Giáo án Sinh học 9 bài 50: Hệ sinh thái

GIÁO ÁN SINH HỌC 9
BÀI 50 : HỆ SINH THÁI
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức:
- Học sinh hiểu được khái niệm hệ sinh thái, nhận biết được hệ sinh thái trong thiên nhiên.
- Nắm được chuỗi thức ăn, lưới thức ăn, cho được VD.
- Giải thích được ý nghĩa của các biện pháp nông nghiệp nâng cao năng suất cây trồng đang sử
dụng rộng rãi hiện nay.
2. Kĩ năng: Rèn HS kĩ năng quan sát, đọc sách giáo khoa, tư duy trừu tượng.
3. Thái độ: Giáo dục lòng yêu thiên nhiên.
II. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
- Tranh phóng to H 50.1; 50.2 SGK.
- Một số tranh ảnh và tài liệu về các hệ sinh thái điển hình
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
* Ổn định lớp
* Kiểm tra bài cũ:
Thế nào là 1 quần xã sinh vật? Quần xã sinh vật khác quần thể sinh vật như thế nào?
1. Khám phá : Sgk
2. Kết nối
Hoạt động của GV
Hoạt động 1: Thế nào là một hệ sinh thái?

Hoạt động của HS
I- Thế nào là một hệ sinh thái

- Cho HS quan sát sơ đồ, tìm hiểu thông tin - HS dựa vào vốn hiểu biết, nghiênc ứu thông
SGK và trả lời câu hỏi:
tin SGK nêu được khái niệm và rút ra kết luận.
- Hệ sinh thái là gì?

Kết luận:

- Hệ sinh thái bao gồm quần xã và khu vực
sống của quần xã (gọi là sinh cảnh).

- Chiếu H 50. Yêu cầu HS thảo luận nhóm, - 1 HS đọc lại.

TaiLieu.VN

Page 1


làm bài tập SGK trang 150 trong 2 phút.

- 1 HS lên bảng viết.

- Những nhân tố vô sinh và hữu sinh có thể
có trong hệ sinh thái rừng?
+ Nhân tố vô sinh: đất, lá cây mục, nhệt độ, ánh
sáng, độ ẩm...
+ Nhân tố hữu sinh: thực vật (cây cỏ, cây gỗ...)
- Lá và cây mục là thức ăn của những sinh động vật: hươu, nai, hổ, VSV...
vật nào?
- HS trả lời câu hỏi:
- GV: lá và cành cây mục là những nhân tố + Lá và cành cây mục là thức ăn của các VSV
vô sinh.
phân giải: vi khuẩn, nấm, giun đất..
- Cây rừng có ý nghĩa như thế nào đối với
đời sống động vật rừng?
+ Cây rừng là nguồn thức ăn, nơi ở, nơi trú ẩn,
- Động vật rừng có ảnh hưởng như thế nào nơi sinh sản, tạo khí hậu ôn hoà.... cho động vật
tới thực vật?

sinh sống.
+ Động vật rừng ảnh hưởng tới thực vật: động
vật ăn thực vật đồng thời góp phần phát tán thực
vật, cung cấp phân bón cho thực vật, xác động
- Nếu như rừng bị cháy mất hầu hết các cây vật chết đi tạo chất mùn khoáng nuôi thực vật.
gỗ lớn, nhỏ và cỏ thì điều gì sẽ xảy ra? Tại
+ Nếu rừng cháy: động vật mất nơi ở, nguồn
sao?
thức ăn, nơi trú ngụ, nguồn nước, khí hậu khô
hạn... động vật sẽ chết hoặc phải di cư đi nơi
khác.
-Vậy em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa - HS dựa vào vốn kiến thức vừa phân tích, đọc
các loài sinh vật với nhân tố vô sinh của môi SGK và rút ra kết luận.
trường?
- Trong hệ sinh thái, các sinh vật luôn tác
động qua lại với nhau và tác động với nhân tố
vô sinh của môi trường tạo thành 1 hệ thống
hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
- Một hệ sinh thái hoàn chỉnh gồm các thành
-Một hệ sinh thái hoàn chỉnh có các thành phần:
phần chủ yếu nào?
+ Nhân tố vô sinh
- GV lưu ý HS: Sinh vật sản xuất (sinh vật

TaiLieu.VN

Page 2


cung cấp): ngoài thực vật còn có nấm, tảo.

+ Nhân tố hữu sinh:

Sinh vật sản xuất

Sinh vật tiêu thụ: bậc 1, bậc 2, bậc 3...Sinh vật
phân huỷ.
- Yêu cầu HS thảo luận nhóm và trả lời:
- Các thành phần của hệ sinh thái có mối - HS trả lời, các HS khác nhận xét, bổ sung và
rút ra kết luận.
quan hệ với nhau như thế nào?
- GV lưu ý HS: động vật ăn thực vật là sinh + Môi trường với các nhân tố vô sinh đã ảnh
vật tiêu thụ bậc 1, động vật ăn sinh vật tiêu hưởng đến đời sống động vật, thực vật, VSV,
đến sự tồn tại và phát triển của chúng.
thụ bậc 1 là sinh vật tiêu thụ bậc 2....
- GV chốt lại kiến thức: Như vậy thành phần
của hệ sinh thái có mối quan hệ gắn bó mật
thiết với nhau, đặc biệt là quan hệ về mặt
dinh dưỡng tạo thành 1 chu trình khép kín
đồng thời trong hệ sinh thái số lượng các loài
luôn khống chế lẫn nhau làm hệ sinh thái là 1
hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
GV đưa ra sơ đồ mô hình.

+ Sinh vật sản xuất tận dụng chất vô cơ tổng
hợp nên chất hữu cơ, là thức ăn cho động vật
(sinh vật dị dưỡng).
- HS lắng nghe và tiếp thu kiến thức

Vô sinh

- GV cho HS nhắc lại:
- Dấu hiệu của 1 hệ sinh thái?
- Yêu cầu HS kể tên 1 số hệ sinh thái mà HS
biết.

Thực vật

Động vật

- GV chiếu 1 vài hình ảnh về hệ sinh thái.
- Trong hệ sinh thái mối quan hệ nào là
thường xuyên và quan trọng nhất?
a. Quan hệ giới tính
b. Quan hệ nơi ở
c. Quan hệ dinh dưỡng
d. Quan hệ cha mẹ, con cái, bầy đàn.
- GV: quan hệ dinh dưỡng được thể hiện qua
chuỗi thức ăn và lưới thức ăn.

TaiLieu.VN

Page 3


Hoạt động 2: Chuỗi thức ăn và lưới thức
ăn

- Chọn c: Hệ sinh thái.

- GV chiếu H 50.2 giới thiệu trong hệ sinh
thái, các loài sinh vật có mối quan hệ dinh
dưỡng qua chuỗi thức ăn.
- Yêu cầu 3 HS lên bảng viết:
- Thức ăn của chuột? ĐV nào ăn thịt chuột?
- Thức ăn của sâu? Động vật nào ăn thịt II- Chuỗi và lưới thức ăn
sâu?
1. Chuỗi thức ăn
- Thức ăn của cầy? Động vật nào ăn thịt - Mỗi HS viết trả lời 1 câu hỏi:
cầy?
Cây cỏ  chuột  rắn
- GV trong chuỗi thức ăn, mỗi loài sinh vật là
1 mắt xích. Em có nhận xét gì về mối quan Cây cỏ  chuột  cầy
hệ giữa một mắt xích với 1 mắt xích đứng Cây gỗ  chuột  rắn
trước và đứng sau trong chuỗi thức ăn?
Cây gỗ  chuột  rắn
- Hãy điền tiếp vào các từ phù hợp vào chỗ
Cây cỏ  sâu  bọ ngựa
trống trong câu sau SGK.
- Thế nào là 1 chuỗi thức ăn? Cho VD về Cây cỏ  sâu  cầy
chuỗi thức ăn?

Cây cỏ  sâu  chuột

- GV nêu: 1 chuỗi thức ăn có nhiều thành + Mắt xích phía trước bị mắt xích phía sau tiêu
phần sinh vật tiêu thụ.
thụ.
- GV dựa vào chuỗi thức ăn HS viết bảng để
khai thác.
+ Điền từ: phía trước, phía sau.

- Cho biết sâu ăn lá tham gia vào chuỗi thức
Kết luận :
ăn nào?
- Cho biết chuột tham gia vào chuỗi thức ăn - Chuỗi thức ăn là 1 dãy gồm nhiều loài sinh
vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài
nào?
sinh vật trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật
- Cho biết cầy tham gia vào chuỗi thức ăn tiêu thụ mắt xích phía trước, vừa bị mắt xích
nào?
phía sau tiêu thụ.
- GV: trong thiên nhiên 1 loài sinh vật không - Có 2 loại chuỗi thức ăn: chuỗi thức ăn mở
chỉ tham gia vào 1 chuỗi thức ăn mà còn đầu là cây xanh, chuỗi thức ăn mở đầu là sinh
tham gia vào những chuỗi thức ăn khác tạo

TaiLieu.VN

Page 4


nên mắt xích chung?

vật phân huỷ.

- GV chiếu các mắt xích chung.

- HS trả lời.

- Nhiều mắt xích chung tạo thành lưới thức
ăn.
- Thế nào là lưới thức ăn?

- HS nghe GV giảng.

- Hãy sắp xếp các sinh vật theo từng thành
phần chủ yếu của hệ sinh thái?
- Thu tấm trong chiếu bảng, nhận xét.

- HS thảo luận.

- Một lưới thức ăn hoàn chỉnh gồm thành
- HS trả lời các câu hỏi.
phần sinh vật nào?
- Trong sản xuất nông nghiệp, người nông - HS trả lời.
dân có biện pháp gì để tận dụng nguồn thức
ăn của sinh vật?
2. Lưới thức ăn :
- Các chuỗi thức ăn có nhiều mắt xích chung
tạo thành 1 lưới thức ăn.
- Lưới thức ăn hoàn chỉnh gồm 3 thành phần:
SV sản xuất, Sv tiêu thụ, SV phân huỷ.
- Thả nhiều loại cá trong ao hồ để tận dụng
nguồn thức ăn.
- Thực hiện mô hình VAC.
3.Luyện tập- Củng cố:
1/Chọn câu trả lời đúng:Ruộng lúa là:
a-Một QT các cây lúa.

b-Một QX SV

c-Một hệ sinh thái.

d-a, b, c đều sai

Đáp án c
2/Viết sơ đồ chuỗi thức ăn, lưới thức ăn trong hệ sinh thái ruộng nước
3/ Một hệ sinh thái đồng cỏ có các loài sinh vật sau:VSV, dê, gà, cáo, hổ, mèo rừng, cỏ, thỏ.
a-Vẽ sơ đồ lưới thức ăn trong QX.

TaiLieu.VN

Page 5


b-Nêu tên những mắt xích chung(cáo, mèo rừng, hổ)
4.Dặn dò :
- Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2 SGK.
- Chuẩn bị tiết sau BÀI TẬP HỆ SINH THÁI.
VI .Rút kinh nghiệm

TaiLieu.VN

Page 6