nghiệm đề tài được tiến hành trong năm học
2016 - 2017.
4. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài
4.1. Trên cơ sở khẳng định vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng, các hình
thức, phương pháp của việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
4 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

trong quá trình dạy học, đề tài đề xuất các biện pháp hướng dẫn học sinh lớp
12 THPT (Ban Cơ bản) những kĩ năng cần thiết để làm bài kiểm tra trắc
nghiệm môn Lịch sử .
4.2. Thực hiện mục đích nêu trên, đề tài giải quyết một số nhiệm vụ
sau:

- Nghiên cứu những vấn đề về lí luận và thực tiễn của việc kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập của học sinh trong quá trình dạy học lịch sử.
- Tiến hành điều tra thực tiễn kĩ năng thực hành làm bài kiểm tra trắc
nghiệm môn Lịch sử của học sinh lớp 12 THPT (Ban Cơ bản).
- Nghiên cứu nội dung, cấu trúc chương trình Lịch sử lớp 12 THPT
(Ban Cơ bản), qua đó xác định những kĩ năng cần thiết để làm bài kiểm tra
trắc nghiệm.
- Đề xuất các biện pháp hướng dẫn học sinh lớp 12 THPT (Ban Cơ
bản) kĩ năng thực hành làm bài kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử một cách
hiệu quả.
5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở phương pháp luận của đề tài dựa trên quan điểm của chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng và
Nhà nước ta về công tác giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ. Ngoài ra, đề tài còn dựa
trên cơ sở lí luận về phương pháp dạy học bộ môn Lịch sử, Giáo dục học,
Tâm lí học,…. có liên quan.
5.2. Đề tài có tham khảo một số tác phẩm của các tác giả kinh điển, của
Chủ tịch Hồ Chí Minh, của Đảng và Nhà nước ta viết về nhiệm vụ giáo dục
lịch sử và đào tạo thế hệ trẻ; tìm hiểu một số công trình của các nhà khoa học
giáo dục, các nhà giáo dục lịch sử viết về phương pháp dạy học nói chung và
việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong quá trình dạy học
lịch sử nói riêng và các vấn đề lý luận khác có liên quan.

Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
5 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

6. Ý nghĩa của đề tài
6.1. Đề tài tiếp tục khẳng định tầm quan trọng, sự cần thiết của những
kĩ năng thực hành để làm bài kiểm tra trắc nghiệm một cách hiệu quả trong
việc nâng cao chất lượng dạy học lịch sử ở trường phổ thông.
6.2. Đề tài góp phần nâng cao trình độ lý luận dạy học nói chung, dạy
học lịch sử nói riêng cho bản thân về phương pháp hướng dẫn học sinh những
kĩ năng làm bài kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử ở trường phổ thông sau
này.
7. Cấu trúc của đề tài
Đề tài ngoài phần Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến, Hiệu quả do
sáng kiến đem lại, Phụ lục, Tài liệu tham khảo, là phần Mô tả giải pháp với 2
chương nội dung:
Chương 1 - Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc hướng dẫn học sinh lớp
12 THPT (Ban Cơ bản) kĩ năng thực hành làm bài kiểm tra trắc nghiệm môn
Lịch sử.
Chương 2 - Hướng dẫn học sinh lớp 12 THPT (Ban Cơ bản) kĩ năng
thực hành làm bài kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử.

Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
6 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC

HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 12 THPT (BAN CƠ BẢN) KĨ NĂNG
THỰC HÀNH LÀM BÀI KIỂM TRA TRẮC NGHIỆM MÔN LỊCH
SỬ
1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Mục tiêu của bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông
Luật Giáo dục được nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa X
thông qua ngày 2/12/1998 (sửa đổi, bổ sung năm 2005) nêu rõ: “Mục tiêu của
giáo dục phổ thông là giúp cho học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí
tuệ, thẩm mĩ và các kĩ năng hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội
chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh
tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc” [7; 28]. Giống như các môn học khác, bộ môn Lịch sử ở trường phổ
thông cũng góp phần thực hiện mục tiêu đó.
Ở cấp THPT, mục tiêu của bộ môn Lịch sử được xác định là: giúp học
sinh nắm được kiến thức cơ bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế
giới, làm cơ sở cho việc hình thành thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu
quê hương, đất nước, tinh thần dân tộc, tạo cho học sinh năng lực tư duy, thái
độ đúng đắn trong đời sống xã hội, hình thành ý thức công dân.

Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
7 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

Để thực hiện được mục tiêu trên, bộ môn Lịch sử có nhiệm vụ cung cấp
cho học sinh những kiến thức cơ bản, trên cơ sở đó, giáo dục tư tưởng, chính
trị, phẩm chất, đạo đức và bồi dưỡng khả năng nhận thức, tư duy cho học

sinh. Trong quá trình dạy học, việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học
sinh được coi là khâu rất quan trọng và được tiến hành thường xuyên. Nó có
nhiệm vụ làm rõ tình hình lĩnh hội kiến thức, sự thành thạo về kĩ năng, kĩ xảo
của học sinh; bổ sung, củng cố, hệ thống hóa, khái quát hóa kiến thức đã học,
chuẩn bị cho việc tiếp tục sâu sắc hơn kiến thức mới. Công việc này còn giúp
giáo viên tự đánh giá việc giảng dạy và học sinh tự đánh giá việc học tập của
mình. Qua việc kiểm tra, giáo viên sẽ nhận thấy những thành công và những
vấn đề cần được rút kinh nghiệm trong việc giảng dạy, hiểu rõ mức độ kiến
thức và kĩ năng của học sinh để từ đó có những biện pháp sư phạm thích hợp
nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
1.1.2. Quan niệm về việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Lịch sử
Kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học lịch sử là quá trình thu nhập
và xử lí những thông tin về tình hình lĩnh hội kiến thức, bồi dưỡng tư tưởng
đạo đức, hình thành kĩ năng, kĩ xảo của học sinh so với mục tiêu học tập. Sự
hiểu biết về các nguyên nhân ảnh hưởng đến tình hình học tập của học sinh
giúp giáo viên có những biện pháp sư phạm thích hợp nhằm nâng cao chất
lượng bài học và giúp các em học tập ngày càng tiến bộ hơn. Vì vậy, cần xác
định quan niệm đúng về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập.
Thứ nhất, kiểm tra và đánh giá là một khâu không thể thiếu được trong
quá trình dạy học, là biện pháp quan trọng để nâng cao chất lượng dạy - học.
Thứ hai, kiểm tra và đánh giá là công việc không chỉ của giáo viên mà
của cả học sinh. Giáo viên kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Học sinh tự kiểm tra và đánh giá việc học tập của mình và kiểm tra, đánh giá
lẫn nhau. Đối với học sinh, việc tự kiểm tra và đánh giá góp phần tích cực vào
việc phát triển tư duy lịch sử, việc tự học của mình.
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
8 Trêng THPT
…………………………………..

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

Thứ ba, kiểm tra và đánh giá kết quả học tập là trách nhiệm của giáo
viên và học sinh nên trong quá trình này, mối quan hệ giữa giáo viên và học
sinh được tiến hành một cách bình thường, không căng thẳng nhằm đạt được
những yêu cầu về chất lượng học tập, về tính tự giác, độc lập, sáng tạo của
học sinh; về sự trung thực trong việc đánh giá kết quả giảng dạy và học tập.
Xét cho cùng, kiểm tra và đánh giá kết quả học tập là nhằm giúp học
sinh nắm vững nội dung học tập (mức độ lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kĩ năng
và bồi dưỡng đạo đức, tư tưởng chính trị) qua đó giúp giáo viên hiểu kết quả
công việc giảng dạy.
1.1.3. Nhiệm vụ của việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Lịch sử
Từ những quan niệm đúng đắn về việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập
môn Lịch sử nêu trên, chúng ta xác định nhiệm vụ của nó như sau:
Thứ nhất, kiểm tra đánh giá giúp giáo viên hiểu rõ, cụ thể việc học tập
của học sinh để phát hiện những thiếu sót trong kiến thức, kĩ năng mà kịp thời
sửa chữa, bổ sung và củng cố. Nhờ đó, giáo viên tự đánh giá được kết quả
công tác giảng dạy của bản thân, thấy được những thành công và hạn chế cần
rút kinh nghiệm, từ đó có những biện pháp thích hợp nâng cao chất lượng dạy
học.
Thứ hai, kiểm tra đánh giá có tác dụng giáo dục tư tưởng đạo đức, phẩm
chất của học sinh. Nó hình thành ở các em lòng tin, ý chí quyết tâm đạt kết
quả cao, sự trung thực, tinh thần tập thể, ý thức giúp đỡ lẫn nhau trong quá
trình học tập. Mặt khác, hoạt động này cũng giúp học sinh tự khẳng định được
mình.
Thứ ba, kiểm tra đánh giá có tác dụng lớn trong việc phát triển toàn diện
học sinh như: năng lực nhận thức (nhớ, hình dung, tưởng tượng, tư duy…),
trong đó đặc biệt là các thao tác tư duy (phân tích, so sánh, tổng hợp…) và
chất lượng của tư duy (nhanh, sâu, độc lập, sáng tạo…). Mặt khác, kiểm tra

đánh giá còn góp phần hình thành những kĩ năng, thói quen trong học tập, như
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
9 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

biết cách nhận thức vấn đề đặt ra một cách chính xác và nhạy bén, biết vận
dụng những kiến thức đã học để tiếp thu kiến thức mới và hoạt động thực
tiễn…
Rõ ràng, nếu thực hiện tốt hoạt động kiểm tra, đánh giá sẽ góp phần nâng
cao hiệu quả dạy học bộ môn.
1.1.4. Nội dung của việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Lịch sử
Theo đúng yêu cầu nhiệm vụ và chức năng bộ môn, nội dung kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập môn Lịch sử gồm có:
- Các kiến thức cơ bản học sinh cần nắm, trong đó bao gồm sự kiện cơ
bản, niên đại quan trọng, nguyên lý trong một bài học.
- Các quan điểm phương pháp luận phù hợp với yêu cầu và trình độ của
học sinh.
- Kĩ năng thực hành của học sinh trong việc sử dụng các đồ dùng trực
quan, tài liệu, kiến thức đã học.
- Kiểm tra kết quả học tập lịch sử trong cuộc sống của học sinh về mặt
nhận thức, hành vi.
Như vậy, nội dung việc kiểm tra, đánh giá bao gồm cả yêu cầu về giáo
dưỡng, giáo dục và phát triển, làm cho tri thức đã lĩnh hội trở thành niềm tin,
hành động. Mặt khác, nội dung kiểm tra đánh giá kết quả học tập nêu trên là
một thể hoàn chỉnh, có quan hệ mật thiết với nhau, không tách riêng một mặt
nào. Tuy nhiên, tùy theo yêu cầu của việc kiểm tra (trong một tiết học, kiểm

tra học kỳ hay cuối năm, thi THPT quốc gia, trong nội khóa và hoạt động
ngoại khóa…) mà mức độ và sự hoàn chỉnh của việc kiểm tra cũng khác
nhau. Trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông, có thể tiến hành hai loại
kiểm tra, đánh giá:
- Kiểm tra cơ bản, bao gồm việc kiểm tra miệng, bài cũ vào đầu mỗi tiết
học, kiểm tra 15 phút hay 1 tiết, thi cuối học kì, cuối năm, thi THPT Quốc gia.
Đây là loại kiểm tra được tiến hành thường xuyên, nhằm đảm bảo cho học
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
10 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

sinh nắm vững kiến thức, củng cố, bổ sung làm phong phú những điều đã học,
làm cơ cở cho việc tiếp thu kiến thức mới và hoạt động thực tiễn.
- Kiểm tra ngoài giờ học: Loại kiểm tra này rất đa dạng phong phú, có
thể quy vào hai loại sau đây:
+ Kiểm tra, đánh giá việc tự học ở nhà nhằm xem xét học sinh nắm kiến
thức bài cũ, hoàn thành các câu hỏi, bài tập đã ra, chuẩn bị cho bài mới. Đây
là dịp học sinh bổ sung, làm phong phú hơn các kiến thức lịch sử cụ thể, phân
tích, hiểu sâu sắc hơn nội dung các sự kiện ở lớp chưa có điều kiện trình bày
đầy đủ. Việc kiểm tra đánh giá bài học ở nhà nhằm hai hướng: kiểm tra việc
tự học ở nhà và kiểm tra các hoạt động ngoại khóa trong và ngoài nhà trường.
Thứ nhất, xem xét học sinh nắm vững kiến thức cơ bản đã học để làm cơ
sở cho việc hình thành khái niệm, nhận thức các vấn đề lí thuyết như thế nào.
Thứ hai, kiểm tra học sinh chuẩn bị như thế nào cho việc học bài mới.
Đây là yêu cầu cần thiết để phát huy việc tự học, tính tích cực của học sinh.
+ Kiểm tra đánh giá các hoạt động ngoại khóa giúp giáo viên biết được

khả năng của học sinh:
1. Nắm được kiến thức đã học ra sao?
2. Vận dụng kiến thức vào đời sống như thế nào?
3. Sử dụng tri thức lịch sử đã tiếp thu để góp phần nâng cao giáo dục đạo
đức, tư tưởng, tình cảm và hình thành nhân cách của các em như thế nào?
4. Thực hiện nguyên lí “học đi đôi với hành” đạt được những kết quả gì?
1.1.5. Các hình thức và phương pháp tổ chức kiểm tra, đánh giá trong
quá trình dạy học lịch sử ở trường phổ thông
* Các hình thức kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử
Về cơ bản, giống như các bộ môn khác ở trường phổ thông, môn Lịch sử
có hai hình thức: kiểm tra miệng và kiểm tra viết.
- Kiểm tra miệng: giúp giáo viên nhanh chóng hiểu được tình hình học
tập, trình độ của học sinh, thúc đẩy các em học tập, biết suy nghĩ, rèn luyện
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
11 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

khả năng diễn đạt bằng lời nói. Thông thường, kiểm tra miệng được sử dụng
để kiểm tra tài liệu đã học trước khi bắt đầu học bài mới và đôi khi dùng trong
bài học trình bày tài liệu mới để xem học sinh theo dõi, nắm kiến thức như thế
nào.
- Kiểm tra viết: giúp giáo viên cùng một lúc nắm được trình độ của tất cả
học sinh trong lớp. Kết quả kiểm tra viết thường phản ánh rất khách quan
trình độ của học sinh về mọi mặt. Nhờ đó, giáo viên không chỉ nắm được tình
hình học tập chung của cả lớp, mà còn thấy được hiệu quả phương pháp sư
phạm của mình để có sự điều chỉnh, bổ sung thích hợp.

Kiểm tra viết thường được thực hiện sau khi học một chương hay một
phần lịch sử. Bài kiểm tra viết có thể giới hạn trong 10 - 15 phút, kéo dài
trong 1 tiết (45 phút), bài thi THPT Quốc gia là 50 phút.
* Các phương pháp kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử
- Kiểm tra, đánh giá bằng câu hỏi tự luận: đây là phương pháp kiểm tra,
đánh giá mang tính truyền thống. Câu hỏi đặt ra yêu cầu học sinh trình bày
trực tiếp ý kiến của mình, tạo cơ sở cho giáo viên nhận xét về các ý kiến đó.
Câu hỏi tự luận có thể sử dụng cả trong hình thức hỏi miệng và kiểm tra viết.
- Kiểm tra, đánh giá bằng trắc nghiệm khách quan: là hệ thống câu hỏi,
bài tập đòi hỏi các câu trả lời ngắn để đo kĩ năng, kĩ xảo, trí tuệ, năng lực của
cá nhân hay một nhóm học sinh. Bài kiểm tra trắc nghiệm được coi là khách
quan vì hệ thống cho điểm khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn chủ
quan của người chấm. Vì vậy, kết quả chấm sẽ chính xác, công bằng. Thông
thường, bài tập trắc nghiệm khách quan có những hình thức đặt câu hỏi sau đây:
+ Câu hỏi, bài tập yêu cầu xác định đúng, sai. Loại này đòi hỏi học sinh
phải xác định “đúng” hay “sai” trước các sự kiện niên đại, các định nghĩa,
khái niệm.

Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
12 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

+ Câu hỏi, bài tập đòi hỏi học sinh phải lựa chọn câu trả lời. Đó là việc
đặt một câu hỏi kèm theo nhiều câu trả lời, học sinh phải lựa chọn một hoặc
những câu trả lời đúng.
+ Câu hỏi, bài tập đòi hỏi học sinh phải biết xác lập mối quan hệ giữa

các yếu tố được nêu như giữa sự kiện lịch sử với nhân vật lịch sử, sự kiện lịch
sử với niên đại và sự kiện lịch sử với không gian.
+ Câu hỏi, bài tập yêu cầu học sinh điền vào chỗ trống.
+ Câu hỏi, bài tập phân loại, yêu cầu học sinh lựa chọn ý phủ định.
+ Câu hỏi, bài tập đòi hỏi học sinh làm việc với đồ dùng trực quan như:
đọc hiểu văn bản, nhận diện kiến thức qua tư liệu tranh ảnh, biểu đồ, lược
đồ....
- Kiểm tra, đánh giá qua hoạt động thực hành
Kiểm tra, đánh giá có vị trí, ý nghĩa quan trọng đối với việc nâng cao
chất lượng dạy học bộ môn. Muốn thực hiện tốt hoạt động này phải đảm bảo
nhiều yêu cầu, trong đó độ tin cậy, tính hiệu quả là quan trọng nhất.
1.1.6. Định hướng đổi mới việc kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy
học lịch sử ở trường phổ thông
Trên cơ sở lí luận hiện đại và những kinh nghiệm tiên tiến trên thực tế
cho thấy, đổi mới việc kiểm tra, đánh giá ở trường phổ thông nói chung và sử
dụng phổ biến hình thức kiểm tra trắc nghiệm nói riêng là rất cần thiết vì đây
là một trong những biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử.
Thứ nhất, để hoạt động kiểm tra, đánh giá thực sự hiệu quả, trước hết phải
xây dựng các quy định, quy chế chặt chẽ, cần tránh việc chạy theo thành tích làm
cho kết quả kiểm tra đánh giá không bảo đảm độ tin cậy và tính giá trị.
Độ tin cậy của việc kiểm tra, đánh giá được thể hiện ở các mặt sau:
- Ít nhất trong hai lần kiểm tra khác nhau, cùng một học sinh phải đạt số
điểm xấp xỉ hoặc bằng nhau nếu bài kiểm tra có cùng một nội dung và mức
độ khó tương đương nhau.
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
13 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

....................

- Đáp án chính xác, nằm trong nội dung chương trình sách giáo khoa,
tránh phần giảm tải hoặc nâng cao.
- Kết quả bài làm phản ánh đúng trình độ, năng lực của học sinh.
Để việc kiểm tra có độ tin cậy, giáo viên cần:
- Giảm các yếu tố ngẫu nhiên, may rủi đến mức tối thiểu.
- Diễn đạt đề bài rõ ràng để mọi học sinh đều có thể hiểu đúng.
- Ra nhiều câu hỏi bao quát đến mức tối đa các vấn đề cần kiểm tra, vừa
có phần ghi nhớ (nhận biết) vừa đòi hỏi phải hiểu, vận dụng vào tiếp thu kiến
thức mới vào cuộc sống.
- Giảm tới mức thấp nhất sự gian lận trong thi cử.
- Chuẩn bị tốt đáp án, không gây tranh cãi trong quá trình chấm bài.
Tính giá trị (hiệu quả) của kiểm tra đánh giá thể hiện ở việc giáo viên
đánh giá chính xác được trình độ học sinh. Để việc kiểm tra có tính chính xác,
khi ra đề, giáo viên phải chú ý đến sự phù hợp của câu hỏi với việc xác định
mức độ cần đạt trong học tập bộ môn, đề ra phải giúp giáo viên đo đúng trình
độ học sinh. Giáo viên phải nắm vững lí luận về kiểm tra, đánh giá trong quá
trình học tập của học sinh để lựa chọn hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh
giá thích hợp, kích thích được hoạt động tập thể của học sinh.
Thứ hai, phải đảm bảo tính toàn diện trong nội dung kiểm tra, đánh giá.
Mục đích của nhà trường phổ thông là đào tạo những con người phát triển
toàn diện, hài hòa, năng động và sáng tạo. Do đó, khi kiểm tra, đánh giá phải
đảm bảo được tính toàn diện về kết quả bồi dưỡng nhận thức, giáo dục và
phát triển học sinh.
Về mặt kiến thức, tính toàn diện thể hiện ở việc phải kiểm tra, đánh giá
các mức độ nhận biết, thông hiểu, vận dụng và vận dụng cao của học sinh.
Cùng với việc xem xét mặt kiến thức, tính toàn diện trong nội dung kiểm
tra, đánh giá còn bao gồm cả kết quả giáo dục tư tưởng, tình cảm, hành vi đạo

Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
14 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

đức của học sinh trong và ngoài lớp học. Kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục
học sinh trong học tập lịch sử cần căn cứ vào các khía cạnh:
- Sự quan tâm, chú ý đến các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử đã học.
- Hứng thú với các sự kiện, hiện tượng, hành vi và các công việc được giao.
- Xúc cảm đối với sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử (đồng tình, phản
đối, khinh ghét, tôn trọng, khâm phục...)
- Hình thành tính cách, bản sắc riêng theo một hệ giá trị nào đó, định
hình một bộ phận của nhân cách học sinh.
Bên cạnh xem xét về mặt kiến thức, giáo dục, tính toàn diện trong nội
dung kiểm tra, đánh giá phải nhằm phát triển kĩ năng thực hành cho học sinh.
Kĩ năng thực hành bộ môn thông thường thể hiện ở việc yêu cầu học sinh làm
các loại đồ dùng trực quan: vẽ bản đồ, lập niên biểu, bảng thống kê...Kiểm
tra, đánh giá kĩ năng thực hành cao hơn là yêu cầu học sinh hoàn thành những
việc công ích xã hội (tham gia sưu tầm, biên soạn lịch sử địa phương, xây
dựng phòng truyền thống nhà trường, thông tin tuyên truyền lịch sử...).
Thứ ba, việc đổi mới hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá trong
quá trình học tập lịch sử của học sinh bao gồm những nội dung sau:
- Kết hợp chặt chẽ hoạt động kiểm tra, đánh giá của giáo viên với phát
triển hoạt động tự kiểm tra, đánh giá của học sinh. Học sinh cần tận dụng việc
kiểm tra đánh giá của thầy, đồng thời tiến hành có hệ thống việc tự kiểm tra
đánh giá của bản thân để củng cố và hiểu sâu sắc kiến thức như:
+ Tái hiện kiến thức lịch sử đã học, tự lập hoặc tự nhớ lại dàn ý bài đã

học sau đó tự trình bày hoặc trao đổi với bạn.
+ Tự trả lời những câu hỏi trong sách giáo khoa theo các bước: xác định
yêu cầu câu hỏi, xác định nội dung câu trả lời có trong sách giáo khoa và tài
liệu tham khảo, tự soạn câu hỏi trắc nghiệm, tái hiện những kiến thức liên
quan để trả lời.
+ Hoàn thành các bài tập do giáo viên đề ra.
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
15 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

Mặt khác, giáo viên nên tăng cường ra các bài tập về nhà có chất lượng
để phát triển các năng lực nhận thức độc lập, trong đó đặc biệt là tư duy độc
lập, sáng tạo của các em. Trong dạy học lịch sử, giáo viên có thể sử dụng các
loại bài tập về nhà sau:
+ Bài tập dưới dạng một câu hỏi tổng hợp.
+ Bài tập nhằm rèn kĩ năng thực hành, hệ thống, khái quát hóa kiến thức
và vận dụng kiến thức.
+ Bài tập trắc nghiệm khách quan.
- Kết hợp phương pháp kiểm tra, đánh giá truyền thống (câu hỏi tự luận)
với phương pháp kiểm tra, đánh giá bằng câu hỏi trắc nghiệm khách quan.
Trong kiểm tra, câu hỏi có tầm quan trọng đặc biệt, đòi hỏi giáo viên phải suy
nghĩ về các vấn đề chủ yếu sau đây trong việc đặt các loại câu hỏi:
+ Các câu hỏi đề ra phải lựa chọn đúng nội dung cơ bản của việc học
tập và đạt được yêu cầu, mục đích của việc kiểm tra.
+ Câu hỏi phải phù hợp với trình độ, phát huy tư duy độc lập, sáng tạo
của học sinh.

+ Khi nêu câu hỏi, giáo viên phải dự đoán được câu trả lời của học
sinh, từ đó định ra các đáp án nhiễu rơi vào vùng kiến thức các em hay nhầm
lẫn.
+ Cần tìm cách thay đổi các dạng câu hỏi kiểm tra để gây hứng thú học
tập cho học sinh.
Những vấn đề này sẽ giúp giáo viên rút kinh nghiệm cho việc dạy học
nói chung và việc kiểm tra nói riêng.
Thứ tư, tổ chức tốt các khâu ra đề, coi và chấm kiểm tra, thi. Muốn làm
tốt công việc này cần thực hiện:
- Xác định được tiêu chí cần đạt về các mặt (kiến thức, tình cảm, kĩ
năng) cho từng giai đoạn, thời kỳ, quá trình lịch sử ở từng khối lớp.

Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
16 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

- Các cấp quản lý, bộ phận khảo thí và giáo viên cần nắm vững các yêu
cầu của việc kiểm tra, thi, đánh giá, trong đó quan trọng là độ tin cậy và tính
giá trị.
- Cần xây dựng ngân hàng đề kiểm tra, thi, bám sát mục tiêu học tập của học
sinh từng khối lớp và những yêu cầu có tính nguyên tắc về lý luận dạy học.
- Phải làm một cuộc “cách mạng” trong quan niệm về vị trí môn Lịch sử
ở trường phổ thông.
- Đổi mới kiểm tra đánh giá trong dạy học lịch sử không chỉ là công việc
của giáo viên trực tiếp đứng lớp mà còn là công việc của các cấp quản lý. Vì
vậy rất cần một sự kết hợp mang tính đồng bộ để tạo ra sự chuyển biến mới

cho cả thầy, trò và xã hội.
Trong quá trình thực hiện việc kiểm tra, đánh giá cần vận dụng sáng tạo,
linh hoạt các hình thức, phương pháp cho phù hợp với từng môn học, thực
tiễn nước ta nhằm giúp học sinh nắm kiến thức lịch sử một cách tốt nhất,
tránh máy móc và cứng nhắc.
Tuy nhiên, với đề tài này, chúng tôi không có tham vọng đi sâu nghiên
cứu, đề xuất về việc đổi mới phương pháp dạy học bộ môn Lịch sử nói chung
và đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh nói riêng.
Do điều kiện và thời gian có hạn, chúng tôi chỉ đi tìm hiểu những kĩ năng cần
thiết để làm bài kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử lớp 12 THPT (Ban Cơ
bản). Trên cơ sở đó, đề tài đề xuất các biện pháp hướng dẫn học sinh kĩ năng
thực hành làm bài kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử một cách hiệu quả.
1.2. Cơ sở thực tiễn của việc hướng dẫn học sinh kĩ năng thực hành
làm bài kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử ở trường THPT (thực trạng qua
điều tra cơ bản)
Thực hiện mục tiêu giáo dục, đào tạo của Đảng và Nhà nước ta hiện nay,
cùng với việc đổi mới sách giáo khoa thì việc đổi mới phương pháp dạy học
của thầy và trò cũng trở thành một yêu cầu cấp thiết.
Một trong những biện pháp để nâng cao chất lượng dạy học lịch sử là
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
17 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

việc đổi mới khâu kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Công văn
số 417/BGDĐT - KTKĐCLGD ngày 10 tháng 2 năm 2017 của Bộ Giáo dục
và Đào tạo đã hướng dẫn cụ thể về Quy chế thi THPT Quốc gia và xét công

nhận tốt nghiệp THPT năm 2017. Theo đó, học sinh có chọn bài thi tổ hợp
Khoa học xã hội với 3 phân môn: Lịch sử, Địa lý, Giáo dục công dân theo
hình thức trắc nghiệm. Như vậy, môn Lịch sử (40 câu) sẽ được gộp cùng hai
môn khác trong tổng thời gian làm bài 150 phút.
Vì vậy, việc hướng dẫn học sinh kĩ năng thực hành làm bài kiểm tra trắc
nghiệm môn Lịch sử ở trường THPT là vô cùng quan trọng, giúp học sinh thể
hiện đúng năng lực của bản thân trên cả ba mặt giáo dục, giáo dưỡng và phát
triển. Đồng thời, giáo viên cũng nắm được thực trạng năng lực của học sinh
để điều chỉnh hoạt động dạy học tiếp theo cho phù hợp.
Qua kết quả điều tra tình hình dạy và học lịch sử, trong đó có việc khảo
sát về kĩ năng làm bài kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử ở trường THPT Trần
Hưng Đạo, chúng tôi thu được kết quả như sau:
1.2.1. Mặt tích cực
Về phía giáo viên, đa phần đều cho rằng phân môn Lịch sử trong bài thi
tự chọn Khoa học xã hội được thi dưới hình thức trắc nghiệm là phương án
hợp lý. Vì nhiều năm qua, tỷ lệ học sinh chọn môn Lịch sử thi tốt nghiệp quá
ít. Chỉ những em nào có mong muốn thi khối C mới chọn. Nguyên nhân là
học sinh không muốn phải học quá nhiều. Việc chuyển Lịch sử sang hình thức
thi trắc nghiệm phù hợp tình hình giáo dục hiện nay của nước ta và cũng đã
được áp dụng tại nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới. Tính ưu việt
của bài thi trắc nghiệm là sự khách quan, có thể đo lường và kiểm định chất
lượng giáo dục bằng con số cụ thể, không dựa vào cảm tính và mơ hồ. Thông
qua bài thi trắc nghiệm, các chuyên gia có thể phân tích, đánh giá chất lượng
bài thi, câu hỏi và kết quả.
Hơn nữa, đây không phải lần đầu tiên môn Lịch sử được tổ chức thi bằng
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
18 Trêng THPT
…………………………………..

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

hình thức trắc nghiệm. Trong giai đoạn 2006 - 2009, ngành giáo dục từng phát
động, đưa hình thức này vào trong các bài thi đánh giá kết quả học tập của
học sinh. Giáo viên đều từng dạy và kiểm tra theo hình thức này nên có đủ
kinh nghiệm để thích ứng với phương án thi trắc nghiệm. Học sinh cũng có
thể tự học, tự ôn bằng việc nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, hạn chế học thuộc
lòng. Thậm chí, cách này còn tạo nên "làn gió mát" trong việc học tập chứ
không làm xáo trộn việc dạy và học ở trường.
Mặt khác, đội ngũ giáo viên Lịch sử hiện nay ngày càng được nâng cao
về trình độ chuyên môn cũng như phương pháp giảng dạy. Rất nhiều người
tâm huyết với bộ môn, có sự chuẩn bị rất chu đáo cho bài dạy, coi trọng việc
hình thành, bồi dưỡng kĩ năng thực hành làm bài kiểm tra dưới hình thức trắc
nghiệm cho học sinh.
Phiếu thăm dò ý kiến của 4 giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Lịch sử ở
trường THPT Trần Hưng Đạo cho thấy: 75% ý kiến giáo viên được hỏi cho
rằng rất quan trọng; 75% khẳng định sự cần thiết phải hướng dẫn học sinh kĩ
năng thực hành làm bài kiểm tra trắc nghiệm; 100% ý kiến cho rằng nếu học
sinh được hướng dẫn bài bản, có hệ thống các kĩ năng cần thiết thì chắc chắn
không chỉ chất lượng các bài kiểm tra trắc nghiệm được nâng cao đáng kể, mà
còn làm tăng thêm sự yêu thích, hứng thú, say mê bộ môn Lịch sử cho các
em.
Như vậy, số liệu trên cho chúng ta thấy, đa số giáo viên nhận thức đúng
về vai trò, ý nghĩa của việc hướng dẫn học sinh kĩ năng thực hành làm bài
kiểm tra trắc nghiệm trong dạy học lịch sử.
Về phía học sinh, không thể phủ nhận rằng có rất nhiều học sinh yêu
thích môn Lịch sử và có ý thức trong việc học tập bộ môn này. Kết quả của
các kì thi học sinh giỏi cấp Tỉnh hàng năm đã cho chúng ta thấy, số em đạt từ
15/20 điểm trở lên khá nhiều. Trong kì thi chọn học sinh giỏi cấp Tỉnh lớp 12

năm học 2016 - 2017, Sở Giáo dục và Đào tạo Nam Định đã có sự đổi mới
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
19 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

bằng việc ra đề thi kết hợp cả hai hình thức trắc nghiệm và tự luận. Trong đó,
phần thi trắc nghiệm chiếm 60% số điểm (12/20 điểm). Đây chính là sự chủ
động thích ứng của ngành giáo dục tỉnh nhà với xu hướng đổi mới chung của
quốc gia. Học sinh cũng tỏ ra thích thú với sự đổi mới này. Với hình thức thi
trắc nghiệm, học sinh không phải thuộc lòng quá nhiều, chỉ cần đọc sách, hiểu
bài và biết kết nối các vấn đề, suy luận để lựa chọn đáp án là có thể hoàn thiện
bài thi. Do đó, phổ điểm của học sinh giỏi cấp Tỉnh lớp 12 đã tăng lên đáng
kể. Bài thi có số điểm cao nhất không chỉ dừng ở 15 - 16/20 điểm như mọi
năm, mà đã xuất hiện bài đạt 17,25/20 điểm (học sinh của trường THPT Giao Thuỷ).
Qua cuộc điều tra thực tế bằng phiếu thăm dò ý kiến 443 học sinh khối
12 trường THPT Trần Hưng Đạo về các nhóm giải pháp nâng cao chất luợng
dạy và học môn Lịch sử cho kết quả như sau: hơn 90% học sinh mong muốn
giáo viên hướng dẫn những kĩ năng cần thiết để làm tốt các bài kiểm tra trắc
nghiệm; 85% cho rằng nếu được giáo viên hướng dẫn những kĩ năng thực
hành cần thiết thì kết quả các bài kiểm tra trắc nghiệm của các em sẽ cao hơn;
hơn 90% ý kiến học sinh cho rằng được giáo viên hướng dẫn kĩ năng thực
hành làm tốt bài kiểm tra trắc nghiệm thì các em sẽ thêm hứng thú và yêu
thích môn Lịch sử...
1.2.2. Mặt hạn chế
Bên cạnh mặt tích cực, việc dạy - học môn Lịch sử của giáo viên và học
sinh ở trường phổ thông hiện nay vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế.

Trước hết, vẫn còn một bộ phận không nhỏ lãnh đạo và giáo viên nhiều
trường phổ thông chưa ý thức được vai trò, vị trí của bộ môn Lịch sử, cho
rằng đây là “môn phụ”, “thuộc lòng” nên còn thiếu tích cực trong giảng dạy
và chưa có sự đầu tư thích đáng.
Ngoài ra, một số giáo viên giảng dạy Lịch sử lâu năm do tâm lý ỷ lại,
không thường xuyên trau dồi kiến thức chuyên môn, tham khảo các nguồn tư
liệu, ngại đổi mới hoặc ngại tiếp cận với phương pháp, kĩ thuật dạy học mới.
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
20 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

Hhậu quả là bài học lịch sử kém hấp dẫn, học sinh không có hứng thú học tập,
không yêu thích bộ môn.
Thực tế cho thấy, đa số học sinh cho rằng, Lịch sử là “môn phụ” chỉ
cần học thuộc lòng nên có tâm lý coi thường, ít quan tâm. Tư tưởng “thi gì
học nấy” đã tác động không nhỏ đến việc học tập Lịch sử của các em. Khi
tiến hành điều tra tình hình học tập lịch sử của hơn 443 học sinh khối 12 ở
trường THPT Trần Hưng Đạo chúng tôi thu được kết quả sau:
Học sinh thích
học lịch sử

Bình thường

Học sinh không thích học lịch sử

6%

82%
12%
Bên cạnh đó, những bài kiểm tra để giấy trắng, hàng nghìn bài thi tuyển
sinh Đại học và Cao đẳng đạt điểm 0 trong những năm gần đây là một thực tế
nhức nhối mà bất kì ai làm công tác giáo dục và trực tiếp giảng dạy bộ môn
Lịch sử đều thấy đau lòng.
Theo thống kê của Phòng Giáo vụ trường THPT Trần Hưng Đạo, trước
thềm kì thi THPT Quốc gia năm 2017, số học sinh đăng kí thi để xét tốt
nghiệp và Đại học - Cao đẳng môn Lịch sử đã tăng lên đáng kể so với các
năm học trước:
Năm học

Đăng kí xét TN

Đăng kí xét ĐH - CĐ

Số HS

Tỉ lệ

Số HS

Tỉ lệ

2014 - 2015

0/525

0%

5/525

0,95%

2015 - 2016

19/504

3,8%

5/504

0,99%

2016 - 2017
143/443
32,3%
59/443
13,32%
Lý do chính khiến số học sinh đăng kí thi để xét tốt nghiệp và Đại học Cao đẳng năm học 2016 - 2017 tăng lên là vì môn Lịch sử đã chuyển từ bài
thi tự luận (180 phút) sang bài thi trắc nghiệm (50 phút), giảm áp lực cho các
em. Đây thực sự là một tín hiệu đáng mừng. Tuy nhiên, kĩ năng làm bài trắc
nghiệm của các em thật đáng lo ngại.
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
21 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

Để có thêm cơ sở khẳng định, tôi đã thực hiện khảo sát đối chứng ở các
lớp khác nhau. Với một bài kiểm tra 15 phút theo hình thức trắc nghiệm, học
sinh tự làm bài theo nhận thức của các em, không được hướng dẫn kĩ năng
thực hành, tôi thu được kết quả như sau:
Điểm kiểm tra 15 phút trước khi thực hiện đề tài
Lớp

Sĩ số

Điểm khá, giỏi

Điểm TB

Điểm yếu, kém

12A3

41

44,2%

37,2%

18,6%

12A6

45

42,2%

26,1%

31,7%

12A7
43
56,5%
34,8%
8,7%
Từ những kết quả thu được ở trên, chúng ta thấy rằng, cả giáo viên và
học sinh đều có ý thức về sự cần thiết phải nắm bắt được những kĩ năng cơ
bản để làm bài kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử, song kết quả điều tra lại
không được như mong muốn. Thực tế này đòi hỏi chúng ta phải nhận thức rõ
tầm quan trọng của việc hướng dẫn học sinh kĩ năng thực hành làm bài kiểm
tra trắc nghiệm đồng thời đưa ra các phương pháp và biện pháp hữu hiệu giúp
học sinh học tốt môn Lịch sử.
1.3. Một số yêu cầu cơ bản khi hướng dẫn học sinh kĩ năng thực hành
làm bài kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử ở trường THPT
Thứ nhất, giáo viên cần hướng dẫn học sinh nắm bắt những đơn vị
kiến thức cơ bản.
Để nâng cao chất lượng dạy và học, việc giáo viên lựa chọn các kiến
thức cơ bản của một bài học lịch sử để truyền tải cho học. Những kiến thức cơ
bản của một bài học lịch sử bao gồm: sự kiện, hiện tượng, địa danh, nhân vật
lịch sử….Sau mỗi bài học, giáo viên nên hướng dẫn học sinh khái quát, hệ
thống lại kiến thức bằng những “từ khóa” tiêu biểu.
Ví dụ, trong mục II.3 bài 12 “Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam
từ năm 1919 đến năm 1925” (Lịch sử lớp 12 - Ban Cơ bản), giáo viên hướng
dẫn học sinh lập bảng hệ thống về những hoạt động của Nguyễn Ái Quốc chủ

yếu trong giai đoạn 1919 - 1925 theo ba cột: Thời gian, Hoạt động chính, Ý
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
22 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

nghĩa. Ở phần tiểu kết, giáo viên yêu cầu học sinh chỉ rõ đóng góp tiêu biểu
của Nguyễn Ái Quốc với lịch sử dân tộc:
- Tìm thấy con đường cứu nước cho dân tộc đó chính là con đường
cách mạng vô sản.
- Chuẩn bị về tư tưởng, chính trị cho việc thành lập đảng của giai cấp
công nhân Việt Nam sau này.
Giáo viên nhấn mạnh các cụm từ khóa “con đường cách mạng vô sản”
và “chuẩn bị về tư tưởng, chính trị” giúp học sinh nhớ kĩ, hiểu sâu kiến thức
để sau này các em có thể chọn được đáp án chính xác trong bài kiểm tra trắc
nghiệm của mình.
Thứ hai, giáo viên hướng dẫn học sinh vận dụng đúng, linh hoạt,
sáng tạo những kĩ năng làm bài kiểm tra trắc nghiệm.
Trắc nghiệm là một hình thức kiểm tra, đánh giá bằng hệ thống câu hỏi
trắc nghiệm khách quan. Nếu bài làm trên phiếu trả lời thì các em hạn chế tẩy
xoá và không chỉ chọn và tô một đáp án.
Học để làm bài kiểm tra, bài thi trắc nghiệm khác nhiều so với học để
làm bài tự luận. Với hình thức kiểm tra tự luận, học sinh có thể đối phó bằng
cách “tủ” một vài chủ đề để lấy điểm cao trên cơ sở đã học hết chương trình.
Nhưng với hình thức kiểm tra trắc nghiệm,các em phải học toàn bộ chương
trình và không bỏ sót bất cứ nội dung nào. Tất nhiên, những nội dung thuộc
phần giảm tải và nâng cao sẽ không có trong đề thi hoặc kiểm tra.

Các đề bài kiểm tra, bài thi trên tinh thần đổi mới việc kiểm tra đánh
giá hiện nay đều phân loại các mức độ kiến thức của học sinh theo 4 cấp:
nhận biết, thông hiểu, vận dụng và vận dụng cao. Câu hỏi dù ở mức độ nào
cũng chỉ có 4 đáp án (A, B, C, D), trong đó có 3 đáp án gây nhiễu và chỉ có 1
đáp án đúng hoặc đúng nhất. Mỗi câu trắc nghiệm trong đề sẽ bắt đầu một câu
hỏi hoặc mệnh đề dẫn luận liên quan đến nội dung kiến thức trong chương
trình lớp 12 hiện hành. Dựa trên cơ sở kiến thức đã tích luỹ của mình, các em
Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
23 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

phải chọn 1 đáp án đúng hoặc đúng nhất trong 4 đáp án đã cho sẵn.
Khi làm bài, các em cần chú ý đến thời gian đã quy định giành cho cả
bài thi và từng câu hỏi nói riêng để có thể làm tốt và làm hết tất cả câu hỏi.
Câu hỏi dù dễ hay khó cũng đều có số điểm bằng nhau, thông thường là 0,25
điểm. Do vậy, với những câu hỏi trong tầm hiểu biết của mình thì nhanh
chóng trả lời. Câu nào khó có thể tạm bỏ qua để trả lời sau. Trường hợp
không tìm ra đáp án chính xác, chắc chắn thì chấp nhận trả lời theo phán đoán
cảm tính, không nên để mất nhiều thời gian vào câu hỏi đó.
*

*
*

Chương I của đề tài đã giải quyết những vấn đề cơ bản liên quan đến cơ
sở lí luận và thực tiễn. Trong chương II, trên cơ sở khẳng định vai trò, ý nghĩa

của việc hướng dẫn học sinh kĩ năng thực hành làm bài kiểm tra trắc nghiệm
môn Lịch sử, chúng tôi hệ thống lại những đơn vị kiến thức cơ bản của
chương trình Lịch sử lớp 12 (Ban Cơ bản), đồng thời đề xuất các biện pháp sư
phạm hướng dẫn học sinh kĩ năng thực hành làm bài kiểm tra trắc nghiệm
theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh.

Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
24 Trêng THPT
…………………………………..


S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
....................

CHƯƠNG 2
HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 12 THPT (BAN CƠ BẢN) KĨ NĂNG
THỰC HÀNH LÀM BÀI TRẮC NGHIỆM MÔN LỊCH SỬ
2.1. Vai trò, ý nghĩa của việc hướng dẫn học sinh kĩ năng thực hành
làm bài kiểm tra trắc nghiệm môn Lịch sử ở trường THPT
2.1.1. Vai trò
Trong dạy học lịch sử, giáo viên không chỉ cung cấp cho học sinh mọi
kiến thức của khoa học lịch sử mà có những biện pháp hướng dẫn học sinh kĩ
năng thực hành làm bài kiểm tra với mọi hình thức trong đó có hình thức trắc
nghiệm một cách hiệu quả.
Kiến thức cơ bản được hiểu là những kiến thức cần thiết nhất, tối ưu
nhất cho việc hiểu biết của học sinh về lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc.
Kiến thức cơ bản trong dạy học lịch sử bao gồm rất nhiều yếu tố: sự kiện, thời
gian, không gian, nhân vật, biểu tượng, khái niệm, quy luật, bài học, nguyên
lý học tập và vận dụng kiến thức vào thực tiễn…Được sự hướng dẫn của giáo
viên về kĩ năng thực hành làm bài kiểm tra trắc nghiệm, học sinh không chỉ

tái hiện kiến thức cơ bản, lặp lại những kĩ năng đã học mà còn khuyến khích
phát triển trí thông minh, sáng tạo, khả năng tư duy độc lập.
Căn cứ vào cấu trúc chương trình Lịch sử lớp 12 và cách trình bày nội
dung trong sách giáo khoa, giáo viên cần hướng dẫn học sinh thành thạo các
kĩ năng:
- Kĩ năng đọc hiểu vấn đề theo yêu cầu của câu hỏi.
- Kĩ năng quan sát, nhận diện sự kiện, hiện tượng lịch sử.
- Tư duy, suy luận, kết nối các dữ kiện lịch sử (từ các dữ kiện lịch sử
cho sẵn, học sinh phải biết suy luận, kết nối với lịch sử để đưa ra đáp án chính
xác).

Híng dÉn häc sinh líp12 THPT ...
25 Trêng THPT
…………………………………..