Tiết 82-83 Ông già và biển cả

Trường THPT Tam quan Năm ọc 2008 - 2009
Ngày soạn:15- 3-2010 Đọc văn :
Tiết:82-83 (O-nit Hª-ming-uª)
I. MỤCTIÊU
1. Về kiến thức: Giúp học sinh :
- Cảm nhận được về đẹp khơng những của lão ngư phủ
đơn độc và dũng cảm mà cả vê đẹp của nhân vật cá
kiếm - kì phùng địch thủ của ơng.
2. Về kó năng
- Làm quen với một nét độc đáo trong nghệ thuật văn
xi của Hê-minh-: từ những chi tiết giản dị, chân thực
của một cuộc săn bắt cá, gợi mở những tầng ý nghĩa rộng
lớn, khiến cho hai nhân vật chính mang một ý nghĩa biểu
tượng: Từ đó, có thể rút ra một bài học về lối viết: chống
lối viết hoa mĩ mà rỗng tuếch, vốn thường được một số
HS hiện nay ưa thích
3. Về thái độ:
- Sống làm người phải có khát vọng đẹp.
1.Chuẩn bò của giáo viên:
- Đồ dùng dạy học : Tài liệu tham khảo: Sách giáo viên, Thiết kế bài giảng Ngữ
văn 12.
- Phương án tổ chức lớp học : Phát vấn, diễn giảng, gợi mở, thảo luận.
2. Chuẩn bò của học sinh :
+ Chn bÞ SGK, vë ghi ®Çy ®đ
+ Chn bÞ phiÕu tr¶ lêi c©u hái theo mÉu.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Ổn đònh tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra nề nếp, só số, tác phong học sinh.
2. Kiểm tra bài cũ : (5 phút)
Em hãy tóm tắt những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp văn học của Sôlôkhôp.
Em hãy tóm tắt Truyện ngắn Số phận con người của Sơ-lơ-khốp
3. Giảng bài mới:

Vào bài : (1phút) “Ông già và biển cả” là thiên anh hùng ca ngợi về con người
được viết vào cuối đời Hêminguê, có người đã coi đây là “khúc hát của con thiên
nga” - một tác phẩm nổi tiếng sau cùng của ông. Trong tác phẩm, nổi bật là hình ảnh
ông già đánh cá : trong hành trình thực hiện khát vọng, dẫu có đơn độc và thất bại
vẫn toát lên vẻ đẹp của một nghò lực phi thường.
- Tiến trình bài dạy:
THỜI
GIAN
HOẠT ĐỘNG
CỦA GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG
CỦA HỌC SINH
NỘI DUNG KIẾN THỨC
30’
Hoạt động 1 :
Tỉ chøc t×m hiĨu
chung
- GV yªu cÇu 1 HS
®äc phÇn TiĨu dÉn
(SGK) vµ Nªu nh÷ng
Hoạt động 1:
Câu 1
Qua hình ảnh lặp đi lặp
lại của những vòng
tròn vẽ lên do đường
lượn của con cá, HS sẽ
I. T×m hiĨu chung
1. O-nit Hª-ming-uª (1899-
1961):
+ Nhµ v¨n MÜ ®Ĩ l¹i dÊu Ên s©u

s¾c trong v¨n xu«i hiƯn ®¹i ph-
¬ng T©y vµ gãp phÇn ®ỉi míi
Ngữ văn 12 Cơ bản - 1 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan Năm ọc 2008 - 2009
ý chÝnh vỊ Hª-ming-
uª, tiĨu thut ¤ng
giµ vµ biỴn c¶, vÞ trÝ
cđa ®o¹n trÝch häc.
- HS lµm viƯc c¸
nh©n.
- GV nhËn xÐt vµ tãm
t¾t nh÷ng néi dung c¬
b¶n.




tìm thấy ý nghĩa của sự
miêu tả này ở những
mức độ khác nhau, tuỳ
theo trình độ đọc hiểu
của các em.
Sự lặp lại những vòng
lượn của con ca kiếm
gợi lên hình ảnh một
ngư phủ lành nghề
kiên cường: chỉ bằng
con mắt từng trải và
cảm giác đau đớn nơi
bàn tay, ơng đã ước

lượng được khoảng
cách ngày càng gần tới
đích vẽ lên qua vòng
lượn từ rộng tới hẹp, từ
xa tới gần của con cá.
Nếu suy nghĩ sâu hơn,
HS có thể thấy những
vòng tròn cũng vẽ lên
những cố gắng cuối
cùng nhưng hết sức
mãnh liệt của con cá,
cố gắng thốt khỏi sự
líu kéo bủa vày của
người ngư phủ: nó
cũng dũng cảm kiên
cường khơng kém gì
đối thủ của mình.
- Những vòng lượn này
là một phần biểu hiện
sự cảm nhận của ơng
lão về con cá tập trung
vào hai giác quan thị
giác và xúc giác - song
vẫn chỉ là gián tiếp:
Xan ti-a-gơ chưa thể
nhìn thấy con cá mà
chỉ đốn biết nó qua
vòng lượn.
Câu 2
u cầu HS mở rộng

vấn đề của câu l, và sự
phân tích ở đây đi sâu
hơn – HS cần nêu được
những chi hết chứng tỏ
diễn biến của hành
động gợi lên diễn biến
lèi viÕt trun, tiĨu thut cđa
nhiỊu thÕ hƯ nhµ v¨n trªn thÕ
giíi.
+ Nh÷ng tiĨu thut nỉi tiƠng
cđa Hª-ming-uª: MỈt trêi vÉn
mäc (1926), Gi· tõ vò khÝ
(1929), Chu«ng ngun hån ai
(1940).
+ Trun ng¾n cđa Hª-ming-uª
®ỵc ®¸nh gi¸ lµ nh÷ng t¸c phÈm
mang phong vÞ ®éc ®¸o hiÕm
thÊy. Mơc ®Ých cđa nhµ v¨n lµ
"ViÕt mét ¸ng v¨n xu«i ®¬n gi¶
vµ trung thùc vỊ con ngêi".
2. ¤ng giµ vµ biĨn c¶ (The old
man and the sea)
+ §ỵc xt b¶n lÇn ®Çu trªn t¹p
chÝ §êi sèng.
+ T¸c phÈm g©y tiÕng vang lín
vµ hai n¨m sau Hª-ming-uª ®ỵc
trao gi¶i N«-ben.
3. Tãm t¾t t¸c phÈm (SGK).
ng già đánh cá tên là
Xanchiagô 74 tuổi thường

đánh cá trên vùng biển có
dòng nước nóng ở ngoài khơi
Lahabana. ng đã đi biển
nhiều ngày nhưng chẳng kiếm
được con cá lớn nào. Cùng đi
với ông già có cậu bé láng
giềng Manôlin, nhưng vì thấy
ông già ít gặp may mắn nên
cha mẹ buộc Manôlin đi theo
thuyền khác.
Lần này có một con cá kiếm
rất lớn mắt câu, nó lôi chiếc
thuyền một ngày mà vẫn chưa
nổi lên. ng lão mệt nhoài,
đói, bàn tay bò rách.
-Hết trưa đến chiều hôm sau,
con cá ngoi lên mặt nước, ông
già thu dây và dùng lao đâm
vào sườn con cá. ng chuẩn bò
đưa cá vào bờ thì có một đàn
cá mập phát hiện lao đến
ngậm đuôi con cá kiếm, ông
phải khó nhọc mới đẩy lùi
Ngữ văn 12 Cơ bản - 2 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan Năm ọc 2008 - 2009
H oạt động 2:
Tỉ chøc ®äc- hiĨu
v¨n b¶n ®o¹n trÝch
1. HS ®äc ë nhµ, ®Õn
líp tãm t¾t theo yªu

cÇu cđa GV.
- GV yªu cÇu HS ®äc
lít nhanh vµ tãm t¾t
®o¹n trÝch, sau ®ã
nªu mét sè c©u hái vµ
híng dÉn th¶o ln.
C©u hái 1: Xan-ti-a-
g« lµ mét con ngêi
nh thÕ nµo? NhËn xÐt
kh¸i qu¸t vỊ hai h×nh
tỵng nỉi bËt trong
®o¹n trÝch: «ng l·o vµ
con c¸ kiÕm.
C©u hái 2: H×nh ¶nh
nh÷ng vßng lỵn cđa
con c¸ kiÕm ®ỵc nh¾c
®i nh¾c l¹i trong ®o¹n
v¨n gỵi lªn nh÷ng
của cảm nhận:
- Cảm nhận ngày càng
mãnh liệt và trực tiếp
hơn (đặc biệt từ “Đến
vòng thứ ba, lão lần
đầu tiên thấy con cá”).
- Sự miêu tả diễn biến
đúng như sự việc xảy
ra trong cuộc sống
thực. Trước. một con
cá lớn như vậy, người
ngư phủ thoạt tiên chỉ

nhìn thấy từng bộ
phận, ơng lão chỉ tấn
cơng được vào từng bộ
phận, trước khi nó xuất
hiện tồn thể trước mắt
ơng. Cảm nhận qua xúc
giác vẫn có phần gián
tiếp (qua sợi dây,- qua
mũi lao) song rất mãnh
liệt và có thể nói là
ngày càng đau đớn.
Câu 3
Có thể gợi ý cho HS
bằng cách đặt ra một
câu hỏi phụ: sự cảm
nhận của ơng lão về
con cá có chỉ giới hạn
trong hai giác quan -
thị giác và xúc giác –
hay khơng?
Để có thể gợi ý tiếp
theo, GV u cầu HS
tìm những lời chuyện
trò của ơng lão với con
cá kiếm để phát hiện: ở
đây, khơng chỉ có sự
cảm nhận, mà cao hơn
nữa, là sự cảm thơng.
- Khơng chỉ bằng động
tác mà cả bằng trái tim:

sự cảm thơng.
- Khơng chỉ như quan
hệ giữa người đi săn và
con mồi.
Hiệu quả: Chính mối
tình cảm ấy, lối biểu
hiện ấy đã biến con cá
được bọm cá mập, nhưng khi
đưa được con cá kiếm vào bờ
thì chỉ còn lại bộ xương .
+ T¸c phÈm tiªu biĨu cho lèi
viÕt "T¶ng b¨ng tr«i": dung l-
ỵng c©u ch÷ Ýt nhng "kho¶ng
trèng" ®ỵc t¸c gi¶ t¹o ra nhiỊu,
chóng cã vai trß lín trong viƯc
t¨ng c¸c líp nghÜa cho v¨n b¶n
(T¸c gi¶ nãi r»ng t¸c phÈm lÏ ra
dµi c¶ 1000 trang nhng «ng ®·
rót xng chØ cßn bÊy nhiªu
th«i).
4. §o¹n trÝch
+ §o¹n trÝch n»m ë ci trun.
+ §o¹n trÝch kĨ vỊ viƯc chinh
phơc con c¸ kiÕm cđa «ng l·o
Xan-ti-a-g«. Qua ®ã ngêi ®äc
c¶m nhËn ®ỵc nhiỊu tÇng ý
nghÜa ®Ỉc biƯt lµ vỴ ®Đp cđa con
ngêi trong viƯc theo ®i íc m¬
gi¶n dÞ nhng rÊt to lín cđa ®êi
m×nhvµ ý nghÜa biĨu tỵng cđa

h×nh tỵng con c¸ kiÕm.
II. §äc- hiĨu v¨n b¶n
®o¹n trÝch
1. H×nh ¶nh «ng l·o vµ con c¸
kiÕm
+ Xan-ti-a-g« lµ mét «ng giµ
®¸nh c¸ ë vïng nhiƯt lu. §· ba
ngµy hai ®ªm «ng ra kh¬i ®¸nh
c¸. Khung c¶nh trêi biĨn mªnh
m«ng chØ mét m×nh «ng l·o.
Khi trß chun víi m©y níc,
khi ®i theo con c¸ lín, khi ®-
¬ng ®Çu víi ®µn c¸ mËp x«ng
vµo x©u xÐ con c¸. Ci cïng
kiƯt søc vµo ®Õn bê con c¸ kiÕm
chØ cßn tr¬ l¹i bé x¬ng. C©u
chun ®· më ra nhiỊu tÇng ý
nghÜa . Mét cc t×m kiÕm con
c¸ lín nhÊt, ®Đp nhÊt ®êi, hµnh
tr×nh nhäc nh»n dòng c¶m cđa
ngêi lao ®éng trong mét x· héi
v« h×nh, thĨ nghiƯm vỊ thµnh
c«ng vµ thÊt b¹i cđa ngêi nghƯ
sÜ ®¬n ®éc khi theo ®i íc m¬
s¸ng t¹o råi tr×nh bµy nã tríc
m¾t ngêi ®êi...
+ §o¹n trÝch cã hai h×nh tỵng:
Ngữ văn 12 Cơ bản - 3 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan Năm ọc 2008 - 2009
7’

®Ỉc ®iĨm g× vỊ cc
®Êu gi÷a «ng l·o vµ
co c¸ (thêi ®iĨm,
phong ®é, t thÕ,…)?
C©u hái 3: C¶m nhËn
vỊ con c¸ kiÕm tËp
trung vµo nh÷ng gi¸c
quan nµo cđa «ng
l·o? Chøng minh
r»ng nh÷ng chi tiÕt
nµy gỵi lªn sù tiÕp
nhËn tõ xa ®Õn gÇn,
tõ bé phËn ®Õn toµn
thĨ.
C©u hái 4: H·y ph¸t
hiƯn thªm mét líp
nghÜa míi: ph¶i
ch¨ng «ng l·o chØ
c¶m nhËn ®èi tỵng
b»ng gi¸c quan cđa
mét ngêi ®i s¨n, mét
kỴ chØ nh»m tiªu diƯt
®èi thđ cđa m×nh?
H·y t×m nh÷ng chi
tiÕt chøng tá mét c¶m
nhËn kh¸c l¹ ë ®©y,
tõ ®oa nhËn xÐt vỊ
mèi, liªn hƯ gi÷a «ng
l·o vµ con c¸ kiÕm.
C©u hái 5: So s¸nh

h×nh ¶nh con c¸ kiÕm
tríc vµ sau khi «ng
l·o chiÕm ®ỵc nã.
§iỊu nµy gỵi cho anh
(chÞ) suy nghÜ g×? V×
sao cã thĨ coi con c¸
kiÕm nh mét biĨu t-
ỵng?




thành nhân vật; mặt
khác, lời đối thoại ấy
lại càng lộ rõ vẻ đẹp
tâm hồn của ơng lão:
ơng hiểu rõ và chiêm
ngưỡng đối thủ của
mình.
Câu 4
Câu hỏi này là sự tổng
kết của ba câu trên, là
sự vận dụng và minh
hoạ nghệ thuật “tảng
băng trơi” mức độ cao
nhất: phát hiện phần
chìm của hình tượng
qua biểu tượng. Và sự
phát hiện này cũng có
thể có nhiều cấp độ,

nơng đến sâu.
a) Do vẻ đẹp, sự cao
q của con cá kiếm do
thái độ, quan hệ giữa
người đi săn và con
mồi, đối tượng bi săn
đuổi hàm chứa một ý
nghĩa rộng lớn hơn,
trừu tượng hơn: Nó là
hình ảnh của ước mơ,
của lí tưởng mà mỗi
con người thường theo
đuổi trong đời.
b) Tìm thấy sự khác
biệt giữa hình ảnh đẹp
đẽ cuối cùng của con
cá khi chưa bị chiếm
lĩnh (tập trung vào sự
xuất hiện cuối cùng
của nó ở đoạn “khi ấy
con cá, mang cái chết
trong mình... phía trên
ơng lão và chiếc
thuyền”, rồi sau đó:
“Da cá chuyển từ... vị
thánh trong đám rước”)
Phải chăng đó là sự
chuyển biến từ hình
ảnh ước mơ sang hiện
thực - nó khơng còn xa

vời, khó nắm bắt và
«ng l·o vµ con c¸ kiÕm. Hai
h×nh tỵng mang mét vỴ ®Đp
song song t¬ng ®ång trong mét
t×nh hng c¨ng th¼ng ®èi lËp:
- Con c¸ kiÕm m¾c c©u b¾t ®Çu
nh÷ng vßng lỵn “vßng trßn rÊt
lín”, “con c¸ ®· quay trßn”.
Nhng con c¸ vÉn chËm r·i lỵn
vßng”. Nh÷ng vßng lỵn ®ỵc
nh¾c l¹i rÊt nhiỊu lÇn gỵi ra ®ỵc
vỴ ®Đp hïng dòng, ngoan cêng
cđa con c¸ trong cc chiÕn
®Êu Êy.
- ¤ng l·o ë trong hoµn c¶nh
hoµn toµn ®¬n ®éc, “mƯt thÊu
x¬ng” “hoa m¾t” vÉn kiªn nhÉn
võa th«ng c¶m víi con c¸ võa
ph¶i kht phơc nã.
- Cc chiÕn ®Êu ®· tíi chỈng
ci, hÕt søc c¨ng th¼ng nhng
còng hÕt søc ®Đp ®Ï. Hai ®èi
thđ ®Ịu dèc søc tÊn c«ng vµ dèc
søc chèng tr¶. C¶m thÊy chãng
mỈt vµ cho¸ng v¸ng nhng «ng
l·o vÉn ngoan cêng “Ta kh«ng
thĨ tù ch¬i xá m×nh vµ chÕt tríc
mét con c¸ nh thÕ nµy ®ỵc” l·o
nãi. ¤ng l·o c¶m thÊy “mét có
qt ®ét ngét vµ có n¶y m¹nh ë

sỵi d©y mµ l·o ®ang nÝu b»ng
c¶ hai tay”. L·o hiĨu con c¸
còng ®ang ngoan cêng chèng
tr¶. L·o biÕt con c¸ sÏ nh¶y lªn,
l·o mong cho ®iỊu ®ã ®õng x¶y
ra “®õng nh¶y, c¸” l·o nãi,
“®õng nh¶y”, nhng l·o còng
hiĨu “nh÷ng có nh¶y ®Ĩ nã hÝt
thë kh«ng khÝ”. ¤ng l·o n¬ng
vµo gií chß “lỵt tíi nã lỵn ra, ta
sÏ nghØ”. “§Õn vßng thø ba, l·o
lÇn ®Çu tiªn thÊy con c¸”. L·o
kh«ng thĨ tin nçi ®é dµi cđa nã
“ “kh«ng” l·o nãi, “Nã kh«ng
thĨ lín nh thÕ ®ỵc”. Nh÷ng
vßng lỵn cđa con c¸ hĐp dÇn.
Nã ®· u ®i nhng nã vÉn
kh«ng kht phơc, “l·o nghÜ:
“Tao cha bao giê thÊy bÊt k× ai
hïng dòng, duyªn d¸ng, b×nh
tÜnh, cao thỵng h¬n mµy”. ¤ng
Ngữ văn 12 Cơ bản - 4 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan Năm ọc 2008 - 2009
cũng chính vì thế nó
khơng còn đẹp đẽ, huy
hồng như trước?
(Gợi ý b có thể khó
được phát hiện bởi HS
trung bình, thậm chí cả
HS giỏi. Nếu HS

khơng giải đáp được,
GV có thể nêu lên như
một tầng ý nghĩa có thể
tìm thấy hoặc như một
tổng kết.) .
c) Với câu hỏi này,
thậm chí có thể chấp
nhận những phát hiện
khác của HS, miễn là
có căn cứ từ hình
tượng.

l·o còng ®· rÊt mƯt cã thĨ ®ỉ
sơp xng bÊt k× lóc nµo. Nhng
«ng l·o lu«n nhđ “m×nh sÏ cè
thªm lÇn n÷a”. Dån hÕt mäi ®au
®ín vµ nh÷ng g× cßn l¹i cđa søc
lùc vµ lßng kiªu h·nh, l·o mang
ra ®Ĩ ®¬ng ®Çu víi c¬n hÊp hèi
cđa con c¸. ¤ng l·o nhÊc con
ngän lao phãng xng sên con
c¸ “c¶m thÊy mòi s¾t c¾m phËp
vµo, l·o t× ngêi lªn Ên s©u råi
dån hÕt träng lùc lªn c¸n dao”.
§©y lµ ®ßn ®¸nh qut ®Þnh
ci cïng ®Ĩ tiªu diƯt con c¸.
L·o rÊt tiÕc khi ph¶i giÕt nã,
nhng vÉn ph¶i giÕt nã.
- “Khi Êy con c¸, mang c¸i chÕt
trong m×nh, sùc tØnh phãng vót

lªn khái mỈt níc ph« hÕt tÇm
vãc khỉng lå, vỴ ®Đp vµ søc lùc
cđa nã”. C¸i chÕt cđa con c¸
còng béc lé vỴ ®Đp kiªu dòng
hiÕm thÊy c¶ «ng l·o vµ con c¸
®Ịu lµ k× phïng ®Þch thđ. Hä
xøng ®¸ng lµ ®èi thđ cđa nhau.
- Nhµ v¨n miªu t¶ vỴ ®Đp cđa
con c¸ còng lµ ®Ĩ ®Ị cao vỴ ®Đp
cđa con ngêi. §èi tỵng chinh
phơc cµng cao c¶, ®Đp ®Ï th× vỴ
®Đp cđa con ngêi ®i chinh phơc
cµng ®ỵc t«n lªn. Cc chiÕn
®Êu gian nan víi biÕt bao thư
th¸ch ®au ®ín ®· t«n vinh vỴ
®Đp cđa ngêi lao ®éng: gi¶n dÞ
vµ ngoan cêng thùc hiƯn b»ng
®ỵc íc m¬ cđa m×nh.
2. Néi dung t t ëng cđa ®o¹n
trÝch
H×nh tỵng con c¸ kiÕm ®ỵc ph¸t
biĨu trùc tiÕp qua ng«n tõ cđa
ngêi kĨ chun, ®Ỉc biƯt lµ qua
nh÷ng lêi trß chun cđa «ng
l·o víi con c¸ ta thÊy «ng l·o
coi nã nh mét con ngêi. ChÝnh
th¸i ®é ®Ỉc biƯt, kh¸c thêng nµy
®· biÕn con c¸ thµnh “nh©n vËt”
chÝnh thø hai bªn c¹nh «ng l·o,
ngang hµng víi «ng. Con c¸

kiÕm mang ý nghÜa biĨu tỵng.
Nã lµ ®¹i diƯn cho h×nh ¶nh
Ngữ văn 12 Cơ bản - 5 - GV: Nguyễn Văn Mạnh