Khảo sát khả năng đối kháng của nấm trichoderma spp với các nấmgây bệnh phổ biến trên cây hồ tiêu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HỒ CHÍ
MINH

ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP

KHẢO SÁT KHẢ NĂNG ĐỐI KHÁNG CỦA NẤM
Trichoderma spp. VỚI CÁC NẤM GÂY BỆNH PHỔ BIẾN
TRÊN CÂY HỒ TIÊU

Ngành:

CÔNG NGHỆ SINH HỌC

Chuyên ngành: CÔNG NGHỆ SINH HỌC

Giảng viên hướng dẫn :

TS. NGUYỄN THỊ HAI

Sinh viên thực hiện

TRẦN HÀ PHƯƠNG

:

HẢO MSSV: 1211100073

TP. Hồ Chí Minh, 2016

Lớp: 12DSH02

LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên: TRẦN HÀ PHƢƠNG HẢO.
Sinh ngày 26 tháng 10 năm 1994 tại tỉnh Tiền Giang.
Quê quán: Xã Tân Lập 1 – huyện Tân Phước – tỉnh Tiền
Giang. MSSV: 1211100073
Lớp: 12DSH02
Trường Đại học Công Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh.
Tôi xin cam đoan:
-

Đồ án tốt nghiệp là thành quả từ sự nghiên cứu hoàn toàn thực tế trên cơ sở
các số liệu thực tế và được thực hiện theo hướng dẫn của giáo viên hướng dẫn.

-

Đồ án được thực hiện hoàn toàn mới, là thành quả của riêng tôi, không sao
chép theo bất cứ đồ án tương tự nào.

-

Mọi sự tham khảo sử dụng trong đồ án đều được trích dẫn các nguồn tài
liệu trong báo cáo và danh mục tài liệu tham khảo.

- Mọi sao chép không hợp lệ, vi phạm quy chế của nhà trường, tôi xin hoàn
toàn
chịu trách nhiệm.
Tp.HCM, ngày 30 tháng 07 năm
2016

Sinh viên

TRẦN HÀ PHƢƠNG HẢO


LỜI CẢM ƠN
Qua 4 năm học tập và rèn luyện tại trường Trường Đại học Công Nghệ
TP.HCM, được sự chỉ bảo và giảng dạy nhiệt tình của quý thầy cô, đặc biệt là quý
thầy cô khoa Môi Trường – Công Nghệ Sinh Học đã truyền đạt cho tôi những kiến
thức về lý thuyết và thực hành trong suốt thời gian học tập. Và trong thời gian thực
hiện đồ án tại Công Ty TNHH Điền Trang, tôi có nhiều cơ hội áp dụng kiến thức
học ở trường vào môi trường thực tế ở công ty, đồng thời học hỏi được nhiều kinh
nghiệm làm việc của các anh chị tại công ty.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Công ty TNHH Điền Trang đã
tạo mọi điều kiện thuận lợi cho để tôi có thể thực hiện đề tài tốt nghiệp tại công
ty. Em cảm ơn các anh, chị ở phòng Nghiên cứu và Phát triển của Công ty TNHH
Điền Trang đã hỗ trợ, chia sẽ và giúp đỡ cho em trong thời gian thực hiện đề tài.
Em xin chân thành cám ơn Tiến sĩ Nguyễn Thị Hai, người đã hết lòng
hướng dẫn, chỉ bảo và tận tình giúp đỡ trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Cuối cùng, con xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến gia đình, nơi là chỗ
dựa vững chắc cho con trong suốt thời gian học tập.
Trong quá trình viết luận văn báo cáo, do kiến thức còn hạn hẹp nên
không tránh khỏi những thiếu sót trong cách hiểu và những lỗi trình bày, tôi rất
mong nhận được ý kiến đóng góp của quý thầy cô và Ban lãnh đạo nhà trường, các
anh chị trong công ty để giúp bài báo cáo tốt nghiệp của tôi đạt kết quả tốt hơn.
Tp.HCM, ngày 30 tháng 07 năm 2016
Sinh viên

TRẦN HÀ PHƢƠNG HẢO

Đồ án tốt nghiệp

MỤC LỤC
MỤC LỤC ................................................................................................................................. i
DANH

MỤC

CÁC

TỪ

......................................................................................v DANH

VIẾT
MỤC

TẮT

CÁC B ẢNG

................................................................................................... vi DANH MỤC CÁC BIỂU
ĐỒ............................................................................................. vii DANH MỤC HÌNH
ẢNH

..................................................................................................viii

MỞ

ĐẦU................................................................................................................................... 1
1.
1

Tí nh cấp t hi ết của đề t ài .........................................................................................

2.
2

Tì nh hì nh nghi ên cứu ..............................................................................................

3.

Mục đí ch nghi ên cứu ............................................................................................... 3

4.
3

Nhi ệm vụ nghi ên cứu ...............................................................................................

5.
3

Phƣơng pháp ng hi ên cứu........................................................................................

6.
3

Các kết quả đạt đƣợc của đề t ài ............................................................................

7.
4

Kết c ấu của Đồ án Tốt nghi ệp ...............................................................................

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU.................................................................................
5
1.1. Tổ ng quan về cây hồ ti êu........................................................................................
5
1.1.1.

Nguồn g ốc và phân bố cây hồ tiêu ................................................................. 5

1.1.2.

Phâ n bố địa lý ..................................................................................................... 5

1.1.3.

Tình hình sản xuất và tiêu thụ hồ tiêu ........................................................... 6

1.1.3.1.

Tình hình sản xuất....................................................................................... 6

1.1.3.2.

Tình hình tiêu thụ ........................................................................................ 9

1.1.4.

Tình hình nghiên cứu dịch hại cây hồ tiêu ở Thế giới và Việt Nam.......11
i


1.1.4.1.

Đồ án tốt nghiệp
Thế Giới .....................................................................................................11

1.1.4.2.

Ở Việt Nam .................................................................................................12

1.2. Một số nấm bệnh phổ bi ến trên cây hồ ti êu
.....................................................14
1.2.1.

Nấm Phytop hthora spp. ..................................................................................14

1.2.1.1.

Đặc điểm sinh học của nấm Phytophthora spp .....................................14

i


Đồ án tốt nghiệp

1.2.1.2.

Vòng đời ....................................................................................................15

1.2.1.3.

Phytophthora gây bệnh trên cây hồ tiêu.................................................16

1.2.2.

Nấm Fusarium spp. .........................................................................................18

1.2.2.1.

Đặc điểm sinh học của nấm Fusarium spp. ...........................................18

1.2.2.2.

Vòng đời ....................................................................................................20

1.2.2.3.

Fusarium gây bệnh trên cây hồ tiêu .......................................................21

1.2.3.

Nấm Colletotrichum s pp. ................................................................................23

1.2.3.1.

Đặc điểm sinh học của nấm Colletotrichum spp...................................23

1.2.3.2.

Vòng đời ....................................................................................................25

1.2.3.3.

Colletotrichum gây bệnh trên cây hồ tiêu ..............................................26

1.3. Bi ện pháp si nh học trong quản l ý bệnh hại cây trồng
...................................27
1.3.1.

Lịch sử biện pháp sinh học .............................................................................27

1.3.1.1.

Thế giới .......................................................................................................27

1.3.1.2.

Việt Nam .....................................................................................................28

1.3.2.

Khái niệm...........................................................................................................28

1.3.3.

Ưu và nhược điểm của biện pháp sinh học trong nông nghiệp ...............28

1.3.3.1.

Ưu điểm ......................................................................................................28

1.3.3.2.

Nhược điểm ................................................................................................29

1.3.4.

Các ứng d ụng sinh học trong quản lý bệnh hại trên cây hồ tiêu.............29

1.4. Nấm Trichoderma spp. trong quản l ý bệnh c ây trồng ..................................31
1.4.1.

Nấm Trichoderma spp.....................................................................................31

1.4.1.1.

Phân loại ...................................................................................................31

1.4.1.2.

Sự phân bố của nấm Trichoderma spp ...................................................31

1.4.1.3.

Đặc điểm hình thái ....................................................................................32

1.4.1.4.

Đặc điểm sinh lý, sinh hóa, sinh học .....................................................33

1.4.1.5.

Cơ chế đối kháng nấm gây bệnh cây trồng............................................34

1.4.2.

Ứng dụng trong nông nghiệp của nấ m Trichoderma ................................38
ii


Đồ án tốt nghiệp

1.4.2.1.

Khả năng kiểm soát bệnh cây ..................................................................38

1.4.2.2.

Kích thích sự tăng trưởng của cây trồng................................................39

1.4.2.3.

Khả năng phân huỷ cellulose, phân giải lân chậm tan. .......................40
Chƣơng 2: VẬT LIỆU VÀ P HƢƠNG PHÁP
................................................................41
2.1. Thời gi an và đị a đi ểm thực hi ện đề tài

..............................................................41

2.2. Vật l i
ệu......................................................................................................................41
2.2.1.

Nguồn g ốc nấm đối kháng, nấm gây bệnh ..................................................41

2.2.1.1.

Nấm đối kháng...........................................................................................41

2.2.1.2.

Nấm gây bệnh ............................................................................................41

2.2.2.

Trang thiết bị và hóa chất sử d ụng ...............................................................41

2.2.3.

Môi trường nuôi cấy ........................................................................................41
2.3. Phƣơng pháp ng hi ên
cứu......................................................................................42

2.3.1.

Phương pháp thu mẫu.....................................................................................42

2.3.1.1.

Thu mẫu đất (Theo TCVN 4046 – 85) ...................................................42

2.3.1.2.

Thu mẫu bệnh.............................................................................................42

2.3.2. Phâ n lậpTrichoderma spp. và nấm bệnh p hổ biến trên cây hồ tiêu
.......44
2.3.2.1.

Phân lập nấm Trichoderma spp. trong đất ...........................................44

2.3.2.2.

Phân lập nấm Phytophthora gây bệnh chết nhanh trên cây hồ tiêu...45

2.3.2.3.

Phân lập nấm Fusarium gây bệnh chết chậm trên cây hồ tiêu ...........46

2.3.2.4.

Phân lập nấm Colletotrichum gây bệnh thán thư trên cây hồ tiêu .....47

2.3.3. Phương pháp quan sát hình t hái s ợi nấ m
...................................................48
2.3.4. Xác định hoạt tính cellulose: Phương pháp khuếch tá n trên t hạch
.......49

2.3.5. Xác định k hả nă ng đối khá ng
........................................................................49
3


Đồ án tốt nghiệp
2.3.6. Đánh giá khả năng đối kháng của nấm Trichoderma spp. đối với nấm
bệnh phổ biến trên cây hồ tiêu.
....................................................................................50
2.3.6.1. Đánh giá tính đối kháng của nấm Trichoderma spp. đối với nấm
Phytophthora sp. (phân lập trong mẫu đất trồng tiêu)...........................................50

4


Đồ án tốt nghiệp

2.3.6.2.

Đánh giá tính đối kháng của nấm Trichoderma spp. đối với
nấm
Fusarium sp. (phân lập từ rễ cây tiêu bị bệnh chết chậm).....................................51
2.3.6.3.

Đánh giá tính đối kháng của nấm Trichoderma spp. đối với
nấm
Colletotrichum sp. (phân lập từ lá cây hồ tiêu bị bệnh thán thư) .........................51
2.3.7.

Phương pháp phân tích số liệu ......................................................................51

Chƣơng 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .......................................................................52
3.1. Kết quả phân l ập nấm Trichoderma spp.
..........................................................52
3.2. Kết quả phân l ập nấm
bệnh.................................................................................55
3.2.1.

Kết quả phân lập nấm Phyt opht hora sp.......................................................55

3.2.2.

Kết quả phân lập nấm Fusarium sp. ............................................................56

3.2.3.

Kết quả phân lập nấm Colletotrichum sp. ...................................................57

3.3. Khảo sát khả năng si nh enzyme cell ul ase của c ác chủng Trichoderma
.....61
3.4. Đánh gi á khả năng đối kháng Trichoderma spp. với nấm bệnh đã đƣợc
phân l
ập...............................................................................................................................63
3.4.1. Khả o sát khả nă ng sinh trưởng của các chủng Trichoderma spp.
.........63
3.4.2.

Trichoderma spp. đối kháng với nấm Phytophthora sp. gây bệnh
chết
nha nh trên cây hồ tiêu...................................................................................................67

3.4.3. Trichoderma spp. đối kháng với nấm Fusarium sp. gây bệnh chết chậm
trên cây hồ tiêu................................................................................................................72
3.4.4.

Trichoderma spp. đối kháng với nấm Colletotrichum sp. gây bệnh
thán
thư trên cây tiêu ..............................................................................................................77
3.4.5. Tổng hợp khả năng đối kháng của các Trichoderma spp. với 3 nấm
bệnh phổ biến trên cây hồ tiêu .....................................................................................83
KẾT LUẬN ............................................................................................................................85
5


Đồ án tốt nghiệp
KIẾN NGHỊ ...........................................................................................................................86
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................................87
PHỤ LỤC 1 .............................................................................................................................. 1
PHỤ LỤC 2 ............................................................................................................................10

6


Đồ án tốt nghiệp

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
VPA: Hiệp Hội hồ tiêu Việt Nam
IAA: Acid indolacetic
EU: Liên minh châu Âu (European
Union) USD: Đô la Mỹ (United States
dollar)

ITC: Trung tâm thương mại quốc tế
CABI: Tổ chức phi lợi nhuận
PDA: Potato Dextro Agar
CMC: Carboxy methyl cellulose
DRBC: Dichoran Rose Bengal Chloramphenicol
WA: Water agar
NPK: Nitơ photpho kali (Ure – lân – kali)
ĐK: Đối kháng
ĐC: Đối chứng.
NSC: Ngày sau
cấy

7


Đồ án tốt nghiệp

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1: Diện tích, năng suất và sản lượng hồ tiêu năm 2014 ......................................... 7
Bảng 1.2: Gi á tổng hợp c ủa tiêu đen và tiêu tr ắng ( Đơn vị: USD)
..................................10
Bảng 1.3: Tần suất xuất hiện sâu bệnh hại trên cây hồ tiêu t ại ba vùng điều
tra............12
Bảng 3.1: M ật số nấm Trichoderma trong đất Bình P hước
..............................................52
Bảng 3.2: Số c hủng Trichoderma bắt ra ở mỗi vườ
n.........................................................52
Bảng 3.3: Các chủng Tri choderma spp. phân l ập từ các mẫu đ ất tỉnh Bình P hước
.....54
Bảng 3.4: Bán kính t ản nấm Trichoderma spp. sau các ngày nuôi cấy

...........................64
Bảng 3.5: Tỷ lệ (%) đối kháng Tri choderma spp. đối với Phytophthora
sp...................68
Bảng 3.6: Tỷ lệ (%) đối kháng Tri choderma spp. đối với Fusarium
sp..........................73
Bảng 3.7: Tỷ lệ (%) đối kháng Tri choderma spp. đối với Colletotrichum sp.
...............78
Bảng 3.8: Tỉ lệ đối kháng (%) của các chủng Trichoderma với Phytophthora sp. sau
3
NSC và Fusarium sp., Colletotrichum sp. s au 7 NSC.
......................................................83

8


Đồ án tốt nghiệp

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 1.1: Tăng trưởng về số lượng hồ tiêu ở Đông Nam Á và các quốc gi a khác .....
8
Biểu đồ 1.2: Nhập khẩu hồ tiêu của 28 quốc gi a EU từ một số nước Đông Nam Á .....11
giai đoạn 2010 – 2014 (đơn vị: USD) ..................................................................................11
Biểu đồ 3.1 Đường kí nh phân gi ải cellulose của c ác chủng Tri choderma spp.
.............61
Biểu đồ 3.2: Tỷ lệ (%) đối kháng Trichoderma spp. với Phytophthora sp. 5 NSC .......70
Biểu đồ 3.3: Tỷ lệ (%) đối kháng Trichoderma spp. với Fusarium sp. 7 NSC ..............75
Biểu đồ 3.4: Tỷ lệ (%) đối kháng Trichoderma spp. với Colletotrichum sp. 7NSC......80

vii

Đồ án tốt nghiệp

DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 1.1: Bản đồ phân bố các vùng trồng tiêu t ại Việt Nam ..............................................
6
Hình 1.2: Các s ản phẩm c ủa cây hồ tiêu................................................................................
9
Hình 1.3: Chu kì sống của Phytophthora ............................................................................15
Hình 1.4: Triệu chứng c ủa bệ nh chết nhanh trên cây hồ tiêu
...........................................16
Hình 1.5: Thiệt hại c ủa bệ nh chết nhanh
............................................................................18
Hình 1.6: Fusarium gây cây héo rủ và c ác loại bào t ử
......................................................20
Hình 1.7: Triệu chứng c ủa bệ nh chết chậm trên cây hồ
tiêu.............................................22
Hình 1.8: Thiệt hại c ủa bệ nh chết chậm
..............................................................................23
Hình 1.9: Cọ ng mang bào tử đính và bào tử đí nh của nấm Colletotrichum
...................24
Hình 1.10: Triệu c hứng của bệnh t hán t hư trên cây hồ tiêu
..............................................26
Hình 1.11: Thiệt hại do nấm Colletotrichum gây ra ..........................................................27
Hình 1.12: Nấm Trichoderma mọc trong tự nhiê
n.............................................................32
Hình 1.13: Khuẩn l ạc của nấm Trichoderma Harzianum
.................................................32
Hình 1.14: Vách tế bào Rhizoctonia solani bị enzyme của Trichoderma chọc
thủng...35

Hình 1.15: Nấm Trichoderma ( vàng) ký sinh trên nấm Pythium (xanh)
........................36
Hình 1.16: Sự phát triển rễ cây giữa việc sử dụng và không s ử dụng Trichoderma
.....39
Hình 1.17: Gi a tăng s ản lượ ng ớt với hạt giống xử lý và không xử l ý Trichoderma
....39
8


Đồ án tốt nghiệp
Hình 2.1: Thu mẫu đ ất ...........................................................................................................42
Hình 2.2: Thu mẫu l á tiêu bệ nh thán thư
.............................................................................43
Hình 2.3: Lấy mẫu rễ tiêu có triệu c hứng bệ nh chết chậm
...............................................43
Hình 2.3: Bẫy nấm Phytophthora bằng cánh hoa hồ ng
.....................................................46
Hình 2.4: Rễ tiêu có triệu chứng bệnh chết c hậm
..............................................................47
Hình. 3.1: Nấm Trichoderma trên môi trường DRBC s au 3 ngày.
..................................52
Hình 3.2: Hì nh thái đ ại thể và vi thể c ủa nấm Trichoderma sp. phân lập t ừ đất
............53
Hình 3.3: Cánh ho a hồng bị chuyển màu và đ ặt trên môi trường WA
............................55
Hình 3.4: Nấm Phytophthora sp. trên trường PDA ...........................................................55

9

Đồ án tốt nghiệp

Hình 3.5: Bào tử và c ác du động bào tử c ủa Phytophthora sp. dưới hính hiển vi
.........56
Hình 3.6: Nấm Fusarium sp. trên môi trường WA ............................................................56
Hình 3.7: Nấm Fusarium sp. trên môi trường PDA...........................................................57
Hình 3.8: Đại bào tử và các tiểu bào tử của nấm Fusarium sp.........................................57
Hình 3.9: Tơ nấm Colletotrichum sp. phát triển từ mẫu lá bệ nh ......................................58
Hình 3.10: Nấm Colletotrichum sp. trên môi trường P DA ...............................................58
Hình 3.11: Bào tử nấm Colletotrichum sp. .........................................................................59
Hình 3.12: Khả năng phân giải cellulose của các chủng Tri choderma spp. ...................62
Hình 3.13: Hì nh thái chủng nấm Tri choderma sp. phát triển qua c ác ngày
...................63
Hình 3.14: Các chủng Trichoderma có khả năng phủ kín đĩ a sau 4 ngày nuôi cấy.......66
Hình 3.15: Trichoderma sp. đối kháng với Phytophthora sp. theo dõi qua các ngày ...67
Hình 3.16: Các chủng Trichoderma có khả năng đối kháng cao với Phytophthora sp.
và
đĩa nấm Phytophthora sp. sau 7 ngày nuôi c ấy ..................................................................71
Hình 3.17: Nấm Trichoderma sp. đối kháng với Fusarium sp. theo dõi qua các ngày. 72
Hình 3.18: Chủng Trichoderma spp. có khả năng đối kháng cao với nấm Fusarium sp.
và đĩa nấm bệnh Fusarium sp. s au 7 ngày nuôi cấy...........................................................76
Hình 3.19: Nấm Trichoderma sp. đối kháng với nấm Colletotrichum sp. ......................77
Hình 3.20: Khuẩn t y Trichoderma sp. quấn chặt l ấy khuẩn t y Colletotrichum
sp.........81
Hình 3.21: Các chủng Trichoderma có khả năng đối kháng cao với Colletotrichum
sp. sau 7 ngày nuôi cấy và đĩa nấm bệ nh Colletotrichum sp. sau 5 ngày nuôi
cấy............. 82

9

Đồ án tốt nghiệp

MỞ ĐẦU
1. Tí nh cấp thi ết của đề tài
Hồ tiêu là một trong những loại cây công nghiệp xuất khẩu chủ lực của nước
ta. Sản lượng xuất khẩu hồ tiêu hằng năm đứng hàng đầu thế giới. Theo Hiệp hội hồ
tiêu Việt Nam (VPA), sản lượng hồ tiêu trong tháng 11 năm 2015 của cả nước
xấp xỉ khoảng 124.000 tấn, kim ngạch đạt gần 1,2 tỷ, tăng 2,8 % giá trị so với năm
2014. Do giá trị xuất khẩu cao nên diện tích trồng tiêu ngày càng tăng. Trong đó,
Bình Phước dẫn đầu cả nước về diện tích và sản lượng, tổng diện tích trồng tiêu
trên toàn tỉnh là
13.000 ha và cho sản lượng trên 30.000 tấn/năm. Để đạt được năng suất cao, nhiều
hộ
nông dân đã bón quá nhiều phân vô cơ đến mức báo động: 1200 kg N, 1230 kg P 2 O5
và
1425 kg K2 O/ha, vượt 4 - 5 lần khuyến cáo phân bón cho cây tiêu (Đỗ Trung
Bình,
2013). Hệ quả không chỉ nông dân phải mất nhiều tiền vào phân bón hóa học mà
hệ
sinh vật đất và chất lượng đất cũng bị tàn phá nghiêm trọng.
Đất đai ngày càng thoái hóa, dinh dưỡng trong đất bị mất cân đối, tồn dư các
chất độc hại trong đất ngày càng cao, nguồn bệnh tích lũy trong đất càng nhiều dẫn
đến phát sinh một số dịch hại không dự báo trước, việc trồng trọt về sau ngày
càng khó khăn hơn. Trong những năm gần đây hiện tượng chết nhanh và chết chậm
trên cây tiêu diễn ra khá phổ biến ở nhiều vùng với tỷ lệ cây bệnh từ 10 – 15 %.
Thậm chí, có nhiều vườn có tỷ lệ thiệt hại lên đến 80 – 90 % (Lê Văn Trịnh, 2009).
Bệnh đã gây thiệt hại nặng hàng trăm hecta hồ tiêu trong tỉnh Bình Phước. Trước tình
hình đó, các biện pháp sinh học được xem là giải pháp giúp giảm lượng phân bón,
tăng năng suất cây trồng và thân thiện với môi trường.

Hiện nay, theo định hướng phát triển nền nông nghiệp bền vững, có giá trị
xuất khẩu cao, việc tăng cường sử dụng những chế phẩm sinh học, phân bón hữu cơ
1


Đồ án tốt nghiệp
trong canh tác cây trồng đang được chú trọng. Chế phẩm nấm Trichoderma được
ứng dụng phổ biến vì chi phí thấp, cách sử dụng đơn giản và quan trọng nhất là hiệu
quả đem lại

2


Đồ án tốt nghiệp

cao. Trichoderma là một loại vi nấm hoại sinh trong đất có khả năng đối kháng các
vi nấm gây bệnh thực vật với phổ tác động rộng, thông qua ba cơ chế bao gồm ký
sinh, tiết ra kháng sinh và enzyme phân hủy vách tế bào của nấm bệnh (Nguyễn
Văn Đĩnh và cộng sự, 2007), đặc biệt là không gây hại cho con người và thân
thiện với môi trường.
Xuất phát từ những yêu cầu trên, việc phân lập các chủng nấm Trichoderma
ở trong

đất,

có

khả

năng

đối

kháng tốt

với

các

nấm Phytophthora,

Fusarium, Colletotrichum, làm nguồn vật liệu để sản xuất chế phẩm nấm
Trichoderma là lý do mà em chọn đề tài: ―Khảo sát khả năng đối kháng của nấm
Trichoderma spp. với các nấm gây bệnh phổ biến trên cây hồ tiêu‖.
2. Tì nh hì nh nghi ên cứu


Trong nước
Nguyễn Ngọc Phúc năm 2005, đã tiến hành khảo sát mật độ Trichoderma

trong đất và mối liên hệ của chúng với các yếu tố môi trường như: pH, độ ẩm,
hàm lượng Mg, Ca,… Từ đó, phân lập các chủng Trichoderma có khả năng đối
kháng mạnh với các nấm bệnh
Đỗ Thu Hà và Lê Tố Nga (2015) phân lập các chủng nấm trong đất tại Đà
Nẵng và tuyển chọn các chủng nấm có khả năng đối kháng tốt với chủng nấm
Fusarium, Colletotrichum gây bệnh trên cây ớt, lên men xốp tạo chế phẩm sinh học.
Phạm Thị Thiên (2014) đã khảo sát khả năng kết hợp một số chủng Bacillus
có khả năng cố định đạm, hòa tan lân và sinh IAA với nấm Trichoderma sp. để kiểm
soát sinh học nấm Pythium sp. và Fusarium sp. gây bệnh trên cây hồ tiêu.
Trần Kim Loan và cộng sự (2008) thuộc viện Khoa học Nông nghiệp Việt

Nam, với chế phẩm sinh học Trichoderma (Tricho – VN) phòng trừ bệnh
do nấm Phytophthora gây ra trên cây hồ tiêu.

3


Đồ án tốt nghiệp



Nước ngoài
S. Goswami và cộng sự (2015) các chủng Trichoderma được phân lập từ đất

của vườn chè ở Ấn Độ được đánh giá khả năng đối kháng chống lại mầm bệnh
trên cây trà, chủ yếu là nấm Pestalotia theae và Fusarium solani.
Mausam Verma và cộng sự (2007), 18 chủng Trichoderma từ đất của các vùng
khác nhau ở Ấn Độ được phân tích về khả năng kiểm soát sinh học chống lại bệnh
bạc lá khoai môn, mầm bệnh chính là Phytophthora colocasiae.
3. Mục đí ch nghi ên cứu
Tìm ra các chủng nấm Trichoderma spp. có khả năng đối kháng với nấm
bệnh Phytophthora sp., Fusarium sp. và Colletotrichum sp., làm cơ sở cho việc
sử dụng trong phòng trừ nấm bệnh phổ biến trên cây hồ tiêu.
4. Nhi ệm vụ nghi ên cứu
Phân lập một số chủng Trichoderma spp. trong đất trồng tiêu tại một số
vườn thuộc tỉnh Bình Phước.
Phân lập các nấm bệnh phổ biến trên cây hồ tiêu: Phytophthora sp. gây bệnh chết
nhanh, Fusarium sp. gây bệnh chết chậm và Colletotrichum sp. gây bệnh thán thư.
Khảo sát đối kháng của nấm Trichoderma spp. phân lập được trong đất với
các nấm Phytophthora sp., Fusarium sp. và Colletotrichum sp. gây bệnh phổ biến
trên cây hồ tiêu trong điều kiện phòng thí nghiệm.

5. Phƣơng pháp nghi ên cứu
Sử dụng các phương pháp thường quy trong nghiên cứu khoa học.
6. Các kết quả đạt đƣợc của đề tài
Dựa hình thái đại thể, hình thái vi thể và tốc độ tăng trưởng, người thực hiện
đề tài đã phân lập được 34 chủng Trichoderma khác nhau hoàn toàn từ các mẫu đất ở
tỉnh Bình Phước.
Phân lập được 3 chủng nấm gây bệnh phổ biến trên cây hồ tiêu là Phytophthora
sp., Fusarium sp. và Colletotrichum sp. từ đất và các mẫu bệnh.

4


Đồ án tốt nghiệp

Trong số 34 chủng Trichoderma

spp. có 8 chủng đối kháng 100 %

với Phytophthora sp., 3 chủng đối kháng 100 % với Fusarium sp và 18 chủng có khả
năng đối kháng 100 % với Colletotrichum sp. Chủng BP2_B.2 có khả năng đối
kháng cao với cả 3 chủng nấm bệnh chỉ sau 3 ngày nuôi cấy.
Khảo sát sinh enzyme cellulase, chủng BP3_03.4 có hoạt tính enzyme rất
mạnh.
Ứng dụng tốt trong
compost.

phân hủy các hữu cơ, dùng làm

7. Kết cấu của Đồ án Tốt nghi ệp
“Khảo sát khả năng đối kháng của nấm Trichoderma spp. với các nấm gây

bệnh phổ biến trên cây hồ tiêu”, có tất cả 3 chương gồm:
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU: Giới thiệu tổng quan về nguồn gốc,
phân
bố, tình hình sản xuất, tiêu thụ và thực trạng canh tác cây hồ tiêu ở Việt Nam. Qua
đó, trình bày các đặc điểm sinh học cũng như triệu chứng, thiệt hại của một số nấm
bệnh phổ biến trên cây hồ tiêu như nấm Phytophthora spp., nấm Fusarium spp., nấm
Colletotrichum spp. Từ đó, đưa ra các kết quả nghiên cứu và ứng dụng của các
biện pháp sinh học trong nông nghiệp, nổi bật là nấm Trichoderma spp. trong quản
lý bệnh hại trên cây hồ tiêu, cụ thể như khả năng phân hủy chất hữu cơ hay những
cơ chế đối kháng với nấm bệnh cây trồng.
Chƣơng 2: VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP: Trình bày về vật liệu và
phương pháp nghiên cứu. Vật liệu nghiên cứu bao gồm phần trình bày về thời gian và
địa điểm tiến hành đề tài, nguồn gốc nấm đối kháng, nấm gây bệnh. Phương pháp
nghiên cứu tập trung ở phần thu mẫu, phân lập nấm Trichoderma spp. và nấm
bệnh, cũng như đánh giá khả năng đối kháng của nấm Trichoderma spp. đối
với nấm bệnh bằng phương pháp sử lý số liệu thống kê SAS.
Chƣơng 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN Trình bày kết quả phân lập nấm
Trichoderma spp. và nấm bệnh. Qua đó, đánh giá khả năng đối kháng của nấm
Trichoderma với nấm bệnh phổ biến trên cây hồ tiêu đã được phân lập.
5


Đồ án tốt nghiệp

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Tổng quan về cây hồ ti êu
1.1.1.

Nguồn gốc và phân bố cây hồ tiêu [22]

Cây hồ tiêu (Piper nigrum L.) thuộc họ Piperaceae, là một loại dây leo thân
gỗ lâu năm. Có nguồn gốc từ bang Tây Ghats (Ấn Độ), được trồng cách nay khoảng
6.000 năm (Sasikumar và cộng sự, 1999; Ravindran và cộng sự, 2000). Hạt tiêu
đen là một loại gia vị phổ biến được sử dụng để tăng hương vị cho nhiều loại món ăn
trên toàn thế giới. Ở Ấn Độ, hồ tiêu được mệnh danh là ―Vua của các loại gia vị‖.
Ở Việt Nam, cây hồ tiêu mọc hoang được tìm thấy từ trước thế kỷ XVI,
nhưng đến thế kỷ XVII mới được trồng. Đến cuối thế kỷ XIX, hồ tiêu được trồng với
diện tích tương đối khá lớn ở Phú Quốc, Hòn Chồng và Hà Tiên (Kiên Giang), chủ
yếu do người Hoa gốc ở đảo Hải Nam theo Mạc Cửu di cư vào Hà Tiên. Cũng
trong khoảng thời gian này và đầu thế kỷ XX, cây hồ tiêu theo chân các chủ đồn
điền người Pháp phát triển lên vùng Bình Long, Bà Rịa - Vũng Tàu, Quảng Trị và
Quảng Nam.
1.1.2.

Phân bố địa lý

Hồ tiêu là loại cây đặc trưng ở vùng nhiệt đới, thích hợp trong điều kiện
o

mưa đều. Nhiệt độ thích hợp khoảng 20 – 30 C, nhiệt độ đất ở độ sâu 30 cm trong
khoảng
o

25 - 28 C. Hồ tiêu là cây ưa bóng trong giai đoạn cây con, ánh sáng tán xạ thích
hợp
cho yêu cầu sinh trưởng, phát dục và phân hoá mầm hoa. Giai đoạn tiêu ra hoa
đậu quả, nuôi quả đến khi quả chín, cây tiêu cần nhiều ánh sáng. Việc có đủ ánh sáng
trong giai đoạn nuôi quả giúp giảm rụng quả non và tăng dung trọng hạt tiêu [66].
Hồ tiêu thường được trồng nhiều ở những vùng có khí hậu nóng, ẩm như:
Ấn Độ, Hải Nam (Trung Quốc), Indonesia, Malaysia, Sri Lanka, Thái Lan,...

Ngoài các vùng này, hồ tiêu còn được trồng phổ biến ở Brazil và Madagascar. Ở

6


Đồ án tốt nghiệp
Việt Nam, tiêu được trồng chủ yếu ở vùng Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và Kiên
Giang (Phú Quốc).

7


Đồ án tốt nghiệp

Hình 1.1: Bản đồ phân bố các vùng trồng tiêu tại Việt Nam
(Nguồn: Syngenta, Kỹ thuật canh tác hồ tiêu)

1.1.3.

Tình hình sản xuất và tiêu thụ hồ tiêu

1.1.3.1.

Tình hình sản xuất

Vào thế kỷ XVII, cây hồ tiêu đã trở thành cây công nghiệp có nhiều tiềm năng
và triển vọng không những của nông nghiệp Việt Nam mà của cả thế giới. Sự phát
triển ngoạn mục này bắt đầu từ những năm 1983 - 1990, khi giá hồ tiêu trên thị
trường thế giới tăng cao. Diện tích trồng tiêu của Việt Nam đã liên tục tăng và đạt gần
9.200 ha, từ

400 ha vào những năm 1970. Với tốc độ tăng bình quân năm 1996 là 27,29 %,
diện tích canh tác của Việt Nam đã vượt mức 50.000 ha vào năm 2004. Trong hơn
5 năm trở lại đây, từ cuối năm 2008 đến nay khi giá tiêu tăng gấp đôi các năm
trước và đến
8


Đồ án tốt nghiệp

năm 2011 giá tiêu đã đạt mức kỷ luật 5,500 - 5,800 USD/tấn đối với tiêu đen và
8,000
– 8,500 USD/tấn tiêu trắng, đã gia tăng diện tích trồng tiêu lên nhanh chóng [11]. Tăng
nhanh từ 60.000 ha năm 2013, tăng lên 85.000 ha năm 2014, tăng kho ảng 25.000
ha gần bằng 41,7%. Năm 2015 mặc dù chưa có thống kê đầy đủ, nhưng dự báo diện
tích hồ tiêu cả nước đã vượt con số 100.000 ha (Theo số liệu Hiệp Hội hồ tiêu Việt
Nam,
2015).
Tây Nguyên là vùng trồng tiêu lớn nhất của cả nước với tổng diện tích năm
2014 là 43.938,9 ha. Đông Nam Bộ có 34.285,6 ha. Còn lại là các tỉnh Duyên
Hải Nam Trung Bộ có 3.022,9 ha, Bắc Trung Bộ có 3.599,3 ha, Đồng bằng Sông
Cửu Long có
744,2 ha (Theo số liệu Tổng Cục Thống kê Hiệp Hội hồ tiêu Việt Nam,
2015).
Bảng 1.1: Diện tích, năng suất và sản lượng hồ tiêu năm
2014

D
u
y
ê

T
ổT
nr
gồ
d n
T 8 1
ổ 5 3

D
i N S
ă ả
ệ n n
n g l
5
1
8 55

3 5 2
. 0 .
T 40 88 22
â 3 . 6
Đ
3 4 2
4 . 6
N. 8 .
Đ
ồ
n 7 6 6
g 4 9 1

4 , 3
b , 0 ,

3
5 .
83
1 3
6
3 1
.
1
5 .
5
9
9