Nghiên cứu tính đa dạng thực vật thân gỗ và đặc điểm cấu trúc rừng của một số kiểu rừng chính tại vườn quốc gia bù gia mập, tỉnh bình phước
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.15 MB, 178 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO
BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
VIỆN KHOA HỌC LÂM NGHIỆP VIỆT NAM
VƯƠNG ĐỨC HÒA
NGHIÊN CỨU TÍNH ĐA DẠNG THỰC VẬT THÂN GỖ VÀ
ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC CỦA MỘT SỐ KIỂU RỪNG
TẠI VƯỜN QUỐC GIA BÙ GIA MẬP,
TỈNH BÌNH PHƯỚC
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP
Hà Nội, tháng 01/ 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO
BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
VIỆN KHOA HỌC LÂM NGHIỆP VIỆT NAM
VƯƠNG ĐỨC HÒA
NGHIÊN CỨU TÍNH ĐA DẠNG THỰC VẬT THÂN GỖ VÀ
ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC CỦA MỘT SỐ KIỂU RỪNG
TẠI VƯỜN QUỐC GIA BÙ GIA MẬP,
TỈNH BÌNH PHƯỚC
Chuyên ngành Lâm sinh
Mã số: 9620205
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP
Hà Nội, tháng 01/ 2019
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả
nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công
trình nào. Các hình và ảnh sử dụng trong công trình là của tác giả.
Các tài liệu trích dẫn trong luận án có chỉ rõ nguồn gốc.
Tác giả luận án
Vương Đức Hòa
ii
LỜI CẢM ƠN
Luận án được hoàn thành là kết quả của sự nỗ lực học tập của bản thân, cùng
với sự giúp đỡ của Ban Lãnh đạo Viện, tập thể các Cán bộ thuộc các Ban, Viện
chuyên môn của Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam và các nhà khoa học, đồng
nghiệp.
Nhân dịp này, tôi xin được chân thành cảm ơn PGS.TS. Viên Ngọc Nam,
Trường Đại học Nông Lâm, thành phố Hồ Chí Minh, giáo viên hướng dẫn khoa học
cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài luận án.
Xin trân trọng cảm ơn sự hỗ trợ, giúp đỡ của Ban Giám đốc và Cán bộ Vườn
Quốc gia Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước trong hoạt động nghiên cứu, ngoại nghiệp
của nghiên cứu sinh.
Xin chân thành cảm ơn các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu Viện Sinh thái
học Miền Nam đã đến Vườn cùng với tác giả nghiên cứu về thực vật, giúp tác giả
định danh một số loài thực vật.
Xin được cảm ơn các bạn đồng nghiệp - những người đi trước đã động viên
giúp đỡ tôi trong chuyên môn, cũng như một số chuyên ngành khác mà tôi còn
khiếm khuyết.
Cuối cùng, tôi xin được gửi lời cảm ơn tới những người thân trong gia đình, đã
động viên, chia sẻ, giúp đỡ tôi cả về tinh thần và vật chất để tôi yên tâm hoàn thành
luận án.
Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn tới tất cả những sự giúp đỡ quý báu đó.
Hà Nội, ngày 25 tháng 1 năm 2019
Tác giả luận án
iii
MỤC LỤC
Nội dung
Trang
LỜI CAM ĐOAN.....................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN..........................................................................................................ii
MỤC LỤC............................................................................................................... iii
CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN.............................................................vi
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU.........................................................................vii
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH............................................................................xv
PHẦN MỞ ĐẦU......................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án........................................................................1
2. Mục tiêu của nghiên cứu.....................................................................................3
2.1. Về khoa học......................................................................................................3
2.2. Về thực tiễn......................................................................................................3
3. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu..........................................................................3
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn............................................................................4
4.1. Ý nghĩa khoa học.............................................................................................4
4.2. Ý nghĩa thực tiễn..............................................................................................5
5. Những đóng góp mới của luận án.......................................................................5
6. Cấu trúc của luận án...........................................................................................5
Chương 1..................................................................................................................5
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU................................................................5
1.1. Một số khái niệm dùng trong luận án.............................................................6
1.1.1. Khái niệm về đa dang sinh học....................................................................6
1.1.2. Khái niệm về cấu trúc rừng.........................................................................6
1.1.3. Khái niệm về thực vật thân gỗ.....................................................................7
1.2. Trên thế giới......................................................................................................7
1.2.1. Nghiên cứu về thảm thực vật rừng..............................................................7
1.2.2. Nghiên cứu về đa dạng và các chỉ số đa dạng sinh học..............................9
iv
1.2.3. Nghiên cứu cấu trúc rừng..........................................................................15
1.3. Ở Việt Nam......................................................................................................18
1.3.1. Nghiên cứu về thảm thực vật rừng............................................................18
1.3.2. Nghiên cứu về đa dạng sinh học................................................................19
1.3.3. Nghiên cứu về cấu trúc rừng......................................................................23
1.3.4. Những nghiên cứu ở VQG Bù Gia Mập....................................................27
1.4. Nhận xét và đánh giá chung...........................................................................28
Chương 2................................................................................................................30
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................30
2.1. Đối tượng và địa điểm nghiên cứu.................................................................30
2.2. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội khu vực nghiên cứu.............................31
2.2.1. Điều kiện tự nhiên.......................................................................................31
2.2.2. Điều kiện kinh tế - xã hội............................................................................32
2.3. Nội dung nghiên cứu.......................................................................................33
2.4. Phương pháp nghiên cứu...............................................................................34
2.4.1. Cách tiếp cận...............................................................................................34
2.4.2. Các phương pháp nghiên cứu....................................................................36
Chương 3................................................................................................................47
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN...............................................................................47
3.1. Đánh giá tài nguyên và đa dạng sinh học ở VQG Bù Gia Mập...................47
3.1.1. Thảm thực vật rừng VQG Bù Gia Mập....................................................47
3.1.2. Đa dạng các trạng thái rừng......................................................................53
3.2. Tính đa dạng thực vật thân gỗ của hai kiểu rừng........................................58
3.2.1. Tính đa dạng của kiểu rừng Rkx...............................................................58
3.2.2. Tính đa dạng của kiểu rừng Rkn...............................................................71
3.2.3. So sánh tính đa dạng của kiểu rừng Rkx và Rkn.....................................82
3.3. Đặc điểm cấu trúc của hai kiểu rừng Rkx và Rkn.......................................90
3.3.1. Đặc điểm cấu trúc của kiểu rừng Rkx.......................................................90
3.3.2. Đặc điểm cấu trúc của kiểu rừng Rkn.....................................................102
v
3.3.3. Quan hệ giữa cấu trúc và đa dạng thực vật của hai kiểu rừng Rkx và
Rkn........................................................................................................................ 113
3.4. Phân tích một số nguyên nhân gây suy giảm tính đa dạng thực vật và đề
xuất các giải pháp bảo tồn đa dạng thực vật ở VQG Bù Gia Mập...................123
3.4.1. Một số nguyên nhân gây suy giảm đa dạng thực vật.............................123
3.4.2. Đề xuất các giải pháp bảo tồn đa dạng thực vật ở VQG Bù Gia Mập. .132
KẾT LUẬN- KIẾN NGHỊ..................................................................................140
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................142
vi
CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
Ký hiệu/
từ viết tắt
BTTN
CITES
Giải nghĩa đầy đủ
Bảo tồn Thiên nhiên
Công ước quốc tế về buôn bán động thực vật hoang dã nguy cấp
CR
D1,3
ĐDSH
EN
G
HST
Hvn
IA
(Convention of International Trade of Endangered Species)
Loài rất nguy cấp
Đường kính ngang ngực
Đa dạng sinh học
Loài nguy cấp
Tiết diện ngang
Hệ sinh thái
Chiều cao vút ngọn
Loài thực vật nghiêm cấm khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại
IIA
Loài thực vật hạn chế khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại
IUCN
Tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế (International Union for the
KBT
LR
MAE
MAPE
Conservation of Nature and Nature Resources).
Khu Bảo tồn
Loài ít nguy cấp
Sai lệch tuyệt đối trung bình.
Sai lệch tuyệt đối trung bình theo phần trăm.
NĐ32
Nxb
OTCDV
QXTV
R2
Rkn
Rkx
SĐVN
SEE
SSR
TTV
VQG
VU
Nghị định 32/2006/NĐ-CP ngày 30 tháng 3 năm 2006 của Chính phủ
Nhà xuất bản
Ô tiêu chuẩn định vị
Quần xã thực vật
Hệ số xác định
Kiểu rừng kín nửa thường xanh ẩm nhiệt đới
Kiểu rừng kín thường xanh mưa nhiệt đới
Sách Đỏ Việt Nam
Sai số phương trình
Tổng độ lệch bình phương ngẫu nhiên
Thảm thực vật
Vườn Quốc Gia
Loài sẽ nguy cấp
WWF
Quỹ quốc tế về bảo tồn thiên nhiên (World Wild Fund for Nature)
vii
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Nội dung
Trang
LỜI CAM ĐOAN.....................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN..........................................................................................................ii
MỤC LỤC............................................................................................................... iii
CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN.............................................................vi
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU.........................................................................vii
viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH............................................................................xv
PHẦN MỞ ĐẦU......................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án........................................................................1
2. Mục tiêu của nghiên cứu.....................................................................................3
2.1. Về khoa học......................................................................................................3
2.2. Về thực tiễn......................................................................................................3
3. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu..........................................................................3
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn............................................................................4
4.1. Ý nghĩa khoa học.............................................................................................4
4.2. Ý nghĩa thực tiễn..............................................................................................5
5. Những đóng góp mới của luận án.......................................................................5
6. Cấu trúc của luận án...........................................................................................5
Chương 1..................................................................................................................5
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU................................................................5
1.1. Một số khái niệm dùng trong luận án.............................................................6
1.1.1. Khái niệm về đa dang sinh học....................................................................6
1.1.2. Khái niệm về cấu trúc rừng.........................................................................6
1.1.3. Khái niệm về thực vật thân gỗ.....................................................................7
1.2. Trên thế giới......................................................................................................7
1.2.1. Nghiên cứu về thảm thực vật rừng..............................................................7
1.2.2. Nghiên cứu về đa dạng và các chỉ số đa dạng sinh học..............................9
1.2.3. Nghiên cứu cấu trúc rừng..........................................................................15
1.3. Ở Việt Nam......................................................................................................18
1.3.1. Nghiên cứu về thảm thực vật rừng............................................................18
1.3.2. Nghiên cứu về đa dạng sinh học................................................................19
1.3.3. Nghiên cứu về cấu trúc rừng......................................................................23
1.3.4. Những nghiên cứu ở VQG Bù Gia Mập....................................................27
1.4. Nhận xét và đánh giá chung...........................................................................28
Chương 2................................................................................................................30
ix
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................30
2.1. Đối tượng và địa điểm nghiên cứu.................................................................30
2.2. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội khu vực nghiên cứu.............................31
2.2.1. Điều kiện tự nhiên.......................................................................................31
2.2.1.1. Vị trí địa lý, diện tích...............................................................................31
2.2.2.2. Đặc điểm khí hậu, thủy văn.....................................................................31
2.2.2. Điều kiện kinh tế - xã hội............................................................................32
Bảng 2.1: Đặc điểm dân số vùng đệm VQG Bù Gia Mập...................................32
2.3. Nội dung nghiên cứu.......................................................................................33
2.4. Phương pháp nghiên cứu...............................................................................34
2.4.1. Cách tiếp cận...............................................................................................34
Hình 2.1: Sơ đồ tổng quát phương pháp nghiên cứu..........................................35
2.4.2. Các phương pháp nghiên cứu....................................................................36
2.4.2.1. Phương pháp đánh giá tài nguyên đa dạng thực vật VQG Bù Gia Mập
................................................................................................................................. 36
2.4.2.2. Phương pháp nghiên cứu tính đa dạng thực vật thân gỗ của hai kiểu
rừng........................................................................................................................36
Bảng 2.2: Thông tin các OTC trong khu vực nghiên cứu...................................36
Hình 2.2: Bố trí các OTC trên bản đồ Google Earth.........................................38
Hình 2.3: Sơ đồ các ô thứ cấp trong OTCDV nghiên cứu..................................38
2.4.2.3. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm cấu trúc và xem xét mối quan hệ
giữa đa dạng và cấu trúc rừng..............................................................................43
2.4.2.4. Phương pháp nghiên cứu những nguyên nhân và đề xuất các biện
pháp bảo tồn đa dạng thực vật VQG Bù Gia Mập..............................................46
Chương 3................................................................................................................47
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN...............................................................................47
3.1. Đánh giá tài nguyên và đa dạng sinh học ở VQG Bù Gia Mập...................47
3.1.1. Thảm thực vật rừng VQG Bù Gia Mập....................................................47
3.1.1.1. Hiện trạng phân chia các kiểu thảm thực vật ở VQG Bù Gia Mập.....47
x
3.1.1.2. Đặc điểm phân bố, cấu trúc, diện tích các xã hợp thực vật..................50
3.1.2. Đa dạng các trạng thái rừng......................................................................53
3.1.2.1. Diện tích các loại đất, loại rừng..............................................................53
Bảng 3.1: Hiện trạng rừng theo kiểu rừng ở VQG Bù Gia Mập........................54
Hình 3.2: Bản đồ hiện trạng rừng VQG Bù Gia Mập.........................................55
3.1.2.2. Đặc điểm các trạng thái rừng..................................................................55
3.1.3. Đa dạng về thành phần loài thực vật..........................................................57
Bảng 3.2: Đa dạng thực vật qua các nghiên cứu ở VQG Bù Gia Mập...............57
3............................................................................................................................... 58
4............................................................................................................................... 58
5............................................................................................................................... 58
6............................................................................................................................... 58
3.2. Tính đa dạng thực vật thân gỗ của hai kiểu rừng........................................58
3.2.1. Tính đa dạng của kiểu rừng Rkx...............................................................58
3.2.1.1. Thành phần loài thực vật kiểu rừng Rkx...............................................58
Hình 3.3: Phân bố số loài, số chi, họ thực vật của kiểu rừng Rkx......................59
Bảng 3.3: Chỉ số FIV các họ thực vật ưu thế của kiểu rừng Rkx.......................59
Hình 3.4: Quan hệ giữa các họ thuộc kiểu rừng Rkx..........................................61
Bảng 3.4: Kết cấu đa dạng thành phần loài các QXTV của kiểu rừng Rkx......62
3.2.1.2. Các chỉ số đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkx....................................62
Bảng 3.5: Chỉ số đa dạng thực vật ở các trạng thái rừng của kiểu Rkx............63
Hình 3.5: Đường cong ưu thế K-Dominance của kiểu rừng Rkx.......................64
Bảng 3.6: Chỉ số tương đồng SI giữa các QXTV của kiểu rừng Rkx.................64
................................................................................................................................. 64
3.2.1.3. Quan hệ giữa các loài thuộc kiểu rừng Rkx...........................................65
Hình 3.6: Đồ thị thể hiện mối quan hệ giữa các loài của kiểu rừng Rkx...........66
Hình 3.7: Mối quan hệ giữa các loài thuộc kiểu rừng Rkx.................................67
Hình 3.8: Đồ thị PCA thể hiện mối quan hệ giữa các loài của Rkx....................68
3.2.1.4. Mối quan hệ giữa các quần xã của kiểu rừng Rkx................................70
xi
Hình 3.9: Mối quan hệ giữa các trạng thái rừng của kiểu rừng Rkx.................70
3.2.2. Tính đa dạng của kiểu rừng Rkn...............................................................71
3.2.2.1. Thành phần loài thực vật kiểu rừng Rkn...............................................71
Hình 3.10: Phân bố số loài, số chi của các họ thực vật của kiểu rừng Rkn.......71
Bảng 3.7: Chỉ số FIV các họ thực vật ưu thế của kiểu rừng Rkn.......................71
Hình 3.11: Quan hệ giữa các họ thực vật thuộc kiểu rừng Rkn.........................73
Bảng 3.8: Kết cấu đa dạng thành phần loài các QXTV của kiểu rừng Rkn.....73
3.2.2.2. Các chỉ số đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkn....................................74
Bảng 3.9: Chỉ số đa thực vật các trạng thái rừng của kiểu Rkn........................75
Hình 3.12: Đường cong ưu thế K-Dominance của kiểu rừng Rkn.....................76
Bảng 3.10: Chỉ số tương đồng SI giữa các QXTV của kiểu rừng Rkn..............77
3.2.2.3. Quan hệ giữa các loài của kiểu rừng Rkn..............................................77
Hình 3.13: Đồ thị MDS thể hiện mối quan hệ giữa các loài của kiểu rừng Rkn
................................................................................................................................. 78
Hình 3.14: Mối quan hệ giữa các loài thuộc kiểu rừng Rkn...............................79
Hình 3.15: Đồ thị PCA thể hiện mối quan hệ giữa các nhóm loài của Rkn.......80
3.2.2.4. Quan hệ giữa các QXTV của kiểu rừng Rkn.........................................81
Hình 3.16: Mối quan hệ giữa các trạng thái rừng của kiểu Rkn........................82
3.2.3. So sánh tính đa dạng của kiểu rừng Rkx và Rkn.....................................82
3.2.3.1. Thành phần loài thực vật thân gỗ...........................................................82
Bảng 3.11: Tính đa dạng thực vật của hai kiểu rừng..........................................82
Hình 3.17: Đồ thị thành phần các họ, chi loài của hai kiểu rừng.......................84
3.2.3.2. Các chỉ số đa dạng thực vật của hai kiểu rừng......................................84
Bảng 3.12: Các chỉ số đa dạng thực vật của 2 kiểu rừng....................................85
Hình 3.18: Đường cong ưu thế K-Dominance của các QXTV của hai kiểu rừng
................................................................................................................................. 86
3.2.3.3. Các loài thực vật thân gỗ quí, hiếm khu vực nghiên cứu......................87
Bảng 3.13: Danh sách các loài thực vật nguy cấp quí, hiếm...............................87
Bảng 3.14: Bảng so sánh số lượng loài nguy cấp quí, hiếm................................88
xii
Bảng 3.15: Chỉ số hiếm trong khu vực nghiên cứu.............................................89
Bảng 3.16: Chỉ số tương đồng SI giữa hai kiểu rừng Rkx và Rkn.....................90
3.3. Đặc điểm cấu trúc của hai kiểu rừng Rkx và Rkn.......................................90
3.3.1. Đặc điểm cấu trúc của kiểu rừng Rkx.......................................................90
3.3.1.1. Cấu trúc mật độ của kiểu rừng Rkx.......................................................90
Bảng 3.17: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường
kính của QXTV Rkx-IIIA3-OII............................................................................91
Bảng 3.18: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường
kính của QXTV Rkx-IIIA2-OIII..........................................................................92
Bảng 3.19: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường
kính của QXTV Rkx-IIIA2-OIV..........................................................................93
3.3.1.2. Cấu trúc tổ thành.....................................................................................93
Bảng 3.20: Cấu trúc tổ thành rừng các QXTV của kiểu rừng Rkx...................94
3.3.1.3 Cấu trúc hình thái của kiểu rừng Rkx....................................................95
Bảng 3.21: Bảng phân bố cây theo cỡ kính của kiểu rừng Rkx..........................96
Hình 3.19: Phân bố số cây theo cấp đường kính của kiểu rừng Rkx.................97
Bảng 3.22: Kết quả phân tích một số chỉ tiêu các hàm phân bố N%/D kiểu Rkx
................................................................................................................................. 97
Hình 3.20: Qui luật phân bố N%/D theo phân bố Weibull kiểu rừng Rkx.......98
Bảng 3.23: Bảng phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkx..........................98
Hình 3.21: Phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkx....................................99
Bảng 3.24: Kết quả phân tích các hàm phân bố N%/Hvn kiểu rừng Rkx......100
Hinh 3.22: Phân bố N%/Hvn theo phân bố Weibull kiểu rừng Rkx................101
Bảng 3.25: Kiểu phân bố loài cây gỗ ở các trạng thái rừng thuộc kiểu rừng Rkx
............................................................................................................................... 101
Hình 3.23: Tương quan giữa D1,3 và Hvn của kiểu rừng Rkx.........................102
3.3.2. Đặc điểm cấu trúc của kiểu rừng Rkn.....................................................102
3.3.2.1. Cấu trúc mật độ.....................................................................................102
xiii
Bảng 3.26: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường
kính của QXTV Rkn-IIIA3-OI...........................................................................103
Bảng 3.27: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường
kính của QXTV Rkn-IIIA1-OV..........................................................................104
Bảng 3.28: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường
kính của QXTV Rkn-IIIA1-OVI........................................................................104
3.3.2.2. Cấu trúc tổ thành rừng..........................................................................105
Bảng 3.29: Cấu trúc tổ thành rừng của kiểu rừng Rkn....................................106
3.3.2.3. Cấu trúc hình thái của kiểu rừng Rkn.................................................107
Bảng 3.30: Bảng phân bố cây theo cấp kính của kiểu rừng Rkn.....................107
Hình 3.24: Phân bố số cây N/D của kiểu rừng Rkn...........................................108
Bảng 3.31: Kết quả phân tích một số chỉ tiêu các hàm phân bố N%/D kiểu Rkn
............................................................................................................................... 109
Hình 3.25: Qui luật phân bố N%/D theo phân bố Weibull của kiểu rừng Rkn
............................................................................................................................... 109
Bảng 3.32: Bảng phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkn........................109
Hình 3.26: Phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkn..................................111
Bảng 3.33: Kết quả phân tích các hàm phân bố N%/Hvn kiểu rừng Rkn.......111
Hình 3.27: Phân bố N%/Hvn theo hàm khoảng cách kiểu rừng Rkn..............112
Bảng 3.34: Kiểu phân bố loài cây gỗ ở các trạng thái rừng thuộc kiểu rừng Rkn
............................................................................................................................... 112
Hình 3.28: Tương quan giữa D1.3 và Hvn của kiểu rừng Rkn.........................113
3.3.3. Quan hệ giữa cấu trúc và đa dạng thực vật của hai kiểu rừng Rkx và
Rkn........................................................................................................................ 113
3.3.3.1. Quan hệ giữa cấu trúc và đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkx.........113
Bảng 3.35: Chỉ số đa dạng theo cấp kính của kiểu rừng Rkx..........................113
Hình 3.29: Các chỉ số đa dạng thực vật với các cấp D1,3 của kiểu Rkx..........114
Bảng 3.36: Quan hệ giữa cấp đường kính với số lượng loài của kiểu rừng Rkx
............................................................................................................................... 115
xiv
Hình 3.30: Quan hệ giữa các cấp kính D của kiểu rừng Rkx...........................116
Bảng 3.37: Chỉ số đa dạng theo cấp Hvn của kiểu rừng Rkx...........................117
Hình 3.31: Quan hệ giữa đa dạng và cấp Hvn của kiểu Rkx............................117
Bảng 3.38: Quan hệ giữa số lượng loài với Hvn của kiểu rừng Rkx................118
Hình 3.32: Sơ đồ nhánh thể hiện mối quan hệ giữa các cấp Hvn của kiểu Rkx
............................................................................................................................... 120
3.3.3.2. Quan hệ giữa cấu trúc và đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkn..........120
Bảng 3.39: Chỉ số đa dạng theo cấp kính của kiểu rừng Rkn.........................120
Hình 3.33: Quan hệ giữa đa dạng với cấp kính D của kiểu rừng Rkn.............121
Hình 3.34: Quan hệ giữa các cấp kính D của kiểu rừng Rkn...........................122
Hình 3.35: Quan hệ giữa các cấp Hvn của kiểu rừng Rkn...............................123
3.4. Phân tích một số nguyên nhân gây suy giảm tính đa dạng thực vật và đề
xuất các giải pháp bảo tồn đa dạng thực vật ở VQG Bù Gia Mập...................123
3.4.1. Một số nguyên nhân gây suy giảm đa dạng thực vật.............................123
3.4.1.1. Nguyên nhân trực tiếp...........................................................................123
Bảng 3.40: Tổng hợp số liệu điều tra sử dụng gỗ trong vùng đệm...................126
VQG Bù Gia Mập................................................................................................126
Bảng 3.41: Thống kê diện tích rừng tự nhiên chuyển đổi sang mục đích khác
............................................................................................................................... 127
3.4.1.2. Nguyên nhân gián tiếp...........................................................................130
3.4.2. Đề xuất các giải pháp bảo tồn đa dạng thực vật ở VQG Bù Gia Mập. .132
3.4.2.1. Giải pháp xây dựng và quản lý cơ sở dữ liệu.......................................132
- Xây dựng cơ sở dữ liệu trên phần mềm BioMon 32.......................................133
- Xây dựng, quản lý cơ sở dữ liệu trên phần mềm MapInfo 11.0.....................133
Hình 3.36: Cơ sở dữ liệu được cập nhật trong MapInfo...................................134
- Quản lý thông tin, chia sẻ dữ liệu bằng phần mềm Google Earth.................134
Hình 3.37: Quản lý dữ liệu đa dạng thực vật bằng phần mềm Google Earth.135
- Quản lý dữ liệu các loài thực vật quí, hiếm bằng phần mềm PRIMER........135
Hình 3.38: Quản lý dữ liệu loài bằng phần mềm PRIMER 6...........................136
xv
3.4.2.2. Giải pháp về khoa học và công nghệ.....................................................136
3.4.2.3 Giải pháp về Kinh tế- Xã hội..................................................................138
KẾT LUẬN- KIẾN NGHỊ..................................................................................140
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................142
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH
Nội dung
Trang
LỜI CAM ĐOAN.....................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN..........................................................................................................ii
MỤC LỤC............................................................................................................... iii
CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN.............................................................vi
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU.........................................................................vii
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH............................................................................xv
PHẦN MỞ ĐẦU......................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án........................................................................1
2. Mục tiêu của nghiên cứu.....................................................................................3
2.1. Về khoa học......................................................................................................3
2.2. Về thực tiễn......................................................................................................3
3. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu..........................................................................3
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn............................................................................4
4.1. Ý nghĩa khoa học.............................................................................................4
4.2. Ý nghĩa thực tiễn..............................................................................................5
5. Những đóng góp mới của luận án.......................................................................5
xvi
6. Cấu trúc của luận án...........................................................................................5
Chương 1..................................................................................................................5
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU................................................................5
1.1. Một số khái niệm dùng trong luận án.............................................................6
1.1.1. Khái niệm về đa dang sinh học....................................................................6
1.1.2. Khái niệm về cấu trúc rừng.........................................................................6
1.1.3. Khái niệm về thực vật thân gỗ.....................................................................7
1.2. Trên thế giới......................................................................................................7
1.2.1. Nghiên cứu về thảm thực vật rừng..............................................................7
1.2.2. Nghiên cứu về đa dạng và các chỉ số đa dạng sinh học..............................9
1.2.3. Nghiên cứu cấu trúc rừng..........................................................................15
1.3. Ở Việt Nam......................................................................................................18
1.3.1. Nghiên cứu về thảm thực vật rừng............................................................18
1.3.2. Nghiên cứu về đa dạng sinh học................................................................19
1.3.3. Nghiên cứu về cấu trúc rừng......................................................................23
1.3.4. Những nghiên cứu ở VQG Bù Gia Mập....................................................27
1.4. Nhận xét và đánh giá chung...........................................................................28
Chương 2................................................................................................................30
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................30
2.1. Đối tượng và địa điểm nghiên cứu.................................................................30
2.2. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội khu vực nghiên cứu.............................31
2.2.1. Điều kiện tự nhiên.......................................................................................31
2.2.1.1. Vị trí địa lý, diện tích...............................................................................31
2.2.2.2. Đặc điểm khí hậu, thủy văn.....................................................................31
2.2.2. Điều kiện kinh tế - xã hội............................................................................32
Bảng 2.1: Đặc điểm dân số vùng đệm VQG Bù Gia Mập...................................32
2.3. Nội dung nghiên cứu.......................................................................................33
2.4. Phương pháp nghiên cứu...............................................................................34
2.4.1. Cách tiếp cận...............................................................................................34
xvii
Hình 2.1: Sơ đồ tổng quát phương pháp nghiên cứu..........................................35
2.4.2. Các phương pháp nghiên cứu....................................................................36
2.4.2.1. Phương pháp đánh giá tài nguyên đa dạng thực vật VQG Bù Gia Mập
................................................................................................................................. 36
2.4.2.2. Phương pháp nghiên cứu tính đa dạng thực vật thân gỗ của hai kiểu
rừng........................................................................................................................36
Bảng 2.2: Thông tin các OTC trong khu vực nghiên cứu...................................36
Hình 2.2: Bố trí các OTC trên bản đồ Google Earth.........................................38
Hình 2.3: Sơ đồ các ô thứ cấp trong OTCDV nghiên cứu..................................38
2.4.2.3. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm cấu trúc và xem xét mối quan hệ
giữa đa dạng và cấu trúc rừng..............................................................................43
2.4.2.4. Phương pháp nghiên cứu những nguyên nhân và đề xuất các biện
pháp bảo tồn đa dạng thực vật VQG Bù Gia Mập..............................................46
Chương 3................................................................................................................47
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN...............................................................................47
3.1. Đánh giá tài nguyên và đa dạng sinh học ở VQG Bù Gia Mập...................47
3.1.1. Thảm thực vật rừng VQG Bù Gia Mập....................................................47
3.1.1.1. Hiện trạng phân chia các kiểu thảm thực vật ở VQG Bù Gia Mập.....47
3.1.1.2. Đặc điểm phân bố, cấu trúc, diện tích các xã hợp thực vật..................50
3.1.2. Đa dạng các trạng thái rừng......................................................................53
3.1.2.1. Diện tích các loại đất, loại rừng..............................................................53
Bảng 3.1: Hiện trạng rừng theo kiểu rừng ở VQG Bù Gia Mập........................54
Hình 3.2: Bản đồ hiện trạng rừng VQG Bù Gia Mập.........................................55
3.1.2.2. Đặc điểm các trạng thái rừng..................................................................55
3.1.3. Đa dạng về thành phần loài thực vật..........................................................57
Bảng 3.2: Đa dạng thực vật qua các nghiên cứu ở VQG Bù Gia Mập...............57
3............................................................................................................................... 58
4............................................................................................................................... 58
5............................................................................................................................... 58
xviii
6............................................................................................................................... 58
3.2. Tính đa dạng thực vật thân gỗ của hai kiểu rừng........................................58
3.2.1. Tính đa dạng của kiểu rừng Rkx...............................................................58
3.2.1.1. Thành phần loài thực vật kiểu rừng Rkx...............................................58
Hình 3.3: Phân bố số loài, số chi, họ thực vật của kiểu rừng Rkx......................59
Bảng 3.3: Chỉ số FIV các họ thực vật ưu thế của kiểu rừng Rkx.......................59
Hình 3.4: Quan hệ giữa các họ thuộc kiểu rừng Rkx..........................................61
Bảng 3.4: Kết cấu đa dạng thành phần loài các QXTV của kiểu rừng Rkx......62
3.2.1.2. Các chỉ số đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkx....................................62
Bảng 3.5: Chỉ số đa dạng thực vật ở các trạng thái rừng của kiểu Rkx............63
Hình 3.5: Đường cong ưu thế K-Dominance của kiểu rừng Rkx.......................64
Bảng 3.6: Chỉ số tương đồng SI giữa các QXTV của kiểu rừng Rkx.................64
................................................................................................................................. 64
3.2.1.3. Quan hệ giữa các loài thuộc kiểu rừng Rkx...........................................65
Hình 3.6: Đồ thị thể hiện mối quan hệ giữa các loài của kiểu rừng Rkx...........66
Hình 3.7: Mối quan hệ giữa các loài thuộc kiểu rừng Rkx.................................67
Hình 3.8: Đồ thị PCA thể hiện mối quan hệ giữa các loài của Rkx....................68
3.2.1.4. Mối quan hệ giữa các quần xã của kiểu rừng Rkx................................70
Hình 3.9: Mối quan hệ giữa các trạng thái rừng của kiểu rừng Rkx.................70
3.2.2. Tính đa dạng của kiểu rừng Rkn...............................................................71
3.2.2.1. Thành phần loài thực vật kiểu rừng Rkn...............................................71
Hình 3.10: Phân bố số loài, số chi của các họ thực vật của kiểu rừng Rkn.......71
Bảng 3.7: Chỉ số FIV các họ thực vật ưu thế của kiểu rừng Rkn.......................71
Hình 3.11: Quan hệ giữa các họ thực vật thuộc kiểu rừng Rkn.........................73
Bảng 3.8: Kết cấu đa dạng thành phần loài các QXTV của kiểu rừng Rkn.....73
3.2.2.2. Các chỉ số đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkn....................................74
Bảng 3.9: Chỉ số đa thực vật các trạng thái rừng của kiểu Rkn........................75
Hình 3.12: Đường cong ưu thế K-Dominance của kiểu rừng Rkn.....................76
Bảng 3.10: Chỉ số tương đồng SI giữa các QXTV của kiểu rừng Rkn..............77
xix
3.2.2.3. Quan hệ giữa các loài của kiểu rừng Rkn..............................................77
Hình 3.13: Đồ thị MDS thể hiện mối quan hệ giữa các loài của kiểu rừng Rkn
................................................................................................................................. 78
Hình 3.14: Mối quan hệ giữa các loài thuộc kiểu rừng Rkn...............................79
Hình 3.15: Đồ thị PCA thể hiện mối quan hệ giữa các nhóm loài của Rkn.......80
3.2.2.4. Quan hệ giữa các QXTV của kiểu rừng Rkn.........................................81
Hình 3.16: Mối quan hệ giữa các trạng thái rừng của kiểu Rkn........................82
3.2.3. So sánh tính đa dạng của kiểu rừng Rkx và Rkn.....................................82
3.2.3.1. Thành phần loài thực vật thân gỗ...........................................................82
Bảng 3.11: Tính đa dạng thực vật của hai kiểu rừng..........................................82
Hình 3.17: Đồ thị thành phần các họ, chi loài của hai kiểu rừng.......................84
3.2.3.2. Các chỉ số đa dạng thực vật của hai kiểu rừng......................................84
Bảng 3.12: Các chỉ số đa dạng thực vật của 2 kiểu rừng....................................85
Hình 3.18: Đường cong ưu thế K-Dominance của các QXTV của hai kiểu rừng
................................................................................................................................. 86
3.2.3.3. Các loài thực vật thân gỗ quí, hiếm khu vực nghiên cứu......................87
Bảng 3.13: Danh sách các loài thực vật nguy cấp quí, hiếm...............................87
Bảng 3.14: Bảng so sánh số lượng loài nguy cấp quí, hiếm................................88
Bảng 3.15: Chỉ số hiếm trong khu vực nghiên cứu.............................................89
Bảng 3.16: Chỉ số tương đồng SI giữa hai kiểu rừng Rkx và Rkn.....................90
3.3. Đặc điểm cấu trúc của hai kiểu rừng Rkx và Rkn.......................................90
3.3.1. Đặc điểm cấu trúc của kiểu rừng Rkx.......................................................90
3.3.1.1. Cấu trúc mật độ của kiểu rừng Rkx.......................................................90
Bảng 3.17: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường
kính của QXTV Rkx-IIIA3-OII............................................................................91
Bảng 3.18: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường
kính của QXTV Rkx-IIIA2-OIII..........................................................................92
Bảng 3.19: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường
kính của QXTV Rkx-IIIA2-OIV..........................................................................93
xx
3.3.1.2. Cấu trúc tổ thành.....................................................................................93
Bảng 3.20: Cấu trúc tổ thành rừng các QXTV của kiểu rừng Rkx...................94
3.3.1.3 Cấu trúc hình thái của kiểu rừng Rkx....................................................95
Bảng 3.21: Bảng phân bố cây theo cỡ kính của kiểu rừng Rkx..........................96
Hình 3.19: Phân bố số cây theo cấp đường kính của kiểu rừng Rkx.................97
Bảng 3.22: Kết quả phân tích một số chỉ tiêu các hàm phân bố N%/D kiểu Rkx
................................................................................................................................. 97
Hình 3.20: Qui luật phân bố N%/D theo phân bố Weibull kiểu rừng Rkx.......98
Bảng 3.23: Bảng phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkx..........................98
Hình 3.21: Phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkx....................................99
Bảng 3.24: Kết quả phân tích các hàm phân bố N%/Hvn kiểu rừng Rkx......100
Hinh 3.22: Phân bố N%/Hvn theo phân bố Weibull kiểu rừng Rkx................101
Bảng 3.25: Kiểu phân bố loài cây gỗ ở các trạng thái rừng thuộc kiểu rừng Rkx
............................................................................................................................... 101
Hình 3.23: Tương quan giữa D1,3 và Hvn của kiểu rừng Rkx.........................102
3.3.2. Đặc điểm cấu trúc của kiểu rừng Rkn.....................................................102
3.3.2.1. Cấu trúc mật độ.....................................................................................102
Bảng 3.26: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường
kính của QXTV Rkn-IIIA3-OI...........................................................................103
Bảng 3.27: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường
kính của QXTV Rkn-IIIA1-OV..........................................................................104
Bảng 3.28: Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường
kính của QXTV Rkn-IIIA1-OVI........................................................................104
3.3.2.2. Cấu trúc tổ thành rừng..........................................................................105
Bảng 3.29: Cấu trúc tổ thành rừng của kiểu rừng Rkn....................................106
3.3.2.3. Cấu trúc hình thái của kiểu rừng Rkn.................................................107
Bảng 3.30: Bảng phân bố cây theo cấp kính của kiểu rừng Rkn.....................107
Hình 3.24: Phân bố số cây N/D của kiểu rừng Rkn...........................................108
xxi
Bảng 3.31: Kết quả phân tích một số chỉ tiêu các hàm phân bố N%/D kiểu Rkn
............................................................................................................................... 109
Hình 3.25: Qui luật phân bố N%/D theo phân bố Weibull của kiểu rừng Rkn
............................................................................................................................... 109
Bảng 3.32: Bảng phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkn........................109
Hình 3.26: Phân bố số cây theo Hvn của kiểu rừng Rkn..................................111
Bảng 3.33: Kết quả phân tích các hàm phân bố N%/Hvn kiểu rừng Rkn.......111
Hình 3.27: Phân bố N%/Hvn theo hàm khoảng cách kiểu rừng Rkn..............112
Bảng 3.34: Kiểu phân bố loài cây gỗ ở các trạng thái rừng thuộc kiểu rừng Rkn
............................................................................................................................... 112
Hình 3.28: Tương quan giữa D1.3 và Hvn của kiểu rừng Rkn.........................113
3.3.3. Quan hệ giữa cấu trúc và đa dạng thực vật của hai kiểu rừng Rkx và
Rkn........................................................................................................................ 113
3.3.3.1. Quan hệ giữa cấu trúc và đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkx.........113
Bảng 3.35: Chỉ số đa dạng theo cấp kính của kiểu rừng Rkx..........................113
Hình 3.29: Các chỉ số đa dạng thực vật với các cấp D1,3 của kiểu Rkx..........114
Bảng 3.36: Quan hệ giữa cấp đường kính với số lượng loài của kiểu rừng Rkx
............................................................................................................................... 115
Hình 3.30: Quan hệ giữa các cấp kính D của kiểu rừng Rkx...........................116
Bảng 3.37: Chỉ số đa dạng theo cấp Hvn của kiểu rừng Rkx...........................117
Hình 3.31: Quan hệ giữa đa dạng và cấp Hvn của kiểu Rkx............................117
Bảng 3.38: Quan hệ giữa số lượng loài với Hvn của kiểu rừng Rkx................118
Hình 3.32: Sơ đồ nhánh thể hiện mối quan hệ giữa các cấp Hvn của kiểu Rkx
............................................................................................................................... 120
3.3.3.2. Quan hệ giữa cấu trúc và đa dạng thực vật của kiểu rừng Rkn..........120
Bảng 3.39: Chỉ số đa dạng theo cấp kính của kiểu rừng Rkn.........................120
Hình 3.33: Quan hệ giữa đa dạng với cấp kính D của kiểu rừng Rkn.............121
Hình 3.34: Quan hệ giữa các cấp kính D của kiểu rừng Rkn...........................122
Hình 3.35: Quan hệ giữa các cấp Hvn của kiểu rừng Rkn...............................123
xxii
3.4. Phân tích một số nguyên nhân gây suy giảm tính đa dạng thực vật và đề
xuất các giải pháp bảo tồn đa dạng thực vật ở VQG Bù Gia Mập...................123
3.4.1. Một số nguyên nhân gây suy giảm đa dạng thực vật.............................123
3.4.1.1. Nguyên nhân trực tiếp...........................................................................123
Bảng 3.40: Tổng hợp số liệu điều tra sử dụng gỗ trong vùng đệm...................126
VQG Bù Gia Mập................................................................................................126
Bảng 3.41: Thống kê diện tích rừng tự nhiên chuyển đổi sang mục đích khác
............................................................................................................................... 127
3.4.1.2. Nguyên nhân gián tiếp...........................................................................130
3.4.2. Đề xuất các giải pháp bảo tồn đa dạng thực vật ở VQG Bù Gia Mập. .132
3.4.2.1. Giải pháp xây dựng và quản lý cơ sở dữ liệu.......................................132
- Xây dựng cơ sở dữ liệu trên phần mềm BioMon 32.......................................133
- Xây dựng, quản lý cơ sở dữ liệu trên phần mềm MapInfo 11.0.....................133
Hình 3.36: Cơ sở dữ liệu được cập nhật trong MapInfo...................................134
- Quản lý thông tin, chia sẻ dữ liệu bằng phần mềm Google Earth.................134
Hình 3.37: Quản lý dữ liệu đa dạng thực vật bằng phần mềm Google Earth.135
- Quản lý dữ liệu các loài thực vật quí, hiếm bằng phần mềm PRIMER........135
Hình 3.38: Quản lý dữ liệu loài bằng phần mềm PRIMER 6...........................136
3.4.2.2. Giải pháp về khoa học và công nghệ.....................................................136
3.4.2.3 Giải pháp về Kinh tế- Xã hội..................................................................138
KẾT LUẬN- KIẾN NGHỊ..................................................................................140
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................142
xxiii
