Giáo án Sinh học 11 bài 2: Vận chuyển các chất trong cây

Bài 2: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT TRONG CÂY

I. Mục tiêu
1. Kiến thức: Sau khi học xong bài này HS phải:
Mô tả được các dòng vận chuyển chất trong cây (dòng mạch gỗ và mạch rây) bao gồm:
+ Con đường vận chuyển.
+ Thành phần của dịch được vận chuyển.
+ Động lực đẩy dòng vật chất di chuyển.
2. Kỹ năng: HS rèn luyện các kĩ năng
- Quan sát, phân tích, tổng hợp, mô tả.
- Trình bày và diễn đạt vấn đề.
- Trao đổi và hoạt động nhóm.
3. Thái độ:
- Có niềm tin vào tri thức khoa học của bài
- Xây dựng ý thức quan tâm và tìm hiểu những vấn đề thực tiễn trong nông nghiệp.
- Biết vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống
II. Chuẩn bị
III. Phương pháp
- Vấn đáp tìm tòi, gợi mở.
- Sử dụng SGK tìm tòi.
IV. Tiến trình bài học
1. Ổn định lớp (1 phút)

TaiLieu.VN

Page 1


2. Kiểm tra bài cũ (4 phút)

3. Dạy bài mới

Vào bài (2 phút)
Dạy bài mới
Hoạt động 1: TÌM HIỂU VỀ DÒNG MẠCH GỖ
Hoạt động GV

Hoạt động HS

▼Dựa vào kiến thức đã HS nghiên cứu SGK, vận
học ở lớp 6: cho biết trong dụng kiến thức trả lời.
cây có những dòng vận
- Dòng mạch gỗ và dòng
chuyển vật chất nào?
mạch rây.
- Nhận xét và kết luận.

- Lắng nghe, ghi bài.

Nội dung
* Dòng mạch gỗ (dòng đi
lên) vận chuyển nước và
ion khoáng từ đất vào đến
mạch gỗ của rễ rồi tiếp
tục dâng lên theo mạch gỗ
trong thân để lan tỏa đến
lá và những phần khác
của cây.
* Dòng mạch rây (dòng đi
xuống) vận chuyển các
chất hữu cơ từ các tế bào
lá chảy xuống cuống lá

đến các cơ quan để sử
dụng hoặc dự trữ. (4
phút)
I. DÒNG MẠCH GỖ
(18 phút)
1. Cấu tạo của mạch gỗ

Cho HS quan sát các dòng
mạch gỗ và dòng mạch
rây. Yêu cầu HS nghiên
cứu SGK và trả lời các
TaiLieu.VN

Mạch gỗ gồm 2 loại tế
bào chết là quản bào và
mạch ống. Các tế bào
HS tổ chức hoạt động cùng loại nối kế tiếp với
nhóm. HS nghiên cứu nhau theo cách: đầu của
SGK, quan sát hình SGK tế bào này gắn với đầu
Page 2


câu hỏi sau:

và trả lời các câu hỏi của của tế bào kia thành
GV. Cử đại diện trả lời:
những ống dài.

▼Cho biết cấu tạo của
mạch gỗ?

+ Gồm các tế bào chết có * Mạch gỗ có cấu tạo
hai loại tế bào là quản bào thuận lợi cho sự di
và mạch ống.
chuyển của dòng nước và
các ion khoáng từ rễ lên
▼Trong cấu tạo của mạch + Tạo lối đi cho dòng vận lá nhờ có cấu tạo ống
gỗ có các lỗ bên. Vậy tác chuyển ngang.
rỗng (tế bào chết) và
dụng của lỗ bên là gì?
thành tế bào được linhin
hoá bền chắc và chịu
▼Mạch gỗ có những đặc
được áp suất nước.
điểm nào thuận lợi cho + HS nghiên cứu SGK và
quá trình vận chuyển nước trả lời câu hỏi.
và muối khoáng?
*Bổ sung :
- Lực cản thấp nhờ cấu tạo
ống rỗng (tế bào chết) và
thành tế bào mạch gỗ
được linhin hoá bền chắc
chịu được áp suất nước.
Thông giữa các tế bào
mạch gỗ là con đường vận
chuyển ngang.
▼Dịch mạch gỗ gồm
những thành phần nào?
Và được tổng hợp ở đâu?

2. Thành phần của dịch

mạch gỗ
- Nước, ion khoáng và
các axit hữu cơ, amit,
vitamin, hoocmon được
tổng hợp ở rễ.

3. Động lực đẩy dòng
mạch gỗ

Nước, ion khoáng và các
axit hữu cơ, amit, vitamin, a. Lực đẩy: (áp suất rễ)
▼Làm thế nào để dòng hoocmon được tổng hợp ở
Áp lực sinh ra do hoạt
mạch gỗ vận chuyển rễ.
động trao đổi chất của rễ
ngược chiều trọng lực từ
để đâey nước lên cao gọi
rễ lên cao hàng chục mét
TaiLieu.VN

Page 3


như cây sấu, thông, sồi..?

là áp suất rễ.

▼Quan sát hình 2.3 SGK
em có nhận xét gì?

Hiện tượng: ứ giọt ở các
cây một lá mầm

+ Trong cây luôn có một
lực đẩy do áp suất rễ tạo
nên giúp đẩy dòng nước đi
lên.

GV cho Hs quan sát H2.4
về hiện tượng ứ giọt.
▼Theo em nguyên nhân
nào đã làm xuất hiện - Nhận xét: Có sự chênh
tương ứ giọt?
lệch độ cao của ngấn thủy
ngân trước và sau khi thí
GV hoàn thiện:
nghiệm
Ban đêm cây hút nhiều
nước, nước được chuyển
theo dòng mạch gỗ lên lá
và thoát ra ngoài. Nhưng
trong những đêm ẩm ướt,
độ ẩm không khí cao gây
bão hoà hơi nước, nước
thoát ra không biến thành
hơi để thoát ra ngoài như
ban ngày. Do đó nước ứ
lại thành giọt nơi có lỗ khí
khổng, ngoài ra do các
phân tử nước có lực liên

kết với nhau tạo sức căng
bề mặt hình thành nên giọt
nước.

- HS quan sát hình 2.4
(hiện tượng ứ giọt) trao
đổi nhóm giải thích hiện
tượng ứ giọt.

▼Yếu tố thứ hai có tác
dụng như lực hút để đưa
dòng nước đi lên là gì?
▼Lực hút do thoát hơi
nước ở lá xảy ra như thế
nào?
TaiLieu.VN

Page 4


▼Nhờ đâu dòng mạch gỗ
được liên tục trong cây?

b. Lực hút do thoát hơi
nước.

Tế bào lá thoát hơi nước
Lực hút tạo ra do thoát hơi sẽ hút nước các tế bào
GV: Giữa các phân tử nước.
nhu mô bên cạnh cứ như

nước tồn tại lực liên kết
vậy tạo sức hút liên tục từ
hiđrô yếu. Các phân tử
lá đến tận rễ.
nước đã tạo thành một
chuỗi liên tục kéo theo HS trả lời
c. Lực liên kết giữa các
nhau đi lên cao
phân tử nước với nhau
và với thành mạch gỗ.

- Nhờ có lực liên kết giữa
các phân tử nước và với
thành mạch gỗ

Hoạt động 1: TÌM HIỂU VỀ DÒNG MẠCH RÂY

Hoạt động GV

Hoạt động HS

Nội dung

GV yêu cầu HS quan sát HS quan sát tranh hình, II. DÒNG MẠCH RÂY
tranh H2.5 SGK phóng to nghiên cứu SGK, thảo (11 phút)
và trả lời câu hỏi:
luận và trả lời câu hỏi
TaiLieu.VN

Page 5

của GV.

1. Cấu tạo

▼ Nêu cấu tạo của mạch Gồm các tế bào sống là Gồm các tế bào sống là
rây?
tế bào ống rây và tế bào ống rây và tế bào kèm.
kèm.
Các ống rây nối đầu với
nhau thành ống dài từ lá
Mạch gỗ gồm các tế bào xuống rễ.
▼So sánh cấu tạo của chết còn mạch rây gồm
mạch rây và mạch gỗ?
các tế bào sống,
Lắng nghe, ghi bài.
Nhận xét và hoàn thiện
kiến thức.
▼Dịch mạch rây có thành
phần như thế nào?

HS trả lời

▼Dịch mạch rây khác với Dịch mạch gỗ chủ yếu là 2. Thành phần của dịch
dịch mạch gỗ như thế nước và ion khoáng còn mạch rây
nào?
dịch mạch rây chủ yếu
Saccarôzơ, các axit amin,
là đường saccarôzơ

hoocmôn thực vật, các
Quan sát hình
hợp chất hữu cơ, một số
ion khoáng (nhiều K)
GV yêu cầu HS quan sát
H2.5 và 2.6 cho biết:
Do sự chênh lệch về áp
suất thẩm thấu giữa cơ
▼Động lực của dòng quan nguồn và cơ quan
mạch rây là gì?
3. Động lực của dòng
dự trữ.
mạch rây
- Hai quá trình tuy
ngược chiều nhưng có Là sự chênh lệch áp suất
mối quan hệ chặt chẽ và thẩm thấu giữa cơ quan
nguồn (lá) và cơ quan
bổ sung lẫn nhau.
▼Mối liên hệ giữa dòng
chứa (rễ)
mạch gỗ và dòng mạch
rây trong thân cây?

Nhận xét, bổ sung và
TaiLieu.VN

Page 6


hoàn thiện kiến thức.

4. Củng cố (4 phút)

5. Hướng dẫn HS học ở nhà (1 phút)
- Học bài và trả lời các câu hỏi ở cuối bài
- Đọc mục em có biết trang 14 SGK
- Xem trước bài mới bài 3 thoát hơi nước

TaiLieu.VN

Page 7