Xây dựng liên kết kinh tế ở Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam (Luận án tiến sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THANH TÙNG

XÂY DỰNG LIÊN KẾT KINH TẾ Ở VÙNG
KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM PHÍA NAM
Ngành : Kinh tế Phát triển
Mã số : 9013105

LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. TS. VÕ HÙNG DŨNG
2. TS. NGUYỄN VĂN BẢNG

HÀ NỘI - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu nêu
trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận án,


LỜI CẢM ƠN
Để công trình này được hoàn thành, tôi đã nhận được sự giúp đỡ và quan tâm của
rất nhiều nhà nghiên cứu, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân
thành đến: thầy Bùi Quang Tuấn (Viện kinh tế Việt Nam) đã gợi ý và giao nhiệm vụ cho

t ôi thực hiện đề tài; thầy Võ Hùng Dũng và thầy Nguyễn Văn Bảng đã hỗ trợ về tinh thần
trong suốt quá trình nghiên cứu mặc dù có nhiều khó khăn về thủ tục; các chuyên gia
nghiên cứu: GS. TS. Đỗ Hoài Nam , PGS. TS. Nguyễn Danh Sơn, PGS. TS. Trần Công

Sách, PGS. TS. Cù Chí Lợi, TS. Dương Đình Giám, PGS. TS. Nguyễn Đình Long và Hội
đồng đã có những góp ý về nội dung và hình thức. Thầy Nguyễn Bá Ân đã cung cấp các
tư liệu cần thiết để kết quả luận án có được cơ sở thực tiễn tốt nhất.
Tôi xin chân thành cảm ơn đội ngũ cộng tác viên của Viện phát triển Bền Vững
Nam Bộ đã không ngại khó khăn giúp thu thập các dữ liệu phỏng vấn sâu các chuyên gia
tại VKTTĐPN mặc dù điều kiện đi lại, phương tiện hết sức khó khăn và ngân sách eo
hẹp. Sự tham gia đóng góp của các chính quyền địa phương tại Tiền Giang, TP. HCM,
Bà Rịa Vũng Tàu, Bình Dương; Trường Đại học Kỹ thuật TP. HCM, Sở kế hoạch đầu tư
Bình Dương, Sở kế hoạch và đầu tư Tiền Giang, Sở công thương Tiền Giang, Ban quản lý
khu công nghiệp Bình Dương, Ban quản lý khu công nghiệp Tiền Giang, Hội cơ khí Bà
Rịa Vũng Tàu, Ban quản lý khu công nghiệp và khu chế xuất TP. HCM, Hội dệt may thêu
đan TP. HCM, Viện nghiên cứu nuôi trồng Thủy Sản 2, Viện nghiên cứu cây ăn quả Miền
Nam, Công ty cổ phần Đường Bình Dương, Công ty TNHH MTV may mặc Bình Dương,
và nhiều các công ty khác đã giúp luận án có đủ thông tin hơn về thực trạng của liên kết
kinh tế tại VKTTĐPN .
Công trình nghiên cứu cũng không thể hoàn thành nếu không có các tài liệu chuyên
sâu về liên kết kinh tế của các tác giả nghiên cứu liên kết kinh tế tại các nước thành viên
thuộc OECD, các tác giả khác tại Việt Nam và trên thế giới.
Tôi xin chân thành cảm ơn và gửi lời kính chúc sức khỏe đến tất cả các quý cơ
quan, tổ chức, và cá nhân ở trên.

Tp. HCM, ngày 18 tháng 8 năm 2018
Nguyễn Thanh Tùng.

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU..............................................................................................................................1
Chương 1 TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN XÂY DỰNG
LIÊN KẾT KINH TẾ VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM ..................................... 10

1.1 Nghiên cứu về vùng và phát triển kinh tế vùng .......................................................10
1.2 Nghiên cứu về cực tăng trưởng với phát triển vùng trọng điể m .............................13
1.3 Nghiên cứu về liên kết kinh tế .....................................................................................14
1.3.1 Liên kết giữa các chủ thể vĩ mô ...............................................................................15
1.3.2 Liên kết giữa các chủ thể vi mô, chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng .............................17
1.3.3 Liên kết mang tính chất lãnh thổ, liên kết nông thôn – đô thị ..............................18
1.3.4 Nghiên cứu về liên kết kinh tế hiện đại ...................................................................19
1.4 Khoảng trống nghiên cứu về liên kết kinh tế vùng ...................................................23

Chương 2 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VÀ KINH NGHIỆM QUỐC
TẾ VỀ XÂY DỰNG LIÊN KẾT KINH TẾ Ở VÙNG KINH TẾ TRỌNG
ĐIỂM ................................................................................................................................. 27

2.1 Một số vấn đề lý luận cơ bản về liên kết kinh tế ở vùng kinh tế trọng điểm ..........27
2.1.1 Vùng kinh tế trọng điểm...........................................................................................27
Vùng kinh tế ...................................................................................................................27
Vùng kinh tế trọng điểm ...............................................................................................29
Mô hình phát triển kinh tế vùng ..................................................................................30
2.1.2 Liên kết kinh tế ở vùng kinh tế trọng điể m ............................................................33
Khái niệ m liê n kết kinh tế ở vùng kinh tế trọng điể m ...............................................33
Liên kết kinh tế theo cách tiếp cận truyền thống .......................................................33
Liên kết kinh tế theo cách tiếp cận hiện đại ................................................................34
Các hình thức liên kết kinh tế hiện đại ........................................................................38
Các chủ thể liên kết kinh tế hiện đại ............................................................................42

Lợi ích và rủi ro từ liên kết kinh tế ..............................................................................45
2.1.3 Xây dựng liên kết kinh tế hiện đại ở vùng kinh tế trọng điểm .............................47
2.1.3.1 Yêu cầu và nội dung xây dựng liên kết kinh tế hiện đại .....................................47
Môi trường - Chính sách cho liên kết kinh tế .............................................................47
Xây dựng chương trình liên kết ...................................................................................51
Công cụ quản lý và hoạt động của liên kết kinh tế ....................................................54
2.1.3.2 Các yếu tố tác động đến việc xây dựng liên kết kinh tế hiện đại .......................56
2.1.3.3 Các tiêu chí đánh giá kết quả liên kết kinh tế hiện đại .......................................58
Đánh giá hiệu quả liên kết kinh tế thông qua mô hình CIPM ..................................59
Đánh giá mức độ trưởng thành qua mô hình 5 mức ..................................................60
Đánh giá thông qua các chỉ số kết quả và chỉ số dự báo ............................................61
2.2 Kinh nghiệm quốc tế về xây dựng liên kết kinh tế vùng và một số gợi mở cho Việt
nam ......................................................................................................................................62
2.2.1 Kinh nghiệm quốc tế .................................................................................................62
2.2.1.1 Kinh nghiệm xây dựng liên kết kinh tế của CANADA .......................................62
Bối cảnh ..........................................................................................................................62
Môi trường: thể chế và chính sách ..............................................................................62
Chương trình liên kết kinh tế .......................................................................................65
Công cụ quản lý và hoạt động của các liên kết kinh tế ..............................................65
2.2.1.2 Kinh nghiệm xây dựng liên kết kinh tế tại Đức ..................................................67
Bối cảnh ..........................................................................................................................67


Môi trường: thể chế và chính sách ..............................................................................68
Chương trình liên kết kinh tế .......................................................................................69
Công cụ quản lý và hoạt động của các liên kết kinh tế ..............................................70
2.2.1.3 Kinh nghiệm xây dựng liên kết kinh tế tại Phần Lan .........................................71
Bối cảnh ..........................................................................................................................72
Môi trường: thể chế và chính sách ..............................................................................72
Chương trình liên kết kinh tế .......................................................................................75

Công cụ quản lý và hoạt động của liên kết kinh tế ....................................................76
2.2.1.4 Kinh nghiệm xây dựng liên kết kinh tế tại Hoa Kỳ ............................................76
Bối cảnh ..........................................................................................................................77
Môi trường: thể chế và chính sách ..............................................................................77
Chương trình liên kết kinh tế .......................................................................................79
Công cụ quản lý và hoạt động của liên kết kinh tế ....................................................80
2.2.2 Một số gợi mở tham khảo cho Việt Nam ................................................................80

Chương 3 THỰC TRẠNG LIÊN KẾT KINH TẾ Ở VÙNG KINH TẾ TRỌNG
ĐIỂM PHÍA NAM ......................................................................................................... 82

3.1 Một vài nét khái quát về vùng và phát triển vùng kinh tế trọng điểm phía Nam ..82
3.2 Thực trạng liên kết.......................................................................................................87
3.2.1 Hình thức liên kết......................................................................................................87
Hình thức hội tụ thuần túy – khu công nghiệp...........................................................88
Hình thức liên kết kinh tế theo quan hệ khách hàng – nhà cung cấp ......................90
Hình thức liên kết kinh tế sơ khai– liên kết 4 nhà......................................................92
Hình thức liên kết theo mô hình kinh tế chia sẻ .........................................................93
Liên kết theo mô hình chuỗi cung ứng ........................................................................94
Liên kết theo cấu trúc quản trị của các tập đoàn lớn tại Việt Nam .........................94
Liên kết các chính quyền địa phương giải quyết vấn đề chung của vùng ................95
Liên kết theo mô hình liên kết kinh tế hiện đại ..........................................................95
3.2.2 Chủ thể liên kết .........................................................................................................96
Liên kết môi trường vĩ mô dưới góc nhìn của doanh nghiệp ....................................97
Liên kết với trường đại học dưới góc nhìn của doanh nghiệp ..................................97
Liên kết với viện nghiên cứu dưới góc nhìn của doanh nghiệp .................................97
Liên kết với hội nghề nghiệp dưới góc nhìn của doanh nghiệp .................................98
Liên kết với doanh nghiệp dưới góc nhìn của hiệp hội ..............................................98
Liên kết với doanh nghiệp dưới góc nhìn của trường đại học ..................................98
Liên kết kinh tế dưới góc nhìn của Ban quản lý khu công nghiệp ...........................99

3.2.3 Chính sách liên kết ....................................................................................................99
Chính sách phát triển vùng ..........................................................................................99
Chính sách khoa học và công nghệ ............................................................................101
Chính sách công nghiệp ..............................................................................................102
3.2.4 Thể chế điều phối liên kết .......................................................................................102
3.3 Đánh giá thực trạng ..................................................................................................106
Nhận thức và vai trò của chính phủ ..........................................................................106
Thực trạng về quy hoạch trong vùng ........................................................................106
Thực trạng về cơ sở hạ tầng giao thông ....................................................................108
Thực trạng đào tạo nhân lực trong vùng ..................................................................109
Thực trạng về trình độ công nghệ ..............................................................................111
Thực trạng về năng lực doanh nghiệp trong vùng ...................................................113
Nhận thức về giá trị lợi ích của liên kết của các chủ thể liên quan .........................114


Thị trường và hội nhập quốc tế ..................................................................................115
Đánh giá kết quả liên kết kinh tế ở Vùng kinh tế trọng điể m phía Nam ..............116
Đánh giá hiệu quả của liên kết trong mô hình CIPM ..............................................116
Đánh giá mức độ trưởng thành của liên kết kinh tế ................................................116
3.4 Nguyên nhân thực trạng ............................................................................................118

Chương 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU THÚC ĐẨY XÂY DỰNG LIÊN
KẾT KINH TẾ HIỆN ĐẠI Ở VÙNG KINH TẾ TRONG ĐIỂM PHÍA NAM
TRONG BỐI CẢNH PHÁT TRIỂN MỚI.............................................................. 123

4.1 Bối cảnh phát triển mới và những vấn đề đặt ra cho xây dựng liên kết kinh tế ở
Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam ................................................................................123
4.1.1 Bối cảnh quốc tế và khu vực ..................................................................................123
Toàn cầu hóa ................................................................................................................123
Về chính trị ..................................................................................................................125

Về kinh tế .....................................................................................................................125
4.1.2 Bối cảnh phát triển mới trong nước ......................................................................126
4.1.3 Bối cảnh phát triển mới của Vùng .........................................................................127
4.1.4 Những vấn đề đặt ra cho liên kết kinh tế Vùng ....................................................128
4.2 Quan điểm thúc đẩy xây dựng liên kết kinh tế hiện đại ở Vùng kinh tế trọng điểm
phía Nam trong bối cảnh phát triển mới .......................................................................129
4.3 Định hướng thúc đẩy xây dựng liên kết kinh tế hiện đại ở Vùng kinh tế trọng
điể m phía Nam đến năm 2035 .........................................................................................131
4.4 Một số giải pháp chủ yếu thúc đẩy liên kết .............................................................134
4.4.1. Phân tích SWOT ....................................................................................................134
4.4.2 Đổi mới nhận thức về liên kết: liên kết hiện đại và xây dựng liên kết kinh tế ở
Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam theo quan điểm hiện đại ......................................137
4.4.3 Phát triển cụm liên kết kinh tế hiện đại trong vùng ............................................141
Xây dự ng bản đồ liên kế t kinh tế tại Vùng kinh tế trọng điể m phía Nam.............141
Ví dụ về xây dựng chương trình liên kế t nông nghiệ p thông minh ........................143
Ví dụ về xây dựng liên kết “nhân lực trình độ cao – xây dựng thương hiệu toàn cầu
doanh nghiệp Việt”......................................................................................................147
4.4.4 Tạo lập môi trường chính sách thúc đẩy liên kết hiện đại ..................................151
Chính sách ngành/ thị trường ....................................................................................152
Chính sách công nghệ .................................................................................................154
Chính sách vùng ..........................................................................................................155
4.4.5 Đổi mới bộ máy và thể chế điều phối sự phát triển và liên kết vùng .................157
Cơ cấu tổ chức quả n trị chung c ủa liên kế t kinh tế vùng ........................................157
Bộ máy vận hành cho trường hợ p liên kế t kinh tế Nông nghiệ p thông minh........157
Bộ máy vận hành cho trường hợp liên kế t kinh tế Nhân lực trình độ cao – Thương
hiệ u toàn cầ u doanh nghiệ p Việ t................................................................................158
4.4.6 Tiến hành đánh giá liên kế t kinh tế .......................................................................160

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ ..............................................163
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 164

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BLHH

Bán lẻ hàng hóa

CLKKT

Cụm liên kết kinh tế

CIPM

Cluster

Initiatives

Performance

Model

Mô hình thực hiện xây
dựng liên kết

CNCB

Công nghiệp chế biến

CNTT

Công nghệ thông tin

ĐHSPKT

Đại học Sư Phạm Kỹ Thuật

EU

European

Châu Âu

EZ

Economic Zone

Vùng Kinh tế

FDI

Foreign Direct Investment

Đầu tư trực tiếp nước ngoài

GDP

Gross Domestic Product

Tổng sản phẩm quốc nội

GCIS

Global Cluster Initiatives Survey

Thống kê xây dựng liên kết
toàn cầu
Giá trị sản xuất công nghiệp

GTSXCN
ICT
ICOR

Information

and

Communication Công nghệ thông tin và

Technology

truyền thông

Incremental Capital Output Ratio

Tỉ lệ đầu ra vốn gia tăng

KHCN

Khoa học công nghệ

LKKT

Liên kết kinh tế

NGTK

Niên giám thống kê

OECD
SEZ

Organization

for

Economic Tổ chức hợp tác và phát

Cooperation and Development

triển kinh tế

Special Economic Zone

Đặc khu kinh tế


SIC

Standard Industrial Classification

SWOT

Strength

Weakness

Phân loại tiểu chuẩn ngành

Opportunity Ma trận mạnh, yếu, cơ hội,
nguy cơ

Threat
SKHĐT

Sở Kế hoạch và Đầu tư

SSP

Công viên phần mềm Sài
Gòn

TP. HCM

Thành phố Hồ Chí Minh

TP

Thành phố

TCCN

Trung cấp chuyên nghiệp

UNIDO

United

Industrial Tổ chức phát triển công

Nations

Development Organization
USAID

United

States

Agency

International Development

nghiệp Liên Hiệp Quốc
for Tổ chức Hoa Kỳ về phát
triển quốc tế

VLXD

Vật liệu xây dựng

VKTTĐPN

Vùng kinh tế trọng điểm
phía Nam

VKTTĐPB

Vùng Kinh tế trọng điểm
phía Bắc

VKTTĐ

Vùng kinh tế trọng điểm

VKTTĐMT

Vùng Kinh tế trọng điểm
Miền Trung

WB

World Bank

Ngân hàng thế giới


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1. 1 Mô hình liên kết nông thôn – đô thị .....................................................................19

Hình 2. 1 Mô hình 3 lớp trong liên kết kinh tế ....................................................................47

Hình 2. 4 Liên kết tĩnh và động ...........................................................................................58

Hình 2. 2 Mô hình CIPM .....................................................................................................59
Hình 2. 3 Mô hình 5 cấp độ trưởng thành của liên kết kinh tế ............................................61
Hình 2. 5: Sơ đồ tổ chức của liên kết kinh tế .......................................................................78

Hình 4. 1 The House of Cluster Initiatives ........................................................................137
Hình 4. 2 Bản đồ liên kết VKTTĐPN ................................................................................142
Hình 4. 3 Nông nghiệp thông minh ...................................................................................145
Hình 4. 4 Tương quan các chính sách ................................................................................152
Hình 4. 5 Bộ máy vận hành liên kết kinh tế Nông nghiệp thông minh .............................158
Hình 4. 6 Liên kết nhân lực trình độ cao – thương hiệu toàn cầu doanh nghiệp Việt .......159
Hình 4. 7 Phương pháp đánh giá các liên kết kinh tế ........................................................160


DANH MỤC CÁC HỘP
Hộp 3. 1 Phỏng vấn Sở KHĐT Bình Dương (2015) ..........................................................107
Hộp 3. 2 Khảo sát tại Sở Công Thương Tiề n Giang 2015.................................................108
Hộp 3. 3 Khảo sát tại Sở KHĐT Bình Dương 2015 ..........................................................109
Hộp 3. 4 Khảo sát tại Sở KHĐT Bình Dương 2015 ..........................................................111
Hộp 3. 5 Khảo sát tại Sở KHĐT Tiền Giang 2015 ............................................................114
Hộp 3. 6 Khảo sát tại Sở KHĐT Bình Dương 2015 ..........................................................115

Hộp 4. 1 Hộp tham khảo kinh nghiệm Hàn Quốc ..............................................................154
Hộp 4. 2 Tham khảo kinh nghiệm Cộng hòa SÉC .............................................................155


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Các quốc gia đã và đang phải đối mặt với việc duy trì và phát triển năng lực cạnh

tranh và phải thích ứng trong bối cảnh toàn cầu hóa, đặc biệt trong bối cảnh công
nghiệp 4.0 đang chi phối hầu hết các lĩnh vực trong khu vực công và tư, từ đó dẫn
đến các chiến lược phát triển vùng đã và đang áp dụng tại nhiều nơi trên thế giới có
nhiều thay đổi. Nhiều khu vực từng là trung tâm sản xuất của thế giới nay đã trở lên
lạc hậu và nhường chỗ lại cho những khu vực mới nổi có chi phí sản xuất thấp hơn
nhưng lại tạo ra giá trị cộng thêm cao hơn. Hơn nữa, ngày càng nhiều các ngành sản
xuất và các lĩnh vực nghiên cứu phát triển sáng tạo có giá trị gia tăng cao ra đời và
trở thành trọng tâm phát triển của nhiều vùng và khu vực trên thế giới. Nhiều mô
hình kinh tế ra đời và phát triển theo cách thức mới với tốc độ (time-to-market) và
quy mô mở rộng (scale of scope) nhanh chưa từng có, làm thay đổi hoàn toàn cách
thức cạnh tranh của doanh nghiệp và các nền kinh tế ở mọi châu lục. Nền kinh tế
hiện đại đã chuyển từ hình thức cạnh tranh đơn lẻ, truyền thống sang hình thức cạnh
tranh bằng liên minh, liên kết, dựa trên nền tảng công nghệ, và mô hình quản trị
hiện đại. Câu hỏi đặt ra cho các nhà hoạch định chính sách là làm cách nào để phát
triển kinh tế của vùng và quốc gia để tạo ra được năng lực cạnh tranh mạnh và nâng
cao khả năng đổi mới sáng tạo để giải quyết bài toán phát triển kinh tế đất nước
trong tình hình hiện tại?
Giải pháp đang được quan tâm hiện nay của nhiều chính phủ là thực hiện các liên
kết kinh tế trong vùng đối với các doanh nghiệp, con người, kiến thức, công nghệ,
năng lực cốt lõi,.. để nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng khả năng sáng tạo
trên nền tảng những vấn đề mới nổi như: bối cảnh của công nghiệp 4.0; sự phát
triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI); thời đại kỹ thuật số; nền kinh tế chia sẻ
(sharing economy); phát triển bền vững vùng (sustainable development); công cụ
quản trị hiện đại ở cấp chính phủ (tích hợp cả phương pháp vĩ mô và vi mô vào
trong chính sách trong đó xem doanh nghiệp là trọng tâm, cơ chế thị trường là nền
tảng); sự phát triển của chuỗi giá trị toàn cầu (global value chain); mô hình và cấu
trúc quản trị hiện đại (modern governance framework) thay đổi của các doanh
nghiệp,… Có nhiều bằng chứng cho thấy nhiều chính phủ đã đổi mới và cho ra đời
các chính sách vùng, chính sách khoa học công nghệ, và chính sách cho doanh
nghiệp nhằm vào mục tiêu xây dựng liên kết kinh tế ở cấp vùng đồng thời vận dụng

1


các lý thuyết hiện đại nhất về liên kết kinh tế vùng theo những quan điểm mới nhất,
phù hợp với bối cảnh hiện nay của nền kinh tế toàn cầu.
Về ý nghĩa, liên kết kinh tế thể hiện sự kết nối giữa cá nhân, tổ chức, kiến thức,
kỹ năng,… mang lại giá trị và phát triển ở cấp độ vùng. Có nhiều bằng chứng cho
thấy việc liên kết như vậy làm cho các doanh nghiệp hoạt động mạnh mẽ hơn đối
thủ của họ ngay cả khi họ ở những vị trí địa lý khó khăn hơn. Sự liên kết cho phép
doanh nghiệp hình thành các liên minh giúp vượt qua được các khó khăn mà lẽ ra
họ khó có thể vượt qua khi hoạt động đơn lẻ, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp
vừa và nhỏ. Các quốc gia tìm kiếm và nhân rộng các nhân tố thành công quan trọng
đã sử dụng liên kết kinh tế để hội tụ các doanh nghiệp sáng tạo lại với nhau tạo
thành sức bật cho nền kinh tế tri thức. Liên kết kinh tế còn mang ý nghĩa tối ưu hóa
hiệu quả trong việc sử dụng tài nguyên, tạo mối quan hệ hợp tác, tăng khả năng kết
nối, giảm chi phí giao dịch cho vùng.
Liên kết kinh tế là nội dung không mới. Nhiều nước thuộc OECD đã áp dụng
phương pháp này từ những năm 1990 để tạo sức bật cho sự đổi mới, nâng cao năng
lực cạnh tranh, chuyển đổi từ chiến lược phát triển dựa vào khai thác tài nguyên và
chiến lược phát triển dựa vào vốn đầu tư sang chiến lược phát triển dựa vào tri thức;
phát triển những sản phẩm giá trị gia tăng cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu;
chuyển đổi từ chiến lược tập trung vào các doanh nghiệp chủ chốt, doanh nghiệp
nhà nước (national champion) sang hình thức thị trường, xây dựng liên minh liên
kết, liên kết chuỗi giá trị, và đặc biệt là giúp phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ vốn chiếm số lượng lớn ở đại đa số các nền kinh tế.
Tuy nhiên, với sự hình thành các chuỗi giá trị toàn cầu, sự ra đời của công nghệ
4.0, công cụ về xã hội thông tin, nhiều vấn đề mới nổi như đã đề cập ở trên, làm cho
các liên kết vượt trên cả khu vực địa lý, gắn kết với công nghệ, gắn kết với chuỗi
giá trị toàn cầu, làm thay đổi cơ bản về quan điểm liên kết kinh tế và phương pháp
tiến hành liên kết kinh tế. Liên kết kinh tế hiện đại đã được định nghĩa lại, đưa ra
phương pháp và nội dung mới cho phù hợp với bối cảnh hiện tại và tương lai. Liên

kết kinh tế hiện đại được xem như là công cụ quan trọng trong chiến lược phát triển
vùng của nhiều quốc gia trên thế giới. Liên kết kinh tế là nhu cầu tất yếu trong phát
triển kinh tế trong giai đoạn công nghiệp 4.0 cần sự phối hợp của nhiều bên tham
gia (chính phủ, nhà khoa học, doanh nghiệp, nhà nghiên cứu, tổ chức tài chính,
chuyên gia công nghệ, …).
2


Đối với Việt Nam nói chung và VKTTĐPN nói riêng, các liên kết kinh tế có vai
trò cực kỳ quan trọng, giúp đột phá và tạo động lực cho sự phát triển của quốc gia
cũng như của các địa phương, vùng lãnh thổ. Liên kết kinh tế thực sự là thành tố
quyết định để vùng phát huy thế mạnh của mình, trở thành đầu tàu lôi kéo, lan tỏa đến
các khu vực lân cận và các vùng khác. Tuy nhiên, từ khi thành lập đến nay, mặc dù
Chính phủ đã thực hiện nhiều giải pháp như: thành lập ra các ban chỉ đạo phát triển các
Vùng kinh tế trọng điểm, họp bàn nêu ra các bất cập trong liên kết vùng,… nhưng
dường như các giải pháp vẫn nằm ở phần hình thức mà chưa tác động vào bản chất để
làm thức tỉnh liên kết này, cũng như tạo được các cực tăng trưởng kinh tế.
Nghị quyết 23-NG/TW của Bộ Chính trị về định hướng xây dựng chính sách
phát triển công nghiệp quốc gia đến năm 2030 tầm nhìn 2045, ban hành ngày 22
tháng 3 năm 2018 nhấn mạnh: “Bảo đảm gắn kết chặt chẽ giữa quy hoạch phát triển
các ngành công nghiệp với chiến lược tổng thể phát triển công nghiệp, giữa chiến
lược, quy hoạch phát triển các ngành công nghiệp với chiến lược, quy hoạch phát
triển các ngành kinh tế khác để hình thành các vùng công nghiệp, cụm liên kết
ngành công nghiệp, khu công nghiệp, các mạng sản xuất, chuỗi giá trị công nghiệp,
trong đó cụm liên kết ngành công nghiệp là trọng tâm” đã cho thấy sự quan tâm và
đề cao liên kết kinh tế trong chiến lược phát triển kinh tế quốc gia của Nhà nước.
Tại VKTTĐPN, với vai trò là vùng kinh tế phát triển năng động, có tốc độ tăng
trưởng kinh tế cao, đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,
là đầu tàu phát triển kinh tế của cả nước, VKTTĐPN cần nhiều hơn nữa những
phương thức phát triển mới, mang tính đột phá, sáng tạo, phù hợp với bối cảnh và

tình hình mới hiện nay.
Tại Việt Nam, mặc dù có nhiều công trình nghiên cứu về chủ đề này nhưng đa
phần là bàn về một góc nào đó của liên kết hoặc theo những quan điểm liên kết kinh
tế truyền thống, bị chia chẻ, hoặc tiếp cận theo cách cổ điển vĩ mô, hoặc nhiều công
trình nghiên cứu về VKTTĐ khác mà chưa có công trình nào nghiên cứu về xây
dựng liên kết kinh tế cho VKTTĐPN theo quan điểm liên kết kinh tế hiện đại trong
bối cảnh của công nghiệp 4.0 và các vấn đề mới nổi, cần cách tiếp cận mới về
phương pháp luận cũng như hệ thống lý luận mới phù hợp với thời đại.
Xuất phát từ những vấn đề nói trên, tác giả tập trung nghiên cứu về “Xây dựng
liên kết kinh tế ở Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam”. Luận án tập trung vào
nghiên cứu việc xây dựng liên kết kinh tế tại VKTTĐPN, đưa ra cơ sở lý luận về
3


liên kết, giới thiệu một số mô hình mới về liên kết kinh tế theo phương pháp tiếp
cận hiện đại, xây dựng liên kết kinh tế, đánh giá thực trạng liên kết kinh tế của
VKTTĐPN, và đề xuất giải pháp để thúc đẩy liên kết trong vùng kinh tế này trên cơ
sở lý thuyết và thực tiễn nghiên cứu liên kết kinh tế phổ biến hiện nay của các nước
thuộc OECD, và tích hợp các nhân tố mới trong bối cảnh toàn cầu hiện tại, đặc biệt
là cách mạng công nghiệp 4.0, và các lý thuyết quản trị hiện đại hiện nay.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chung: Trên cơ sở làm rõ lý luâṇ và thực trang
̣ liên kết kinh tế của
VKTTĐPN hiện nay, luận án đề xuất các giải pháp xây dựng và tăng cường liên kết
kinh tế vùng nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng đổi mới của
VKTTĐPN.
Mục tiêu cụ th :
-

Làm rõ những lý luận cơ bản về liên kết kinh tế;

-

Phát triển một số cơ sở lý luận mới về liên kết kinh tế phù hợp với bối cảnh
hiện tại;

-

T ̀ m hiể u kinh nghiê ̣m quố c tế về liên kết kinh tế của các vùng trên thế giới và
cách tổ chức, triển khai;

-

Làm rõ thực trang
̣ của liên kết kinh tế của VKTTĐPN, phát hiện các mặt
được, haṇ chế và nguyên nhân của các haṇ chế của VKTTĐPN;

-

Đề xuất các giải pháp xây dựng và tăng cường liên kết kinh tế nhằm thúc đẩy
năng lực sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh của VKTTĐPN.

3. Đối tượng, phạm vi, và phương pháp nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là liên kết kinh tế hiện đại và tình hình liên kết
kinh tế của VKTTĐPN.
Về mặt không gian: nghiên cứu các liên kết kinh tế đại diện trên địa bàn của
VKTTĐPN là: Thành phố Hồ Chí Minh, Tiền Giang, Long An, Tây Ninh, Bình
Dương, Bình Phước, Bà Rịa Vũng Tàu, Đồng Nai.
Về mặt thời gian: dữ liệu được thu thập từ năm 2004 (năm có quyết định điều
chỉnh ranh giới VKTTĐPN) đến cuối năm 2017.

Về mặt nội dung nghiên cứu: tập trung chính yếu các liên kết kinh tế và các nhân
tố liên quan tại địa bàn VKTTĐPN.
4


Luận án đầy đủ ở file: Luận án Full