Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.02 MB, 134 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM
-----------------------------------
TRẦN THỊ NGỌC CẨM
HOÀN THIỆN TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
Ở VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: KẾ TOÁN
Mã số ngành: 60340301
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. DƯƠNG THỊ MAI HÀ TRÂM
TP.HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2014
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM
Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. Dương Thị Mai Hà Trâm
(Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị và chữ ký)
Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công Nghệ TP. HCM
ngày 18 tháng 01 năm 2014
Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm:
(Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ)
TT
Họ và tên
Chức danh Hội đồng
1
PGS.TS. Phan Đình Nguyên
Chủ tịch
2
TS. Phạm Thị Phụng
Phản biện 1
3
PGS.TS. Nguyễn Minh Hà
Phản biện 2
4
TS. Phan Mỹ Hạnh
5
TS. Nguyễn Bích Liên
Ủy viên
Ủy viên, Thư ký
Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn sau khi Luận văn đã được sửa
chữa (nếu có).
Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn
TRƯỜNG ĐẠI HỌC
CÔNG NGHỆ TP. HCM
PHÒNG QLKH - ĐTSĐH
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
TP. HCM, ngày 15 tháng 02 năm 2014
NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ tên học viên: Trần Thị Ngọc Cẩm
Giới tính: Nữ
Ngày, tháng, năm sinh: 24/11/1978
Nơi sinh: Cửu Long
Chuyên ngành: Kế toán
MSHV: 1241850004
I- Tên đề tài: HOÀN THIỆN TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN TRONG CÁC
DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM
II- Nhiệm vụ và nội dung: Nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp nhằm
hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam.
III- Ngày giao nhiệm vụ: 01/07/2013
IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 18/12/2013
V- Cán bộ hướng dẫn: TS. Dương Thị Mai Hà Trâm
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
(Họ tên và chữ ký)
TS. Dương Thị Mai Hà Trâm
KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH
(Họ tên và chữ ký)
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả
nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình
nào khác.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được
cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc.
Học viên thực hiện Luận văn
Trần Thị Ngọc Cẩm
ii
LỜI CẢM ƠN
Tôi chân thành cảm ơn hướng dẫn khoa học của TS. Dương Thị Mai Hà Trâm, Cô
đã tận tình chỉ dẫn trong suốt thời gian thực hiện đề tài.
Tôi biết ơn các Thầy, Cô đã truyền đạt kiến thức trong quá trình học tập, các
Anh, Chị Phòng Quản Lý Khoa Học - Đào Tạo Sau Đại Học Trường Đại học Công Nghệ
TP.HCM đã giúp đỡ trong quá trình học tập, thực hiện Luận văn.
Xin cám ơn các doanh nghiệp đã hỗ trợ tích cực trong quá trình thu thập thông
tin qua điều tra, khảo sát thực tế và sự giúp đỡ của gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã
giúp Tôi hoàn thành Luận văn này.
Trân trọng kính chào!
Trần Thị Ngọc Cẩm
iii
TÓM TẮT
Ở Việt Nam, DNNVV là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định
pháp luật, được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn
hoặc số lao động bình quân năm. DNNVV giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế,
chiếm số lượng lớn, đóng góp hơn 40% GDP cho cả nước, góp phần xóa đói giảm
nghèo, tăng cường an sinh xã hội. Tuy nhiên, trong công tác tổ chức quản lý đặc biệt là
trong tổ chức công tác kế toán còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến sự phát triển trong
hoạt động sản xuất kinh doanh. Do đó, việc tìm hiểu thực trạng và nguyên nhân gây
ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán và đánh giá mức độ ảnh hưởng đến hoạt
động sản xuất kinh doanh, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp là mục tiêu của đề tài
“Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt
Nam”.
Tổ chức công tác kế toán trong doanh nghiệp là việc xác định những công việc,
những nội dung mà kế toán phải thực hiện hay phải tham mưu cho các bộ phận,
phòng ban khác thực hiện nhằm hình thành một hệ thống kế toán đáp ứng được các
yêu cầu của doanh nghiệp. Tổ chức công tác kế toán thực chất cũng là tổ chức quản lý
trong doanh nghiệp nhưng nó là sự kết hợp uyển chuyển giữa tính bắt buộc của pháp
luật và sự vận dụng phù hợp của từng doanh nghiệp. Mọi hoạt động kinh tế, tài chính
của doanh nghiệp được quản lý và kiểm soát chặt chẽ, chi phí thấp tương ứng với hiệu
quả mang lại, cung cấp thông tin kế toán hữu ích cho các đối tượng sử dụng, tất cả
được thể hiện trong việc tổ chức công tác kế toán của doanh nghiệp.
Tổ chức công tác kế toán trong doanh nghiệp gồm các nội dung chủ yếu sau:
iv
Tổ chức vận dụng chế độ chứng từ kế toán;
Tổ chức vận dụng hệ thống tài khoản kế toán;
Tổ chức vận dụng chế độ sổ sách kế toán;
Tổ chức cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán;
Tổ chức bộ máy kế toán;
Tổ chức kiểm tra kế toán;
Tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh trong doanh nghiệp;
Tổ chức trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho việc thu thập, xử lý và
cung cấp thông tin.
Đề tài nghiên cứu tổ chức công tác kế toán của các DNNVV ở Việt Nam thuộc
khu vực tư nhân (không bao gồm hợp tác xã) và chưa niêm yết. Thực trạng tổ chức
công tác kế toán được thu thập thông qua việc trả lời phiếu khảo sát của kế toán
trưởng hoặc phụ trách kế toán hoặc kế toán tổng hợp của 100 DNNVV hoạt động trên
địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả sử dụng phương pháp thống kê mô tả để xử lý
và trình bày kết quả thu được.
Qua khảo sát thực tế thì bên cạnh những ưu điểm vẫn còn tồn tại nhiều hạn
chế trong tổ chức công tác kế toán như chứng từ kế toán còn ghi sơ sài; doanh nghiệp
chưa xây dựng quy trình luân chuyển chứng từ cụ thể; tồn tại một doanh nghiệp hai
hệ thống sổ sách kế toán, sổ kế toán chưa được ghi sổ kịp thời; báo cáo tài chính lập
chủ yếu nộp cho cơ quan quản lý thuế, báo cáo kế toán quản trị chưa được quan tâm
đúng mức; sự can thiệp mang tính chủ quan của chủ doanh nghiệp đã ảnh hưởng đến
tính khách quan của số liệu kế toán; kiểm tra kế toán không mang tính thường xuyên;
trình độ của nhân viên kế toán còn nhiều hạn chế...
Những hạn chế trên đã ảnh hưởng rất lớn đến niềm tin của các đối tượng sử
dụng thông tin kế toán, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc huy động vốn, cả
v
trong điều hành quản lý của chính doanh nghiệp cũng như của Nhà nước. Tác động
đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp qua hoạt động sản xuất kinh doanh bị
ngưng trệ, ảnh hưởng đến trật tự xã hội và sự phát triển chung của nền kinh tế đất
nước.
Trên cơ sở các tồn tại thực tế, tác giả chia thành hai nhóm nguyên nhân bên
trong doanh nghiệp và bên ngoài đã tác động đến tổ chức công tác kế toán. Trong hai
nhóm nguyên nhân này, các giải pháp cụ thể được đề xuất đồng bộ, tương ứng với
từng nội dung của tổ chức công tác kế toán nhằm hoàn thiện những mặt hạn chế,
phát huy những ưu điểm hiện có trong tổ chức công tác kế toán hiện nay của các
DNNVV.
ABSTRACT
In Vietnam, small and medium enterprises is the business (SMEs), which had
registered in accordance with law. It is divided into 3 levels: micro, small and medium
following the total capital or the average number of labor in years. SMEs plays an
important role in the economy, it accounting for large amounts, bringing over 40% of
GDP for the country and contributing to poverty reduction, strengthening social
security. However, in the management of the organization, particularly in the
accounting organizations are limited, it affecting to the development of production
and business activities. Therefore, finding out the situation and the causes, which
affecting the accounting organization and assessing the impact of business operations,
thence, proposing the appropriate measures,it is the targets of entitled “Improving
the accounting organization of small and medium enterprises in Vietnam”.
Organization of accounting in business is the identification of the work and the
contents, in which the accounting have implemented or advice to the department or
others to establish an accounting system how to meet the requirements of business. It
vi
is essentially the management organized in business, but it is a combination between
flexibility required by law and the appropriate use of each business. All the economic
and the financial activity of enterprise had tight managed and controled with the low
cost and corresponding to the effective, providing useful information accounting for
the users, all of it can be showed in the organization of the accounting of the business.
Organization of accounting include the following main contents:
To apply the accounting vouchers mode;
To apply the system of accounts;
To apply the accounting books;
To provide the information through the accounting system reports;
To organize an accounting apparatus;
To organize the examine of accounting;
To analyze the business operations of the enterprise;
To equip the technical facilities for serving the process to income and
provide information.
The topic of studying about the accounting organizations of SMEs in Vietnam in
the private sector (not including the cooperatives) and unlisted. Status of organization
of accounting was collected by responding the survey of the chief accountant or
accountant or general accounting of 100 SMEs operating in HCM city. The author used
description statistical methods to process and presentation the results.
Through the fact survey, besides the advantages still exist many the limitations
in the accounting organizations such as accounting records are very sketchy, the
enterprise do not building the process of documentation specific rotation; exist two
systems bookkeeping in the business, the accounting book not timely to note, the
financial reports to established for submitted the tax administration, the accounting
vii
management report has not been enough attention; the subjective intervention of
business owners was influenced to the objectivity of accounting data, accounting
inspection non-routine, the level of the accountants are limited ...
These restrictions have a great influence on the confidence of the users of
accounting information, making the difficult for businesses in the way to raise capital,
both in the administration and management of the business as well as the State. The
impact on the survival and development of enterprises through the business
operations was disrupted, affecting to the social order and the general development
of the country's economy.
The author divided into two groups, inside and outside causes of the
enterprise, which has affected the accounting organization. In both, the specific
solutions was proposed synchronization, corresponding to the content of the
accounting organization in order to improve the shortcomings and develop the
existing strengths in the current accounting organization activities of SMEs.
MỤC LỤC
Lời cam đoan................................................................................................................... i
Lời cảm ơn...................................................................................................................... ii
Tóm tắt........................................................................................................................... iii
Mục lục......................................................................................................................... vii
Danh mục các từ viết tắt................................................................................................xi
Danh mục các bảng.......................................................................................................xii
Danh mục các biểu đồ, đồ thị, sơ đồ, hình ảnh............................................................xiv
Chương 1: GIỚI THIỆU...................................................................................................1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài..........................................................................................1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3
viii
1.3. Câu hỏi nghiên cứu..................................................................................................3
1.4. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................3
1.5. Nội dung nghiên cứu................................................................................................3
1.6. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................4
1.7. Tầm quan trọng và ý nghĩa của nghiên cứu.............................................................5
1.8. Kết cấu của luận văn................................................................................................5
Chương 2: TỔNG QUAN VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN VÀ DOANH NGHIỆP NHỎ
VÀ VỪA .......................................................................................................................... 6
2.1. Tổng quan về tổ chức công tác kế toán....................................................................6
2.1.1. Vai trò của tổ chức công tác kế toán.................................................................6
2.1.2. Mục tiêu của tổ chức công tác kế toán..............................................................7
2.1.2.1. Đáp ứng yêu cầu cung cấp thông tin cho các đối tượng sử dụng...........7
2.1.2.2. Phù hợp đặc điểm kinh doanh, yêu cầu quản lý của doanh nghiệp........8
2.1.2.3. Ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ trong công tác kế toán..........8
2.1.3. Yêu cầu về tổ chức công tác kế toán..................................................................8
2.1.3.1. Yêu cầu về tính pháp lý...........................................................................8
2.1.3.2. Yêu cầu về tính kiểm soát, hiệu quả, sự phù hợp và linh hoạt..............11
2.1.4. Các nhân tố tác động đến tổ chức công tác kế toán........................................12
2.1.4.1. Hệ thống các quy định của Nhà nước...................................................12
2.1.4.2. Đối tượng sử dụng thông tin kế toán....................................................12
2.1.4.3. Yêu cầu về quản lý, hệ thống kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp.....12
2.1.4.4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán.........................14
2.1.4.5. Các dịch vụ hỗ trợ kế toán....................................................................14
2.1.5. Nội dung của tổ chức công tác kế toán ..........................................................15
2.1.5.1. Tổ chức vận dụng chế độ chứng từ kế toán..........................................15
ix
2.1.5.2. Tổ chức vận dụng hệ thống tài khoản kế toán......................................17
2.1.5.3. Tổ chức vận dụng chế độ sổ sách kế toán.............................................18
2.1.5.4. Tổ chức cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán...................19
2.1.5.5. Tổ chức bộ máy kế toán........................................................................20
2.1.5.6. Tổ chức kiểm tra kế toán.......................................................................23
2.1.5.7. Tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh trong doanh nghiệp.............23
2.1.5.8. Tổ chức trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho việc thu thập, xử lý
và cung cấp thông tin.........................................................................................24
2.2. Một số vấn đề chung về DNNVV............................................................................25
2.2.1. Tiêu chuẩn xác định DNNVV..........................................................................25
2.2.1.1. Các nước trên thế giới.........................................................................25
2.2.1.2. Ở Việt Nam..........................................................................................27
2.2.2. Vai trò của các DNNVV trong nền kinh tế......................................................28
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2......................................................................................... 30
Chương 3: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN CỦA CÁC DNNVV Ở VIỆT
NAM............................................................................................................................. 31
3.1. Quy định pháp lý về công tác kế toán cho các DNNVV..........................................31
3.1.1. Quy định pháp lý...........................................................................................31
3.1.2. Những hạn chế của các DNNVV................................................................... 34
3.2. Tình hình tổ chức công tác kế toán tại các DNNVV................................................36
3.2.1. Tổ chức vận dụng chế độ chứng từ kế toán...................................................37
3.2.2. Tổ chức vận dụng hệ thống tài khoản kế toán...............................................38
3.2.3. Tổ chức vận dụng chế độ sổ sách kế toán......................................................40
3.2.4. Tổ chức cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán...........................42
3.2.5. Tổ chức bộ máy kế toán.................................................................................43
x
3.2.6. Tổ chức kiểm tra kế toán...............................................................................44
3.2.7. Tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh trong doanh nghiệp......................46
3.2.8. Tổ chức trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho việc thu thập, xử lý và
cung cấp thông tin...................................................................................................47
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..................................................................................................49
Chương 4: ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN TẠI
DNNVV VÀ CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN.....................................................................50
4.1. Đánh giá tình hình thực hiện tổ chức công tác kế toán tại các DNNVV..................50
4.1.1. Những ưu điểm.............................................................................................50
4.1.2. Những hạn chế..............................................................................................52
4.2. Đánh giá ảnh hưởng của tổ chức công tác kế toán đến hoạt động sản xuất kinh
doanh của các DNNVV..................................................................................................59
4.3. Nguyên nhân ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán của các DNNVV...............61
4.3.1. Về phía doanh nghiệp....................................................................................61
4.3.2. Về phía Nhà nước..........................................................................................62
4.4. Các giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác kế toán................................................63
4.4.1. Phương hướng hoàn thiện............................................................................63
4.4.1.1. Phù hợp với môi trường pháp lý của công tác kế toán ở Việt Nam và
thông lệ kế toán quốc tế..................................................................................63
4.4.1.2. Phù hợp với quy mô, trình độ quản lý của các DNNVV.......................65
4.4.1.3. Đảm bảo vai trò cung cấp thông tin của báo cáo kế toán....................65
4.4.2. Các giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác kế toán.......................................66
4.4.2.1. Giải pháp về tổ chức vận dụng chế độ chứng từ kế toán....................66
4.4.2.2. Giải pháp về tổ chức vận dụng hệ thống tài khoản kế toán................83
4.4.2.3. Giải pháp về tổ chức vận dụng chế độ sổ sách kế toán.......................85
xi
4.4.2.4. Giải pháp về tổ chức cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán.....87
4.4.2.5. Giải pháp về tổ chức bộ máy kế toán..................................................89
4.4.2.6. Giải pháp về tổ chức kiểm tra kế toán.................................................91
4.4.2.7. Giải pháp về tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh........................92
KẾT LUẬN CHƯƠNG 4..................................................................................................93
Chương 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................94
5.1. Kết luận.................................................................................................................. 94
5.2. Kiến nghị................................................................................................................96
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................................97
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BTC
: Bộ tài chính
BCTC : Báo cáo tài chính
xii
DNNVV
: Doanh nghiệp nhỏ và vừa
Nxb
: Nhà xuất bản
DANH MỤC CÁC BẢNG
xiii
Bảng 2.1: Phân loại các DNNVV theo khối EU...............................................................26
Bảng 2.2: Phân loại các DNNVV ở Thái Lan...................................................................26
Bảng 2.3: Phân loại các DNNVV ở Việt Nam theo Nghị định 56/2009/NĐ-CP..............27
Bảng 3.4: Nơi nhận BCTC theo Quyết định 15/2006/QĐ-BTC.......................................33
Bảng 3.5: Nơi nhận BCTC năm theo Quyết định 48/2006/QĐ-BTC...............................34
Bảng 3.6: Thông tin chung về doanh nghiệp trả lời phiếu khảo sát..............................36
Bảng 3.7: Kết quả khảo sát về vận dụng chế độ chứng từ kế toán...............................37
Bảng 3.8: Kết quả khảo sát về vận dụng chế độ chứng từ kế toán theo các đại lượng
thống kê mô tả..............................................................................................................37
Bảng 3.9: Kết quả khảo sát về vận dụng hệ thống tài khoản kế toán ...........................38
Bảng 3.10: Kết quả khảo sát về vận dụng hệ thống tài khoản kế toán theo các đại
lượng thống kê mô tả...................................................................................................39
Bảng 3.11: Kết quả khảo sát về vận dụng chế độ sổ sách kế toán................................40
Bảng 3.12: Kết quả khảo sát về vận dụng chế độ sổ sách kế toán theo các đại lượng
thống kê mô tả.............................................................................................................. 40
Bảng 3.13: Kết quả khảo sát về cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán......42
Bảng 3.14: Kết quả khảo sát về cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán theo
các đại lượng thống kê mô tả.......................................................................................42
Bảng 3.15: Kết quả khảo sát về tổ chức bộ máy kế toán...............................................43
Bảng 3.16: Kết quả khảo sát về tổ chức bộ máy kế toán theo các đại lượng thống kê
mô tả............................................................................................................................ 43
Bảng 3.17: Kết quả khảo sát về tổ chức kiểm tra kế toán ............................................44
Bảng 3.18: Kết quả khảo sát về tổ chức kiểm tra kế toán theo các đại lượng thống kê
mô tả............................................................................................................................45
Bảng 3.19: Kết quả khảo sát về tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh....................46
xiv
Bảng 3.20: Kết quả khảo sát về tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh theo các đại
lượng thống kê mô tả...................................................................................................46
Bảng 3.21: Kết quả khảo sát về tổ chức trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho
việc thu thập, xử lý và cung cấp thông tin....................................................................47
Bảng 3.22: Kết quả khảo sát về tổ chức trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho
việc thu thập, xử lý và cung cấp thông tin theo các đại lượng thống kê mô tả.............47
xv
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH
Hình 2.1: Đối tượng sử dụng thông tin kế toán..............................................................7
Hình 2.2: Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán tập trung.......................................................22
Hình 2.3: Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán phân tán........................................................22
Hình 3.4: Ý kiến về hệ thống tài khoản theo quy định đủ để doanh nghiệp sử dụng. . .39
Hình 3.5: Cơ cấu hình thức kế toán đang áp dụng ở các DNNVV..................................41
Hình 3.6: Cơ cấu phần mềm kế toán DNNVV đang sử dụng.........................................48
Hình 4.7: Ý kiến về chứng từ kế toán phát sinh ở đơn vị đều dùng để ghi sổ kế toán. .53
Hình 4.8: Ý kiến về BCTC chỉ phản ánh một phần tình hình tài chính, kinh doanh, luồng
tiền của doanh nghiệp..................................................................................................55
Hình 4.9: Ý kiến về BCTC chỉ cung cấp cho cơ quan quản lý Nhà nước và ngân hàng...55
Hình 4.10: Ý kiến về mọi sự thay đổi ở bộ máy kế toán đều phải thông qua chủ doanh
nghiệp........................................................................................................................... 56
Hình 4.11: Ý kiến về kiểm tra kế toán là kiểm tra tiền tồn quỹ, hàng tồn kho, các loại tài
sản hiện có của doanh nghiệp......................................................................................57
Hình 4.12: Ý kiến về việc doanh nghiệp chỉ phân tích hoạt động kinh doanh khi cần
thiết.............................................................................................................................. 58
Hình 4.13: Quy trình mua hàng thanh toán ngay..........................................................69
Hình 4.14: Quy trình mua hàng chưa thanh toán.........................................................71
Hình 4.15: Quy trình thanh toán cho người bán...........................................................73
Hình 4.16: Quy trình xuất kho vật liệu, công cụ dụng cụ cho sản xuất..........................75
Hình 4.17: Quy trình bán hàng chưa thu tiền...............................................................77
Hình 4.18: Quy trình phải thu của khách hàng.............................................................79
Hình 4.19: Quy trình chi tiền khác................................................................................81
xvi
1
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Nghị định 56/2009/NĐ-CP ngày 30/06/2009 của Chính phủ cho rằng DNNVV là
cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, được chia thành ba
cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn hoặc số lao động bình quân năm.
Theo Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), tính đến ngày 31/12/2011
cả nước có 543.963 doanh nghiệp với số vốn khoảng 6 triệu tỷ đồng. Trong tổng số
doanh nghiệp này có khoảng 97% quy mô vừa và nhỏ. Các DNNVV sử dụng 51% lao
động của xã hội, các doanh nghiệp này còn tạo ra hơn một triệu việc làm mới mỗi năm
cho số lao động phần lớn chưa qua đào tạo, góp phần xóa đói giảm nghèo, tăng cường
an sinh xã hội và đóng góp hơn 40% GDP cả nước 1.
Hệ thống pháp luật về kế toán cho các doanh nghiệp ở Việt Nam ngày càng
được hoàn thiện phù hợp với đặc điểm của doanh nghiệp và phù hợp với thông lệ kế
toán quốc tế. Ngày 17/06/2003 Quốc Hội đã thông qua Luật kế toán và có hiệu lực thi
hành từ ngày 01/01/2004. Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam được xây dựng với
26 chuẩn mực kế toán đã được ban hành. Để cụ thể hóa Luật kế toán và chuẩn mực kế
toán thì chế độ kế toán đã được ban hành theo hướng mở phù hợp với quy mô của
doanh nghiệp. Đó là chế độ kế toán doanh nghiệp theo Quyết định số 15/2006/QĐBTC ban hành ngày 20/3/2006 của Bộ trưởng BTC áp dụng cho tất cả các doanh
nghiệp. Và một chế độ kế toán riêng đã được ban hành phù hợp với quy mô và trình
độ kế toán của các DNNVV đó là chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Quyết
định số 48/2006/QĐ-BTC ngày 14 tháng 9 năm 2006 của Bộ trưởng BTC.
Tuy nhiên, có một thực tế là hầu như các DNNVV khó tiếp cận nguồn vốn vay
của ngân hàng mà một trong những nguyên nhân liên quan đến công tác kế toán. Cụ
thể, DNNVV thường không đảm bảo tính minh bạch trong BCTC, sổ sách kế toán chưa
1
Thúy Hải (2012). Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam - Những điều trăn trở [online], viewed 02/03/2013, from:
< />
2
được thực hiện đầy đủ, chính xác, minh bạch, công khai. Việc quản lý hoạt động kinh
doanh của doanh nghiệp cũng mang tính chất gia đình, báo cáo chính thức thường
thấp hơn tình trạng thực tế. Mặt khác, DNNVV thường bán hàng không có hợp đồng,
không tuân thủ chế độ phát hành hóa đơn bán hàng, không thanh toán qua ngân
hàng…Tất cả những điều này đã làm cho việc phân tích, đánh giá tình hình tài chính
của DNNVV không đủ độ tin cậy, ảnh hưởng đến quyết định xem xét cấp tín dụng của
các tổ chức tín dụng đối với doanh nghiệp. Do đó, tỷ lệ DNNVV tiếp cận được vốn vay
ngân hàng thấp so với nhu cầu vốn thực sự 2. Trong một khảo sát về tài trợ tín dụng
cho các DNNVV, trong đó BCTC không đủ minh bạch chiếm 39,4% (Trương Quang
Thông, 2010) đã ảnh hưởng rất lớn đến việc vay vốn và ảnh hưởng đến hoạt động sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Đã có nhiều nghiên cứu về công tác kế toán cho các DNNVV trong nước như “
Xây dựng mô hình tổ chức kế toán cho DNNVV ở Việt Nam” của PGS.TS Võ Văn Nhị, TS.
Nguyễn Ngọc Dung, TS. Nguyễn Thị Kim Cúc và TS. Phạm Ngọc Toàn, luận văn thạc sĩ
như “Tổ chức công tác kế toán trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam” của
Th.S Nguyễn Thị Huyền Trâm. Trong nghiên cứu này tác giả mở rộng quy mô mẫu khảo
sát về tổ chức công tác kế toán thuộc nhiều lĩnh vực hoạt động kinh doanh của các
DNNVV, được thực hiện trong giai đoạn các DNNVV gặp nhiều khó khăn trong hoạt
động kinh doanh. Qua đó, tác giả có cái nhìn cụ thể hơn về thực tế công tác kế toán
được tổ chức ở các doanh nghiệp nhằm hỗ trợ tìm ra nguyên nhân khách quan hay
chủ quan đã ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất
các giải pháp phù hợp theo từng nội dung của tổ chức công tác kế toán nhằm hoàn
thiện vào sự vận hành một cách có hệ thống và khoa học của tổ chức kế toán. Nghiên
cứu này giúp các doanh nghiệp xác định đúng mục tiêu khi tổ chức công tác kế toán ở
hiện tại và trong tương lai, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển ổn định và bền
2
Hàn Ni (2012). Hơn 170.000 doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn TP.HCM được hỗ trợ như thế nào ? [online],
Hàn
Ni (2012).
Hơn from:
170.000
doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn TP.HCM được hỗ trợ như thế nào ? [online],
viewed
15/03/2013,
< />viewed 15/03/2013, from: < />2
3
vững về số lượng cũng như chất lượng của các DNNVV, hòa nhập vào nền kinh tế thế
giới - đó là mục tiêu chính của nghiên cứu “Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong
các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam”.
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Mục tiêu tổng quát mà đề tài muốn đề cập đó là thực trạng tổ chức công tác kế
toán và giải pháp để hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại các DNNVV ở Việt Nam.
Mục tiêu cụ thể, gồm ba mục tiêu sau:
Thứ nhất: đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán trong các DNNVV trong
thời gian qua.
Thứ hai: xác định yêu cầu tổ chức công tác kế toán trong các DNNVV.
Thứ ba: đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong
các DNNVV hiện nay.
1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
Có ba câu hỏi nghiên cứu được đặt ra trong nghiên cứu đề tài, gồm:
Một là thực trạng tổ chức công tác kế toán ở DNNVV trong thời gian qua như
thế nào ?
Hai là ảnh hưởng của tổ chức công tác kế toán đến hoạt động sản xuất kinh
doanh của DNNVV ?
Ba là phương hướng và các giải pháp cụ thể được đề xuất để hoàn thiện tổ
chức công tác kế toán trong DNNVV ra sao ?
1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu: đề tài nghiên cứu về tổ chức công tác kế toán của các
DNNVV ở Việt Nam thuộc khu vực tư nhân (không gồm hợp tác xã) và chưa niêm yết.
Phạm vi nghiên cứu: các DNNVV trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
1.5. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
4
Thứ nhất là khảo sát thực trạng tổ chức công tác kế toán các DNNVV hiện nay:
Tổ chức vận dụng chế độ chứng từ kế toán;
Tổ chức vận dụng hệ thống tài khoản kế toán;
Tổ chức vận dụng chế độ sổ sách kế toán;
Tổ chức cung cấp thông tin qua hệ thống báo cáo kế toán;
Tổ chức bộ máy kế toán;
Tổ chức kiểm tra kế toán;
Tổ chức phân tích hoạt động kinh doanh trong doanh nghiệp;
Tổ chức trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho việc thu thập, xử lý và
cung cấp thông tin.
Thứ hai là đánh giá tình hình tổ chức công tác kế toán gồm:
Đánh giá tình hình thực hiện tổ chức công tác kế toán của DNNVV.
Đánh giá ảnh hưởng của tổ chức công tác kế toán đối với hoạt động sản
xuất kinh doanh của DNNVV.
Thứ ba là đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại DNNVV:
Phương hướng hoàn thiện
Giải pháp đối với doanh nghiệp
Giải pháp đối với Nhà nước
1.6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Tác giả sử dụng phương pháp định tính trên cơ sở thu thập số liệu thống kê để
trình bày, diễn giải và phân tích các dữ liệu, công việc cụ thể như sau:
Một là thu thập thông tin thứ cấp: thu thập thông tin từ nguồn đã có sẵn, đây
là những dữ liệu đã qua tổng hợp và xử lý gồm sách, báo, tạp chí chuyên ngành, mạng
internet: dữ liệu từ nguồn này vừa là cơ sở lý luận vừa mang tính thời sự.
5
Hai là điều tra, khảo sát: nhằm thu thập thông tin sơ cấp để nắm bắt được thực
trạng, qua đó đánh giá tình hình thực hiện tổ chức công tác kế toán bằng cách trả lời
bảng câu hỏi thông phiếu khảo sát được thiết kế phù hợp với nội dung và đối tượng
nghiên cứu của đề tài.
Ba là trình bày, diễn giải và phân tích dữ liệu khảo sát: kết quả nghiên cứu sẽ
được trình bày dưới dạng bảng, biểu đồ, đồ thị thống kê. Tác giả tiến hành diễn giải và
phân tích kết quả khảo sát căn cứ vào các quy định pháp lý về công tác kế toán và căn
cứ quy mô, đặc điểm hoạt động của doanh nghiệp.
1.7. TẦM QUAN TRỌNG VÀ Ý NGHĨA CỦA NGHIÊN CỨU
Củng cố vai trò, vị trí quan trọng của DNNVV trong nền kinh tế, thúc đẩy sự
phát triển ổn định, bền vững và hòa nhập vào sự phát triển chung của nền kinh tế
toàn cầu là yêu cầu ngày càng cấp bách. Nghiên cứu về tổ chức công tác kế toán trong
các DNNVV có ý nghĩa quan trọng trong việc tìm ra những nguyên nhân thực tế đang
tồn tại, gây yếu kém trong tổ chức công tác kế toán cả bên trong lẫn bên ngoài doanh
nghiệp, làm cản trở hoạt động kinh doanh của các DNNVV. Trên cơ sở đó, các giải pháp
được đề xuất đồng bộ, là căn cứ quan trọng để giúp cơ quan Nhà nước ban hành các
quy định phù hợp, là căn cứ để hỗ trợ doanh nghiệp hoàn thiện cơ cấu tổ chức hiện
có. Kết quả đạt được là thông tin do kế toán cung cấp hữu ích, tạo niềm tin cho các
đối tượng sử dụng. Đây là tiền đề cho việc mở rộng, phát triển hoạt động sản xuất
kinh doanh trong và ngoài nước của các DNNVV nói riêng, thúc đẩy sự phát triển lớn
mạnh của cả nền kinh tế nói chung.
1.8. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN
Luận văn có kết cấu như sau:
Chương 1: Giới thiệu
Chương 2: Tổng quan về tổ chức công tác kế toán và doanh nghiệp nhỏ và vừa
6
Chương 3: Thực trạng tổ chức công tác kế toán trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở
Việt Nam
Chương 4: Đánh giá tình hình thực hiện tổ chức công tác kế toán tại các doanh nghiệp
nhỏ và vừa và các giải pháp hoàn thiện
Chương 5: Kết luận và kiến nghị
CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN VÀ DOANH
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
2.1. TỔNG QUAN VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN
2.1.1. Vai trò của tổ chức công tác kế toán
Tổ chức công tác kế toán trong doanh nghiệp là việc xác định những công việc,
những nội dung mà kế toán phải thực hiện hay phải tham mưu cho các bộ phận,
phòng ban khác thực hiện, nhằm hình thành một hệ thống kế toán đáp ứng được các
yêu cầu của doanh nghiệp (Nguyễn Phước Bảo Ấn et al., 2012). Trong một doanh
nghiệp mỗi bộ phận có chức năng, nhiệm vụ, vai trò riêng nhưng các bộ phận hợp lại
vì mục tiêu chung là sự phát triển của doanh nghiệp. Kết quả của công tác kế toán
được thể hiện qua báo cáo kế toán nhằm cung cấp thông tin cho các đối tượng sử
dụng khác nhau bên trong lẫn bên ngoài doanh nghiệp. Vì vậy, tổ chức công tác kế
toán khoa học, đảm bảo thông tin mà kế toán cung cấp phải kịp thời, trung thực, đầy
đủ là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả và chiến lược kinh doanh của doanh
nghiệp.
