48 nguyen tac chu chot cua quyen luc

Thôngtinebook
RobertGreene&JoostElffers-The48LawsofPower
48NGUYÊNTẮCCHỦCHỐTCỦAQUYỀNLỰC
Dịchgiả:NguyễnMinhHoàng
Tạovàhiệuchỉnhebook:HoàngNghĩaHạnh
Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com


LỜINÓIĐẦU
Nóichung,chúngtakhôngthểnàochịunổicáicảmgiácrằngmìnhkhông
cótítiquyềnlựcnàođốivớinhữngconngườivàsựkiệnquanhta.Aicũng
muốncónhiềuquyềnlựchơn,khôngaimuốnnhườngbớt.Tuynhiêntrong
thếgiớingàynay,thậtnguyhiểmkhiđểmọingườinhìnthấymìnhquákhát
khaoquyềnlực,hoặcquálộliễutrongviệcmưucầuquyềnlực.Chúngta
phảitỏravừaphảivàbiếtđiều.Vìvậytacầnphảitinhvi–tỏratươngđắc
nhưngbêntrongthìláulỉnh,bềngoàidânchủnhưnglòngdạlạithủđoạn.
Tròchơihaimangnàygiốngvớiviệcmưucầuquyềnlựctừngtồntạiởcác
triềuđìnhxưakia.Điểmlạilịchsử,tathấymộttriềuđìnhtựhìnhthành
quanhngườiquyềnlực–nhàvua,hoànghậu,hoàngđế,lãnhtụ.Cácquần
thầntrongnhữngtriềuđìnhấychiếmmộtvịthếhếtsứctếnhị:Họphảiphục
vụchủnhân,nhưngnếutỏraquáxumxoe,nếucầuxinânhuệmộtcácquá
lộliễu,nhữngtriềuthầnkhácsẽchúývàhãmhại.Vìvậymọicốgắngđể
lấylòngquanthầyđềuphảihếtsứctinhvi.Ngaycảnhữngtriềuthầntàiba
nhất,tinhtếnhấtcũngphảicóphươngcáchtựvệđốivớibạnđồngtriều,
nhữngngườibạnấyluôntìmcáchhấtchânanhrakhỏivịtrívốnđangđược
chiếucố.
Thếmàlẽratriềuđìnhphảiđạidiệnchođỉnhcaocủavănminhvàtaonhã.
Mọiđộngtháimưucầuquyềnlựcquátànbạohoặccôngkhaisẽbịchỉtrỏ.
Cácquầnthầnsẽhànhđộngâmthầmvàbímậtđểchốnglạinhữngđồngliêu
nàodùngbạolực.Đóchínhlàtìnhhuốngkhóxửcủamộttriềuthần:Một

mặtphảichứngminhtalàđiểnhìnhcủalịchlãm,mặtkhácphảikhônngoan
đểđánhbạiđốithủbằngnhữngphươngcáchtinhvinhất.Quathờigian,một
triềuthầnthànhcônghiểurằngmọinướccờđềuphảigiántiếp,nếumuốn
đâmsaulưngbạnđồngliêuthìphảimanggăngnhung,mặtphảinởnụcười
ngọtlịmnhất.Thayvìphảiápbứchayphảnbội,mộttriềuthầnhoànhảođạt
đếnmụcđíchbằngsựcámdỗ,mêhoặc,lừabịp,vàchiếnlượctinhvi,luôn
phảidựkiếnsẵnsàngnhiềunướccờ.Cuộcsốngởtriềuđìnhlàthứtròchơi
khôngbaogiờkếtthúc,nóđòihỏingườitaphảicảnhgiácthườngxuyênvà
tưduychiếnthuật.Đólàmộtcuộcchiếnvănminh.
Ngàynaychúngtachứngkiếnmộtnghịchlýtươngtựđốivớicáchhànhxử
củamộttriềuthần:Mọihànhđộngđềuphảicóvẻvănminh,tửtế,dânchủ,
vàcôngbằng.Nhưngnếungâythơchơiđúngtheonhữngquytắcấy,tasẽbị
nghiềnnátbởinhữngthànhphầnkhôngdạidộtgìtuântheo.Nhưnhàngoại
giaonổitiếngthờiPhụchưnglàNiccolòMachiavellinhậnxét,“Bấtkỳ
ngườinàocốgắngđểluôntửtế,thìchắcchắnsẽtànlụigiữasốđôngkhông


tửtế.“
Triềuđìnhtựtạochomìnhhìnhảnhcủađỉnhcaotaonhã,nhưngbêndưới
cáivẻlunglinhđólàmộthỏalòsụcsôinhữngtìnhcảmđentối–thamlam,
ganhtỵ,dụcvọng,ghenghét.Thếgiớichúngtangàynaytưởngtượngrằng
mìnhlàđỉnhcaocôngbằng,songnhữngtìnhcảmxấuxaấyvẫnkhuấyđộng
trongta,nhưvẫnluônkhuấyđộngtựbaogiờ.Cuộcchơivẫnlàmột.Bề
ngoàitatỏvẻtuântheolốichơiđẹp,nhưngbêntrong,trừkhiquángâythơ
khờdại,tanhanhchónghọcbàicẩntrọng,vàhànhđộngnhưNapoléontừng
khuyênnhủ:“Bàntaysắtbêntrongcáigăngnhung“.Nếutựanhưmộttriều
thầncủathờixaxưatrước,tacóthểthànhthạonghệthuậtđánhlạchướng,
biếtcáchquyếnrũ,mêhoặc,lừabịp,vàtinhviđánhlừacácđốithủ,thìtasẽ
đạtđỉnhcaoquyềnlực.Tasẽcókhảnănglàmngườikhácthuậntheoýchí
ta,màhọkhônghềngờtađangđiềukhiểnhọ.Vànếukhônghềngờ,thìhọ

sẽkhôngbaogiờcaycúhoặckhángcựta.
Đốivớinhiềungười,việcchơitròquyềnlực[1]mộtcáchcóýthức–chodù
chỉlàgiántiếp–cóvẻnhưxấuxa,phixãhội,nhưmộtditíchcủaquákhứ.
Họbảolàmìnhcóthểrútchânrakhỏicuộcchơi,bằngcáchxửsựnhưthể
họkhôngdínhdánggìđếnquyềnlực.Tacầnphảiđềphòngdạngngườinày,
bởivìngoàimiệngnóinhưvậy,songthậtrathườngkhihọlạilànhữngtay
chơithứthiệt.Đólànhữngchiếnlượckhônngoanđểnghitrangbảnchất
củasựthaotúngđangđượcsửdụng.Chănghạnnhưhọmuốnchongười
khácthấyrằngsựyếuđuốivàkhôngcóquyềnlựcmớilàquântử.Nhưng
ngườithậtsựkhôngcóquyềnlực,nếukhôngvìđộngcơhoặctưlợinào,thì
sẽkhôngphôtrươngsựyếuđuốicủamình,thậtrađólàmộtchiếnlượcrất
hiệuquả,tinhvivàmangtínhlừađảo,trongtròchơiquyềnlực(xem
Nguyêntắc22,ChiếnthuậtQuyhàng).
Mộtchiếnlượckháccủangườimưucầuquyềnlựclàđòihỏisựcôngbằng
trongmọilĩnhvựccủacuộcsống.Aiaicũngphảiđượcđốixửbìnhđẳng,
chodùthânthếhayquyềnlựchọnhưthếnào.Nhưngnếuvìkhôngmuốn
mangtiếnglàtròchơiquyềnlựcmàtaphảiđốixửbìnhđẳngvớimọingười,
thìtaxửtrínhưthếnàođâykhicóngườinàygiỏihơnngườikhác?Đốixử
bìnhđẳngcónghĩalàphớtlờnhữngdịbiệtgiữamọingười,nângngườidở
lênvàhạngườigiỏixuống.Mộtlầnnữa,tacầnnhớrằngnhữngngườicổ
xúybìnhđẳngnhưthế,thậtrahọđangtriểnkhaimộtchiếnlượcquyềnlực
khác,nhằmtáiphânphốiphúclợichomọingườitheocáchhọmuốn.
Vậyhóarađểtránhthamdựvàotròchơiquyềnlực,taphảituyệtđốilương
thiệnvàtrungthực,bởivìbọntranhgiànhquyềnlựcthườnglừađảovàbí


hiểm.Nhưngtháiđộtuyệtđốilươngthiệnchắcchắnsẽxúcphạmrấtnhiều
người,vàvàingườitrongsốđósẽquậtlạita.Sẽkhôngaixemtháiđộlương
thiệncủatalàhoàntoànkháchquan,hoàntoànkhôngcóđộngcơcánhân
nào.Vàhọđúng:Thậtraviệcsửdụngsựlươngthiệnchỉlàmộtchiếnlược

quyềnlực,nhằmthuyếtphụcngườikháctinrằngtacaothượng,hảotâm,và
vôvụlợi.Đóchỉlàmộthìnhthứcthuyếtphục,thậmchíđólàmộtdạngthúc
éptinhvi.
Cuốicùngnhữngairêuraorằngmìnhkhôngthamdựcuộcchơicóthểgiả
vờngâythơ,đểmọingườikhônglênánhọđangtranhgiànhquyềnlực.Tuy
nhiêntanêncảnhgiác,bởivìcáivẻngâythơcụđólạilàmộtphươngtiện
lừađảorấthiệuquả(xemNguyêntắc21,Giảđiênhạđịch).Vàthậmchí
ngaycảngườithậtsựngâythơcũngchưachắclàkhôngmuốnmưucầu
quyềnlực.Ngâythơnhấtlàtrẻem,nhưngthườngkhinhiềuhànhđộngcủa
chúngvẫnxuấtpháttừnhucầucơbảnlàđiềukhiểnnhữngngườiquanh
chúng.Chúngrấtđaukhổkhicảmthấymìnhbấtlựctrongthếgiớicủa
ngườilớn,vìvậychúngdùngmọicáchđểcóđượcthứchúngmuốn.Những
ngườithậtsựngâythơvẫncóthểmưucầuquyềnlực,vàthườngkhihọhành
độnghiệuquảmộtcáchkhủngkhiếp,vìhọkhôngbịcảntrởbởibấtkỳsuy
nghĩnàocả.Vậytahãynhớrằngaiphôtrươnghaytrìnhdiễnvẻthơngâysẽ
làkẻítngâythơnhất.
Vớinhữngngườirêuraokhôngthamquyền,tacóthểnhậnrahọquacách
họhôhàonàolàđạođức,lươngtâm,côngbằng.Nhưngvìaicũngkhaokhát
quyềnlựcvàhầunhưmọihànhđộngcủachúngtađềuhướngvềđó,nênta
biếtrằngnhữngngườivừakểthậtrachỉđịnhtunghỏamù,dùngcáibình
phongđạođứcđểcheđậyýđồcủahọ.Nếuquansátkỹ,tasẽnhậnthấyrằng
họthườnglàmộttrongnhữngbậcthầyvềkỹnăngthaotúnggiántiếp,thậm
chímộtsốbậcthầyấylạihànhđộngtheovôthức.
Nếuthếgiớinàygiốngnhưmộtsânchơichonhữngtriềuthần[2]trămmưu
ngànchướcvàchúngtađangbịkẹttrongđó,thìcócốgắngrútchânracũng
khôngíchgì.Làmnhưthếtachỉthêmbấtlực,vàcàngbấtlựccàngkhốn
khổ.Thayvìvùngvẫychốnglạiđiềukhôngthểtránh,thayvìtranhcãi,than
vãn,vàtựchuốccảmgiáctộilỗi,tốthơntanênthànhthạotròchơiquyền
lựcđó.Trênthựctế,hễcànggiỏitunghứngquyềnlựcthìtacàngtrởnên
mộtngườibạn,ngườitình,ngườichồng,ngườivợgiỏigianghơn.Đitheolộ

trìnhcủamộttriềuthầnhoànhảo(xemNguyêntắc24),tagiúpngườixung
quanhcảmthấyhàilònghơnvớibảnthânhọ,tatrởthànhnguồnvuichohọ.
Họsẽlệthuộcvàokhảnăngcủata,luônmuốncótabêncạnh.Thuầnthục
được48nguyêntắctrongquyểnsáchnày,tagiúpmọingườitránhđượcnỗi


đaukhibấtcẩnvớiquyềnlực–chơivớilửamàkhôngbiếttínhchấtcủalửa.
Nếutròchơiquyềnlựclàđiềukhôngthểtránh,tốthơntanêntrởthành
chuyêngiacònhơnlàkẻphủnhậnhoặcgãvụngvề.
Muốnhọctròchơiquyềnlực,taphảithayđổiviễncảnh,phảicócáchnhìn
khácđốivớithếgiới.Phảimấtnhiềunămnỗlựcvàthựchành,bởivìphần
lớntrònàykhôngtựnhiênhìnhthành.Cầnphảicómộtsốkỹnăngcơbản,
vàmộtkhiđãthànhthạonhữngkỹnăngnàyrồi,tasẽápdụngđượccác
nguyêntắcquyềnlựcdễdànghơn.
Kỹnăngquantrọngnhất,đồngthờilànềntảngsinhtửcủaquyềnlựclàkhả
nănglàmchủcảmxúc.Phảnứnglạimộttìnhhuốngbằngcảmxúc,đólàrào
cảnlớnnhấttrênđườngmưucầuquyềnlực,làlỗilầmbuộctaphảitrảcái
giáđắthơnnếusovớikhoảnhkhắckhoáichíkhitabiểulộxúccảm.Xúc
cảmlàmmờlýtrí,vànếulýtríbịchemờ,takhôngthểchuẩnbịvàđáplại
tìnhhuốngmộtcáchcókiểmsoát.
Sângiậnlàphảnứngxúccảmtiêucựcnhất,vìnólàmcholýtríbịchemờ
nhiềunhất.Ngoàira,sângiậncòncóhiệuứngphụlàlàmchotìnhthếcàng
thêmkhókiểmsoát,vàkhiếnkẻthùquyếttâmhơn.Muốntiêudiệtkẻthùđã
hạita,tốthơntanêndụhắnhạthấpcảnhgiác,bằngcáchlàmbộthânthiện,
cònhơnlàramặtgiậndữ.
Tìnhyêuvàthươngmếncũnghạita,bởivìnóbịtmắtkhôngchotaphát
hiệnmụcđíchtưlợicủanhữngkẻmàtakhôngngờlàđangchơitròquyền
lực.Nếukhôngthểđènéncơngiậnhoặctìnhyêu,hoặckhôngthểcảmnhận
haithứđó,thìbạnđừngnênthử.Nhưngbạnphảicẩnthậnvềcáchbiểulộ
nhữngtìnhcảmấy,saochochúngđừngảnhhưởngđếncơđồvàchiếnlược.

Liênquanđếnviệclàmchủcảmxúclàkhảnăngtạorakhoảngcáchvớigiây
phúthiệntạiđểsuynghĩkháchquanvềquákhứvàtươnglai.Giốngnhư
Janus,vịthầnLaMãhaimặttrônggiữmọicánhcửavàcổngthành,taphải
cókhảnăngmộtlúcnhìnvềnhiềuhướngđểxửlýnguồnnguyhiểm.Đólà
gươngmặtmàtatạochomình–mộtmặtluônnhìnvềtươnglai,mặtkia
nhìnquákhứ.
Vớitươnglaithìkhẩuhiệulà„Khôngcóngàynàokhôngcảnhgiác“.Đừng
đểbịbấtngờvìbởibấtkỳviệcgì,vìtaluôndựtrùmọitìnhhuốngtrướckhi
chúngphátsinh.Thayvìphungphíthờigianmơtưởngđếnđoạncuốicóhậu
củakếhoạch,tanênsuytínhmọihỏnghóc,mọibiếnthểkhảdĩ.Càngnhìn
xatrôngrộng,càngtínhtrướcnhiềunướccờ,tacàngthêmhùngmạnh.


GươngmặtthứhaicủaJanusluônnhìnvềquákhứ-nhưngkhôngphảiđể
nhớnhữngvếtthươngđãquahoặcnuôidưỡnghậnthù,vìnhưthếchỉhạn
chếsứcmạnh.Điềuquantrọnglàtậpchoquênnhữngsựkiệnkhôngvui
trongquákhứ,cókhảnăngmàimòntinhthầnvàchemờlýtrí.Mụctiêuthật
sựcủaviệcnhìnlạisaulưnglàluônrúttỉakinhnghiệm–nhìnvềquákhứlà
đểhọctậpđấngtiềnnhân.(Quyểnsáchnàycónhiềuvídụlịchsửđềbạn
thamkhảo.)Saukhinhìnvềquákhứ,taxemxétnhữngviệcgầnhơn,chẳng
hạnnhưhànhđộngcủata,củabạnbèta.Đâylàtrườnglớpquantrọng,vì
xuấtpháttừkinhnghiệmcánhân.
Tabắtđầuvớinhữnglỗilầmtrongquákhứ,loạilỗilầmnghiêmtrọngngăn
cảnbướctiếncủata.Taphântíchchúngqualăngkínhcủa48nguyêntắc
quyềnlực,rồirútrakinhnghiệmcùngvớimộtlờithề:„Tôikhôngbaogiờ
lặplạinhữnglỗilầmấy,tôisẽkhôngbaogiờrơivàomộtcáibẫynhưvậy
nữa.“Nếucóthểnhậnxétvàđánhgiátựthântheocáchấy,tasẽbiếtcách
phávỡcáchrậpkhuôntừquákhứ.
Quyềnlựcđòihỏikhảnănghílộngvớivẻbềngoài.Vìvậytaphảihọccách
đeonhiềuloạimặtnạvàđểdànhmộtbồmưumôthủđoạn.Bạnđừngxem

việcgiảtrangvàlừadốilànhữngtròxấuxavôđạođức.Mọitươngtáccủa
conngườiđềuđòihỏiphảilừadốiởnhiềucấpđộkhácnhau,vànhìndưới
gócđộnàođó,thìkhảnăngnóidốilàđiềukhácbiệtgiữaconngườivàcon
thú.TrongthầnthoạiHyLạp,trongsửthiMahabharataẤnĐộ,tronganh
hùngcaGilgameshTrungĐông,chínhnhữngvịthầnmớicóphépthuật
thiênbiếnvạnhóađểđánhlừa.Mộtngườiđượcxemlàvĩđại,chẳnghạn
nhưOdysseus,đượcđánhgiáquaviệcthiđuavớinhữngthầnthánhvềkhả
năngláucá,vìvậyanhtacũngđượctônvinhlêngầnnhưlàthầnthánh.Lừa
đảolàmộtnghệthuậtđãpháttriểncủavănminh,vàlàvũkhíhùngmạnh
nhấttrongtròchơiquyềnlực.
Takhôngthểlừabịpthànhcôngnếukhôngbiếtlùimộtbướcđểnhìnlại
chínhmình–nếukhôngbiếtnhậpvaikẻkhác,đeođúngchiếcmặtnạmà
tìnhhìnhcầnkíp.Nắmđượccáchtiếpcậnlinhhoạtnhưvậyvớimộtvỏbọc,
kểcảvỏbọccủachínhmình,tasẽtrútbớtgánhvụngvềluộmthuộmcảntrở
tiếnbộ.Làmsaogươngmặttacũnglinhhoạtnhưmặtdiễnviên,tậpgiấukín
chủtâm,luyệncáchdụngườivàobẫy.Hílộngvớicáivỏngoài,vàthuần
thụcnghệthuậtđánhlừalàmộtvàiđiềuthúvịcủacuộcsống.Chúngcũnglà
thànhphầnchủchốtđểđạtđếnquyềnlực.
Nếulừabịplàvũkhíhùngmạnhnhấttrongkhokhítài,thìđứckiênnhẫnlà
tấmláchắncựckỳquantrọng.Kiênnhẫngiúptatránhnhữnglỗilầmngớ


ngẩn.Tựanhưviệclàmchủxúccảm,kiênnhẫnlàmộtkỹnăng–đứctính
đókhôngphảitựnhiênmàcó.Nhưngởlĩnhvựcquyềnlựcthìkhôngcógì
làtựnhiêncả.Trongthếgiớithiênnhiên,quyềnlựclàthứcóvẻthầnthánh
nhất.Vàkiênnhẫnlàđứctínhcaotộtcùngcủacácvịthần,vìngoàithìgiờ
ra,họkhôngcógìkhác.Ngượclại,sựnóngvộichỉlàmtacóvẻyếuớthơn
màthôi.Đólàsứccảnquantrọngđốivớiquyềnlực.
Tínhcốtyếucủaquyềnlựclàphiluânlý,vàmộttrongnhữngkỹnăngquan
trọngcầnđạttớilàkhảnăngnhậnthứctìnhhuống,chứkhôngphảiphânbiệt

tốtxấu.Quyềnlựclàmộtcuộcchơi–điềunàynhắcđinhắclạibaonhiêulần
cũngkhôngthừa–vàkhichơi,takhôngđánhgiáđốithủquachủtâmmà
quahiệuquảhànhđộng.Tađolườngchiếnlượcvàsứcmạnhcủahọbằng
giácquantrựctiếp.Thựctếđãbaolầnchứngminhrằngthiệnýchỉlàmcho
vấnđềrắcrốivàmờảothêmmàthôi.Íchlợigìkhipheđốitáccóthiệnývà
muốnlàmlợichota,nhưnghànhđộngcủahọchỉgâychotasầuđauvàđổ
vỡ?Cũngtựnhiênthôi,khithiênhạđềuviệnđủlýluậnđểbiệnminhcho
hànhđộngcủahọ,luônmiệngbảorằnghọchỉmuốnlàmđiềutốt.Bạnphải
tậpcườithầmmỗikhinghenhữnglýlẽnhưvậy,đừngđểbịlôicuốnvào
việcđánhgiáthiệnývàhànhđộngcủangườikhácquamộtloạtnhữngphán
xétđạođứcvốnthậtrachỉlàlờibiệnhộchohànhđộngthâutómquyềnlực.
Đólàmộtcuộcchơi.Đốithủngồiđốidiệnvớita.Cảhaicưxửvớinhaurất
lịchsự,tuânthủluậtchơivàkhôngcốchấp.Tachơitheochiếnlượcvàquan
sátnhữngnướccờcủađốithủvớitấtcảđiềmtĩnhcóthể.Cuốicùngtasẽ
cảmkíchsựlễđộcủađốithủhơnlànhữnghảoýhaythiệnýcủahọ.Tahãy
luyệncặpmắtđểtheodõinhữngđộngtháicủahọ,cùnglúcvớitìnhhuống
bênngoài,khôngđểxaolãngbởibấtkỳđiềugìkhác.
Trongtiếntrìnhmưucầuquyềnlực,mộtnửathànhcôngđếntừnhữnggìta
khônglàm,từnhữnggìtatránhkhôngđểbịlôikéovào.Muốnđượckỹnăng
này,taphảihọccáchxétđoánmọithứtheocáigiámàtaphảitrả.Như
Nietzschetừngviết,„Giátrịcủamộtvậtđôikhikhôngnằmtrongthứmàta
dùngđểđạtvậtấy,nhưngtrongthứmàtaphảitrảđểcónó–cáigiámàta
phảitrả.“Cóthểtasẽđạtđếnmụcđích,mộtmụcđíchđánggiá,nhưngmà
vớicáigiánào?Tahãyápdụngchuẩnmựcnàyvàomọithứmọiđiều,kểcả
việccộngtácvớingườikháchaylàđếngiúpđỡhọ.Rốtcuộc,đờinàyquá
ngắn,cơhộihiếmhoi,màtacầnphảicóbiếtbaosứclực.Dướigócđộnày,
thìgiờlàmộtyếutốquantrọngkhôngkémnhữngyếutốkhác.Đừngbao
giờphíphạmthìgiờquýbáuhoặcsựantĩnhtinhthầnchonhữngvụviệc
củangườikhác,vìđólàcáigiáquácao.

Quyềnlựclàcuộcchơitậpthể.Muốnbiếtchơivàchơithànhthạo,taphải
pháttriểnkhảnăngnghiêncứuvàhiểurõconngười.Nhàtưtưởngvĩđại
BaltasarGraciáncủathếkỷXVIIđãviết:„Nhiềungườibỏthờigianra
nghiêncứuthuộctínhloàithúhoặcthảomộc;nhưngsẽquantrọnghơnbiết
bao,nếutanghiêncứuthuộctínhconngười,nhữngngườimàtasẽphảisống
chunghoặcchếtcùng!“
Muốntrởthànhmộttaychơilãolàng,tacũngphảilànhàtâmlýlãoluyện.
Taphảinhậnrađộngcơcủađốithủvànhìnxuyênthấumànhỏamùmàhọ
phủchụpđểnghitranghànhđộng.Đâylàbíquyếtgiúptacóthêmvôsốkhả
năngđánhlừa,quyếnrũvàthaotúng.
Bảnchấtconngườivôcùngphứctạp,tacóthểbỏracảđờiquansátmà
khôngbaogiờhiểurõ.Vìvậyđiềuquantrọnglàtalậptứckhởisựrènluyện,
vớimộtnguyêntắckhôngquên:Khôngphânbiệtđốitượngnghiêncứu,
khôngphânbiệtđốitượngcầntincậy.Đừngbaogiờtinaihoàntoàn,quan
sáthếtmọingười,kểcảbạnbèvàngườithân.
Cuốicùng,taphảitiếntớiquyềnlựcbằngconđườnggiántiếp.Phảingụy
trangtròtrítrá.Tựanhưquảbi-danảyđinảylạimấybăngtrướckhichạm
bi,mọinướccờcủataphảiđượcdựtrùvàtriểnkhaicàngíthiểnnhiêncàng
tốt.Khảnănghànhđộnggiántiếpgiúptahưngthịnhtrongdạngtriềuđình
đươngđại:Bênngoàilàmẫumựccủasựtửtếđànghoàng,nhưngbêntrong
talạilàtaytổthaotúng.
Bạnhãyxem48NguyêntắcchủchốtcủaQuyềnlựcnhưlàquyểnsổtaycủa
nghệthuậtđánhlạchướng.Nhữngnguyêntắcđượctrìnhbàyđềulàghichép
củanhữngngườitừngnghiêncứuvàthuầnthụctròchơiquyềnlực.Những
ghichépnàytrảidàisuốthơnbangànnăm,xuấtxứtừnhữngnênvănminh
rấtkhácnhaunhưTrungQuốcvàItalia.Tuyvậychúngcùngchiasẻnhững
chủđềvềmạchtưtưởng,cùnggợiývềmộtcốttủycủaquyềnlựcchưa
đượcdiễngiảiminhbạch.Bốnmươitámnguyêntắccủaquyềnlựcđược
chiếtsuấttừsựuyênthâmtíchlũyđó,đượcgópnhặttừtácphẩmcủanhững

bậcthầyvềchiếnlược(TônTử,Clausewitz),chínhtrị(Bismarck,
Talleyrand),triềuca(Castiglione,Gracián),quyếnrũ(NinondeLenclos,
Casanova)vàlừađảo(„YellowKid“Weil)lỗilạcnhấttronglịchsử.
Nhữngnguyêntắcnàyđượclầnlượttrìnhbàytheomộtbốcụcđơngiảnvà
tổngquátnhưnhau:Sẽcónhữnghànhđộnglàmtăngcườngquyềnlực(tuân
thủnguyêntắc),trongkhihànhđộngkháclạilàmsuyyếuthậmchílàmta
sụpđổ(viphạmnguyêntắc).Nhiềuvídụlịchsửsẽminhhọanhữngviphạm


vàtuânthủvừakể.Saumỗivídụlàphầndiễngiảiđểlàmsángtỏthêm.Sau
đó,tasẽcùngđúckếtcácyếutốcốtlõicủanguyêntắcquyềnlựcđangđề
cậpvàđểchongườiđọctiệnghinhớ,tấtcảnhữngđiềuvừakểsẽđượccô
đọnglạithànhmộthìnhảnh,trìnhbàyngắngọntrongvàibadòng.Đểkhẳng
địnhhìnhảnhấylàýkiếncủachuyêngia,củabậcthầyởlĩnhvựcđó.Đoạn
cuốirấtngắnlàphầnnghịchđảođểnhắcnhởtaápdụngnguyêntắcmột
cáchlinhhoạtchứkhôngnênlúcnàocũngnhắmmắtlàmytheo.
Bạncóthểsửdụng48NguyêntắcchủchốtcủaQuyềnlựctheonhiềucách.
Đọcmộtmạchtừđầutớicuối,bạnbiếtvềquyềnlựcnóichung.Mặcdù
nhiềunguyêntắccóvẻnhưkhôngliênquantrựctiếpđếncuộcsốngcủabạn,
nhưngquathờigianbạnnhậnthấyrằngtấtcảcácnguyêntắcđềucóđấtứng
dụngvàchúngthựcsựtươngquannhau.Cóđượctầmnhìntổngquátvềtoàn
bộchủđềnày,bạnsẽtăngcườngkhảnăngđánhgiánhữnghànhđộngđã
qua,nângcaomứcđộđiềukhiểnnhữngvụviệcđangdiễnbiến.Mộtthời
gianlâudàisaukhikếtthúcquyểnsách,nếunghiềnngẫmkỹlưỡng,bạnsẽ
phátsinhtưduymới,cáchnhìnvàcáchđánhgiámới.
Quyểnsáchcũngđượcthiếtkếđểbạntùynghilướtquavàchọnđọcnguyên
tắcnàocóvẻthíchhợpvớitìnhhuốnggầngũinhất.Chẳnghạnbạnđangcó
vấnđềcầngiảiquyếtvớicấptrênvàkhônghiểutạisaomìnhlạibỏrabao
nhiêucôngsứcmàvẫnkhôngđượcghinhận,khôngđượcđềbạt.Nhiều
nguyêntắcđặcbiệtnhấnmạnhđếntươngquangiữabềtrênvàcấpdưới,và

chắclàbạnđangviphạmmộttrongnhữngnguyêntắcấy.Bạnchỉviệcliếc
quaphầnliệtkê48nguyêntắcởphầnđầuquyểnsáchđểnhậnrathứmình
cần.
Cuốicùng,bạncũngcóthểđọclướtchovui,chọnđạimộtchươngđọchú
họa,xemnhưtìmhiểucácnhượcđiểmvàthưởngngoạnnhữngkỳcôngcủa
bậctiềnnhântrênconđườngmưucầuquyềnlực.Songchúngtôicũngcólời
cảnhbáochothànhphầnđộcgiảnày:Cólẽbạnkhôngnêntiếnthêmnữamà
hãyquaylạiđi.Quyềnlựcrấtcámdỗvàtrítrátheocáchriêngcủanó.Đólà
mộtmêcung–đầuócbạnsẽhaomònvìphảigiảiquyếtnhữngvấnđềvô
tận,vàbạnsẽsớmnhậnrarằngmìnhbịlạclốimộtcáchthúvị.Nóicách
khác,sẽthúvịhơnkhibạnnhìnquyềnlựcmộtcáchnghiêmchỉnh.Đừng
bônglôngvớimộtchủđềquantrọngnhưvậy.Nhữngvịthầnquyềnlựcsẽ
phậtlòngvớikẻphùphiếm,cácngàichỉthỏamãnvớinhữngaibiếthọchỏi
vàsuyxét,trừngphạtngườicưỡingựaxemhoa.
Nhữngaicốgắngđểluônlàmngườitốtchắcchắnsẽthấtbạigiữasốđông
nhữngkẻkhôngtốt.Dođóđấngquânvươngnàomuốngiữvữngquyềnlực


phảibiếtcáchđểkhônglàmngườitốt,vàsửdụngsựhiểubiếtđó,hoặclà
nénlòngkhôngsửdụngnó,tùytheohoàncảnhyêucầu.
THEPRINCE,NiccolòMachiavelli,1469-1527


NGUYÊNTẮC1

ĐỪNGBAOGIỜCHƠITRỘIQUANTHẦY
Luônkhéoléolàmchocấptrêncảmthấyhọhơnbạn.Trongkhigâyấn
tượngvàthỏamãnhọ,bạnđừngquáđà,nghĩalàđừngbộclộtàinăng,nếu
khôngbạnsẽbịphảntácdụng:bạnsẽkhiếnhọengạivàbấtan.Hãylàm
saochonhữngôngthầy,ôngchủcủabạncảmthấygiỏigianghơnlàthực

chấtcủahọ,bạnsẽđạtđượctầmcaocủauyquyền.
VIPHẠMNGUYÊNTẮC
NicolasFouquetlàbộtrưởngtàichínhvàonhữngnămđầutiênkhivua
LouisXIVcủaPhápmớilênngôi.Fouquetlàngườihàohoarộngrãi,thích
rượungon,gáiđẹp,thicavànhữngyếntiệclinhđình.Ôngcũngthíchcó
nhiềutiền,vìlốisốngcủaôngrấtxahoa.Fouquetrấtgiỏigiangvàtinrằng
tàinăngcủamìnhthiếtyếuđốivớinhàvua.Vìvậyvàonăm1661khithủ
tướngJulesMazarinquađời,Fouquettrôngchờvuabổnhiệmmìnhkếvị.
Nhưngnhàvualạibấtngờhủybỏcáighếthủtướng.Chínhđiềunày,cộng
vớivàidấuhiệukhácđãkhiếnFouquetnghĩrằngmìnhbịthấtsủng.Đểlấy
lòngnhàvua,Fouquetliềnnảysinhýđịnhtổchứcmộtbuổitiệcvĩđạinhất,
ngoạnmụcnhấtmàthếgiớichưabaogiờchứngkiến.Lấycớlàđểăntângia
tòalâuđàiVaux-le-Vicomtevừamớihoàntất,nhưngthựcralàđểtỏlòng
tônkínhđứcvua,vốnlàvịkháchdanhdự.
ĐếndựlànhữngquýtộclừngdanhnhấtchâuÂu,cùngvớinhữngbộócvĩ
đạinhấtthờibấygiờ,nhưLaFontaine,LaRochefoucauld,Madamede
Sévigné.Molièresoạnhẳnmộtvởmớichobuổitângia,vàđíchthânthủvai
ởđêmtrìnhdiễncuốicùng.Yếntiệcbắtđầubằngbữatốibảymón,baogồm
nhiềusơnhàohảivịĐôngphươngmànướcPhápchưabaogiờbiếtđến,
chưakểnhiềumónchỉmớiđượcsángtạođặcbiệtchobuổiyếntiệcnày.
NgaycảâmnhạccũngđượcFouquetđặthàngriêngđểtônvinhnhàvua.
Saubữatối,Fouquettổchứccuộcđidạovòngquanhnhữngkhuvườnlộng
lẫycủatòalâuđài.ThiếtkếvườntượcvàhệthốngphunnướcởVaux-leVicomtetrởthànhcảmhứngchohoàngcungVersaillessaunày.
ĐíchthânFouquethướngdẫnnhàvuatrẻthưởnglãmnhữngchòmkiểngvà
luốnghoaxếpđặthếtsứckhéoléotheohìnhhọc.Vuavừabướcđếnhệ
thốngthủylợithìhàngloạtpháobôngđượcbắnlênrựcrỡ,vàngaysauđó
vởkịchcủaMolièrebắtđầu.Yếntiệccòntiếpdiễnthậtkhuyavàaiaicũng


gậtgùtánthưởngrằngtrongđờichưabaogiờmụckíchmàntrìnhdiễnnào

ấntượngđếnthế.
Hômsau,FouquetbịthủlĩnhngựlâmquânlàD’Artagnanđếnbắtgiữ.Vài
thángsauFouquetbịxửvìtộibiểnthủquốckhố.(Thậtra,hầuhếttàisản
đềuđượcFouquetbiểnthủvớisựchấpthuậncủanhàvuavànhândanhnhà
vua.)SauđóFouquetbịnhốtvàolaotùđìuhiunhấtnướcPháp,gầnđỉnh
dãynúiPyrénées,nơiôngđơnđọctrảiquahaimươinămcuốicùngcủađời
mình.
Diễngiải
LouisXIV,vịvuaMặttrời,làngườikiêucăngngạomạn,luônmuốnlàtâm
điểmchúýcủamọithờiđại.Ôngkhôngthểđểchobấtkỳaitrộihơnmình
vềmặtxahoa,vàcàngkhôngthểlàbộtrưởngtàichính.Đểcóngườikế
nhiệmFouquet,vuachọnJean-BaptisteColbert,vốnnổitiếngvềtínhtằn
tiện,vềnhữngbuổitiếptânchánchườngnhấtParis.Colbertkhônkhéotính
toánsaochomỗiđồngxugiảingânđềuchuithẳngvàotúinhàvua.Với
dòngchảynày,LouisXIVchoxâydựngmộthoàngcungcònlộnglẫyhơn
tòalâuđàicủaFouquet,đóchínhlàcungđiệnVersaillescòntồntạiđến
ngàynay.Vuatrưngdụngnhữngkiếntrúcsư,nghệnhânthiếtkếvàtrangtrí
vườntượccủaFouquet.VàtạihoàngcungVersailles,LouisXIVtổchức
nhữngyếntiệccònlinhđìnhhơnbuổidạhộimàFouquetđãtrảgiábằng
nhữngngàytùtộicủamình.
Chúngtahãyxemxéttìnhhuống.Trongbuổidạhội,Fouquetdânglênvua
hếtmàntrìnhdiễnnàyđếnmàntrìnhdiễnkhác,mànsauhuyhoànghơnmàn
trước,tưởngrằngnhưthếsẽchứngminhđượclòngtrungnghĩavớiquan
thầy.Khôngchỉhyvọnglấylạiđượcânsủngcủavua,Fouquetcònnghĩ
rằngnhưthếsẽchứngminhchovuathấymìnhbiếtchơi,cónhiềumốiquan
hệcaoquý,đượclòngmọingười,vànhưthếmìnhsẽlàngườikhôngthể
thiếu,sẽxứngđángngồivàoghếthủtướng.Tuynhiêncứvớimỗimàntrình
diễn,mỗitiếnghoanhôcủakháchhướngvềFouquetlạilàmchovịvuatrẻ
cảmthấyrằngquầnthầnvàbèbạnmìnhmêmẩnFouquethơnvua,vàrằng
thậtraFouquetđangphôtrươngthanhthếvàuyquyền.Thayvìtônvinh

vua,buổidạhộicủaFouquetlạilàmtổnthươngsựkiêucăngcủangài.Tất
nhiênlàLouisXIVkhôngthểnàocôngkhainhìnnhậnsựviệcđó,vìvậy
ôngtìmcớthủtiêungườivôtìnhlàmchomìnhcảmthấymấttựtin.
Chodùdướihìnhthứcnàothìđócũnglàsốphậncủatấtcảnhữngailàm
chôngchênhcáiTôicủaquanthầy,làmrạnnứtsựngạomạnvàkhiếncho


quanthầyesợchovịtrítốithượngcủamình.
Vàođầubuổidạtiệc,Fouquetđangởđỉnhcaocủathếgiới.
Đếntàncuộc,ôngtađãrơixuốngđáy.
(Voltaire,1694-1778)
TUÂNTHỦNGUYÊNTẮC
Vàođầunhữngnăm1600,nhàthiênvănvàtoánhọcngườiÝtênGalileolọt
vàomộttìnhthếgieoneo.Cáccôngtrìnhnghiêncứucủaôngđềuphụthuộc
vàonhữngnhàlãnhđạovàvìvậynhưnhữngnhàkhoahọckháccủathời
Phụchưng,đôikhiôngphảitặngcácphátminhvàsángchếchonhững
gươngmặtlỗilạcnhấtthờibấygiờ.Chẳnghạnnhưcólầnôngtraotặngmột
labànquânsựchoCôngtướcGongaza.Sauđóônglạiđềtặngmộtquyển
sáchhướngdẫnsửdụnglabànchodònghọMedici.Nhữnglãnhtụvừakể
đềuhàilòngvàkhôngbạcnghĩa;vàquahọ,Galileotìmthêmđượchọcviên
đểdạy.TuynhiênchodùphátminhsángchếcủaGalileocóquantrọngcách
mấythìnhữnggiađìnhquyềnuykiađềuluônthưởngcôngchoôngbằng
quàbiếuchứkhôngcótiềnmặt.ĐiềunàylàmchocuộcsốngcủaGalileo
luônbấpbênhvàlệthuộc.Ôngtựnhủphảitìmracáchsốngkháhơn.
Galileoquyếtthựcthimộtchiếnlượcmớivàonăm1610,khiôngkhámphá
racácvệtinhcủahànhtinhJupiter.Thayvìsansẻkhámphánàychonhững
bảotrợ-tặngviễnvọngkínhmàôngđãsửdụngchonhànày,đềtặngquyển
sáchchonhàkia,vânvân–nhưtừnglàmtrongquákhứ,Galileoquyếtđịnh
tậptrungvàogiađìnhMedici.Lýdo:NgaysaukhithiếtlậptriềuMedicivào
năm1540,CosimoItuyênbốJupiterlàhùngmạnhnhấttrongthiênvương

vàlấyJupiterlàmbiểutượngchohọMedici–mộtbiểutượngquyềnuyvượt
trêncảsứcmạnhcủachínhtrịvàtàichính,biểutượngtìmvềđếchếLaMã
cổxưacùngvớinhữngvịthầnlinhthờiấy.
GalileobiếnviệckhámphácácvệtinhcủahànhtinhJupiterthànhmộtsự
kiệnthiênvănđểtônvinhsựvĩđạicủadònghọMedici.Khônglâusaucuộc
khámphá,ôngtuyênbốrằng„nhữngvìsaosáng[cácvệtinhcủaJupiter]tự
xuấthiệntrênnềntrời“ngaytrongtầmngắmkínhviễnvọngcủaôngvàolúc
CosimoIIlênngôi.Galileomắmmuốithêmrằngsốlượngbốnvệtinhhợp
vớigiađìnhMedici(CosimoIIcóbangườiem),vàvệtinhxoayquanh
JupiternhưbốnngườiconsumvậyquanhCosimoI,kẻkhaisángtriều
Medici.Cònhơnlàmộtsựtrùnghợp,khámpháđóchứngtỏcácthiên


vươngcũngchothấyuylựccủahọMedici,Galileochothiếtkếhuyhiệucó
hìnhthầnJupiterđangngồitrênđámmâycóbốnngôisaovâyquanhvàtặng
choCosimoIInhưmuốnnhắnnhủrằngđólàmmệnhtrời.
Vàonăm1610,CosimoIIbổnhiệmGalileolàmtriếtgiavànhàtoánhọc
chínhthứccủatriềuđình,kèmlươngbổngđầyđủ.Vớimộtkhoahọcgia,đó
làvậnmaycủacảmộtđời.Chuỗingàyvanxinbảotrợđãquarồi.
Diễngiải
Chỉvớimộtphát,chiếnlượcmớigiúpGalileothuhoạchcònnhiềuhơnlà
baonămthángphảiđinàinỉđượcđỡđầu.Lýdorấtđơngiản:Tấtcảcácvị
chủnhânđềumuốnmìnhsángchóihơnngườikhác.
Họkhôngquantâmđếnkhoahọchoặcsựthậttrựcquanhayphátminhmới
nhất.Họchỉquantâmđếnvinhquangvàtêntuổi.Galileođãmangđếncho
dòngMedicisựvinhquangbaola,bằngcáchliênhệdònghọnàyvớisức
mạnhcủatrờiđất,cònhơnlàkhiôngtatuyênbốdòngMediciđãbảotrợ
chomộtthiếtbịhaykhámphákhoahọcmớilạ.
Nhàkhoahọccũngkhôngthoátkhỏinhữngthăngtrầmcủađờisốngtriều
thầnvàviệcbảotrợ.Họcũngphảiphụcvụchogiớichủcảmthấymấttựtin,

nhưthểvaitròcủamìnhchỉlàđứngrachitiền–mộtvaitròrấtkhóchịuvà
đángghét.Ngườisảnxuấtramộtcôngtrìnhlớnmuốncảmthấymìnhcònlà
gìđóhơnlàcáivaitàitrợ.Hắnmuốnmọingườicảmthấyquyềnuyvàsức
sángtạocủamình,vàcònquantrọnghơnlàcáicôngtrìnhmangtênhắn.
Thayvìlàmchohắnbấtan,bạnphảimangđếnvinhquangchohắn.Với
khámphácủamình,Galileokhôngtháchthứcuyquyềntríthứccủadòng
Medici,màcũngkhônglàmchohọcảmthấythuakémchútnàovềmặthiểu
biết.Khitônhọlênhàng„sao“,Galileođãgiúphọchóisánggiữacáctriều
đìnhởÝ.Galileođãkhôngchơitrộisưphụmàcòngiúpsưphụchóisáng
hơntấtcảnhữngngườikhác.
CỐTTỦYCỦANGUYÊNTẮC
Aicũngcónhữngmốibấtanriêng.Khichơinổivàtrưngratàinăngcủa
mình,đươngnhiênbạnđãkhuấylênđủloạiđốkỵ,ganhtỵvànhữngbiểu
hiệnbấtankhác.Điềuđóắtphảixảyra.Mặcdùkhôngphảilúcnàocũngra
sứclàmvừalòngngườikhác,songvớinhữngngườitrênmình,bạnphảicó
cáchtiếpcậnđặcbiệthơn:Vớinhữnggìliênquanđếnuyquyền,cólẽlỗi
lầmlớnnhấtlàlàmlumờ„đấngbềtrên“.


ĐừngngungơnghĩrằngcuộcđờiđãthayđổinhiềutừthờiLouisXIVvà
Medici.Ngườinàođãđạtđếnnhữngmứcthànhtựucaongấttrongđờinày
cũngđềugiốngnhưvuachúa:Họmuốnđượctựtinkhingồivàovịtrícủa
mình,vàkhisovớinhữngngườixungquanh,họphảithôngminhhơn,khôn
ngoanhơnvàduyêndánghơn.Cómộtsựhiểulầmrấtphổbiếnnhưngthật
chếtngười,rằngtaphảiphôtrươnghếttàinghệvànăngkhiếuđểlấylòngsư
phụ.Cóthểsưphụsẽlàmbộgậtgùvừaý,songngaykhicódịp,sưphụsẽ
thaythếbạnbằngmộtgãítthôngminhhơn,ítduyêndánghơn,ítcóvẻnguy
hiểmhơn,cũngnhưLouisXIVthaythếFouquetsángchóibằngColbert
nhạtnhẽo.VàcũngnhưLouis,tuykhôngthừanhậnsựthật,nhưngsưphụ
bạnsẽnạiramộtcáicớđểđẩybạnđichokhuấtmắt.

Nguyêntắcnàycóhaiquyluậtmàbạnphảiýthức.Thứnhất,bạncóthểvô
tìnhchơitrộisưphụkhisốngthựcvớiconngườimình.Trênđờinàycó
nhữngđấngbềtrênrấtdễcảmthấybấtan,mấttựtinmộtcáchkhủnghoảng.
Chỉvớinétduyêndángvàtaonhãtựnhiêncủamình,bạncóthểvôtìnhlàm
lumờsưphụ.
ÍtaicónhiềutàinăngtựnhiênnhưAstorreManfredi,quậncôngxứFaenza.
LàngườiđẹptrainhấttrongsốcácvươngtônÝ,quậncôngnàyluônmê
hoặcquầnthầnbằngsựhàophóngvàcởimở.
Năm1500,CesareBorgiabaovâyFaenza.Khithànhphốđầuhang,dân
chúngtrôngchờBorgiagiángchohọnhữngđiềutệhạinhất,vìBorgianổi
tiếngtànác.Nhưngkhông,lầnnàyBorgiachỉchiếmlấythànhlũynhưng
khônggiếtdânmàlạicònchophépvươngtôntrẻManfredi,lúcấyvừa18
tuổi,đượchoàntoàntựdoởlạitriềuđình.
TuynhiênvàituầnsauđóbinhlínhđưaAstorreMafrediđếnmộtngụcthất
LaMãxaxôi.Mộtnămsau,ngườitavớtđượcxácManfreditừdòngsong
Tibervớimộtkhốiđácộtvàocổ.Borgiabiệnminhhànhđộngdãmannày
bằngcáchvucáoManfrediâmmưutạophản,nhưngsựthậtlàBorgiavẫn
nổitiếngkiêungạovàđanghi.Ngaycảkhikhôngcốý,Manfredicũnglàm
choBorgiabịlumờ.Vìnhữngtàinăngtựnhiên,vịvươngtôntrẻchỉcần
xuấthiệnlàBorgiacóvẻbớtlôicuốnvàhấpdẫn.Bàihọcởđâythậtđơn
giản:Nếukhôngthểnàongănchăntinhhoacủamìnhpháttiếtrangoài,bạn
nêntránhgặpnhữngconquỷkiêungạonhưthế.Hoặclàtránhxachúng,
hoặcbạnphảitìmracáchchegiấunhữngđứctínhcủamìnhkhiởgầnbên
mộtCesareBorgia.
Thứhai,đừngbaogiờnghĩrằngvìđượcsưphụtinyêunênmìnhmuốnlàm


gìthìlàm.Biếtbaogiấymựcđãkểlạitrườnghợpnhữngbầytôitừngđược
thươngyêunhấtnhưnglạiđộtnhiênthấtsủngvìnghĩrằngchứcvụ,vịtrí
củamìnhlàtấtyếu,rồitừđóchơitrộiquanthầy.SennoRikyulàmộtsủng

thầncủathiênhoàngHideyoshivàonhữngnămcuốithếtỷXVIởNhật.Là
nghệnhânbậcnhấtvềtràđạo,SennoRikyutrởthànhmộttrongcáccốvấn
đượctincẩnnhấtcủaHideyoshi.Thiênhoàngbanphòngốcriêngtrong
hoàngcungchoôngvàôngđượctrọngvọngkhắpnướcNhật.Thếmàvào
năm1591,Hideyoshilạixửôngtộichết.Rikyutựtử.Saunàyngườitamới
khámpháranguyênnhânkhiếnôngtabịthấtsủng:Hìnhnhưvìxuấtthânlà
nôngdânvàsaunàymớiđượcvàocung,Rikyulạichotạctượngchínhmình
đangmangdépquai(mộtdấuhiệucủagiaicấpquýtộc)trongtưthếngạo
nghễ.ẤyvậymàRikyulạicònchođặttượngtrongngôiđềnquantrọngnhất
ởcáccổnghoàngcung,trơtrơtrướcnơiqualạicủahoàngtộc.Với
Hideyoshi,điềunàycónghĩalàRikyuđãquáquắtlắm.GiảđịnhRikyucó
đượcbanchonhữngquyềnthếcủaquannhấtphẩmthìôngtacũngphảinhớ
rằngmìnhđượcthếlànhờthiênhoàng,nhưngtráilạiôngnhữngtưởngtấtcả
đềudomìnhđạtđược.Đâylàmmộttínhtoánsailầmkhôngthểthathứ,do
đóRikyuđãphảitrảgiábằngchínhmạngsống.Bạnhãynhớđiềusauđây:
Đừngbaogiờnghĩrằngmìnhđượcvịtrínàylàtấtnhiên,vàđừngbaogiờđể
choquyềnthếbổnglộcbốcmìnhlênquáđà.
Biếtđượcnhữngmốinguycủaviệcchơitrộisưphụ,bạncóthểlàmngược
lạiđểđượclợilạc.Trướctiênphảithổiphồngvàxunịnhsưphụ.Xunịnh
mộtcáchlộliễucũngđược,nhưnghiệuquảrấthạnchế.Hơnnữanhững
quầnthầnkhácsẽđốkỵ.Tanênxunịnhkínđáothôi.Chẳnghạnnếu“chẳng
may”lạithôngminhhơnsưphụ,bạnhãytỏvẻngượclại,làmchosưphụ
thấythôngminhhơnbạn.Vờhànhđộngngâyngô.Làmchosưphụthấylà
bạncầnđếnsựtinhthôngcủahắnta.Làmbộgâyramộtvàilỗinhỏvôhại,
mụcđíchlàđểcầucứusưphụ.Sưphụnàocũngkhoáinhữngloạicầuxin
nhưthế.Nếukhôngcócơhộigiaânchobạn,sưphụsẽtìmcáchđổlênđầu
bạnnhiềuýác.
Nếubạnnảysinhnhiềuýhayhơnýcủasưphụthìcứhôhoánlênrằngđólà
“thánhýanhminh”,vàđểchocàngnhiềungườibiếtcàngtốt.Nếuýcủabạn
cóhiệuquảtốtthìcứtunghôrằngđóchỉphảnánhýcủasưphụ.

Nếubạnhómhỉnhhơnsưphụvàmuốnđóngvaithằnghềtronghoàngcung
thìcũngtốtthôi,nhưngnhớđừngđểmọingườithấyngượclạirằngsưphụ
quálạnhlùngvàcáukỉnh.Nếucần,bạnnênhạbớtngọnlửadídỏmxuống
vàtìmcáchchomọingườithấychínhsưphụlàsuốinguồncủaniềmvuivà
sựphấnkhởi.Nếubảntínhtựnhiêncủabạnlạichanhòavàhàophónghơn


sưphụ,hãycẩnthậnđừngđểvôtìnhmìnhtrởthànhđámmâychekhuấtsự
tỏasángcủahắnta.PhảilàmchosưphụantâmvớicáivịtrícủaMặttrời
vớitấtcảnhữngngườikhácxoayquanh,mộtMặttrờiquyềnuyvàsáng
chói,mộtcáirốncủavũtrụ.Nếubịđặtvàothếphảigiảikhuâysưphụ,thỉnh
thoảngbạnnênlùkhùmộtchútđểđượcsưphụthươnghại.Mọinỗlựcgây
ấntượngbằngsựduyêndángvàhàophóngcóthểchítử:nếukhôngthuộc
longbàihọccủaFouquet,bạnsẽtrảgiáđắt.
Trongtấtcảnhữngtrườnghợptrên,việcgiấugiếmsởtrườngcủamình
khôngphảilàbiểuhiệncủasựyếuđuối,nếucuốicùngviệcgiấugiếmấy
đưabạnđếnuyquyền.Cứđểchongườikhácsángchói,nhưthếbạncókhả
năngkiểmsoáttìnhhình,vậycònhơnlàtrởthànhnạnnhânkhihọtrởnên
bấtan.Tấtcảnhữngmưukếấysẽcóíchvàongàymàbạnquyếtđịnhvượt
lêntrênthânphậnthấphèn.NếulàmđượcnhưGalileo,tứclàđểchosưphụ
càngsángchóihơntrongcáinhìncủamọingườithìbạnsẽđượcsưphụxem
nhưcủatrờichovàlậptứcđượcthăngquantiếnchức.
Hìnhảnhcầnghinhớ:
Nhữngvìsaotrênbầutrời.Mặttrờichỉcómộtmàthôi.Đừngbaogiờche
khuấtánhdương,đừngbaogiờcạnhtranhvớinhữngtiasángấy.Thayvào
đóbạnnênẩnmìnhvàtìmcáchgiatăngsựchóilọicủasưphụ.
Ýkiếnchuyêngia:
Tránhđừngsángchóihơnquanthầy.Mọithếthượngphongđềukhảố,
nhưngkhibầytôimàđứngcaohơnchúacôngthìkhôngchỉlànguxuẩnmà
cònchítử.Đólàbàihọcmàtahọctừnhữngvìsaotrêntrời–chúngcóthể

cóhọhàngvớiMặttrời,cũngcóthểsángchóikhôngkém,nhưngkhôngbao
giờxuấthiệnbêncạnhMặttrời.
(BaltasarGracián,1601-1658).
NGHỊCHĐẢO
Khôngphảigặpbấtkỳaithìmìnhcũngsợmấtlòng,nhưngbạnphảihọc
cáchtrởnêntànnhẫnmộtcáchcóchọnlọc.Nếusưphụbạnlàvìsaođang
rơi,thìbạnkhôngngầnngạigìkhiphảichơitrộihắn.Khôngnênthươnghại
–khichòiđạpđểvươnlênđỉnhcao,bảnthânsưphụbạncũngkhônghềáy
náygìđâu.Hãychứngminhsứcmạnhvớihắnta.Nếuhắnyếu,bạnkínđáo
làmchohắnrớtđàinhanhhơnnữa:chờđếnthờiđiểmthenchốt,bạnchứng
tỏmìnhkhônghơn,giỏihơn,duyênhơnhắn.Nhưngnếuhắnđãquáyếuvà


sậptiệmđếnnơi,cứđểdòngđờiloliệu.Lúcnàybạnkhôngnênchơitrội
mộtsưphụsuythế,vìcóthểmọingườiđánhgiábạnlàtànnhẫnvàthùvặt.
Khivịtrísưphụcònvữngnhưngbạnbiếtmìnhgiỏigianghơn,bạnhãyẩn
nhẫnchờthời.Tựnhiênuyquyềncủasưphụsẽmaimộtvàsuynhượcdần.
Sẽđếnlúcsưphụsụpđổvànếutínhtoánkỹlưỡngđúngđắn,bạnsẽsống
cònvàngàynàođóvượttrộihắn.


NGUYÊNTẮC2

ĐỪNGQUÁTINCẬYBẠNBÈ,HÃYHỌCCÁCH
SỬDỤNGKẺTHÙ
Hãythậntrọngvớibạnbè–họdễdàngphảnbộibạn,vìhọdễbịlòngđốkỵ
khuấyđộng.Ngoàirahọcũngdễhưhỏngvàcókhuynhhướngnắmquyền.
Hãythunhậnmộtkẻthùcũvàhắnsẽtrungkiênhơnbạnbè,vìhắncầnphải
chứngminhnhiềuhơn.Thậtrabạncónhiềuđiềuphảiesợtừbạnbèhơnlà
từkẻthù.Nếubạnchưacó,hãytìmcáchtạorakẻthù.

VIPHẠMNGUYÊNTẮC
HồigiữathếkỷthứIX,mộtthanhniêntrẻtênMichaelIIItiếpnhậnngai
vàngđếchếByzantium.MẹcủaMichaelIIIlàHoàngtháihậuTheodorabị
nhốtvàotuviệnvàngườitìnhcủabàlàTheoctistusbịámsát.Ngườiđứng
đầumưutoanhạbệTheodoravàđưaMichaellênngôichínhlàBardas,chú
ruộtcủaMichael,mộtngườiđầykhônngoanvàthamvọng.Cònnontrẻvà
thiếukinhnghiệm,Michaelbịđặttrongvòngvâycủanhữngkẻsátnhân
hiểmđộcvàngôngcuồng.Trongcơnnguybiếnnày,Michaelcầncómộtvị
cốvấntincậynênnhắmvàoBasilius,ngườibạnthânnhất.Basiliushoàn
toànkhôngcóchútkinhnghiệmvàovềchínhtrịvàviệccaitrị-thựctếanh
chỉlàquanbậtmãông–nhưngtrongquákhứanhtừngcócơhộichứngtỏ
tấmlòngcủamìnhvớiMichael.
Haingườiquennhaucáchđóvàinăm.KhiMichaelđangviếngchuồngngựa
bỗngdưngcómộtconxổngchuồng.Basilius,mộtngườiphụcvụxuấtthân
từgiớinôngdânvùngMacedoniađãcứumạngMichael.Sứckhỏevàlòng
dungcảmcủangườiphụcvụtrẻnàyđãtạoấntượngtốtchoMichael;vìthế,
từmộtkẻdạyngựa,Basiliusđượcthăngtiếnthànhquanbậtmãônhangđầu
củahoànggia.MichaelbanchoBasiliusbiếtbaolàbổnglộcvàchẳngmấy
chốchaingườitrởthànhbạntâmgiao.Basiliusđượcgửiđihọctạingôi
trườngkhánhấtởByzantium,vàtừđógãnôngdâncụcmịchtrởthànhmột
triềuthầnvănminhvàsànhđiệu.
GiờthìMichaelđãlênngôihoàngđếvàđangcầnngườitincẩn.Vậy
Michaelbiếttìmaixứngđánghơnđểđưavàovịtrícốvấnhàngđầungoài
Basiliusra,kẻvốnđãhàmân?
Nếuchưacókinhnghiệmthìchỉcầnhuấnluyện,hơnnữaMichaelthương


Basiliusnhưemruộtmình.BỏngoàitaiviệcquầnthầnkhuyênchọnBardas
giỏigiangvàbảnlĩnhhơn,Michaelnhấtđịnhchọnbạn.
Basiliuscũngsángdạnênhọchỏirấtnhanhvàchẳngmấychốcđãcóthểcố

vấnhoàngđếvềđủmọilĩnhvực.Vấnđềtồntạiduynhấtcóvẻlàtiềnbạc–
vớiBasiliusbaonhiêucũngkhôngđủ.Đắmmìnhtronglốisốngxahoacủa
triềuđìnhByzantiumtránglệ,quancốvấnrấthámdanhlợiuyquyền.
Michaeltănggấpđôi,rồigấpbalươngbổngcủaBasilius,banchochứctước
quýtộc,lạicòntáchợpchoBasiliusvớichínhcungphicủamìnhlàEudoxia
Ingerina.Michaelkhôngtiếcbấtkỳthứgìđểlàmhàilòngmộtngườibạn
quý,mộtquânsưnhưthế.Nhưngbấtổnsắpdiễnra.HiệnBardasgiữchức
nguyênsoáiđangnuôithamvọngcaohơnnữa:Nhữngtưởngsẽkiểmsoát
đượccháumình,BardaslậpmưađưaMichaellênngôi,sauđótìmcáchthủ
tiêuMichaelđểchiếmngaivàng.Basiliuscứrùrìbaonhiêulờithâmđộc
vàotaichođếnkhiMichaelbằnglòngchoámsátôngchú.Trongmộtbuổi
xemđuangựa,Basiliuslẩnvàođámđông,tiếnđếngầnBardasvàđâmchết
ôngta.SauđóBasiliusyêucầuMichaelchomìnhthayvàovịtrícủaBardas
đểgiữyênbờcõivàdậptắtmọicuộcnổiloạn.TấtnhiênlàMichaelưng
thuận.
Từthờiđiểmnàytrởđi,quyềnuycùngcủacảicủaBasiliustănglênvùnvụt.
Vàinămsauđókhiquốckhốtrốngrỗngvìlốisốngxahoa,Michaelđềnghị
Basiliustrảlạibớtmộtphầntiềnmàanhtađãmượnsuốtbaonămtháng.
MichaelcảmthấyhếtsứckinhngạcvàbấtngờkhiBasiliusthẳngthừngtừ
chốivớitianhìnláoxược,khiếnMichaelnhậnđượcngaytìnhthếnguynan
củamình:Tênhầungựangàynàogiờđãgiàucóhơnmình,cónhiềuđồng
minhhơntrongquânđộivàtriềuđìnhvàkếtquảlàcónhiềuuyquyềnhơn
chínhhoàngđế.Vàituầnsauđó,quamộtđêmbítỉ,Michaelgiậtmìnhtỉnh
giấckhibịbinhsĩbaovây.ĐíchthânBasiliusđứngđóchứngkiếnbọntay
saihạsátMichael.Saukhitựphonghoàngđế,Basiliuscưỡingựađikhắp
kinhthành,giươngcaongọngiáocócắmthủcấpcủaMichael,ngườitừnglà
ânnhânvàbạnthânnhấtcủamình.
Diễngiải
MichaelIIIđặtcượctươnglaivàoniềmtinlàBasiliussẽhàmânmình.Tất
nhiênBasiliussẽcúccungtậntụyvớiMichael,vìcóđượcsựvinhhoaphú

quývàhọcthứcnhưvậylànhờMichael.ĐếnkhiBasiliuscóđượcchức
quyền,Michaellạitiếptụcbanthưởngnhữnggìtốtđẹpnhấtđểlàmkhăng
khítthêmquanhệgiữhaingười.Chỉkhiđếncáingàyđịnhmệnhkia,lúc
nhìnthấynụcườingạomạncủaBasiliusthìMichaelmớinhậnralỗilầm


chếtngườicủamình.
Michaelđãtạoramộtquáivật.Vịhoàngđếtrẻđãđểchomộtngườitiếpcận
quágầnvớiuyquyền–kẻlúcấylạiyêusáchthêmnữa,kẻmuốngìđược
nấy,kẻcảmthấyvướngbậnbởinhữngânsủngđãnhậnđượcvàđơngiản
làmcáiđiềumànhiềungườilàmtrongtìnhhuốngđó:Họquênhếtnhữngân
tìnhđãnhậnvànghĩrằngthànhcôngcủamìnhđếnlàdotựlựcmàcó.
Khivừaýthứcđượcviệcnày,lẽraMichaelđãcóthểcứuđượcmạngsống
củachínhmình,songtìnhbạnvàtìnhyêuđãngăncảntầmnhìncủacon
người.Khôngaicóthểtinvàokhảnăngphảnbộicủangườibạnchícốt.Và
Michaelcũngvậy,chođếnngàythủcấpcủamìnhbịghimtrênngọngiáo.
Thượngđế,xinngườihãybảovệconchốnglạibạnbècon,cònkẻthùthìcứ
đểmặcconloliệu.
(Voltaire,1694-1778)
TUÂNTHỦNGUYÊNTẮC
NhiềuthếkỷsaukhinhàHáncáochung(năm222),lịchsửTrungQuốcvẫn
tiếpdiễnnhữngvụbạoloạnđẫmmáu,vụnàytheosauvụkhác.Quânđộiâm
mưusáthạimộthoàngđếsuyyếu,rồitônmộtvịtướnghùngmạnhlênngôi
thiêntử.Vịtướngtựxưnghoàngđếvàbắtđầumộttriềuđạimới.Đểbảo
đảmsựsốngcòn,tânhoàngđếchohànhquyếttấtcảnhữngvịtướngđồng
liêu.Tuynhiênnhữngnămsauđó,thônglệcũvẫntiếpdiễn:Cácvịtướng
mớinổidậygiếtvuahoặccáchoàngtử.AimuốnlàmhoàngđếTrungQuốc,
ngườiđóphảicôđộcvàsốnggiữamộtđámthùđịch–đólàvịtrímong
manhvàbấpbênhnhấttoàncõithiêntriều.
Vàonăm959,tướngTriệuKhuôngDậnlênngôihoàngđếnhàBắcTống.

Ôngtabiếtrõthếcờrằngchỉtrongmộtvàinămmìnhsẽbịmưusát,vậylàm
saophávỡcáilệđó?Ngaysaukhilênngôi,Triệutổchứcyếntiệcvàmời
nhữngchỉhuyhùngmạnhnhấtquânđộiđếndự.Khirượuđãmềmmôi,
hoàngđếđuổihếtmọingườirangoài,chỉcònmìnhôngvớicácvịtướng.
Nhữngvịngàynghĩrằngphennàysẽbịhoàngđếtiêudiệtmộtloạt.Nhưng
không,hoàngđếnóivớihọrằngngàyđêmgìcũnglànỗisợhãi,ăncũngsợ
màngủcũngsợ,bởivì“Cóaitrongcáckhanhmàkhôngmơđếnngaivàng?
Takhôngnghingờlòngtrungcủacáckhanh,nhưngnếulỡxảyraviệctùy
tướngcáckhanh,vốnhamdanhlợilạithúcépcáckhanhkhoáclênmình
tấmlongbào,thìlàmsaocáckhanhdámtừchối?”.Vìsayvàvìsợ,tấtcả


cáctướngđềuthềthốttrungnghĩa.Nhưnghoàngđếnghĩkhác:“Cáchhưởng
thụtốtnhấtcuộcđờinàylàsốngtrongvinhhoaphúquý.Nếucáckhanhtùy
thuậngiaolạitấtcảnhữngquânquyền,tasẵnsangbanbổnglộctháiấptrù
phúnhất,đểphầncònlạicủacuộcđời,cáckhanhthahồhưởnglạcvớiđàn
hátxướngca.”[3]
Chưtướngnhậnrarằngthayvìphảisốngcảđờitrongniềmlosợvàbon
chen,giờhọđượchoàngđếhứahẹnsựannhànyênổn.Ngayhômsau,cả
bọnđềutraolạiquyềnbính,đổiquânấnlấychứctướccônghầuởnhững
vùngđấtmàTriệuđãbanchohọ.
Chỉmộtphát,Triệuđãbiếnnguyêncảbầysói“bằnghữu”,vốntrướcsaugì
cũngphảnbộiôngtathànhmộtđámcừunonngoanngoãn,xarờiuyquyền.
Nhữngnămsauđó,Triệutiếptụcchinhphạtđểcủngcốbờcõi.Vàonăm
971,vuaLiêunhàNamHáncuốicùngđầuhàngnhàBắcTống.Liêuhếtsức
ngạcnhiênkhiđượcTriệulưudụngtrongtriềuvàmờimìnhvàocungđể
nângchénhữunghị.CầmchénrượuTriệutrao,Liêuerằngtrongđócó
thuốcđộcnênòakhóc:“Tộithầnđángmuônchết,nhưngthầnvanxinbệhạ
thachocáimạngnày.Thầnthậtkhôngdámuống.”Hoàngđếcảcười,nhón
lấychénrượutừtayLiêuvàuốngcạn.Khônghềcóthuốcđộc.Từđóvềsau

Liêutrởthànhcậnthầntrungthànhvàtíncẩnnhất.
LúcấyTrungQuốcchiathànhnhữngvươngtriềunhỏ.Khimộttrongnhững
vịvươngđólàTiềnSởNgôViệtVươngthuatrậnbịbắt,cácquânsưnhà
Tốngđềnghịhoàngđếgiamôngtavàongụcthất.Họtrưngracáchồsơmật
chứngminhTiềnSởNgôViệtVươngvẫncònmưutoantạophản.Tuynhiên
tớilúcđượcbinhsĩdẫnđếndiệnkiếnhoàngđế,TiềnSởchẳngnhữngkhông
bịbắtgiammàcònđượctrọngvọng.Hoàngđếtraochoôngtamộtgóinhỏ,
dặnchỉmởrakhiđangtrênđườngvềcốquận.Khimởra,TiềnSởmớibiết
đólàtấtcảnhữnggiấymáhồsơchứngminhsựtạophảncủamình:Hoàng
đếđãamtườngviệcnày,vậymàcònthatộichết.Sựkhoandungnàyđã
khuấtphụcTiềnSởvàtừđóvềsauôngtrởthànhchưhầutrungthànhnhất
củanhàTống.
Diễngiải
MộttụcngữTrungQuốcsosánhbạnbènhưlàhàmvàrăngcủaconthú
nguyhiểm:Nếukhôngcẩntrọngchúngsẽnhaimìnhtanxác.TốngTháitổ
biếtloạihàmnàomìnhđangphảiluồnquakhilênngaivàng:Các“bèbạn”
trongquânđộisẽnhaiôngkhôngthươngtiếcvànếumaymắnthoátđượcải


này,những“bạnbè”kháctrongtriềucũnglàmthịtông.TốngTháitổsẽ
khônggiởtrògìvới“bạnbè”cả-ôngchỉlolótcáctướngbằngnhữngthái
ấptrùphúvàgiữchânhọởxakinhthành.Thayvìchogiếthọ,Tháitổlàm
họsuyyếubằngphươngcáchkhác,nhưthếhayhơnvàtránhđượcsựhiềm
thùcủacáctướnglãnh.VàTháitổcũngchẳngcầnlàmgìvớicácthượng
quantrongtriều.Thườngthìcuốicùnghọcũngsẽuốngphảilyrượuđộccủa
hoàngđế.
Thayvìdựavàobèbạn,Triệusửdụngkẻthù,hếtngườinàyđếnngườikhác,
biếnhọtrởthànhquầnthầnđángtincậyhơn.Trongkhibạnbècànglúc
càngnhiềuthamvọngvàđốkỵ,nhữngkẻthùcũđókhôngtrôngchờđiềugì
cảmàlạiđượcrấtnhiều.Mộtngườiđộtnhiênthoátđượctộitrảmsẽvôvàn

biếtơnvàsẽkếtcỏngậmvànhchongườiđãthatộichết.Rốtcuộc,nhữngkẻ
thùcũđótrởthànhngườitincẩnnhấtcủaTốngTháitổ.VàcuốicùngTriệu
đãphávỡđượccáithônglệtạophản,bạolựcvànộichiến–nhàTốngtrịvì
TrungQuốcsuốthơnbatrămnăm.
Trongbàidiễnvănđọcởđỉnhcaothờikỳnộichiến,
AbrahamLincolnxemcưdânmiềnNamnướcMỹnhưlà
nhữngngườilỡlầmlạclối.Mộtbàlãophảnđốivì
Lincolnkhôngchịugọihọlànhữngkẻthùkhôngđộitrời
chungvàphảibịtiêudiệt.Lincolnbìnhtĩnhđáplại:
“Nhưngthưabà,hátôiđãchẳngtiêudiệtkẻthù
khibiếnhọthànhbạnbèđósao?”
CỐTTỦYCỦANGUYÊNTẮC
Khihữusự,tựnhiêntanghĩđếnsựgiúpđỡcủabạnbè.Thếgiớirấtkhắc
nghiệtvàbạnbèmangđếnchotachútdịuêm.Hơnnữatacũngbiếthọ.Vậy
tạisaophảitùythuộcvàongườilạmộtkhisẵncóbạnbè?
Vấnđềlàthườngkhitakhônghiểuthấubạnbènhưtavẫntưởng.Bạnbè
hayậmừchoquachuyệnđểtránhphảicãilý.Họcheđậynhiềunéttínhtình
khôngmấyđẹpđểkhỏimấtlòngnhau.Ngườinàyphatròthìngườikiaráng
cườichotovào.Vìtínhtrungthựcítkhinàocủngcốtìnhbằnghữu,tacó
thểkhôngbaogiờbiếtđíchxácbạntathựcsựnghĩgì.Bạnbèsẵnsàngtán


thànhthịhiếucủatavềănmặc,catụngbảnnhạcdotasángtác,khenngợi
bàithơtalàm–cóthểhọthựclòng,nhưngcũngcóthểkhông.
Khiquyếtđịnhtuyểndụngmộtngườibạn,tasẽdầnkhámphánhữngđặc
tínhmàngườiấycheđậy.Thậtéolethaychínhlòngtốtcủatađãlàmđảo
lộnmọithứ.Ngườitaaicũngmuốnchorằngmìnhlàkẻxứngđángvớicơ
đồ.Việchàmâncóthểlàmchohọngộtngạtvìđiềuđólàmhọmặccảm
rằngsởdĩhọđượcchọnbởivìhọlàbạnbè,chứkhôngphảivìhọđángđồng
tiềnbátgạo.Hầunhưhànhđộngtuyểndụngbạnbècóchútgìđócaongạo,

làmphiềnlònghọmộtcáchthầmkín.Vếtthươnglòngnàydầndàrồicũng
bộclộra:Thêmmộtchútthẳngthắn,mộtthoángoánhờnganhtịnọkiavà
tìnhbạnđãchóngnhạtphaitrướckhitakịpnhậnra.Càngthêmnhiềuchiếu
cố,càngtặngthêmnhiềuquàcápnhằmcứuvãntìnhbạn,tacàngnhậnđược
ítđisựtriân.
Sựbạcnghĩađãxưanhưtráiđất.Nótừngchứngminhsứcmạnhtronghàng
baothếkỷ,nhưngthậtquáilạtạisaomọingườivẫnđánhgiáthấpsứcmạnh
ấy.Tốthơnlànênđềphòng.Nếuthiânbấtcầubáo,tasẽđượcngạcnhiên
thíchthúkhibạnbètỏlòngbiếtơn.
Cáikhókhisửdụnghoặctuyểnmộbạnbèlàtakhótránhkhỏiviệcuy
quyềnmìnhbịhạnchế.Ítkhinàobạnbèlàngườicónănglựcnhấttrongtình
huốngnhấtđịnh;vàcuốicùng,nănglựcvàkỹxảolạibịtìnhbạnátmất.
(MichaelIIItừngcósờsờrađómộtkẻcókhảnănglèoláivàcứumạng
mình,đólàBardas.)
Tìnhhuốnghànhsựnàocũngcầncókhoảngcáchgiữacáccáthể.Tađang
cốlàmviệcchứkhôngphảicốkếtbạn.Tìnhbằnghữu,chodùlàthậthay
giả,đềuchekhuấtsựthậtđó.Nhưvậy,mấuchốtđểnắmuyquyềnlàkhả
năngđánhgiáxemailàngườitốtnhấtđểxúctiếnquyềnlợicủatatrongmọi
tìnhhuống.Hãygiữbạnbècholĩnhvựcbạnbè,cònkhilàmviệcthìtaphải
chọnngườitốtnhất,giỏigiangnhất.
Mặtkhác,kẻthùcủatalàmỏvàngnguyênsơmàtaphảihọccáchkhaithác.
Vàonăm1807khiTalleyrand,bộtrưởngngoạigiaocủaHoàngđế
Napoléon,đãkhẳngđịnhchắcchắnrằngsưphụmìnhđangđưanướcPháp
đếnchỗsuyvongvàđãđếnlúcquaylưnglạivớihoàngđế.Ýthứcđược
nhữnghiểmnguyvàrủirotrongmưuđồtạophản,Talleyrandcầncómột
đồngminh.Saukhiđắnđosuynghĩ,ôngtachọnJosephFouché,ngườiđứng
đầucơquananninhchìmmàcũnglàkẻthùmàôngtacămghétnhất,bởivì
FouchéđãnhiềuphentìmcáchámsátTalleyrand.Viênngoạitrưởngbiết