Giáo án Sinh học 12 bài 39: Biến động số lượng cá thể của quần thể sinh vật

GIÁO ÁN

SINH HỌC 12 CB

Bài 39. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
- Kiến thức:
- Nêu được các hình thức biến động số lượng cá thể của quần thể. Nguyên nhân
gây nên biến động số lượng cá thể trong quần thể và guyên nhân quần thể tự điều
chỉnh về trạng thái cân bằng.
- Nêu được cách điều chỉnh số lượng cá thể.
- Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng quan sát tranh, phân tích tổng hợp, rút ra kết luận.
II. CHUẨN BỊ
- Giáo viên: Giáo án, SGK, tranh phóng to các hình 39.1 – 39.3 SGK.
- Học sinh: SGK, đọc trước bài học.
- Các NTST điều chỉnh mật độ cá thể của quần thể và trạng thái cân bằng của QT.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC:
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung kiến thức
Hoạt động 1.
1. Ổn định tổ chức lớp học: Ổn định
lớp, kiểm tra sĩ số.
2. Kiểm tra bài cũ:
- Tăng trưởng theo tiềm năng sinh học
của QT khác với tăng trưởng thực tế
như thế nào?
- Hậu quả của tăng dân số là gì? Cần
làm gì để khắc phục hậu quả đó?
Hoạt động 2: Tìm hiểu sự biến động
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ

số lượng cá thể.
Biến động số lượng cá thể của quần thể là
GV: Biến động theo chu kì là gì? Ví
sự tăng hay giảm số lượng cá thể của quần
dụ.
thể
- Vì sao số lượng thỏ và mèo rừng lại
1. Biến động theo chu kì:
tăng và giảm theo chu kì gần giống
- Biến động số lượng cá thể của quần thể
nhau?
theo chu kì là biến động xảy ra do những
HS: Nghiên cứ thông tin SGK và quan thay đổi có chu kì của điều kiện môi trường.
sát hình 39.2 SGK để trả lời.
VD:
GV: Nhận xét về sự biến động số lượng + Vào tuần trăng cua thiếu thức ăn nên sinh
cá thể thỏ ở Ôxtrâylia? Thế nào biến
sản kém vì vậy giảm số lượng
động số lượng cá thể của quần thể
+ Ở Việt Nam Ruồi muỗi phát triển từ tháng
không theo chu kì?
3- tháng 6. Ếch nhái thì phát triển vào mùa
HS: Nghiên Cứu thông tin SGK và
mưa(tháng 6- tháng 10)
hình 39.2 để trả lời.
+ Cá cơm vùng biển Pêru có chu kì biến
GV: Nhận xét và bổ sung.
động là 7 năm khi có dòng nước nóng Ninô

GIÁO ÁN

Hoạt động 3: Tìm hiểu nguyên nhân
gây biến động và sự điều chỉnh số
lượng cá thể của quần thể.
GV: Hãy nêu những nguyên nhân gây
nên sự biến động số lượng cá thể của
các quần thể theo chu kì và không theo
chu kì trong các ví dụ đã nêu ở phần I
theo gợi ý ở bảng 39?
HS: Nghiên cứu thông tin trang 171,
172 để hoàn thành nội dung cần trả lời
trong bảng 39
GV: Nhận xét bổ sung để hoàn thiện
kiến thức.

GV: Quần thể điều chỉnh số lượng cá
thể của quần thể theo cơ chế nào?

SINH HỌC 12 CB
chảy về làm nhiệt độ nước tăng 50C, nồng
độ muối thay đổi, làm cá cơm chết hàng loạt
2. Biến động không theo chu kì.
- Biến động số lượng cá thể của quần thể
không theo chu kì là biến động mà số lượng
cá thể của quần thể tăng hay giảm một cách
đột ngột do điều kiện bất thường của thời
tiết như lũ lụt, bão, cháy rừng, dịch bệnh…
- VD:
+Rừng tràm U Minh thượng(Ca mau) bị

cháy vào tháng 3 năm 2002 làm chết hàng
loạt động vật và thực vật.
+ Ở miền Bắc Việt Nam, số lượng bò sát và
ếch nhái giảm mạnh vào những năm có
nhiệt độ xuống dưới 80C.
+Rét đậm vào tháng giêng năm 2008, làm
chết nhiều trâu bò và các động vật khác
II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG
VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ
THỂ CỦA QUẦN THỂ.
1. Nguyên nhân gây biến động số lượng
cá thể của quần thể.
a. Do thay đổi của các nhân tố vô sinh.
- Nhóm các nhân tố vô sinh tác động trực
tiếp lên sinh vật mà không phụ thuộc vào
mật độ cá thể trong quần thể.
- Các nhân tố sinh thái vô sinh ảnh hưởng
đến trạng thái sinh lí của các cá thể. Sống
trong điều kiện tự nhiên không thuận lợi,
sức sinh sản của cá thể giảm, khả năng thụ
tinh kém, sức sống của con non thấp….
b. Do thay đổi của các nhân tố hữu sinh.
- Nhóm các nhân tố hữu sinh luôn bị chi
phối(phụ thuộc )bởi mật độ cá thể của quần
thể.
- Sự cạnh tranh giữa các cá thể cùng một
đàn, số lượng kẻ thù, sức sinh sản và mức
độ tử vong , sự phát tán của các cá thể…ảnh
hưởng rất lớn tới sự biến động số lượng cá
thể trng quần thể.

2. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần


GIÁO ÁN

SINH HỌC 12 CB

thể.
HS: Nghiên cứu thông tin SGK và thảo - Trong điều kiện môi trường sống thuận lợi,
luận để trả lời câu hỏi.
nguồn thức ăn dồi dào, ít kẻ thù…mức sinh
sản tăng, mức tử vong giảm, nhập cư tăng →
GV: Nhận xét, bổ sung hoàn thiện kiến Số lượng cá thể của quần thể tăng lên.
thức.
- Ngược lại, khi số lượng cá thể tăng lên
cao, nguồn sống trong môi trường trở lên
thiếu hụt, cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể,
làm mức độ tử vong tăng và mức sinh sản
giảm, xuất cư tăng → Số lượng cá thể của
GV: Quần thể đạt trạng thái cân bằng
quần thể lại được điều chỉnh giảm đi.
khi nào? Các nhân tố vô sinh, hữu sinh 3. Trạng thái cân bằng:
ảnh hưởng như thế nào đến trạng thái
- Khả năng tự điều chỉnh số lượng cá thể khi
cân bằng của quần thể? Cho ví dụ?
số lượng cá thể của quần thể giảm xuống
HS: Nghiên cứu thông tin SGK và trả
quá thấp hoặc tăng lên quá cao, dẫn tới trạng
lời.
thái cân bằng của quần thể.

- Quần thể câng bằng khi số lượng cá thể ổn
định và phù hợp với cung cấp nguồn sống
của môi trường.
- Các nhân tố ảnh hưởng đến trạng thái của
quần thể: nhân tố vô sinh và nhân tố hữu
sinh
4. Củng cố:
- Nguyên nhân của những biến động số lượng cá thể của quần thể?
- Quần thể điều chỉnh số lượng cá thể như thế nào? Khi nào quần thể được điều
chỉnh về mức cân bằng?
5. Dặn dò:
- Trả lời các câu hỏi cuối bài trong SGK.
- Đọc trước bài 40.