Giáo án Sinh học 11 bài 18: Tuần hoàn máu

Tuần: 21
Tiết: 22-cb

Bài 18: TUẦN HOÀN MÁU
I. Mục tiêu
Sau khi học xong bài này HS phải:
- Nêu được ý nghĩa của tuần hoàn máu.
- Phân biệt được hệ tuần hoàn hở và hệ tuần hoàn kín, hệ tuần hoàn đơn với hệ
tuần hoàn kép.
- Nêu được ưu điểm của hệ tuần hoàn kín so với hệ tuần hoàn hở, hệ tuần hoàn
kép so với hệ tuần hoàn đơn.
Kỹ năng:
Kỹ năng
- Kỹ năng thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ, lớp
- Kỹ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ / ý tưởng

Kỹ thuật
- Trực quan – tìm
tòi

- Dạy học nhóm
- Kỹ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về cấu tạo với chức năng của hệ
tuần hoàn, các dạng hệ tuần hoàn ở động vật, ưu điểm và hạn chế của - Vấn đáp tìm tòi
từng dạng hệ tuần hoàn
- Khăn trải bàn

II. Chuẩn bị
HS: Xem trước bài học, SGK
TaiLieu.VN

Page 1

GV: Tranh phóng to các hình SGK
III. Tiến trình bài học
1. Ổn định tổ chức
Lớp

11A3

11A4

Ngày
Vắng
2. Kiểm tra bài cũ
- Hô hấp là gì? Nêu hô hấp ngoài và hô hấp trong?
- Bề mặt trao đổi khí là gì? Trình bày đặc điểm của bề mặt trao đổi khí?
- Trình bày hô hấp bằng mang và hô hấp bằng phổi
3. Bài mới
Hoạt động GV và HS

Nội dung

Hoạt động 1: Cấu tạo và chức năng của I. Cấu tạo và chức năng của hệ tuần hoàn
hệ tuần hoàn
1. Cấu tạo chung
Yêu cầu HS nghiên cứu SGK và cho biết:
Hệ tuần hoàn được cấu tạo chủ yếu bởi các bộ
 Hệ tuần hoàn xuất hiện từ nhóm động phận sau:
vật nào? vì sao?
- Dịch tuần hoàn: máu hoặc hỗn hợp máu - dịch

- Động vật đa bào lớn mới xuất hiện hệ mô
tuần hoàn vì cơ thể chúng phức tạp, việc
trao đổi chất qua bề mặt cơ thể không đáp - Tim: là một cái máy bơm hút và đẩy máu chảy
TaiLieu.VN

Page 2


ứng đựơc nhu cầu của cơ thể

trong mạch máu

 Hệ tuần hoàn ở động vật có cấu tạo như - Hệ thống mạch máu gồm:
thế nào?
+ Động mạch:
Giáo viên sử dụng sơ đồ hệ tuần hoàn kín
+ Tĩnh mạch:
(hình 18.3), yêu cầu HS:
 Chỉ ra động mạch? tỉnh mạch, mao + Mao mạch:
mạch ?
2. Chức năng chủ yếu của hệ tuần hoàn
 Chức năng của hê tuần hoàn trong cơ
Hệ tuần hoàn có chức năng vận chuyển các chất
thể là gì?
từ bộ phận này đến bộ phận khác để đáp ứng
cho các hoạt động sống của cơ thể.
Nhận xét và hoàn thiện kiến thức.
Hoạt động 2: Các dạng hệ tuần hoàn ở
động vật

II. Các dạng hệ tuần hoàn ở động vật

GV: Căn cứ vào hệ mạch người ta chia hệ
- Động vật đơn bào, đa bào bậc thấp chưa có hệ
tuần hoàn thành hai dạng: Hệ tuần hoàn
tuần hoàn, các chất được trao đổi qua bề mặt cơ
hở; Hệ tuần hoàn kín: Hệ tuần hoàn đơn
thể.
và hệ tuần hoàn kép.
Yêu cầu HS nghiên cứu SGK hỏi:

- Giun đất, động vật đa bào có hệ tuần hoàn

 Động vật nào có hệ tuần hoàn hở?
 Đặc điểm của hệ tuần hoàn hở?

1. Hệ tuần hoàn hở
 Quan sát H 18.1 chỉ ra đường đi của
a. Khái niệm
máu trong sơ đồ?
Là HTH có một đoạn máu đi ra khỏi mạch và
trộn lẫn với dịch mô, máu lưu thông với tốc độ
TaiLieu.VN

Page 3


 Động vật nào có hệ tuần hoàn kín?

chậm

b. Đối tượng

 Đặc điểm của hệ tuần hoàn kín?

ĐV thân mềm (ốc sên, trai..) và chân khớp (côn
trùng, tôm…)
c. Đặc điểm
- Máu trộn lẫn với dịch mô, có sự tiếp xúc trực
tiếp với tế bào.

 Quan sát H 18.2 chỉ ra đường đi của - Máu chảy trong động mạch dưới áp lực thấp.
máu trong sơ đồ?
d. Đường đi của máu
GV nhận xét và hoàn thiện

GV yêu cầu HS nghiên cứu nội dung II.1
và II.2 SGK và trả lời các câu hỏi sau:
 Hệ tuần hoàn kín có mấy dạng?

 Hệ tuần hoàn đơn có ở động vật nào?

2. Hệ tuần hoàn kín
a. Khái niệm
HTH có máu lưu thông trong mạch kín với tốc
độ trung bình hoặc cao.

b. Đối tượng
 Giải thích tại sao hệ tuần hoàn của cá
gọi là hệ tuần hoàn đơn?
Mực ống, bạch tuột, giun đốt, chân đầu, và

động vật có xương sống
 Hãy chỉ ra đường đi của máu trong hệ
tuần hoàn đơn?
c. Đặc điểm
Yêu cầu HS nghiên cứu nội dung II.2 sgk - Máu lưu thông trong mạch, trao đổi chất với tế
và trả lời các câu hỏi sau:
bào qua thành mao mạch.
 Hệ tuần hoàn kép có ở động vật nào?

TaiLieu.VN

- Máu chảy trong động mạch dưới áp lực cao
hoặc trung bình.
Page 4


 Tại sao được gọi là hệ tuần hoàn kép?

d. Đường đi của máu

 Mô tả đường đi của máu trong hệ tuần
- Hệ tuần hoàn kín có 2 dạng: tuần hoàn đơn và
hoàn của thú?
tuần hoàn kép:
* Hệ tuần hoàn đơn
GV nhận xét và hoàn thiện

- Có ở cá.
- Con đường đi của máu: Máu chỉ đi một vòng
từ TT (máu giàu CO2) → ĐM mang → mang

(trao đổi khí tại mao mạch mang thành máu
giàu O2) → ĐM lưng → MM (trao đổi chất máu
giàu CO2) → TM → TN.

 Hãy nhận xét sự khác nhau về cấu tạo
của tim ở các loài: cá, ếch nhái, bò sát, * Hệ tuần hoàn kép
chim và thú?
- Có ở động vật có phổi như lưỡng cư, bò sát,
- Ở cá là HTH đơn (Tim có hai ngăn: 1 chim, thú.
TT và 1TN); Ở lưỡng cư (ếch nhái - tim
có 3 ngăn, có một tâm thất); Bò sát (tim - Con đường đi của máu: Bao gồm hai vòng
có 4 ngăn – vách ngăn hụt); Chim và thú tuần hoàn
(tim có 4 ngăn, có vách ngăn hoàn toàn).
+ Vòng TH lớn: Máu giàu O 2 được tim bơm đi
Có hệ tuần hoàn kép
từ TTT → ĐM chủ (áp lực cao) → MM các cơ
quan, bộ phận để trao đổi chất và khí. Sau đó
máu giàu CO2 → TM → tim (TNP → TTP).
 Hệ tuần hoàn nào đơn hay kép có ưu
+ Vòng TH nhỏ: Máu giàu CO2 được tim bơm
điểm hơn? Vì sao?
từ TTP → ĐMP → MMP trao đổi khí và trở
- Hệ tuần hoàn kép. Vì trong động mạch thành máu giàu O2 → tĩnh mạch phổi → tim
máu chảy dưới áp lực cao, máu chảy (TNT → TTT)
nhanh, đi xa tạo ra áp lực thuận lợi cho
quá trình trao đổi chất ở mao mạch → - Máu ở các loài có tim 3 ngăn, 4 ngăn chưa
hoàn toàn (vách ngăn hụt) thì có sự giữa máu
TaiLieu.VN

Page 5

trao đổi chất diễn ra nhanh

Nhận xét.

giàu O2 và máu giàu CO2 nên máu đi nuôi cơ
thể là máu pha, còn ở chim và thú thì tim có 4
ngăn (vách ngăn hoàn toàn) nên máu đi nuôi cơ
thể là máu đỏ tươi.

GV: Ở lưỡng cư (ếch nhái - tim có 3
ngăn); Bò sát (tim có 4 ngăn – vách ngăn
hụt) nên máu đi nuôi cơ thể là máu pha
GV: Tim có vai trò quang trọng là động
lực chính đẩy máu vào động mạch

IV. Củng cố và hướng dẫn HS học ở nhà
- Trả lời các câu hỏi ở cuối bài
- Đọc mục Em có biết
- Xem trước bài 19 Tuần hoàn máu (tiếp theo)

TaiLieu.VN

Page 6