Phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn trong dạy học môn địa lí lớp 9 THCS (tt)

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

HOÀNG THỊ SÂM

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC,
KỸ NĂNG VÀO THỰC TIỄN TRONG DẠY HỌC
MƠN ĐỊA LÍ LỚP 9 THCS
Demo Version - Select.Pdf SDK

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC
THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG

Thừa Thiên Huế, năm 2018


ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

HOÀNG THỊ SÂM

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC,
KỸ NĂNG VÀO THỰC TIỄN TRONG DẠY HỌC
MƠN ĐỊA LÍ LỚP 9 THCS

Chun ngành:
LUẬN VÀ
PHƢƠNGSDK
PHÁP DẠY HỌC MƠN ĐỊA LÍ
DemoLÝ
Version

- Select.Pdf
Mã số: 81 40 111

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC
THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. NGUYỄN ĐỨC VŨ

Thừa Thiên Huế, năm 2018
i


LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các
số liệu và kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, được các
đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được cơng bố trong bất kỳ
một cơng trình nào khác.

Họ tên tác giả
(Chữ ký)

Hoàng Thị Sâm

Demo Version - Select.Pdf SDK

ii

Lời Cảm Ơn
Để hồn thành luận văn này, tơi xin gửi lời cảm ơn chân thành và
sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Đức Vũ, người đã tận tình giúp đỡ
và hướng dẫn tôi trong suốt thời gian làm đề tài.
Tôi xin bày tỏ lịng biết ơn tới tồn thể Ban lãnh đạo, Hội đồng
khoa học Khoa Địa lí - Trường Đại học Sư phạm Huế, các thầy
giáo, cô giáo bộ môn Địa lí tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng
Trị, Thừa Thiên Huế và các học sinh trường THCS Lê Hồng
Phong tỉnh Hà Tĩnh, THCS Quách Xuân Kỳ tỉnh Quảng
Bình, trường THCS Lưu Trọng Lư tỉnh Quảng Bình đã hỗ trợ,
giúp đỡ và tạo điều kiện để tác giả hoàn thành nhiệm vụ của mình.
Demo Version - Select.Pdf SDK

Tơi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, người thân, bạn bè và đồng
nghiệp, đã khích lệ và ủng hộ tơi trong suốt thời gian tơi thực hiện đề tài
Tác giả

Hồng Thị Sâm

iii


MỤC LỤC

Trang phụ bìa ............................................................................................................... i
Lời cam đoan ...............................................................................................................ii
Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii
Mục lục ........................................................................................................................ 1
Danh mục các chữ viết tắt ........................................................................................... 4
Danh mục bảng ........................................................................................................... 5

Danh mục hình ............................................................................................................ 7
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 8
1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................8
2. Mục tiêu nghiên cứu ..........................................................................................10
3. Nhiệm vụ nghiên cứu.........................................................................................10
4. Phạm vi nghiên cứu ...........................................................................................10
5. Lịch sử nghiên cứu ............................................................................................10
6. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................13

Version
- Select.Pdf SDK
7. Cấu trúcDemo
của luận
văn ........................................................................................
14
NỘI DUNG .............................................................................................................. 15
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC, KỸ NĂNG VÀO THỰC TIỄN
TRONG DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ LỚP 9 THCS ................................................ 15
1.1. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực ................................................15
1.1.1. Khái niệm năng lực .................................................................................. 15
1.1.2. Đặc điểm cấu trúc năng lực ...................................................................... 16
1.1.3. Phát triển năng lực cho học sinh trung học phổ thông ............................. 19
1.2. Năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn .....................................22
1.2.1. Khái niệm năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng.................................... 22
1.2.2. Cấu trúc năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng ....................................... 23
1.2.3. Sự cần thiết của việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh .... 24
1.3. Đặc điểm tâm sinh lí học sinh lớp 9 THCS ....................................................26

1

1.3.1. Đặc điểm chung tâm sinh lí lứa tuổi học sinh lớp 9 THCS .................... 26
1.3.2. Đặc điểm về sự hoạt động và sự phát triển trí tuệ của học sinh THCS ... 27
1.4. Chương trình sách giáo khoa Địa lí lớp 9 THCS ...........................................28
1.4.1. Mục tiêu của chương trình dạy học Địa lí lớp 9 THCS ........................... 28
1.4.2. Nội dung dạy học Địa lí lớp 9 THCS ....................................................... 28
1.4.3. Đặc điểm SGK Địa lí lớp 9 ...................................................................... 29
1.4.4. Thuận lợi và khó khăn của chương trình sách giáo khoa Địa lí lớp 9 cho
việc dạy học phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn. ... 30
1.5. Thực trạng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn
trong dạy học môn Địa lí lớp 9 THCS ...................................................................32
1.5.1. Khảo sát điều tra về phát triển năng lực vận dụng kiến thức kỹ năng vào
thực tiễn trong dạy học mơn Địa lí lớp 9 THCS ................................................ 32
1.5.2. Kết quả điều tra nhận thức của GV và HS về phát triển năng lực vận
dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn trong dạy học mơn Địa lí lớp 9 THCS . 33
1.5.3. Kết quả điều tra giáo viên và học sinh về thực trạng tổ chức dạy học
phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn trong mơn Địa
lí lớp 9 Demo
THCS.............................................................................................
36
Version - Select.Pdf SDK
Chƣơng 2. CÁCH THỨC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN
THỨC, KĨ NĂNG VÀO THỰC TIỄN TRONG DẠY HỌC MƠN ĐỊA LÍ
LỚP 9 THCS ................................................................................................... 40
2.1. Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng vào thực tiễn trong dạy học mơn Địa lí
lớp 9 THCS ............................................................................................................40
2.2. Nguyên tắc xác định cách thức dạy học phát triển năng lực vận dụng kiến
thức, kỹ năng vào thực tiễn trong mơn Địa lí lớp 9 THCS ...................................43
2.2.1. Ngun tắc quán triệt mục tiêu, nội dung của bài học ............................. 43

2.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính chính xác, chặt chẽ, phù hợp........................... 43
2.2.3. Nguyên tắc đảm bảo nâng dần mức độ từ dễ đến khó ............................. 43
2.2.4. Nguyên tắc đảm bảo việc "học đi đôi với hành" ...................................... 44
2.2.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và liên hệ với thực tiễn ..................... 44
2.3. Quy trình phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn
trong dạy học mơn Địa lí lớp 9 THCS…………………………………………45

2


2.4. Kỹ thuật thực hiện dạy học phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng
vào thực tiễn trong mơn Địa lí lớp 9 THCS. .........................................................47
2.4.1. Xác định biểu hiện của năng lực .............................................................. 47
2.4.2. Xác định các nội dung, kĩ năng của bài học có quan hệ trực tiếp đến
năng lực ................................................................................................. 48
2.4.3. Xây dựng các bài tập, nhiệm vụ theo hướng tình huống hoạt động ....... 48
2.4.4. Tổ chức cho HS hoạt động chiếm lĩnh kiến thức, kĩ năng theo hướng hoạt
động tích cực ...................................................................................................... 51
2.4.5. Tổ chức cho HS vận dụng vào tình huống mới/thực tiễn trong môi trường ... 62
2.4.6. Đánh giá kết quả hoạt động ...................................................................... 63
2.5. Ví dụ minh họa về vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn trong dạy học
môn Địa lí lớp 9 THCS ..........................................................................................64
2.5.1. Giáo án dạy học 1 ..................................................................................... 64
2.5.2.Giáo án dạy học 2 ...................................................................................... 74
Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .............................................................. 82
3.1. Mục đích thực nghiệm ....................................................................................82

Demo Version - Select.Pdf SDK

3.2. Nội dung thực nghiệm ....................................................................................82

3.3. Tổ chức thực nghiệm ......................................................................................82
3.3.1. Chọn lớp thực nghiệm .............................................................................. 82
3.3.2. Phương pháp thực nghiệm ....................................................................... 83
3.3.3. Tiến hành thực nghiệm............................................................................. 84
3.4. Kết quả thực nghiệm .......................................................................................84
3.4.1. Kết quả định lượng ................................................................................... 84
3.4.2. Kết quả định tính ...................................................................................... 90
3.5. Kết luận chung ................................................................................................91
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 92
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 94
PHỤ LỤC

3


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Nội dung viết đầy đủ

Chữ viết tắt
BDGV
ĐC

Bồi dưỡng giáo viên
Đối chứng

ĐBSCL

Đồng bằng sông Cửu Long

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

GQVĐ

Giải quyết vấn đề

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

NL

Năng lực

PPDH

Phương pháp dạy học

SGK

Sách giáo khoa

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

Demo Version - Select.Pdf SDK

TN

Thực nghiệm

4


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Bảng so sánh dạy học định hướng nội dung và dạy học định hướng kết
quả đầu ra ................................................................................................. 21
Bảng 1.2. Cấu trúc chương trình mơn Địa lí lớp 9.................................................... 29
Bảng 1.3. Kết quả điều tra nhận thức của GV về phát triển năng lực vận dụng kiến
thức, kỹ năng vào thực tiễn trong dạy học môn Địa lí lớp 9 THCS ........ 33
Bảng 1.4. Kết quả điều tra ý kiến của GV về việc tổ chức dạy học Địa lí lớp 9 theo
hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn.... 34
Bảng 1.5. Kết quả khảo sát nhận thức HS về tổ chức dạy học Địa lí lớp 9 theo
hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn.... 35
Bảng 1.6. Kết quả điều tra GV về thực trạng phát triển năng lực vận dụng kiến
thức, kỹ năng vào thực tiễn trong dạy học Địa lí lớp 9 THCS ................ 36
Bảng 1.7. Kết quả điều tra HS về dạy học phát triển năng lực vận dụng kiến thức,
kỹ năng vào thực tiễn trong mơn Địa lí lớp 9 THCS ............................... 38
Bảng 2.1. Nội dung và công cụ đánh giá kết quả thực hiện năng lực vận dụng kiến

thức,
kỹ năng
vào thực
tiễn trong dạy
học mơn Địa lí lớp 9 THCS ........ 63
Demo
Version
- Select.Pdf
SDK
Bảng 2.2. Tiêu chí đánh giá quá trình khảo sát điều tra thực trạng ơ nhiễm mơi
trường biển và ảnh hưởng đến phát triển các ngành kinh tế biển trên địa
bàn huyện Bố Trạch tỉnh Quảng Bình ..................................................... 78
Bảng 2.3. Tiêu chí đánh giá sản phẩm thực trạng ô nhiễm môi trường biển và ảnh
hưởng đến phát triển các ngành kinh tế biển trên địa bàn huyện Bố Trạch
tỉnh Quảng Bình ....................................................................................... 80
Bảng 2.4. Tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào giải quyết vấn đề thực
tiễn thực trạng ô nhiễm môi trường biển và ảnh hưởng đến phát triển các
ngành kinh tế biển trên địa bàn huyện Bố Trạch tỉnh Quảng Bình ......... 81
Bảng 3.1. Danh sách trường, GV, lớp tham gia thực nghiệm sư phạm giảng dạy ... 83
Bảng 3.2. Phân phối tần suất điểm bài kiểm tra trước thực nghiệm của lớp ĐC và
lớp TN ...................................................................................................... 85
Bảng 3.3. Phân phối tần suất tổng hợp điểm các bài kiểm tra trước TN của lớp ĐC
và TN ....................................................................................................... 85
5


Bảng 3.4. Tổng hợp điểm trung bình và độ lệch chuẩn giữa các lớp TN và ĐC ...... 86
Bảng 3.5. Bảng phân phối tần suất luỹ tích .............................................................. 86
Bảng 3.6. Phân phối tần suất điểm bài kiểm tra sau thực nghiệm của lớp ĐC và
lớp TN .............................................................................................. 87

Bảng 3.7. Phân phố tần suất tổng hợp điểm các bài kiểm tra sau TN của lớp ĐC
và TN ............................................................................................ 88
Bảng 3.8. Tổng hợp điểm trung bình và độ lệch chuẩn giữa các lớp TN và ĐC ...... 89
Bảng 3.9. Bảng phân phối tần suất luỹ tích .............................................................. 89

Demo Version - Select.Pdf SDK

6


DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Sơ đồ cấu trúc chung của năng lực ........................................................... 17
Hình 2.1. Sơ đồ quy trình hình thành năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực
tiễn trong dạy học Địa lí .......................................................................... 46
Hình 3.1. Biểu đồ tổng hợp so sánh kết quả điểm kiểm tra của lớp TN và lớp ĐC
trước TN ở trường THCS......................................................................... 86
Hình 3.2. Đồ thị phân phối tần suất tích luỹ trước thực nghiệm............................... 87
Hình 3.3. Biểu đồ tổng hợp so sánh kết quả điểm kiểm tra của lớp TN và lớp ĐC
sau TN ở trường THCS ............................................................................ 88
Hình 3.4. Đồ thị phân phối tần suất tích luỹ sau thực nghiệm .................................. 89

Demo Version - Select.Pdf SDK

7


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sự phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế với
những ảnh hưởng của xã hội tri thức và tồn cầu hóa đang tạo ra những cơ hội

nhưng đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu mới đối với giáo dục trong việc đào tạo
đội ngũ lao động đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo
dục và đào tạo (GD&ĐT) ghi rõ: "Sứ mệnh của giáo dục là nâng cao dân trí, đào tạo
nhân lực và bồi dưỡng nhân tài; hình thành nhân cách, phát triển năng lực (NL) con
người Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế và tồn cầu hóa là mục tiêu cơ
bản của GD&ĐT; GD&ĐT phải đáp ứng nhu cầu phát triển x hội, yêu cầu của sự
nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; đảm bảo định hướng xã
hội chủ nghĩa trong giáo dục, phát huy mặt tích cực, hạn chế tác động tiêu cực của
cơ chế thị trường đối với GD&ĐT”. Điều 24.2. Luật Giáo dục quy định "Phương
pháp giáo dục phổ thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của học sinh;

Demo Version - Select.Pdf SDK

phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học,
rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại
niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh".[1]
Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo
dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận NL của người học, từ chỗ quan tâm tới việc học
sinh (HS) học được gì đến chỗ quan tâm tới việc HS học được cái gì qua việc học.
Để thực hiện được điều đó, nhất định phải thực hiện thành công việc chuyển từ
phương pháp dạy học theo lối “truyền thụ một chiều” sang dạy cách học, cách vận
dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành NL và phẩm chất, đồng thời phải
chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra,
đánh giá NL vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề (GQVĐ), coi trọng kiểm tra đánh
giá kết quả học tập với kiểm tra, đánh giá trong q trình học tập để có tác động kịp
thời nhằm nâng cao chất lượng của hoạt động dạy học và giáo dục.

8

Từ trước đến nay, chương trình giáo dục phổ thơng của nước ta được xây
dựng theo định hướng nội dung; nghĩa là định ra trong chương trình một hệ thống
các đơn vị kiến thức, kĩ năng cần trang bị cho người học. Kiểu chương trình này
nặng về lí thuyết, kết quả là người học được trang bị kiến thức có tính hệ thống,
những kĩ năng thực hành, đặc biệt là kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn
không được chú trọng.
Nhân cách con người được đánh giá dựa trên những phẩm chất và năng lực mà
người đó có được. NL con người được hình thành và phát triển thơng qua quá trình
lao động, học tập. Mỗi NL là một đơn vị cấu thành nhân cách của con người và
cũng là đơn vị nội dung cần được hình thành và phát triển thông qua học tập, giáo
dục. Trong các NL cốt lõi cần hình thành và phát triển cho HS thì NL vận dụng kiến
thức, kỹ năng vào thực tiễn là một trong các NL quan trọng giúp HS có thể tồn tại
và phát triển trong x hội hiện đại, hội nhập với nhiều vấn đề thực tiễn nảy sinh cần
được giải quyết.
Địa lí là bộ mơn khoa học có nhiều nội dung kiến thức gắn liền với thực tiễn
đời sống. Vì vậy, trong dạy học việc rèn luyện và nâng cao cho HS kỹ năng phát

Version
- Select.Pdf
triển NL vậnDemo
dụng kiến
thức, kỹ
năng Địa lí SDK
vào thực tiễn là rất thiết thực và cần
phải đặc biệt quan tâm.
Trong những năm qua, toàn thể giáo viên (GV) cả nước đ thực hiện nhiều
công việc trong đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và đ đạt được
những thành công bước đầu. Đây là những tiền đề vô cùng quan trọng để chúng ta
tiến tới việc dạy học và kiểm tra, đánh giá theo theo định hướng phát triển NL của

người học. Tuy nhiên, từ thực tế giảng dạy của bản thân cũng như việc đi dự giờ
đồng nghiệp tại trường, cụm trường tôi thấy rằng sự sáng tạo trong việc đổi mới
phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực, tự lực của HS chưa nhiều. Dạy học
vẫn nặng về truyền thụ kiến thức. Việc rèn luyện kỹ năng chưa được quan tâm, đặc
biệt là kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Hoạt động kiểm tra, đánh giá cịn
nhiều hạn chế, chú trọng đánh giá cuối kì chưa chú trọng đánh giá cả quá trình học
tập. Tất cả những điều đó dẫn tới HS học thụ động, lúng túng khi giải quyết các tình
huống trong thực tiễn.

9


Từ những lí do trên tơi đ lựa chọn đề tài “Phát triển năng lực vận dụng kiến
thức, kỹ năng vào thực tiễn trong dạy học mơn Địa lí lớp 9 THCS” với mong
muốn góp phần giúp cho q trình dạy và học mơn Địa lí lớp 9 ở các trường THCS
ngày một có hiệu quả hơn, đào tạo con người đúng với phương châm của Đảng và
nhà nước “Lí luận gắn với thực tế, học đi đôi với hành”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Xác định được cách thức phát triển NL vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực
tiễn trong dạy học Địa lí lớp 9 THCS, góp phần thực hiện đổi mới căn bản toàn diện
GD&ĐT theo định hướng phát triển NL nhằm nâng cao chất lượng dạy và học mơn
Địa lí lớp 9 ở trường THCS.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc phát triển NL vận dụng kiến thức, kỹ năng
vào thực tiễn trong dạy học ở trường phổ thông.
- Khảo sát, điều tra, đánh giá thực trạng dạy học phát triển NL vận dụng kiến
thức, kỹ năng vào thực tiễn trong dạy học mơn Địa lí lớp 9 THCS.
- Xác định cách thức phát triển NL vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn

Version

Select.Pdf
SDK
cho học sinhDemo
trong dạy
học mơn- Địa
lí lớp 9 THCS.
- Thực nghiệm sư phạm đánh giá hiệu quả cách thức phát triển NL vận dụng kiến
thức, kỹ năng vào thực tiễn cho học sinh trong dạy học môn Địa lí lớp 9 THCS.
4. Phạm vi nghiên cứu
- Về thời gian: Đề tài thực hiện từ tháng 10 năm 2017 đến tháng 9 năm 2018
- Về không gian: Một số trường THCS ở tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng
Trị, Thừa Thiên Huế.
- Về nội dung: Địa lí lớp 9 THCS.
5. Lịch sử nghiên cứu
5.1. Trên thế giới
Trong những năm gần đây, sự phát triển của khoa học, kỹ thuật và cơng nghệ
đ làm tri thức của lồi người tăng lên một cách nhanh chóng, đồng thời phương
tiện cơng nghệ thông tin ngày càng phát triển tạo điều kiện cho mỗi người dễ dàng
tiếp cận với những thông tin mới nhất. Bài toán đặt ra cho ngành giáo dục là làm thế

10


nào để giải quyết được mâu thuẫn giữa lượng tri thức gia tăng với thời lượng dạy
học không thay đổi. Câu trả lời chỉ có thể là phương pháp dạy học. Trong đó dạy
học theo định hướng phát triển NL là một hướng đổi mới mà nhiều nước trên thế
giới đ thực hiện.
Từ những năm 90 của thế kỉ XX, UNESCO đ có những hội thảo với các báo
cáo về việc thực hiện quan điểm dạy học định hướng NL.
Các nghiên cứu của các nhà giáo dục người Pháp, Nga, Hoa Kỳ, Nhật

Bản…như J.A.Komexki; J Juxo; K.D.Unixiki; J.Dewey.
A.N Leonchiev cho rằng “NL là đặc điểm cá nhân quy định việc thực hiện
thành công một hoạt động nhất định”.
Alexeep M-Onhisuc V-Crugliac M-Zabotin V-Vecxcle X. Phát triển tư duy
học sinh. NXB giáo dục.
Nhà giáo dục X.Roegiers từng bước nghiên cứu về NL và đ đưa ra được khái
niệm NL: NL là sự tích hợp các kĩ năng tác động một cách tự nhiên lên các nội
dung trong một loạt tình huống cho trước để giải quyết những vấn đề cho những
tình huống đ đặt ra tác động lên các nội dung trong một tình huống có ý nghĩa.

Demo
- Select.Pdf
Chương
trình Version
giáo dục định
hướng NLSDK
đ được các nhà nghiên cứu giáo
dục bàn đến từ những năm 90 của thế kỉ XX và ngày nay đ trở thành xu hướng
giáo dục quốc tế. Tuy nhiên, việc nghiên cứu về NL nói chung và NL người học
nói riêng trong tâm lí học, Giáo dục học và các khoa học x hội từ trước đến nay
vẫn còn nhiều quan điểm tranh luận, do đó HS phổ thơng cần đạt được những
NL nhất định.
5.2. Ở Việt Nam
Dạy học theo định hướng phát triển NL là một xu hướng dạy học hiện đại
được nhiều nước trên thế giới đ và đang áp dụng.
Phát triển NL vận dụng kiến thức, kĩ năng vào thực tiễn là một đề tài khá mới
cả về mặt lí luận và thực tiễn.
Trong nước, các bộ mơn Hóa học, Sinh học, Tốn học… đ có những cơng
trình nghiên cứu về vấn đề phát triển NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn bằng
cách xây dựng các hệ thống bài tập như:

11


- Hứa Anh Tuấn (2014) “Phát triển năng lực vận dụng kiến thức hình học
vào thực tiễn cho học sinh trung học phổ thông”, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại
học sư phạm Thái Nguyên. Trong đề tài này tác giả chỉ đi sâu phân tích các
nguyên tắc và một số biện pháp sư phạm để phát triển NL vận dụng kiến thức hình
học vào thực tiễn.
- Nguyễn Thị Thu (2015), “Sử dụng hệ thống bài tập Hóa học nhằm phát triển
năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn phần phi kim- lớp 10”, Luận văn thạc sĩ
giáo dục học, trường Đại học giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác giả chủ yếu
đưa ra nguyên tắc xây dựng hệ thống các bài tập thực tiễn trong bộ môn Hóa học và
hướng dẫn cách giải các bài tập thực tiễn đó.
- Nguyễn Thị Thanh Xuân “Phát triển năng lực vận dụng kiến thức thơng qua
dạy học phần Ancol-phenol Hóa học 11 THPT”, Luận văn thạc sĩ sư phạm Hóa học,
Trường Đại học giáo dục, Đại học quốc gia Hà Nội. Với luận văn này tác giả cũng
chỉ chú trọng đến việc thiết kế bộ công cụ đánh giá, các tiêu chí và các mức độ đánh
giá việc vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn trong dạy học phần Ancolphenol Hóa học 11 THPT. Đồng thời đưa ra hệ thống các bài tập Hóa học gắn liền

- Select.Pdf
với thực tiễnDemo
và cáchVersion
sử dụng trong
dạy học bộSDK
môn.
- Phạm Thị Kiều Duyên, “Sử dụng bài tập thực tiễn trong dạy học hóa học
nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh”, Tạp chí
khoa học, Trường ĐH Giáo dục – ĐH Quốc gia Hà Nội. Bài báo đ tổng quan cơ sở
lí luận về năng lực, nghiên cứu quy trình xây dựng, sử dụng bài tập thực tiễn như

một công cụ hữu hiệu trong dạy học Hóa học nhằm phát triển NL vận dụng kiến
thức vào thực tiễn cho học sinh trung học phổ thông.
Như vậy, tất cả các đề tài trên các tác giả đều đi sâu phân tích các nguyên tắc
và đề ra một số biện pháp xây dựng và sử dụng hệ thống câu hỏi Hóa học, Hình học
theo hướng vận dụng kiến thức đ học để giải quyết một số vấn đề trong thực tiễn.
Trong bộ mơn Địa lí, nhiều nhà nghiên cứu giáo dục đ quan tâm đến vấn đề
phát triển NL vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn trong dạy học như:
- Bộ giáo dục và Đào tạo (2014), “Kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học
theo định hướng phát triển năng lực học sinh trong trường THCS”, Hà Nội.

12


- Nguyễn Đức Vũ (2015), “Nâng cao năng lực vận dụng kiến thức vào giải
quyết các vấn đề thực tiễn trong dạy học mơn Địa lí THPT”, Tài liệu BDGV THPT
tỉnh An Giang,. Trong tài liệu này, tác giả đ đề cập đến một số vấn đề chung của
chương trình giáo dục phổ thông theo định hướng phát triển NL; những tri thức và
cách thức liên hệ thực tế vào bài dạy học địa lí và vận dụng kiến thức địa lí vào giải
quyết các vấn đề thực tiễn. Đồng thời, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức thực tế
vào bài và vận dụng kiến thức của bài vào thực tế. Ngồi ra, tác giả cịn đề cập đến
kỹ năng tổ chức các hoạt động giáo dục và phương pháp dạy học vận dụng kiến
thức và giải quyết các vấn đề thực tiễn trong dạy học mơn Địa lí THPT.
- Nguyễn Đức Vũ (2014), “Một số vấn đề đổi mới dạy học mơn Địa lí theo
định hướng năng lực”, Tài liệu BDGV THCS tỉnh Kon Tum. Tác giả đi sâu phân
tích cách thức tổ chức hoạt động dạy học, các phương pháp và kỹ thuật dạy học,
kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS theo định hướng NL nói chung.
Những cơng trình trên đ nghiên cứu về cơ sở lí luận của việc phát triển NL
vận dụng kiến thức vào thực tiễn trong dạy học các bộ môn như Hóa học, hình học
và bồi dưỡng giáo viên THPT, THCS các phương pháp, kỹ thuật dạy học Địa lí theo

Version
- Select.Pdf
định hướng Demo
phát triển
NL. Những
nghiên cứuSDK
này vừa phù hợp với đặc trưng bộ
mơn. Tuy nhiên, các cơng trình nghiên cứu trên chưa đi sâu xây dựng cách thức
phát triển NL vận dụng kiến thức, kĩ năng vào thực tiễn trong dạy học Địa lí nói
chung và Địa lí THCS nói riêng.
Như vậy, cho đến nay, chưa có một cơng trình hồn chỉnh nào nghiên cứu một
cách có hệ thống việc phát triển NL vận dụng kiến thức, kĩ năng vào thực tiễn trong
dạy học Địa lí 9 THCS. Đây chính là nhiệm vụ mà đề tài cần giải quyết.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết
- Phương pháp sưu tầm tài liệu: thu thập các nguồn tài liệu có liên quan để
xây dựng cơ sở lí luận của đề tài.
- Phương pháp phân tích tổng hợp: Trong q trình nghiên cứu đề tài, tơi đ
sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp để nghiên cứu các tài liệu liên quan đến
nội dung nghiên cứu bao gồm tài liệu về tâm lí học, giáo dục học, lí luận dạy học

13


Địa lí, các tài liệu về đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng
lực, kỹ thuật dạy học Địa lí, tài liệu bồi dưỡng giáo viên (BDGV), các bài báo, các
luận án, luận văn có liên quan, sách giáo khoa Địa lí THCS.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Đưa ra lí luận phân tích thực tiễn, từ đó
rút ra các kết luận để xây dựng, bổ sung hoặc phát triển lí luận dạy học.
6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Phương pháp quan sát: Tiến hành quan sát hoạt động dạy và học mơn Địa lí
lớp 9 ở trường THCS nhằm phát hiện vấn đề nghiên cứu.
- Phương pháp đàm thoại: trao đổi, trị chuyện với giáo viên và học sinh để
tìm hiểu ý kiến, quan điểm, thái độ của họ với việc học Địa lí, các biện pháp nâng
cao năng lực cho học sinh.
- Phương pháp điều tra: Điều tra thực trạng việc phát triển NL vận dụng kiến
thức, kỹ năng môn Địa lí lớp 9 vào thực tiễn thơng qua phiếu điều tra.
- Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến các chuyên gia, giảng viên và
giáo viên có kinh nghiệm về phát triển NL vận dụng kiến thức, kỹ năng Địa lí.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Nhằm kiểm tra tính đúng đắn của các

Version
- Select.Pdf
SDK
phương phápDemo
đề ra trong
luận văn.
Thực nghiệm
sư phạm được tiến hành ở một số
trường THCS các tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế.
- Phương pháp tốn thống kê: Dùng để phân tích và xử lý các số liệu thu được
thông qua điều tra, thực nghiệm sư phạm để rút ra các kết luận của đề tài.
7. Cấu trúc của luận văn
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc phát triển năng lực vận dụng
kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn trong dạy học mơn Địa lí lớp 9 THCS.
Chƣơng 2: Cách thức vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn theo hướng
phát triển năng lực trong dạy học mơn Địa lí lớp 9 THCS.
Chƣơng 3: Thực nghiệm sư phạm.

14