B12 SU CHET TE BAO và ý nghĩa của sự chết tế bào

Thành phần
cấutượng
tạo gồm
siêu
sợi
actin
và
Hiện
khử
cực
làm
phóng
Băng sáng I
myosin thích Ca++


Siêu sợi actin có chức năng sau:
A. Là các tơ thần kinh trong tế bào thần kinh
B. Chuyển động chân giả
C. Tham gia tạo chuyển động của tinh trùng
D. Duy trì hình dạng màng nhân
E. Tạo thành cầu liên bào giữa các tế bào biểu
mô


Protein kết hợp với siêu ống có chức năng
vận chuyển các túi synap từ nhân tế bào ra
ngoại biên:
A. Kinesin
B. Dynein
C. Nexin

D. Spectrin
E. Alkyrin


SỰ CHẾT TẾ BÀO
ThS TRẦN THỊ THANH THỦY


MỤC TIÊU
• Phân biệt 2 trạng thái chết tế bào
• Nêu được định nghĩa và vai trò của apoptosis
• Phân tích được cơ chế của quá trình apoptosis
• Trình bày được các nhân tố điều hòa apoptosis
Tại sao phải học về sự chết tế bào?
▪ Phát triển và sự chết luôn tồn tại song
song nhau
▪ Cơ thể người có xấp xỉ 1014 tế bào
▪ Hơn 200 loại tế bào biệt hóa khác nhau
▪ Cực kỳ quan trọng trong giai đoạn phát
triển phôi và cơ thể trưởng thành


2 dạng chết tế bào
• Chết tế bào theo chương trình (apoptosis)
• Hoại tử tế bào (necrosis).


Apoptosis là gì????
• Apo = away from ; tosis = falling
• Chết tế bào theo chương trình – chết rụng

tế bào
• Nhấn mạnh các tế bào chết ở những vị trí
và thời điểm đã lập trình trước
• Nhiệm vụ chính: loại bỏ những cấu trúc
được xem là thừa của cơ thể


1842

Walther Flemming
1885

1965
Nobel 2002 in
Physiology &
Medicine


Apoptosis
• Xảy ra có trật tự, được lập trình
• Hoàn toàn yên lặng, loại bỏ tế bào nhưng
không lan truyền đến các tế bào xung
quanh.


Apoptosis
Hình thái:
▪ Nhân co lại; chất nhiễm sắc ngưng tụ
▪ Enzyme giới hạn Endonuclease tách một
cách chính xác DNA giữa các nucleosome

▪ Tạo ra những mảnh vỡ tương đương với 180
cặp base
▪ Nhân vỡ thành từng mảnh
▪ Màng tế bào co lại, tạo thành các bóng chồi
▪ Tế bào tách thành những túi nhỏ theo các
bóng chồi (apoptotic), đại thực bào phân hủy


Hoại tử - necrosis
Là sự chết đột ngột của tế bào hoặc mô.
Các tế bào chết sớm hơn so với chu kỳ
sống của nó và do các tác nhân bên ngoài
tế bào gây ra.
Hoại tử gây hại cho tổ chức mô, cơ quan
trong cơ thể và có thể dẫn đến tử vong.

11


Hình thái: Hình ảnh hoại tử thể hiện
chủ yếu ở nhân tế bào
=> Có 3 hình ảnh hoại tử tế bào:
➢Nhân đông
➢Nhân vỡ
➢Nhân tan


=>
=>
=>

=>
Tế
Tế
Tế
Tế
bào
bào
bào
bàohoại
hoại
hoại
bình
tử
tử
tử
thường
nhân
nhân
nhântan
đông
vỡ
13



Necrosis
vs.
Apoptosis
Necrosis
Apoptosis

• Màng tế bào vỡ, tăng
tính thấm
• Thiếu hụt ATP
• Bào tương giảm bắt
màu kiềm
• Tế bào bị phân giải,
kích thích HT viêm
• DNA vỡ vụn
• Toàn bộ vùng mô bị
ảnh hưởng

• Không tổn thương
màng
• Vẫn tạo ATP
• Bào tương đậm đặc,
nhân tăng sắc
• Đại thực bào tiêu huỷ,
không phản ứng viêm
• DNA được cắt nhỏ
• Mô xung quanh không
bị ảnh hưởng



Thể apoptotic
• Có quầng sáng
tròn hoặc oval
bao quanh
• Bào tương bắt
màu acid

• Nhân vỡ ra từng
mảnh vón, đậm
màu



Tại sao cần có apoptosis
• Để cơ thể phát triển đúng hướng
▪ Loại bỏ màng giữa các ngón tay, ngón chân
của thai nhi
▪ Bong tróc nội mạc tử cung
▪ Hình thành các kết nối thần kinh hợp lý

• Để phá huỷ tế bào có thể gây hại
▪
▪
▪
▪

TB nhiễm virus
TB có DNA bị tổn thương
TB của hệ miễn dịch không còn chức năng
TB ung thư


Trong giai đoạn phôi thai

Chọn lựa những tế bào đúng chức năng

Trong giai đoạn phôi thai
Bỏ đi những tế bào nguy hiểm
Tế bào nhận diện kháng nguyên

Loại bỏ những tế bào thừa


Trong giai đoạn trưởng thành
Điều chỉnh các mô

Số lượng tuyến vú phụ
nữ

Giai đoạn cho con
bú

Apoptosi
Trở về trạng thái ban đầu
s
(không mang thai, không cho con bú)

Apoptosis

Lymphocytes

+ kháng nguyên

Không còn kháng nguyên nữa

Trong giai đoạn trưởng thành
Duy trì kích cỡ và chức năng của các cơ quan

Apoptosis

X

+ cell division

Tế bào bị mất đi bởi quá trình apoptosis sẽ
được thay thế bằng tế bào lân cận nhờ quá
trình phân chia



Apoptosis
CED-3

Caspase

CED-4

Apaf-1

CED-9

Bcl2

EGL-1