Kiều báo ân báo oán

Phán têch nghãû thût miãu t nhán váût âỉåüc thãø hiãûn qua ngän ngỉỵ âäúi
thoải nhàòm khàõc hoả tênh cạch nhán váût Thu Kiãưu, Hoản Thỉ trong âoản trêch
“Thu Kiãưu bạo án, bạo oạn” (Trêch trong Truûn Kiãưu ca Nguùn Du)
Tri qua “hãút hản n âãún hản kia”, Kiãưu â nãúm â hãút mi âiãưu cay
âàõng, tỉåíng ràòng nng s bng xi trỉåïc säú pháûn “biãút thán chảy chàóng khi
tråìi - cng liãưu màût pháún cho räưi ngy xanh”. Chênh lục kiãưu âang vä vng thç Tỉì
Hi xút hiãûn. Kiãưu gàph Tỉì Hi- mäüt bỉåïc ngồût quan trng â måí ra trãn
hnh trçnh säú pháûn ca ngỉåìi con gại h Vỉång. Ngỉåìi anh hng “âäüi tråìi, âảp
âáút” chàóng nhỉỵng cỉïu Kiãưu thoạt khi cüc säúng åí láưu xanh m cn âỉa nng
tỉì thán pháûn “con ong, cại kiãún” bỉåïc lãn âëa vë mäüt quan to cáưm cạn cán cäng
l “ån âãưn, oạn tr”. Âoản trêch “Thu Kiãưu bạo án, bạo oạn” miãu t cnh thu
Kiãưu âãưn ån nhỉỵng ngỉåìi â cỉu mang, giụp âåỵ nng âäưng thåìi trỉìng trë nhỉỵng
k báút nhán, tn ạc.
Nghãû thût xáy dỉûng nhán váût ca Nguùn Du cọ khi âỉåüc thãø hiãûn qua
bụt phạp ỉåïc lãû miãu t ngoải hçnh (âoản trêch “chë em Thu Kiãưu”) , cọ khi
âỉåüc thãø hiãûn qua ngän ngỉỵ âäüc thoải, qua bụt phạp t cnh ngủ tçnh âãø miãu
t tám trảng (âoản trêch “Kiãưu åí láưu Ngỉng Bêch”). Trong âoản trêch “Thu Kiãưu
bạo án, bạo oạn”, nghãû thût miãu t nhán váût âỉåüc thãø hiãûn qua ngän ngỉỵ âäúi
thoải âãø lm näøi r tênh cạch nhán váût Thu Kiãưu, Hoản Thỉ.
Trỉåïc hãút, nh thå miãu t cnh Thu Kiãưu tr ån Thục Sinh trong mỉåìi hai
cáu thå âáưu “cho gỉåm måìi âãún Thục lang .... mỉu sáu cng tr nghéa sáu cho
vỉìa”.
Thục Sinh âỉåüc måìi tåïi trong cnh oai nghiãm ca nåi Kiãưu xỉí ạn:
“Cho gỉåm måìi âãún Thục lang
Màût nhỉ chm âäø mçnh dỉåìng d run”.
Trỉåïc nhỉỵng “gỉåm låïn, giạo di”, chng thục hong såü âãún mỉïc “màût
nhỉ chm âäø”, ngỉåìi run lãn nhỉ âi khäng vỉỵng. Hçnh nh täüi nghiãûp ny hon
ton ph håüp våïi tênh cạch cọ pháưn nhu nhỉåüc ca Thục Sinh. Hçnh nh täüi
nghiãûp ca Thục Sinh lm cho nng Kiãưu âäüng lng tràõc áøn v h tảo nãn sỉû
báút ngåì trong viãûc tr ån, bạo oạn tiãúp theo. Qua låìi nọi ca Kiãưu “nghéa nàûng
nghçn non”, “sám thỉång chàóng vẻn chỉỵ tng, tải ai hạ dạm phủ lng cäú nhán” ...

, cọ thãø nọi ràòng nng ráút trng táúm lng v giụp âåỵ m Thục Sinh dnh cho
nng trong cån hoản nản.
Thục Sinh âỉa Kiãưu ra khi láưu xanh, cỉïu nng thoạt khi cnh âåìi ä nhủc.
Cng våïi chng thục, Kiãưu cọ nhỉỵng thạng ngy ãm áúm trong cüc säúng gia
âçnh. Nng gi âọ l “nghéa nàûng nghçn non”. Trong hçnh thỉïc ca cạch nọi vàn
chỉång, sạch våí l táúm lng biãút ån chán tháût ca Kiãưu. “Lám Tri ngỉåìi c chng
cn nhåï khäng?”. Hai chỉỵ “ngỉåìi c”, tiãúng viãût mang sàõc thại thán máût, gáưn
gi.
Vç gàõn bọ våïi Thục Sinh m âåìi kiãưu thãm mäüt láưn khäø våïi thán pháûn lm
l âau âåïn hån mäüt k täi âi. Tuy nhiãn Kiãưu hiãøu näùi âau khäø ca nng khäng
phi do Thục Sinh gáy ra m th phảm l Hoản Thỉ. Thu Kiãưu hiãøu hon cnh
ca Thục Sinh: “tải ai hạ dạm phủ lng cäú nhán?”. Våïi Kiãưu thç d cọ “gáúm tràm
cún, bảc nghçn cán” cng chỉa xỉïng våïi án nghéa ca Thục Sinh. Táúm lng
”nghéa nàûng nghçn non” thç gáúm vọc, bảc vng no cọ thãø cán cho âỉåüc?
Khi nọi våïi Thục Sinh, Kiãưu dng nhỉỵng tỉì Hạn - Viãût “nghéa tng”, “cäú
nhán”, ... tiãùn cäú “sám thỉång”. Cạch nọi trang trng ny ph håüp våïi chng thỉ
sinh h Thục, âäưng thåìi diãùn t âỉåüc táúm lng biãút ån trán trng ca nng
Kiãưu.
Trong khi nọi våïi Thục Sinh, Kiãưu â nọi vãư Hoản Thỉ, âiãưu âọ chỉïng t
vãút thỉång lng m Hoản Thỉ gáy ra cho Kiãưu âang cn qua xọt xa. Lục nọi vãư
Hoản Thỉ thç ngän ngỉỵ ca Kiãưu lải hãút sỉïc näm na, bçnh dë. Nng dng nhỉỵng
thnh ngỉ quen thüc “ k càõp, b gi gàûp nhau”, “kiãún b miãûng chẹn” våïi
nhỉỵng tỉì tiãúng Viãût âãù hiãøu. Hnh âäüng trỉìng phảt cại ạc theo quan âiãøm
ca nhán dán phi âỉåüc diãùn âảt bàòng låìi àn, tiãúng nọi ca nhán dán.
Âoản thå sau, cn lải trong âoản trêch l cüc âäúi âạp giỉỵa Kiãưu v Hoản
Thỉ trong cnh bạo oạn “thồõt träng nng â cho thỉa ... truưn qn lãûnh
xúng trỉåïng tiãưn tha ngay”. Hnh âäüng v låìi nọi ca Kiãưu biãøu thë thại âäü
mèa mai âäúi våïi Hoản Thỉ. Nng váùn dng cạch xỉng hä nhỉ häưi cn lm hoa nä
cho nh h Hoản, váùn mäüt âiãưu “cho thỉa”, hai âiãưu “tiãøu thỉ”. Cạch xỉng hä
ny trong hon cnh giỉỵa Kiãưu v Hoản Thỉ â cọ sỉû thay báûc, âäøi ngäi l

mäüt ân mèa mai qút mảnh vo danh gia h Hoản. Trong låìi nọi ca Kiãưu cọ
c ging âay nghiãún, cáu thå nhỉ dàòn ra tỉìng tiãúng; tỉì ngỉỵ âỉåüc làûp lải,
nháún mảnh: (dãù cọ, dãù dng, máúy tay, máúy màût, máúy gan, âåìi xỉa, âåìi nay,
cng cay nghiãût, cng oan trại, ... ) cạch nọi ny hon ton ph håüp våïi däúi
tỉåüng Hoản Thỉ, ph håüp våïi con ngỉåìi “bãư ngoi thån thåït nọi cỉåìi - bãư trong
nham hiãøm giãút ngỉåìi khäng dao”. Ging âiãûu mèa mai, âay nghiãún ca Kiãưu cho
tháúy nng quút trỉìng trë Hoản Thỉ theo âụng quan niãûm “mỉu sáu cng tr
nghéa sáu cho vỉìa”.
Trong låìi nọi, thại âäü ca Kiãưu, phụt giáy âáưu Hoản Thỉ cọ “häưn lảc
phạch xiãu” nhỉng ngay trong hon cnh áúy, Hoản Thỉ váùn këp “liãûu âiãưu kãu ca”.
âáy qu l con ngỉåìi khän ngoan, gio hoảt. Låìi “kãu ca” ca Hoản Thỉ thỉûc
cháút l cạch lê gii âãø gåỵ täüi cho mçnh.
Trỉåïc hãút, Hoản Thỉ dỉûa vo tám lê thỉåìng tçnh ca ngỉåìi phủ nỉỵ âãø
gåỵ täüi “ràòng täi chụt pháûn ân b - ghen tng thç cng ngỉåìi ta thỉåìng tçnh”. Lê
l ny â xoạ âi sỉû âäúi láûp giỉỵa Kiãưu v Hon Thỉ, âỉa Kiãưu tỉì vë thãú âäúi
láûp tråí thnh ngỉåìi âäưng cnh, cng chung “chụt pháûn ân b”. Nãúu Hoản Thỉ
cọ täüi thç cng l do tám lê chung ca giåïi nỉỵ. “chäưng chung chỉa dãù ai chiãưu cho
ai”. Tỉì täüi nhán, Hoản Thỉ â biãûn bảch âãø mçnh tråí thnh nản nhán ca chãú
âäü âa thã. Tiãúp âãún, Hoản Thỉ kãø lải “cäng” â cho Kiãưu ra viãút kinh åí gạc
Quan Ám v khäng bàõt giỉỵ khi nng b träún khi nh Hoản Thỉ:
“Nghé cho khi gạc viãút kinh
Våïi khi khi cỉía dỉït tçnh chàóng theo”.
Cúi cng, Hoản Thỉ nháûn táút c täüi läùi vãư mçnh, chè cn biãút träng cáûy
vo táúm lng khoan dung, âäü lỉåüng räüng låïn nhỉ tråìi biãøn ca Kiãưu “cn nhåì
lỉåüng bãø thỉång bi no chàng”.
Trỉåïc nhỉỵng låìi kãu ca ca Hoản Thỉ, Kiãưu â phi thỉìa nháûn âáy l con
ngỉåìi “khän ngoan âãún mỉûc nọi nàng phi låìi”. Hoản Thỉ â âỉa Kiãưu tåïi chäù
khọ xỉí “tha ra thç cng may âåìi - lm ra thç cng ra ngỉåìi nh nhen”. Nng cọ ràn
âe Hoản Thỉ nhỉng räưi lải khoan dung âäü lỉåüng “â lng tri quạ thç nãn”. Hoản
Thỉ â biãút läùi, â xin tha thç Kiãưu cng cỉ xỉí theo quan âiãøm triãút l dán gian

“âạnh ngỉåìi chảy âi chỉï khäng âạnh ngỉåìi chảy lải”!
Qua cạch lê l âãø gåỵ täüi, cọ thãø tháúy Hoản Thỉ “sáu sàõc nỉåïc âåìi” âãún
“qu quại tinh ma”. Tuy nhiãn, viãûc Hoản Thỉ âỉåüc tha bäøng khäng hon ton phủ
thüc vo sỉû “tỉû bo chỉỵa” m ch úu l do táúm lng âäü lỉåüng ca Kiãưu.
oaỷn Thuyù Kióửu baùo ỏn, baùo oaùn mọỹt lỏửn nổợa õaợ laỡm ngồỡi lón tỏỳm loỡng
vở tha, nhỏn hỏỷu cuớa ngổồỡi con gaùi hoỹ Vổồng. Tổỡ thỏn phỏỷn con ngổồỡi bở aùp
bổùc, õau khọứ, Thuyù kióửu õaợ trồớ thaỡnh vở quan toaỡ cỏửm caùn cỏn cọng lyù. oaỷn
trờch naỡy laỡ sổỷ phaớn aùnh khaùt voỹng, ổồùc mồ cọng lyù chờnh nghộa cuớa thồỡi õaỷi
Nguyóựn Du. où cuợng chờnh laỡ ổồùc mồ cọng lyù chờnh nghộa theo quan õióứm cuớa
quỏửn chuùng nhỏn dỏn: nhổợng con ngổồỡi bở aùp bổùc, õau khọứ vuỡng lón õoỡi sổỷ cọng
bũng cho chờnh hoỹ - ồớ hióỳn gỷp laỡnh, ồớ aùc gỷp aùc.