LUẬN văn THẠC sĩ biện pháp tâm lý sư phạm rèn luyện tính kỷ luật cho học viên ở các trường trung cấp biên phòng

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Quân đội nhân dân Việt Nam có nhiệm vụ chính trị là sẵn sàng chiến
đấu và chiến đấu bảo vệ vững chắc Tổ quốc; đồng thời, tham gia bảo vệ an
ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Trong những năm qua Quân đội nhân
dân Việt Nam đã thực hiện tốt nhiệm vụ của mình, đó là bảo vệ Đảng, bảo vệ
chế độ, bảo vệ nhân dân, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, khẳng
định là cánh tay đắc lực của Đảng.
Bên cạnh đó, vẫn còn một số những thiếu sót, hạn chế, đặc biệt trong
đó là vấn đề chấp hành kỷ luật và rèn luyện kỷ luật ở các đơn vị trong quân
đội trong đó có lực lượng Bộ đội Biên phòng. Hiện tượng vi phạm kỷ luật vẫn
diễn ra như hiện tượng rượu chè, cờ bạc, lô đề, vi phạm giao thông... trong số
đó có những vụ vi phạm kỷ luật nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng.
Nhiều vụ vi phạm kỷ luật còn làm thiệt hại đến vật chất, thậm chí tính mạng,
đã ảnh hưởng xấu đến phẩm chất, hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ” và chất lượng
hoàn thành nhiệm vụ của đơn vị. Một số vụ còn gây ra dư luận xấu trong xã
hội. Chính vì vậy, trong những năm gần đây Bộ Quốc phòng, Tổng Cục Chính
trị đã ra các chỉ thị, công văn về tăng cường quản lý, giáo dục chấp hành kỷ
luật; phòng ngừa, ngăn chặn vi phạm pháp luật và vi phạm kỷ luật trong Quân
đội. Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng đã ra các chỉ thị về việc "tăng cường quản
lý, giáo dục và phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý vi phạm pháp luật, kỷ luật
nghiêm trọng, mất an toàn trong Bộ đội Biên phòng". Bộ đội Biên phòng là
lực lượng nòng cốt, chuyên trách quản lý, bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh
thổ, an ninh, trật tự biên giới quốc gia trên đất liền, các hải đảo, vùng biển và
tại các cửa khẩu theo phạm vi nhiệm vụ do pháp luật quy định . Vì vậy, xây
dựng lực lượng Bộ đội Biên phòng mạnh, đủ sức hoàn thành nhiệm vụ một
trong những yếu tố hết sức quan trọng đó là xây dựng ý thức, hành vi chấp
hành kỷ luật và việc rèn luyện tính kỷ luật.

2

Học viên ở các trường trung cấp Biên phòng là những chiến sĩ, quân
nhân chuyên nghiệp được đào tạo về nghiệp vụ Biên phòng, sau khi ra trường
có nhiệm vụ cùng với cán bộ, chiến sĩ các đồn Biên phòng ở khu vực biên
giới, biển, đảo xây dựng, quản lý, bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc
gia bằng nghiệp vụ đã được đào tạo. Việc hình thành ý thức, thói quen hành vi
kỷ luật phải trải qua quá trình lâu dài và được thực hiện thường xuyên liên tục
thì mới đạt hiệu quả cao. Vì vậy, ngay từ khi còn học ở nhà trường thì việc rèn
luyện chấp hành nghiêm kỷ luật cũng cần phải được đặt ra.
Để đảm bảo khả năng chiến đấu và chiến thắng của quân đội, các đơn
vị trong toàn quân trong đó có các nhà trường đã chú trọng xây dựng các biện
pháp rèn luyện tính kỷ luật cho học viên. Mặc dù, các biện pháp đang thực
hiện hiệu quả thấp, vì vậy cần có những biện phù hợp hơn để rèn luyện tính
kỷ luật cho học viên các trường trung cấp Biên phòng.
Vấn đề kỷ luật trong Tâm lý học và Tâm lý học quân sự đã có nhiều
công trình nghiên cứu. Tuy nhiên, nghiên cứu các biện pháp tâm lý rèn luyện
tính kỷ luật ở Bộ đội Biên phòng thì chưa có công trình nào nghiên cứu. Từ các
lý do trên tác giả đã chọn đề tài: “Biện pháp tâm lý - sư phạm rèn luyện tính
kỷ luật cho học viên ở các trường trung cấp Biên phòng” để nghiên cứu.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
* Nghiên cứu về tính kỷ luật và rèn luyện tính kỷ luật của các nhà
tâm lý học phương Tây
Tâm lý học ngay từ khi mới ra đời và trở thành một khoa học độc lập đã
được tâm lý học phương Tây nghiên cứu vận dụng vào trong hoạt động quân sự
nhằm vận dụng kiến thức Tâm lý học để giải quyết các vấn đề tâm lý trong
hoạt động quân sự. Vận dụng tâm lý học vào trong hoạt động quân sự họ đã đạt
được những kết quả tích cực trong lựa chọn, đào tạo huấn luyện binh sĩ, sĩ
quan; tổ chức chỉ huy, quản lý, thiết kế chẩn đoán, tuyển lựa binh sĩ...
Khi nghiên cứu về kỷ luật và rèn luyện tính kỷ luật, các học giả phương
Tây cho rằng: kỷ luật quân sự là các phẩm chất của người lính mà nhờ có các

3


phẩm chất ấy mà người lính có nghĩa vụ chấp hành mệnh lệnh trong bất kì
tình huống nào. Trong bất kì hoàn cảnh nào, mệnh lệnh của người chỉ huy
phải được tuân theo một cách nhanh chóng. Cơ sở kỷ luật của người lính là
các thói quen phục tùng. Như vậy, để xây dựng quân đội tư sản có kỷ luật thì
cần tạo nên thói quen thông qua huấn luyện, rèn luyện. Tâm lý học Phương
Tây nghiên cứu người lính trong quân đội theo xu hướng làm cho họ phục
tùng mệnh lệnh người chỉ huy một cách tuyệt đối. Điều này đã hạn chế vai trò
của yếu tố chính trị - tinh thần, vấn đề nhận thức và tính tự giác trong chấp
hành kỷ luật. Khi coi kỷ luật chỉ là thói quen phục tùng thì quá trình hình
thành và củng cố kỷ luật quân sự của người lính trong quân đội tư sản sẽ
không chú ý nhiều đến động cơ, lực thúc đẩy của hành vi; kỷ luật của người
lính là kỷ luật của một “đám đông” và buộc người lính phải tuân theo mà
không cần hiểu rõ nội dung, ý nghĩa. Việc hình thành tính kỷ luật cho quân
nhân bằng sự luyện tập, sự lặp đi lặp lại của hành vi.
Trên cơ sở quan điểm của Phân tâm học, họ cho rằng thúc đẩy hành vi,
kỷ luật của quân nhân thông qua đáp ứng những nhu cầu bản năng. Muốn
người lính có thể hăng hái, tuyệt đối phục tùng mệnh lệnh cấp trên thì phải
đáp ứng những nhu cầu cơ bản của họ. Muốn xây dựng ý chí của người lính
thì phải bằng cách đáp ứng những nhu cầu bản năng và thiết yếu cho người
lính sẽ đổi lại được sự phục vụ của họ. Điều này sẽ che mờ đi ý nghĩa các nội
dung mệnh lệnh người chỉ huy, cao hơn nữa là ý nghĩa của các cuộc chiến
tranh mà các nhà tư sản gây ra...
Xuất phát từ lập trường phương pháp luận duy tâm, siêu hình, chủ
nghĩa thực dụng với mục đích cho xây dựng quân đội tư sản phục vụ cho các
cuộc chiến tranh phi nghĩa, các học giả tư sản đã quan niệm sai lầm về kỷ luật
và tính kỷ luật. Kỷ luật của người lính theo họ chính là các thói quen phục
tùng, trong đó luyện tập và cưỡng bức để hình thành, rèn luyện, củng cố các

thói quen giữ vai trò quyết định đối với kỷ luật. Người lính phải tuân thủ một
cách máy móc chứ không phải dựa trên sự nhận thức, tự giác, giác ngộ về kỷ
4


luật và vai trò của kỷ luật. Vì thế, kỷ luật của quân đội tư sản sẽ không thể trở
thành nhu cầu thực sự về kỷ luật, không thể trở thành động cơ điều khiển,
điều chỉnh hành vi kỷ luật.
* Nghiên cứu của các nhà tâm lý học Xô Viết
- Quan điểm của các nhà tâm lý học Xô Viết: Vấn đề kỷ luật và tính kỷ
luật đã có nhiều công trình nghiên cứu, bàn luận, tiêu biểu trong số đó có:
A.I.Anchipôp cho rằng cấu trúc tâm lý tính kỷ luật của nhân cách bao
gồm trí thức về kỹ thuật và vũ khí, điều lệnh, chuẩn mực đạo đức; niềm tin
chính trị và đạo đức của cá nhân cũng như các kỹ năng, kỹ xảo, thói quen tuân
thủ các đòi hỏi của kỷ luật quân sự [dẫn theo 52, tr.15].
A.I.Kitốp đã phân biệt hình thức của hành vi, hậu quả khách quan của
hành vi và động cơ. Các ý nghĩa, tình cảm, các quan điểm chính trị - tinh thần,
tâm thế đạo đức của nhân cách được biểu hiện với tư cách là động cơ có một ý
nghĩa chủ đạo trong hành vi. Tác giả nhấn mạnh đến sự phụ thuộc của tính kỷ
luật của người chiến sĩ vào các thuộc tính phẩm chất của nhân cách.[8, tr.127].
A.I. Êrêmencô, tác giả cuốn sách “Hãy trở thành người chiến sĩ có kỷ
luật” đề cập tới những kinh nghiệm trong giáo dục, rèn luyện kỷ luật cho các
chiến sĩ Xô Viết, một trong những yếu tố tạo thành sức mạnh chiến đấu của
quân đội cách mạng. Theo tác giả, không có kỷ luật thì không thể trở thành
quân đội và mỗi quân nhân cần hiểu rõ mình đang làm gì, công việc thực hiện
thắng lợi cũng nhờ vào việc chấp hành [dẫn theo 52, tr.15].
Maiorov đã chú ý phân tích quá trình giáo dục tính kỷ luật của sĩ
quan trẻ, tác đã lưu ý đến các nhân tố ảnh hưởng đến tính kỷ luật. Tác giả
đã chứng minh rằng tính kỷ luật như một phẩm chất tích hợp của nhân cách
[dẫn theo 52, tr.12].

V.A.Sôcôlôp cho rằng hành vi kỷ luật của quân nhân phụ thuộc vào
trạng thái tâm lý của chính họ, trong đó động cơ hành vi có một ý nghĩa quan
trọng. Tác giả đã nhấn mạnh vai trò của thói quen trong hành vi và động cơ
hành vi kỷ luật có quan hệ mật thiết với hành vi kỷ luật [dẫn theo 52, tr.14].
5


V.G. Đêmin đã xem xét cấu trúc của tính kỷ luật nhân cách quân nhân
như là một hợp kim của thái độ; tri thức; niềm tin, các kỹ năng, kỹ xảo và thói
quen hành vi kỷ luật. Mỗi một thành phần này lại là một cấu thành tâm lý
phức tạp, có thể có những nội dung khác nhau, dáng vẻ biểu hiện khác nhau
trong các điều kiện đa dạng của hoạt động quân sự. [dẫn theo 52, tr.14]
Ia.Ia.Iutrencô bàn đến cấu trúc của tính kỷ luật và nhấn mạnh ảnh
hưởng của tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, thói quen cũng như các đặc trưng của khí
chất, các quá trình nhận thức, các phẩm chất đạo đức và ý chí, tình cảm, các
nhu cầu và lợi ích đến hành vi của chiến sĩ.
* Quan điểm của các nhà tâm lý học Việt Nam
Vấn đề kỷ luật và tính kỷ luật đã có rất nhiều các công trình nghiên cứu
đề cập và một số nhà tâm lý học ở những phạm vi và các cấp độ khác nhau,
có thể kể đến như:
Nguyễn Ngọc Phú tác giả cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực
tiễn về kỷ luật quân sự” đã xem xét trên thực tiễn tính kỷ luật của nhân cách
người quân nhân và đưa ra sơ đồ cấu trúc tâm lý tính kỷ luật của nhân cách
quân nhân bao gồm hai khối: Động cơ hành vi kỷ luật và thói quen hành vi
kỷ luật [26, tr.5 - 25]. Đây là tác phẩm có ý nghĩa rất lớn đối với việc xây
dựng hệ thống lý luận về kỷ luật quân đội, xây dựng cấu trúc tính kỷ luật của
quân nhân, từ đó là cơ sở, nguồn tư liệu quý giá cho các công trình nghiên
cứu tâm lý học tiếp tục nghiên cứu.
Trong luận án “Cơ sở tâm lý học của củng cố và nâng cao tính kỷ luật
của tập thể quân sự bộ đội Đặc công” tác giả Đinh Hùng Tuấn đã khẳng định

tính kỷ luật của tập thể quân sự sẽ làm cho tập thể đó có kỷ luật. Tính kỷ luật
cao của mỗi quân nhân là một nhân tố quan trọng tạo nên tính kỷ luật của cả
tập thể quân sự, còn thói quen hành vi kỷ luật là một phẩm chất tạo nên tính
kỷ luật cao của mỗi quân nhân [dẫn theo 52, tr.11]. Đây là luận án có ý nghĩa
rất quan trọng để xây dựng hệ thống cấu trúc tính kỷ luật của quân nhân, là cơ
sở cho các đơn vị trong toàn quân xây dựng tính kỷ luật cho quân nhân đáp
ứng đòi hỏi của thực tiễn đặt ra.
6


Tác giả Vũ Quang Hải, trong công trình nghiên cứu “Nghiên cứu quy
trình tổ chức giáo dục kỷ luật cho học viên trong nhà trường quân đội” khẳng
định vai trò đặc biệt quan trọng của kỷ luật đối với hoạt động quân sự, nhấn
mạnh việc luyện tập thói quen hành vi kỷ luật của học viên luôn gắn liền với
rèn luyện động cơ hành vi kỷ luật, ý chí, rèn luyện bản lĩnh, ý thức kỷ luật của
người quân nhân [8, tr.13].
Tác giả Phạm Văn Thụ trong công trình nghiên cứu “Sử dụng tổng hợp
các phương pháp giáo dục hành vi kỷ luật cho học viên sĩ quan ở các trường
đại học quân sự” đã khẳng định vai trò to lớn của động cơ hành vi kỷ luật và
khẳng định sự cần thiết phải sử dụng các phương pháp giáo dục hành vi kỷ
luật [33, tr.23].
Tác giả Nguyễn Xuân Lai trong công trình nghiên cứu “Hình thành thói
quen hành vi kỷ luật cho học viên đào tạo sĩ quan chỉ huy cấp phân đội trường sĩ
quan pháo binh hiện nay” đã đánh giá cao vai trò của kỷ luật và sự hình thành
thói quen hành vi kỷ luật. Tác giả cho rằng thói quen hành vi kỷ luật là kết quả
của quá trình giáo dục, rèn luyện lâu dài và tạo cho quân nhân những hành vi
tích cực, có tính tổ chức và biết điều chỉnh nhận thức, hành động [10, tr.28].
Tác giả Hà Ngọc Thảnh lại đi sâu nghiên cứu về ngăn ngừa vi phạm kỷ
luật của quân nhân trong công trình nghiên cứu “Biện pháp tâm lý - xã hội
ngăn ngừa vi phạm kỷ luật ở hạ sĩ quan, chiến sĩ đặc công”. Tác giả cho rằng

ngăn ngừa vi phạm kỷ luật ở quân nhân là hình thức chủ động tạo dựng ý
thức, thái độ, hành vi chấp hành kỷ luật nghiêm minh. Xét trên phương diện
nhận thức là biện pháp đề phòng từ xa, trên cơ sở nghiên cứu là xây dựng
cách thức ngăn ngừa, tránh bị động, bất ngờ [32, tr.22].
Tác giả Nguyễn Văn Thanh trong công trình nghiên cứu “Xây dựng
động cơ hành vi kỷ luật cho học viên sĩ quan ngoại ngữ ở Học viện Khoa học
quân sự hiện nay” khẳng định tính kỷ luật là một phẩm chất quan trọng của
nhân cách quân nhân, được biểu hiện cụ thể trong hoạt động, hành vi hàng
ngày và bị chi phối bởi những động cơ nhất định [31, tr.17].
7


Các công trình nghiên cứu ở trên đã đi sâu nghiên cứu về kỷ luật, tính
kỷ luật, góp phần làm nâng cao chất lượng hình thành, phát triển kỷ luật, tính
kỷ luật của quân nhân cho các đơn vị và nhà trường quân sự. Các công trình
nghiên cứu đã chú trọng đến việc xây dựng động cơ hành vi kỷ luật, cấu trúc
tính kỷ luật của quân nhân và các biện pháp để ngăn ngừa các hành vi kỷ luật
tiêu cực. Những công trình trên đây là nguồn tài liệu quý giá cho các công
trình nghiên cứu sau này khi đi sâu vào nghiên cứu tính kỷ luật của quân nhân
Ngoài ra còn các công trình nghiên cứu khác không chỉ của tâm lý học
mà còn của các chuyên ngành triết học, xây dựng đảng, tư tưởng Hồ Chí
Minh... nghiên cứu về kỷ luật và tính kỷ luật, các bài báo khoa học đăng trên
các tạp chí, sách, báo, sách chuyên khảo...
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu:
Làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về rèn luyện tính kỷ luật, từ
đó đề xuất các biện pháp tâm lý - sư phạm rèn luyện tính kỷ luật cho học viên
ở các trường trung cấp Biên phòng.
* Nhiệm vụ nghiên cứu:
Làm rõ cơ sở lý luận về rèn luyện tính kỷ luật cho học viên ở các

trường trung cấp Biên phòng.
Khảo sát, đánh giá thực trạng tính kỷ luật, các yếu tố ảnh hưởng đến rèn
luyện tính kỷ luật cho học viên ở các trường trung cấp Biên phòng hiện nay.
Đề xuất biện pháp tâm lý - sư phạm rèn luyện tính kỷ luật cho học viên
ở các trường trung cấp Biên phòng.
4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Khách thể nghiên cứu
Cán bộ, giáo viên, học viên ở các trường trung cấp Biên phòng.
* Đối tượng nghiên cứu
Rèn luyện tính kỷ luật cho học viên ở các trường trung cấp Biên phòng.
* Phạm vi nghiên cứu
8


- Đơn vị nghiên cứu: Trung cấp Biên phòng 2.
- Nội dung nghiên cứu: Biện pháp tâm lý - sư phạm rèn luyện tính kỷ
luật cho học viên ở các trường trung cấp Biên phòng.
- Thời gian nghiên cứu:
+ Các số liệu được sử dụng trong luận văn từ năm 2012 đến năm 2017.
+ Thời gian tiến hành nghiên cứu luận văn từ tháng 8 năm 2017 đến
tháng 6 năm 2018.
5. Giả thuyết khoa học
Tính kỷ luật của học viên ở các trường trung cấp Biên phòng được rèn
luyện trong suốt quá trình đào tạo tại các nhà trường nhưng các biện pháp rèn
luyện tính kỷ luật hiện nay chưa đạt hiệu quả. Nếu chỉ ra được các yếu tố ảnh
hưởng, đánh giá đúng thực trạng tính kỷ luật của học viên sẽ, đề xuất các biện
pháp tâm lý - sư phạm rèn luyện tính kỷ luật cho học viên ở các trường trung
cấp Biên phòng thì sẽ giúp củng cố tính kỷ luật và nâng cao chất lượng chấp
hành kỷ luật của học viên ở các trường trung cấp Biên phòng.
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

* Phương pháp luận
Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
Mác - Lênin về chiến tranh quân đội, kỷ luật quân đội; đường lối quan điểm
của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục, đào tạo; tư tưởng Hồ Chí Minh về
tư cách người cán bộ, kỷ luật quân sự.
Luận văn quán triệt và vận dụng các nguyên tắc phương pháp luận Tâm
lý học mác xít, như: nguyên tắc quyết định luận duy vật biện chứng các hiện
tượng tâm lý; nguyên tắc thống nhất giữa tâm lý, ý thức và hoạt động; nguyên
tắc phát triển; nguyên tắc tiếp cận nhân cách.
* Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của tâm lý
học mác xít gồm:
- Phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa tài liệu.
9


- Phương pháp quan sát.
- Phương pháp phỏng vấn.
- Phương pháp chuyên gia.
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi.
- Phương pháp thống kê toán học.
7. Ý nghĩa của đề tài
Ý nghĩa về lý luận
Luận văn góp phần bổ sung, phát triển lý luận về tính kỷ luật của học
viên ở các trường trung cấp Biên phòng.
Ý nghĩa về thực tiễn
Luận văn đánh giá đúng thực trạng tính kỷ luật của học viên các trường
trung cấp Biên phòng.
Đề tài nghiên cứu thành công góp phần nâng cao chất lượng rèn luyện
tính kỷ luật cho học viên ở các trường trung cấp Biên phòng.

Luận văn có thể được dùng làm tài liệu tham khảo cho các nhà trường
trong lực lượng Bộ đội Biên phòng, đặc biệt là các cán bộ, quản lý trực tiếp
giáo dục, rèn luyện học viên ở các trường trung cấp Biên phòng.
8. Kết cấu của đề tài
Luận văn gồm: Phần mở đầu; hai chương (5 tiết); kết luận; kiến nghị;
danh mục tài liệu tham khảo.

10


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RÈN LUYỆN TÍNH KỶ LUẬT
CHO HỌC VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP BIÊN PHÒNG

1.1. Các khái niệm cơ bản
1.1.1. Kỷ luật
Kỷ luật là một hiện tượng xã hội lịch sử được nảy sinh từ nhu cầu,
mong muốn có được sức mạnh to lớn để cùng nhau đấu tranh và sinh tồn, điều
đó buộc người ta phải hợp nhất lại với nhau, cùng nhau hành động theo một
hướng thống nhất.
Trải qua quá trình phát triển lâu dài của lịch sử quân sự thế giới, quân
đội nào có kỷ luật cao thì khả năng giành chiến thắng trong chiến đấu càng
lớn. Trong lịch sử xây dựng, chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam, kỷ
luật có vai trò rất quan trọng đối với sự trưởng thành của Quân đội. Các nhà
quân sự Việt Nam đã luôn coi trọng việc rèn luyện kỷ luật cho người chiến sĩ
để đảm bảo khả năng tác chiến cao trên chiến trường. Luôn đặt ra yêu cầu rất
cao đối với người chiến sĩ, chính vì vậy mà quân đội nhân dân Việt Nam đã
đánh bại các kẻ thù hùng mạnh nhất. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh đến
vai trò của kỷ luật đối với quân đội: "Trong quân đội, mệnh lệnh từ trên
xuống dưới, phải thấm xuống tới mỗi đội viên. Chỗ nào không xuống tới thì

chỗ đó hỏng”. Người còn khẳng định quân đội ta là quân đội dân chủ, để phân
biệt về bản chất đối với quân đội đế quốc, phong kiến, phản động đã nhấn
mạnh "Quân đội ta là một quân đội có kỷ luật cao” [20, tr.341].
Kỷ luật là toàn bộ những quy định, mà những quy định này bắt buộc
các thành viên đều phải thực hiện trên cơ sở chức trách, nhiệm vụ của từng cá
nhân. Trong các nhà máy, kỷ luật nhằm mục đích bảo vệ an toàn cho các công
nhân, giúp cho các công nhân cùng nhau làm việc thành một hệ thống... trong
trường học nhằm giúp duy trì sự nghiêm túc trong lớp học, giúp học sinh xây
dựng các hành vi đúng chuẩn mực... Khi mới thành lập, tập thể chỉ là tập hợp
của các cá nhân và chưa có sự thống nhất, các hành động mang tính rời rạc và
11


hoạt động không đạt hiệu quả cao. Để hành động một cách thống nhất và đạt
hiệu quả cao người ta đưa ra những quy định bắt buộc đối với mọi thành viên
và những quy định cho từng thành viên, một nhóm nhỏ riêng có nhiệm vụ, yêu
cầu riêng trong cùng một tổ chức để các thành viên phối hợp với nhau nhịp
nhàng. Thông qua những quy định ấy mỗi cá nhân sẽ liên kết với nhau một
cách chặt chẽ để cùng hành động, tạo nên một tập thể gắn kết, bền chặt. Đây là
những quy định bắt buộc mọi người phải tuân theo để tạo thành một khối và đủ
sức hoàn thành nhiệm vụ. Kỷ luật càng chặt chẽ, cụ thể và mang tính bao quát
thì càng giúp tập thể đạt hiệu quả. Ngược lại, kỷ luật lỏng lẻo, thiếu cụ thể cũng
như tính đồng bộ, bao quát thì hiệu quả hoạt động cũng sẽ không cao.
Từ điển Bách khoa quân sự Việt Nam quan niệm: “Kỷ luật quân đội là
tổng thể những quy định buộc mọi quân nhân phải quán triệt để chấp hành
nhằm tạo sự thống nhất cao trong hành động, bảo đảm cho quân đội phát huy
được sức mạnh hoàn thành chức năng, nhiệm vụ trong mọi hoàn cảnh, tình
huống” [48, tr.572]. Hoạt động của quân đội là một hình thức hoạt động đặc
biệt, khác hoàn toàn các hoạt động khác ở chỗ tính chất gay go, khốc liệt, hoạt
động thường xuyên, liên tục ở cường độ cao. Đối với quân đội, tính gay go,

quyết liệt thể hiện rõ nhất ở trong chiến đấu. Một trận chiến đấu, thành hay
bại có vai trò đặc biệt của kỷ luật. Chỉ một chút sơ hở không chấp hành kỷ
luật có thể ảnh hưởng tới tính mạng không chỉ của một người mà có thể của
cả tập thể. Ngày nay, trong hoạt động huấn luyện với vũ khí, khí tài hiện đại
thì càng đòi hỏi kỷ luật cao, bởi vì vũ khí hiện đại tuy giảm đi sự tham gia của
con người nhưng lại rất tốn kém và khó sử dụng, khi sử dụng không đúng
nguyên tắc có thể dẫn tới phá hủy các vũ khí, khí tài đó. Điều đó đòi hỏi sự
phối hợp nhịp nhàng của các bộ phận để có thể sử dụng một cách hợp lý, hiệu
quả vũ khí. Vì vậy, đối với quân đội, kỷ luật càng có vai trò quan trọng đặc
biệt, đó chính là sức mạnh của quân đội, là yếu tố quyết định đến sự thành bại
của quân đội trong bất kì cuộc chiến tranh nào. Kỷ luật ở đây không chỉ trong
huấn luyện và chiến đấu mà kỷ luật cả trong các hoạt động, sinh hoạt hàng

12


ngày của bộ đội. Khi nói đến sức mạnh quân đội, người ta sẽ nghĩ ngay đến
kỷ luật của quân đội. Một đội quân mạnh là một đội quân có kỷ luật chặt chẽ
từ trên xuống dưới, kỷ luật cả trong hoạt động hàng ngày, trong huấn luyện,
và trong chiến đấu.
Theo giáo trình Tâm lý học quân sự: “Kỷ luật quân đội là tổng thể
những điều quy định trong hiến pháp, pháp luật của Nhà nước; điều lệnh,
điều lệ, chế độ, quy tắc mệnh lệnh, chỉ thị của quân đội buộc mọi quân nhân
phải quán triệt để chấp hành nhằm tạo sự thống nhất cao trong hành động,
đảm bảo cho quân đội phát huy được sức mạnh, hoàn thành chức năng và
nhiệm vụ trong mọi hoàn cảnh, tình huống”[36, tr.316].
Kỷ luật quân đội có hai mặt mang tính độc lập tương đối đó là: mặt
chính trị - xã hội và mặt kỹ thuật - quân sự.
Mặt chính trị - xã hội của kỷ luật quân đội: Kỷ luật quân đội là sự phản
ánh bản chất giai cấp của kỷ luật do hệ tư tưởng chính trị và bản chất chế độ

xã hội của Nhà nước tổ chức xây dựng quân đội quyết định. Quân đội của các
nước có chế độ xã hội khác nhau thì bản chất xã hội của kỷ luật khác nhau.
Quân đội nhân dân Việt Nam mang bản chất Nhà nước xã hội chủ nghĩa, bản
chất giai cấp công nhân và truyền thống tốt đẹp của Quân đội do Đảng Cộng
sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh nuôi dưỡng, lãnh đạo, giáo dục và rèn
luyện. Kỷ luật Quân đội ta chính là kỷ luật tự giác, nghiêm minh, bảo đảm sự
tôn trọng nhân cách, sự bình đẳng về các quyền lợi và nghĩa vụ của mỗi quân
nhân đối với Tổ quốc.
Kỷ luật quân đội nhân dân Việt Nam được xây dựng trên cơ sở giác
ngộ cao về chính trị, mục tiêu chiến đấu, lý tưởng cộng sản, niềm tin, trách
nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi, sự hy sinh, lòng trung thành của mọi quân nhân
với sự nghiệp cách mạng và công cuộc đổi mới của Đảng. Đây chính là điều
khác biệt với kỷ luật của quân đội tư sản, quân đội nhà nghề. Kỷ luật của
Quân đội bảo đảm sự tôn trọng nhân cách, sự bình đẳng về các quyền lợi và
nghĩa vụ của mỗi quân nhân đối với Tổ quốc; là yếu tố rất quan trọng tạo nên
sức mạnh tổng hợp của quân đội, quyết định cho chiến đấu thắng lợi.
13


Mặt kỹ thuật - quân sự của kỷ luật: Kỷ luật quân đội phản ánh những đòi
hỏi đặc trưng riêng của tổ chức quân sự, những đặc điểm đặc thù trong hoạt
động huấn luyện chiến đấu và yêu cầu của việc sử dụng các loại vũ khí, khí
tài, tạo ra sức mạnh tổng hợp trong chiến đấu.
Để phát huy hiệu quả tối đa của các vũ khí kỹ thuật, quân nhân cần phải
biết, sử dụng, bảo quản thông thạo vũ khí, khí tài, trang bị và những yêu cầu
này phải được phản ánh trong kỷ luật
Trong bất kỳ một đơn vị quân đội nào, người quân nhân luôn phải tuân
thủ các quy định quân đội và những quy định của riêng từng đơn vị từ các quy
định nhỏ như chấp hành đi lại, ngủ nghỉ, chào hỏi đến việc chấp hành mệnh
lệnh, chỉ thị của cấp trên, pháp luật của Nhà nước... đã được quán triệt đối với

mọi quân nhân, và toàn bộ các quy định bắt buộc trong hoạt động quân sự đó
là kỷ luật. Nội dung của kỷ luật quân đội được nêu rõ trong Hiến pháp, pháp
luật của Nhà nước, điều lệnh, điều lệ, chế độ quy định, mệnh lệnh chỉ thị của
quân đội. Như vậy, kỷ luật quân đội là toàn bộ các quy định của pháp luật,
điều lệnh, điều lệ, chỉ thị của cấp trên, chế độ quy định của đơn vị nhằm đảm
bảo cho mọi hoạt động của quân đội có sự thống nhất, phát huy được trí tuệ,
sức mạnh của tổ chức quân sự.
1.1.2. Tính kỷ luật
Kỷ luật là biểu hiện bên ngoài, là yếu tố khách quan nhằm tác động
đến chủ thể, nhưng yếu tố chủ quan mới là cái quyết định, tức là cái bên
trong. Việc chấp hành kỷ luật, với ý nghĩa là hành vi của cá nhân, lại là biểu
hiện của phẩm chất tâm lý bên trong của mỗi cá nhân.
Tính kỷ luật chính là phẩm chất chính trị - đạo đức của mọi quân nhân
cần phải có trong huấn luyện cũng như trong chiến đấu. Ngay từ khi mới nhập
ngũ, mọi quân nhân đều được quán triệt, học tập các quy định, chỉ thị, mười lời
thề, 12 điều kỷ luật của quân nhân nhằm xây dựng tính kỷ luật cho quân nhân.
Khi nói đến quân nhân sẽ thấy ngay đến phẩm chất đặc trưng đó là tính kỷ
luật, một quân nhân vô kỷ luật hay kỷ luật thấp là quân nhân yếu, kém.
14


Giáo trình Tâm lý học quân sự định nghĩa: “Tính kỷ luật là một trong
những phẩm chất chính trị - đạo đức và chiến đấu quân nhân, biểu hiện trong
việc tự giác điều khiển hành vi của bản thân tuân theo những đòi hỏi của luật
pháp Nhà nước và điều lệnh quân đội” [35, tr.513]. Tính kỷ luật là một phẩm
chất tổng hợp của nhân cách. Nhờ có tính kỷ luật cao mà quân nhân sẵn sàng
tự giác tuân thủ các đòi hỏi của luật pháp, điều lệnh, điều lệ quân sự, mệnh
lệnh chỉ thị của người chỉ huy, nếu từng thành viên của tập thể có tính kỷ luật
cao thì tập thể đó dễ dàng trở thành những tập thể quân sự mẫu mực về việc
chấp hành kỷ luật.

Khi nói tính kỷ luật là một trong những phẩm chất chính trị - đạo đức
và chiến đấu của quân nhân, tức là bản thân cá nhân quân nhân đã có sẵn khả
năng tự điều khiển, điều chỉnh hành vi của mình. Những phẩm chất này được
hình thành và phát triển thông qua quá trình huấn luyện, giáo dục của đơn vị
nhưng quá trình ấy phải được thường xuyên, liên tục củng cố nhằm giữ vững
những phẩm chất ấy. Một trong những phẩm chất quan trọng nhất của nhân
cách người quân nhân đó chính là tính kỷ luật, bởi chỉ có tính kỷ luật cao mới
tạo cơ sở để người quân nhân hoàn thành mọi nhiệm vụ trong bất kỳ hoàn
cảnh khó khăn gian khổ nào. Hoạt động của quân đội là bao gồm những
nhiệm vụ đặc thù, chứa đựng những khó khăn gian khổ, thậm chí cả hy sinh
đến tính mạng. Điều đó đòi hỏi người quân nhân phải có những phẩm chất
cao, đặc biệt là tính kỷ luật.
Tác giả Nguyễn Ngọc Phú đưa ra khái niệm: Tính kỷ luật là một trong
những phẩm chất chính trị - đạo đức và chiến đấu của quân nhân được biểu
hiện trong việc tự giác điều khiển hành vi của bản thân tuân theo các đòi hỏi
của pháp luật nhà nước, điều lệnh, điều lệ quân đội, mệnh lệnh chỉ thị của
người chỉ huy cấp trên” [27, tr.18].
Theo tác giả cấu trúc tâm lý tính kỷ luật của nhân cách quân nhân bao gồm:
Các động cơ hành vi kỷ luật; các kỹ xảo, kỹ năng và thói quen hành vi kỷ luật.
- Động cơ hành vi kỷ luật:
15


Động cơ hành vi kỷ luật là một yếu tố ảnh hưởng quyết định đến việc
rèn luyện tính kỷ luật của quân nhân. Động cơ hành vi kỷ luật là các động lực
bên trong thúc đẩy quân nhân hành động tuân theo các đòi hỏi của điều lệnh,
điều lệ quân sự, mệnh lệnh chỉ thị của cấp trên, pháp luật của nhà nước. Các
hành vi của quân nhân luôn chịu sự chi phối của các động cơ hành vi kỷ luật,
việc xác định rõ động cơ của các hành vi kỷ luật có ý nghĩa quan trọng trong
việc đánh giá khách quan, công bằng và đưa ra các biện pháp rèn luyện tính kỷ

luật của quân nhân một cách thích hợp nhất đối với từng cá nhân. Động cơ
hành vi kỷ luật là cơ sở trực tiếp của các hành vi có kỷ luật của quân nhân và là
thành phần quan trọng nhất trong cấu trúc tâm lý tính kỷ luật của quân nhân.
Quân nhân có động cơ hành vi kỷ luật là người mong muốn và cố gắng
tìm hiểu chức trách, nhiệm vụ của bản thân, kỷ luật của quân đội, đường lối
chủ trương của Đảng, pháp luật của nhà nước. Họ luôn muốn sống trong môi
trường có kỷ luật, muốn ghép mình, mọi người vào trong khuôn khổ và muốn
chấp hành nghiêm các đòi hỏi của kỷ luật.
Quân nhân có động cơ hành vi kỷ luật là người luôn ý thức được vai
trò, tầm quan trọng của kỷ luật của quân đội đối với sức mạnh của quân đội
nói chung và đơn vị nói riêng. Đó là những quân nhân dám đấu tranh với
những hành vi sai trái của chính bản thân và của những người xung quanh.
- Các kỹ xảo, kỹ năng và thói quen hành vi kỷ luật.
Kỹ xảo, kỹ năng và thói quen hành vi kỷ luật của quân nhân có vai trò
quan trọng đối với việc rèn luyện tính kỷ luật của quân nhân. Các kỹ xảo, kỹ
năng thói quen hành vi kỷ luật là các hành vi được thực hiện một cách dễ
dàng và nhanh chóng, đúng với tiêu chuẩn đạo đức, đúng với luật pháp và yêu
cầu của điều lệnh một cách tự nhiên không qua sự đấu tranh động cơ.
Các kỹ xảo, kỹ năng và thói quen hành vi kỷ luật của quân nhân giúp
cho họ thực hiện một cách dễ dàng và vô điều kiện đối với các quy định của
nhà trường, mệnh lệnh của người chỉ huy, các quy định của pháp luật. Nhiệm
vụ của người lãnh đạo, chỉ huy trong việc rèn luyện tính kỷ luật cho quân
16


nhân đó chính là tạo ra các thói quen hành vi kỷ luật một cách vững chắc, tạo
ra cho họ những hành vi được thực hiện một cách dễ dàng.
Thói quen khác với kỹ xảo, kỹ năng ở chỗ thói quen đánh giá về mặt
đạo đức còn kỹ xảo, kỹ năng đánh giá về mặt kỹ thuật. Thói quen kỷ luật
được hình thành thông qua cuộc sống hàng ngày của quân nhân và sự hình

thành ấy không có mục đích. Vì vậy, có những thói quen xấu và tốt cùng được
hình thành song song. Đối với kỹ xảo, kỹ năng đánh giá về mặt kỹ thuật, đó là
những thao tác cụ thể của quân nhân được lặp đi lặp lại được hình thành có
mục đích dưới sự hướng dẫn của người cán bộ. Thói quen có thể tồn tại lâu
dài trong cuộc sống còn kỹ xảo, kỹ năng có thể bị mất đi nhanh chóng nếu
không được luyện tập thường xuyên, liên tục. Vì vậy, để có thể có được kỹ
xảo, kỹ năng và thói quen hành vi kỷ luật tốt đòi hỏi quân nhân phải được rèn
luyện một cách thường xuyên liên tục dưới sự lãnh đạo của người chỉ huy.
Dựa trên những quan niệm trên và thực tiễn hoạt động quân sự chúng
tôi quan niệm về tính kỷ luật như sau:
Tính kỷ luật là một phẩm chất chính trị - đạo đức và chiến đấu của
quân nhân được biểu hiện trong việc tự giác điều khiển, điều chỉnh hành vi
của quân nhân dựa trên sự nhận thức về kỷ luật và chấp hành một cách tự
giác các quy định của pháp luật nhà nước, điều lệnh, điều lệ quân đội, mệnh
lệnh chỉ thị của người chỉ huy cấp trên.
Tính kỷ luật là một phẩm chất mà bất kỳ quân nhân nào cũng cần phải
có, dù cho trong chiến tranh hay trong huấn luyện sẵn sàng chiến đấu. Đây là
phẩm chất đặc trưng của người lính và được hình thành ngay từ khi mới bắt
đầu tham gia quân ngũ. Các đơn vị trong quân đội luôn luôn cố gắng xây
dựng cho quân nhân mình tính kỷ luật thật cao vì đây là cơ sở cho xây dựng
sức chiến đấu, khả năng hoàn thành nhiệm vụ của đơn vị. Kỷ luật của quân
đội ta là kỷ luật tự giác nghiêm mình, mà tính kỷ luật có biểu hiện là khả
năng tự giác điều khiển, điều chỉnh hành vi của quân nhân. Do đó, tính kỷ
luật là cơ sở để đáp ứng đặc trưng của quân đội nhân dân Việt Nam là tính tự
17


giác. Tính tự giác trong chấp hành các yêu cầu của kỷ luật dựa trên sự nhận
thức, hiểu biết về kỷ luật, ý nghĩa, vai trò của nó đối với quân nhân, đơn vị
và các hoạt động quân sự. Sự hiểu biết là cơ sở cho hành động, hiểu biết đúng

thì hành động đúng và ngược lại hiểu biết sai thì hành động sai. Do đó, tính
kỷ luật phải được xây dựng trên cơ sở của hiểu biết, quân nhân phải được
giáo dục về kỷ luật. Nhưng sự hiểu biết của quân nhân chưa thể hình thành
ngay được tính kỷ luật mà nó cần phải trải qua một quá trình hoạt động thực
tiễn để hình thành, tồn tại và phát triển. Đối với quân nhân họ cần được sống
trong môi trường có kỷ luật, đây điều kiện cho quân nhân thực hiện sự hiểu
biết và rèn luyện những yêu cầu của tính kỷ luật đòi hỏi. Tính kỷ luật được
hình thành và phát triển trong một quá trình nhưng cũng có thể suy giảm và
mất đi nếu không được thường xuyên rèn luyện. Vì vậy, đối với các đơn vị
việc rèn luyện tính kỷ luật cho quân nhân là yêu cầu bắt buộc.
1.1.3. Tính kỷ luật của học viên các trường trung cấp Biên phòng
Học viên ở các trường trung cấp Biên phòng là những quân nhân
chuyên nghiệp, chiến sĩ từ các đơn vị Biên phòng và các đơn vị trong toàn
quân đủ điều kiện về học tập chuyên môn nghiệp vụ Biên phòng tại các
trường trung cấp của Bộ đội Biên phòng.
Đây là những quân nhân đã được tuyển chọn ở các đồn Biên phòng, các
đơn vị trong toàn quân và được xét tuyển vào học tại các trường trung cấp Biên
phòng. Họ là những quân nhân đã được huấn luyện, giáo dục, rèn luyện ở đơn vị
cũ nhưng do đặc thù của môi trường mới nên rất cần được huấn luyện, rèn luyện
cho phù hợp với tính chất, đặc điểm hoạt động của bộ đội Biên phòng.
Trên cơ sở lý luận và thực tiễn chúng tôi quan niệm tính kỷ luật của
học viên các trường trung cấp Biên phòng như sau:
Tính kỷ luật của học viên các trường trung cấp Biên phòng là một
trong những phẩm chất chính trị - đạo đức và chiến đấu của học viên được
biểu hiện trong việc tự giác điều khiển hành vi của bản thân dựa trên sự
nhận thức về kỷ luật và chấp hành một cách tự giác các quy định của pháp
18


luật nhà nước, điều lệnh, điều lệ quân đội, mệnh lệnh chỉ thị của người chỉ

huy cấp trên.
Tính kỷ luật của học viên ở các trường trung cấp Biên phòng bao gồm
phẩm chất chính trị - đạo đức của quân nhân, học viên các trường trung cấp
trong toàn quân nói chung và các phẩm chất riêng của học viên trung cấp
Biên phòng. Thông qua quá trình học tập, giáo dục, rèn luyện tại trường mà
các học viên trung cấp Biên phòng xây dựng tính kỷ luật cho mình đủ khả
năng hoàn thành nhiệm vụ của mình tại nhà trường và sau khi ra đơn vị.
Tính kỷ luật của học viên ở các trường trung cấp Biên phòng cao hay
thấp có thể nhận biết được thông qua các hoạt động hàng ngày ở đơn vị của
học viên. Đó là sự tự giác hay không tự giác chấp hành các quy định của
quân đội và đơn vị, kết quả chấp hành kỷ luật của học viên. Tính tự giác chấp
hành kỷ luật của học viên phải dựa trên cơ sở giáo dục nhận thức, sự hiểu biết
của học viên về kỷ luật, ý nghĩa, vai trò của kỷ luật đối với các hoạt động
quân sự trong nhà trường và ngoài đơn vị.
Đối với lực lượng Bộ đội Biên phòng ở các đơn vị cơ sở, ngoài nhiệm
vụ huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu còn có những nhiệm vụ đặc thù, riêng
biệt khác với các quân, binh chủng khác trong toàn quân. Vì vậy, tính kỷ luật
của học viên các trường trung cấp Biên phòng cũng có những đặc thù, riêng
biệt mới giúp cho học viên đủ khả năng hoàn thành nhiệm vụ. Quá trình học
tập tại nhà trường, bên cạnh trang bị kiến thức nghiệp vụ Biên phòng là xây
dựng, rèn luyện tính kỷ luật trong thực hiện các nghiệp vụ đó, đó là các quy
định, nguyên tắc riêng của từng nghiệp vụ khác nhau.
1.1.4. Biện pháp tâm lý - sư phạm rèn luyện tính kỷ luật cho học viên
ở các trường trung cấp Biên phòng
* Rèn luyện
Theo từ điển Tiếng Việt: “Rèn luyện là luyện tập một cách thường
xuyên để đạt tới những phẩm chất hay trình độ ở một mức nào đó” [49,
tr.1084]. Như vậy, rèn luyện là quá trình luyện tập để hình thành và củng cố
19

những phẩm chất và làm cho nó trở nên vững vàng, thông thạo của mỗi cá
nhân hay một nhóm, một tập thể nào đó.
Việc rèn luyện ở đây có thể là do cá nhân chủ thể tự xây dựng kế
hoạch, chương trình một hoạt động nào đó để tự rèn luyện hoặc có thể do
người khác hướng dẫn, chỉ đạo, xây dựng kế hoạch, chương trình cho chủ thể
rèn luyện. Rèn luyện mang tính tích cực, nhằm làm cho một hoạt động nào đó
được thực hiện một cách dễ dàng trong tương lai đòi hỏi cần phải được thực
hiện lặp đi lặp lại cùng với một sự cố gắng nhất định của chủ thể.
* Rèn luyện tính kỷ luật:
Rèn luyện tính kỷ luật là làm cho quân nhân ngày càng có nhu cầu cao
trong việc chấp hành kỷ luật, mong muốn sống trong khuôn khổ, trong kỷ luật,
luôn muốn ghép mình vào tổ chức. Đây là yếu tố rất quan trọng để hình thành
tính tự giác của quân nhân trong chấp hành kỷ luật. Kỷ luật tự giác, nghiêm
minh của quân đội trước hết phải dựa trên sự nhận thức của quân nhân, nhận
thức được vai trò, ý nghĩa của kỷ luật đối với sức mạnh quân đội và của từng
nhiệm vụ. Vì vậy, đội ngũ cán bộ, quản lý phải làm cho quân nhân cảm thấy cần
phải chấp hành kỷ luật và luôn mong muốn được sống trong môi trường có kỷ
luật.
Rèn luyện tính kỷ luật còn củng cố các kỹ năng, kỹ xảo hành vi kỷ luật.
Các kỹ xảo, kỹ năng được thể hiện trong cách ăn mặc, nói năng đúng điều
lệnh, tư thế tác phong chuẩn mực. Các kỹ xảo, kỹ năng còn được thể hiện qua
giao tiếp, ứng xử đối với đồng đội, đối với cấp trên... Kỹ năng, kỹ xảo trong
nhận và tổ chức thực hiện mệnh lệnh, chỉ thị của cấp trên; trong hoạt động
nghiệp vụ quân sự; thói quen làm việc có kế hoạch, có tổ chức. Rèn luyện tính
kỷ luật là củng cố các thói quen sống kỷ luật, là làm cho việc thực hiện các
hành vi được thực hiện đúng với tiêu chuẩn đạo đức, đúng với pháp luật và
yêu cầu của điều lệnh một cách dễ dàng.
Thói quen được hình thành thông qua việc rèn luyện các kỹ năng, kỹ
xảo. Nhưng các thói quen sẽ bị mất đi nếu không được luyện tập, thực hành

thường xuyên. Vì vậy, rèn luyện tính kỷ luật có vai trò quan trọng đối với sự

20


tồn tại và phát triển của tính kỷ luật cũng như củng cố ý nghĩa cho tính kỷ luật
của mỗi người.
Trên cơ sở lý luận và hoạt động thực tiễn chúng tôi quan niệm về rèn
luyện tính kỷ luật như sau: Rèn luyện tính kỷ luật là quá trình luyện tập, củng
cố các động cơ hành vi kỷ luật, làm cho quân nhân nhận thức rõ hơn về kỷ
luật, về chức trách, nhiệm vụ, hiểu rõ về Hiến Pháp, pháp luật nhà nước, điều
lệnh, điều lệ quân đội, mệnh lệnh chỉ thị của người chỉ huy cấp trên.
* Rèn luyện tính kỷ luật cho học viên ở các trường trung cấp Biên phòng
Rèn luyện tính kỷ luật cho học viên cần phải tác động nhằm củng cố
tính kỷ luật làm cho nó được thực hiện thường xuyên và trở nên thành thạo.
Trong đó cần chú ý đến: Tính thường xuyên trong rèn luyện hành vi kỷ luật
của học viên; tính tự giác trong rèn luyện thói quen, hành vi kỷ luật; tính
thuần thục trong rèn luyện hành vi kỷ luật của học viên.
Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, chúng tôi quan niệm rèn luyện tính kỷ
luật cho học viên ở các trường trung cấp Biên phòng như sau:
Rèn luyện tính kỷ luật cho học viên ở các trường trung cấp Biên phòng
là quá trình tác động thường xuyên, liên tục, có mục đích nhằm nâng cao
nhận thức, hình thành kỹ xảo, kỹ năng, thói quen hành vi kỷ luật cho học viên,
làm cho học viên tự giác điểu khiển hành vi của mình tuân theo các đòi hỏi
của pháp luật nhà nước, điều lệnh, điều lệ quân đội, mệnh lệnh chỉ thị của
người chỉ huy, quy định, nguyên tắc nghiệp vụ Biên phòng.
Quá trình rèn luyện tính kỷ luật cho học viên ở các trường trung cấp
Biên phòng có chủ thể là lãnh đạo, chỉ huy trực tiếp và lãnh đạo, chỉ huy các
cấp. Là những người tác động trực tiếp hoặc gián tiếp có ảnh hưởng đến quá
trình rèn luyện tính kỷ luật dựa trên cơ sở kế hoạch, mục đích, đối tượng đã

được xác định.
Rèn luyện tính kỷ luật cho học viên ở các trường trung cấp Biên
phòng trước hết đó là một quá trình xuyên suốt cả khóa học cho học viên bởi
vì các thói quen, kỹ xảo, kỹ năng của hành vi kỷ luật cần phải được củng cố
lặp đi lặp lại và biến nó trở thành nhu cầu của con người. Sự luyện tập khiến
cho các hành vi mang tính kỷ luật cao phải trở nên máy móc, tức là loại bỏ ý

21


thức của cá nhân ra khỏi các hành vi đó, khi đó sự rèn luyện mới đạt được
yêu cầu, mục đích.
Chủ thể của quá trình tác động ở đây là đội ngũ cán bộ các cấp, giáo
viên; trực tiếp và quan trọng nhất là đội ngũ cán bộ, chỉ huy quản lý trực tiếp
ở tiểu đoàn, đại đội học viên. Họ xác định rõ mục tiêu, yêu cầu, đào tạo, tiêu
chí rèn luyện kỷ luật của nhà trường đối với học viên. Đây là đội ngũ đề ra
phương pháp, cách thức, biện pháp để rèn luyện tính kỷ luật cho học viên, xây
dựng chương trình, kế hoạch hàng năm, hàng quý, hàng tháng cho từng đối
tượng. Ngay từ khi về trường học tập, chỉ huy, lãnh đạo đã phải xây dựng các
kế hoạch, chương trình, kết hợp với nhiệm vụ học tập để xây dựng nên kế
hoạch rèn luyện của học viên qua từng giai đoạn khác nhau. Việc rèn luyện
tính kỷ luật cho học viên là quá trình có mục đích, có chủ đích rõ ràng của
chủ thể là đội ngũ cán bộ, giáo viên với sự liên kết chặt chẽ mà trung tâm là
cán bộ chỉ huy trực tiếp.
Quá trình rèn luyện tính kỷ luật cho học viên ở các trường trung cấp
Biên phòng chính là thông qua quá trình rèn luyện thường xuyên, liên tục làm
cho các hành vi kỷ luật tích cực được lặp đi lặp lại thông qua các hoạt động
được tổ chức ở nhà trường và trở thành các các kỹ xảo, kỹ năng, thói quen của
học viên. Ngoài ra, quá trình rèn luyện tính kỷ luật còn làm cho học viên nhận
thức rõ được vai trò, ý nghĩa, nội dung của kỷ luật, những tác động tích cực

của rèn luyện kỷ luật đối với bản thân mình và đơn vị, từ đó tích cực tự giác
chấp hành nghiêm kỷ luật của quân đội, đơn vị, pháp luật của Nhà nước.
* Biện pháp tâm lý - sư phạm rèn luyện tính kỷ luật cho học viên ở các
trường trung cấp Biên phòng
Theo từ điển Tiếng Việt, biện pháp là cách làm, cách giải quyết một vấn
đề cụ thể nào đó. Mỗi vấn đề nảy sinh trong hoạt động thực tiễn luôn đòi hỏi
phải có những cách thức giải quyết khác nhau, phù hợp với từng điều kiện
hoàn cảnh khác nhau.

22


Chúng tôi quan niệm: Biện pháp tâm lý - sư phạm rèn luyện tính kỷ
luật cho học viên ở các trường trung cấp Biên phòng là tổng hợp các cách
thức tác động tâm lý sư phạm của đội ngũ cán bộ, giáo viên đối với học viên
nhằm nâng cao nhận thức, hình thành kỹ xảo, kỹ năng, thói quen hành vi kỷ
luật cho học viên, làm cho học viên tự giác điểu khiển hành vi của mình tuân
theo các đòi hỏi của pháp luật nhà nước, điều lệnh, điều lệ quân đội, mệnh
lệnh chỉ thị của người chỉ huy, quy định, nguyên tắc nghiệp vụ Biên phòng.
Biện pháp tâm lý - sư phạm rèn luyện tính kỷ luật cho học viên ở các
trường trung cấp Biên phòng có chủ thể là đội ngũ cán bộ, giáo viên mà trực
tiếp là đội ngũ cán bộ, quản lý cấp đại đội, tiểu đoàn. Thông qua các hoạt
động học tập tại nhà trường mà họ có những biện pháp cách thức tác động
một cách phù hợp làm cho học viên tự giác chấp hành các quy định của nhà
trường và của quân đội. Đội ngũ cán bộ quản lý phải phối hợp với đội ngũ
giáo viên và các bộ phận khác trong nhà trường để cùng tác động đến quá
trình rèn luyện tính kỷ luật của học viên.
Tổng hợp các cách thức là bao gồm toàn bộ các tác động của các lực
lượng trong nhà trường đối với học viên, thể hiện tính đa dạng, sinh động về
nội dung, hình thức. Đó là sự chủ động từ chủ thể tác động đến học viên ở

mọi lúc mọi nơi với nhiều phương thức linh hoạt, phong phú để hướng đến
mục tiêu là rèn luyện tính kỷ luật cho học viên, làm cho học viên nhận thức về
rèn luyện tính kỷ luật và hình thành nên những kỹ năng, kỹ xảo, thói quen tích
cực của học viên.
1.2. Đặc điểm và các yếu tố ảnh hưởng đến rèn luyện tính kỷ luật
cho học viên ở các trường trung cấp Biên phòng
1.2.1. Đặc điểm hoạt động học tập, rèn luyện của học viên ở các
trường trung cấp Biên phòng
Đa dạng về chuyên ngành đào tạo
Các trường trung cấp Biên phòng là những trung tâm đào tạo nằm trong
hệ thống nhà trường của Bộ Quốc phòng và đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực
23


tiếp của Đảng uỷ và Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng. Các trường trung cấp
Biên phòng được giao nhiệm vụ đào tạo đội ngũ cán bộ quân nhân chuyên
nghiệp cho Bộ đội Biên phòng các tỉnh có đủ phẩm chất chính trị vững vàng,
yêu ngành yêu nghề, tự nguyện phục vụ lâu dài trong lực lượng, không ngại
khó khăn gian khổ, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ vững
chắc chủ quyền an ninh biên giới, vùng biển đảo của Tổ quốc.
Học viên ở các trường trung cấp Biên phòng được đào tạo các chuyên
ngành như nghiệp vụ trinh sát, cửa khẩu, Biên phòng, huấn luyện chó nghiệp
vụ. Điều đó làm cho thời điểm huấn luyện của học viên ở các chuyên ngành
sẽ khác nhau, huấn luyện ban đêm, ban ngày. Mỗi chuyên ngành có phương
pháp huấn luyện khác nhau và kỷ luật trong nguyên tắc nghiệp vụ học viên
được học khác nhau. Do đó học viên ở các trường trung cấp Biên phòng
không chỉ chấp hành các quy định chung của toàn quân mà còn phải thực hiện
nghiêm túc các quy định của nghiệp vụ biên phòng theo chuyên ngành mà
mình theo học. Điều này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến quá trình rèn luyện tính kỷ
luật cho học viên bởi vì người cán bộ, quản lý trực tiếp không chỉ phải nắm

chắc các quy định của kỷ luật trong toàn quân và đơn vị mà còn phải nắm
chắc các quy định của nghiệp vụ biên phòng để có những biện pháp rèn luyện
tính kỷ luật cho từng đối tượng một cách phù hợp trong quá trình tự học và tự
nghiên cứu của học viên.
Đa dạng về hình thức đào tạo
Các trường trung cấp Biên phòng có nhiệm vụ đào tạo trung cấp Biên
phòng, chuyển cấp, chuyển loại Biên phòng, sơ cấp. Trên cơ sơ mục tiêu,
nhiệm vụ, đối tượng đào tạo đã được xác định, các nhà trường tuyển chọn qua
xét tuyển những nam quân nhân đã có ít nhất một năm tuổi quân từ các đơn
vị, đồn Biên phòng các tỉnh. Thời gian đào tạo 24 tháng đối với đào tạo trung
cấp Biên phòng, 12 tháng đối với chuyển cấp, chuyển loại, theo từng chuyên
ngành biên phòng gồm: quản lý biên giới, trinh sát biên phòng, an ninh cửa
khẩu, huấn luyện chó nghiệp vụ. Sau khi ra trường họ sẽ là những “người
24


thợ” lành nghề được trang bị đầy đủ những kiến thức chuyên môn về nghiệp
vụ bảo vệ biên giới, có tay nghề vững vàng, sức khoẻ tốt có thể xử lý tốt
những tình huống xảy ra trên biên giới; đồng thời là người làm tốt công tác
tham mưu cho cấp uỷ chính quyền địa phương và vận động quân chúng nhân
dân trong khu vực biên phòng thực hiện đường lối chủ trương chính sách của
Đảng, luật pháp của Nhà nước.
Trong quá trình học tập tại trường, hoạt động học tập của học viên các
trường trung cấp Biên phòng được thực hiện theo chương trình, nội dung đào tạo
cụ thể; có sự tổ chức quản lý, chỉ đạo, của giáo viên và cán bộ quản lý học viên.
Ở đó, học viên luôn được phát huy vai trò chủ thể của hoạt động học tập và rèn
luyện một cách chủ động, tích cực, sáng tạo trong nhận thức và rèn luyện nhân
cách. Đối tượng hoạt động học tập của học viên là kiến thức, kỹ xảo, kỹ năng và
kinh nghiệm nghề nghiệp theo chuyên ngành đào tạo biên phòng.
Ngoài ra, do đặc thù của các đơn vị biên phòng là hoạt động riêng lẻ,

thường xuyên tiếp xúc với nhân dân địa phương, thiếu sự quản lý, uốn nắn
của đội ngũ cán bộ. Do vậy, dễ dẫn đến tâm lý xem nhẹ rèn luyện tính kỷ luật,
thiếu tích cực, tự giác trong chấp hành kỷ luật của đơn vị.
Đa dạng về vùng, miền, dân tộc và tuổi đời
Học viên được tuyển chọn và cử tuyển về học tại các trường trung cấp
Biên phòng đến từ các đồn biên phòng ở các tỉnh, quân khu, quân đoàn khác
nhau. Vì vậy sự hình thành tính kỷ luật khác nhau do đặc thù huấn luyện của
các đơn vị khác nhau, nhất là sự khác biệt giữa huấn luyện của các đơn vị
biên phòng với các quân, binh chủng khác.
Ngoài ra, học viên về học ở các trường trung cấp Biên phòng còn từ
nhiều vùng miền, với nhiều dân tộc khác nhau, do đó tâm lý văn hóa vùng
miền, phong tục, tập quán, lối sống, nếp sống trong hoạt động sẽ khác nhau,
dễ dẫn đến sự phân biệt vùng miền, dân tộc, cục bộ địa phương, nảy sinh mâu
thuẫn trong sinh hoạt, học tập và ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình rèn
luyện rèn luyện tính kỷ luật trong quá trình học tập, rèn luyện tại nhà trường.
25


Các trường trung cấp Biên phòng đào tạo nhiều đối tượng nên tuổi đời,
tuổi quân có sự trênh lệch lớn trong phạm vi khoảng 10 tuổi, nhất là các lớp
chuyển cấp, chuyển loại nghiệp vụ của biên phòng. Sự chênh lệch của tuổi đời
cũng như tuổi quân sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình rèn luyện tính kỷ luật
của học viên nếu người cán bộ, quản lý không có những biện pháp phù hợp, xử
lý khéo các hiện tượng tiêu cực trong rèn luyện tính kỷ luật của đơn vị.
Đây cũng là yếu tố ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình rèn luyện tính
kỷ luật của học viên ở các trường trung cấp Biên phòng. Họ là những quân
nhân có phẩm chất và sức khoẻ tốt, có trình độ văn hoá, có kinh nghiệm trong
hoạt động quân sự, nên bước đầu đã có tính kỷ luật. Tuy nhiên, nhận thức của
học viên ở các trường trung cấp Biên phòng so với các trường cao đẳng, đại
học trong và ngoài quân đội còn thấp (đa số học lực trung bình).

Diễn ra với cường độ cao cả về thể lực và trí lực
Hoạt động học tập của học viên diễn ra trong môi trường nhà trường
quân sự, do đó cường độ hoạt động cao, khẩn trương, căng thẳng về trí tuệ và
tiêu hao năng lượng lớn về thể lực, nhất là những nội dung kỹ chiến thuật
nghiệp vụ Biên phòng. Trong tình hình hiện nay, với yêu cầu đổi mới nội
dung, phương pháp giáo dục đào tạo trong nhà trường Quân đội. Các trường
trung cấp Biên phòng đã chủ động điều chỉnh phương pháp, nội dung chương
trình phù hợp với mục tiêu, yêu cầu đào tạo. Coi trọng kết hợp chặt chẽ giữa
lý luận với thực tiễn, lý thuyết với thực hành. Do đó, đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn
về thể lực và trí lực của học viên. Nội dung học tập không chỉ trong không
gian nhà trường mà còn ở thao trường dã ngoại không kể ngày đêm. Những
đặc điểm trên đã tác động rất lớn đến quá trình rèn luyện kỷ luật của học viên
trung cấp Biên phòng.
1.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến rèn luyện tính kỷ luật của học viên
các trường trung cấp Biên phòng
Rèn luyện tính kỷ luật cho học viên có vai trò rất quan trọng đối với
việc hình thành, phát triển nhân cách quân nhân nói chung cũng như củng cố
26