Giáo án Sinh học 12 bài 39: Biến động số lượng cá thể của quần thể sinh vật

SINH HỌC 12
GIÁO ÁN
BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT
Ngày soạn: …………………….
Lớp
Ngày giảng
Tiết giảng
Sĩ số lớp
12C1: ………………………………………………………………….
12C2: ………………………………………………………………….
12C3: ………………………………………………………………….
12C4: ………………………………………………………………….
12C5: ………………………………………………………………….
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức: Sau khi học bài này, học sinh cần:
- Nêu được các hình thức biến động số lượng của quần thể, lấy được ví dụ minh
họa.
- Nêu được các nguyên nhân gây nên biến động số lượng cá thể trong quần thể và
nguyên nhân quần thể tự điều chỉnh về trạng thái cân bằng. Nêu được cách quần
thể điều chỉnh số lượng.
- Vận dụng kiến thức của bài học vào giải thích các vấn đề có liên quan trong sản
xuất nông nghiệp và bảo vệ môi trường.
2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng phân tích, so sánh, khái quát hóa. Kỹ năng vận dụng kiến
thức đã học vào thực tiễn.
3. Thái độ: Giáo dục học sinh lòng yêu thiên nhiên và ý thức bảo vệ môi trường tự
nhiên.
II. CHUẨN BỊ CỦA THẦY VÀ TRÒ

1. Giáo viên:
- H39.1-39.3, bảng 39. Sưu tầm tài liệu về sự biến động số lượng cá thể của quần thể

sinh vật.
- Giáo án, SGK và các tài liệu tham khảo.
2. Học sinh: Học bài cũ và đọc bài mới trước khi tới lớp.
III. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG

1. Ổn định lớp, kiểm tra sĩ số:
2. Kiểm tra bài cũ:
a. Thế nào là kích thước của quần thể? Nêu những nhân tố ảnh hưởng đến kích
thước của quần thể sinh vật?
b. Thế nào là tăng trưởng quần thể? Lấy ví dụ minh họa 2 kiểu tăng trưởng quần
thể?
3. Nội dung bài mới: Vì sao Nhà Nước khuyến khích nông dân trồng 2 vụ lúa xen 1
vụ màu?
Hoạt động thầy và trò
Nội dung bài học


SINH HỌC 12
Giới thiệu H39.1 SGK
Biến động số lượng cá thể là gì?
Là sự tăng hoặc giảm số lượng cá thể.
Dựa vào H39.1 cho biết vì sao số lượng Thỏ
và Mèo rừng lại tăng và giảm theo chu kỳ
gần giống nhau?
Thỏ là thức ăn của Mèo rừng. Số lượng Thỏ
tăng → số lượng Mèo rừng tăng do thức ăn
dồi dào.
Biến động theo chu kỳ là gì? Cho ví dụ?
Biến động số lượng cá thể của quần thể theo
chu kỳ là biến động xảy ra do những thay đổi có

chu kỳ của điều kiện môi trường.

I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ

của quần thể là gì?
Là những thay đổi của nhân tố sinh thái vô
sinh của môi trường và nhân tố sinh thái hữu
sinh trong quần thể.
Thế nào là nhân tố sinh thái phụ thuộc mật
độ và nhân tố không phụ thuộc mật độ? Các

II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ
ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN
THỂ

1. Khái niệm: Biến động số lượng cá thể của
quần thể là sự tăng hoặc giảm số lượng cá
thể.
2. Các hình thức biến động số lượng cá
thể:
a. Biến động theo chu kỳ:
* Khái niệm: Biến động số lượng cá thể của
quần thể theo chu kỳ là biến động xảy ra do
những thay đổi có chu kỳ của điều kiện môi
trường.
* Ví dụ:
- Biến động số lượng nhỏ Thỏ, Mèo ở rừng
Canada.
Giới thiệu H39.2 cho biết vì sao số lượng - Biến động số lượng Cáo ở đồng rêu phương
Thỏ lại giảm?

Bắc.
Thỏ bị bệnh u nhầy do nhiễm virut
Biến động không theo chu kỳ là gì? Cho ví - Cá cơm ở vùng biển Peru có chu kỳ biến
dụ?
động là 7 năm, khi có dòng nước nóng chảy
Biến động số lượng cá thể của quần thể về làm cá chết hàng loạt.
không theo chu kỳ là biến động xảy ra do - Ếch nhái có nhiều vào mùa mưa.
những thay đổi bất thường của môi trường b. Biến động số lượng không theo chu kỳ:
tự nhiên hay do hoạt động khai thác tài * Khái niệm: Biến động số lượng cá thể của
nguyên quá mức của con người gây nên.
quàn thể không theo chu kỳ là biến động xảy
ra do những thay đổi bất thường của môi
trường tự nhiên hay do hoạt động khai thác
Giới thiệu bảng 39 SGK.
tài nguyên quá mức của con người gây nên.
Y/c hs: Thảo luận nhóm và trả lời
* Ví dụ ở Việt Nam:
- Hoàn thành bảng theo mẫu
- Miền Bắc: số lượng bò sát và Ếch, Nhái
giảm vào những năm có giá rét (nhiệt độ < 8
0
C)
- Miền Bắc và Miền Trung: số lượng bò sát,
Nguyên nhân của biến động số lượng cá thể chim, thỏ.. giảm mạnh sau những trận lũ lụt

1. Nguyên nhân gây biến động số lượng cá
thể của quần thể:
a. Do thay đổi của các nhân tố sinh thái vô
sinh (khí hậu, thổ nhưỡng…)

SINH HỌC 12
nhân tố này có ảnh hưởng ntn đến sự biến
động số lượng cá thể của quần thể?
Nhóm các nhân tố hữu sinh luôn bị chi phối
bởi mật độ cá thể của quần thể nên gọi là
nhóm nhân tố sinh thái phụ thuộc mật độ
quần thể.
Các nhân tố sinh thái hữu tính ảnh hưởng rất
lớn tới khả năng tìm kiếm thức ăn, nơi
ở….Giúp các nhà nông nghiệp xác định
đúng lịch thời vụ để đạt được năng suất cao
trong trồng trọt và chăn nuôi. Giúp hạn chế
sự phát triển của sinh vật gây hại: rầy nâu,
sâu bọ, chuột.
Vì mật độ cá thể của quần thể có ảnh hưởng
tới mức sinh sản và tử vong của cá thể.
Những nghiên cứu về biến động số lượng có
ý nghĩa như thế nào đối với sản xuất nông
nghiệp và bảo vệ các sinh vật? Cho ví dụ
minh họa.
Vì sao trong tự nhiên QT sinh vật có xu
hướng điều chỉnh số lượng cá thể của mình
ở mức cân bằng.
Giới thiệu H39.3 cho biết quần thể đạt trạng
thái cân bằng khi nào?

- Nhóm các nhân tố vô sinh tác động trực tiếp
lên sinh vật mà không phụ thuộc vào mật độ
cá thể trong quần thể nên còn được gọi là

nhóm nhân tố không phụ thuộc mật độ quần
thể
- Các nhân tố sinh thái vô sinh ảnh hưởng
đến trạng thái sinh lí của các cá thể. Sống
trong điều kiện tự nhiên không thuận lợi, sức
sinh sản của cá thể giảm, khả năng thụ tinh
kém, sức sống của con non thấp
- Khí hậu có ảnh hưởng thường xuyên và rõ rệt
nhất.
b. Do sự thay đổi các nhân tố sinh thái hữu
sinh (cạnh tranh giữa các cá thể cùng đàn,
số lượng kẻ thù ăn thịt)
- Nhóm các nhân tố hữu sinh luôn bị chi phối
bởi mật độ cá thể của quần thể nên gọi là
nhóm nhân tố sinh thái phụ thuộc mật độ
quần thể.
- Sự cạnh tranh giữa các cá thể trong cùng
một đàn, số lượng kẻ thù ăn thịt , sức sinh
sản, mức độ tử vong và sự phát tán của các cá
thể trong quần thể,… có ảnh hưởng lớn đến
sự biến động số lượng cá thể trong quần thể.
2. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần
thể:
- Quần thể sống trong môi trường xác định
luôn có xu hướng tự điều chỉnh số lượng cá
thể bằng cách làm giảm hoặc kích thích làm
tăng số lượng cá thể của quần thể.
- Khi điều kiện sống thuận lợi → quần thể
tăng mức sinh sản + nhiều cá thể nhập cư tới
→ số lượng tăng cao → thức ăn, nơi ở thiếu

hụt → cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể →
hạn chế gia tăng số lượng cá thể.
3. Trạng thái cân bằng của quần thể:
Trạng thái cân bằng của quần thể đạt được
khi số lượng các cá thể ổn định và cân bằng
với khả năng cung cấp nguồn sống của môi
trường.


SINH HỌC 12
4. Củng cố bài học:
1. Phân biệt biến động theo chu kỳ và biến động không theo chu kỳ?
2. Nêu nguyên nhân gây nên biến động số lượng cá thể của quần thể và nguyên
nhân quần thể tự điều chỉnh về trạng thái cân bằng?
5. Bài tập về nhà:
- Học bài cũ, trả lời các câu hỏi trong SGK.
- Đọc bài mới trước khi tới lớp.
Nhận xét sau giờ dạy
…………………….....................................................................................................
...........................................………………..
………………………………………………………………………………………
…….
………………………………………………………………………………….........
........................................................................................................
………………………………..................
…………………………………………………/.