Sử dụng tài nguyên đất và rừng trong sản xuất nông, lâm nghiệp của cộng đồng các dân tộc ở tỉnh Yên Bái (Luận án tiến sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ HOA

SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN ĐẤT VÀ RỪNG
TRONG SẢN XUẤT NÔNG, LÂM NGHIỆP
CỦA CỘNG ĐỒNG CÁC DÂN TỘC Ở TỈNH YÊN BÁI

LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÍ

THÁI NGUYÊN - 2019


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ HOA

SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN ĐẤT VÀ RỪNG
TRONG SẢN XUẤT NÔNG, LÂM NGHIỆP
CỦA CỘNG ĐỒNG CÁC DÂN TỘC Ở TỈNH YÊN BÁI
Ngành: Địa lý học
Mã số: 9310501

LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÝ

Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. NGUYỄN THỊ HỒNG
2. PGS.TS. DƢƠNG QUỲNH PHƢƠNG

THÁI NGUYÊN - 2019


i
LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nghiên cứu trong luận án là trung thực, chưa từng được cơng bố trong cơng
trình của các tác giả khác.
Tác giả

Nguyễn Thị Hoa


ii
LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng,
PGS.TS. Dương Quỳnh Phương đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và động viên tơi
trong suốt q trình thực hiện luận án.
Tơi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Ban Chủ nhiệm
Khoa Địa lý, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, cùng các thầy cô
giáo thuộc Bộ mơn Địa lí kinh tế - xã hội và Nghiệp vụ sư phạm đã tạo điều kiện
thuận lợi nhất cho tác giả học tập, nghiên cứu trong thời gian thực hiện luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn các cơ quan, ban ngành tỉnh Yên Bái: Tỉnh ủy,
Ủy ban nhân dân tỉnh Yên Bái, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Yên

Bái, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái, Cục Thống kê tỉnh Yên Bái đã tạo
điều kiện giúp đỡ và cung cấp cho tác giả những tư liệu hết sức cần thiết và quý
báu để tác giả hoàn thành đề tài nghiên cứu.

Cuối cùng, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến gia đình, người thân và
bạn bè, đồng nghiệp, những người đã ln động viên, khuyến khích tơi trong suốt
những năm qua để tơi có thể hồn thành luận án này.

Thái Nguyên, tháng 02 năm 2019
Tác giả luận án

Nguyễn Thị Hoa


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. ii
MỤC LỤC ..................................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... iv
DANH MỤC BẢNG ................................................................................................... v
DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. vii
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1
2. Mục tiêu và nhiệm vụ .............................................................................................. 2
3. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 3
4. Quan điểm, phƣơng pháp và quy trình nghiên cứu ................................................. 4
5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .................................................................................. 9
6. Các luận điểm bảo vệ ............................................................................................ 12
7. Những điểm mới của luận án ................................................................................ 12
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án ........................................................... 13
9. Cơ sở tài liệu và cấu trúc của luận án ................................................................... 13
Chƣơng 1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN,

PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP, CỘNG ĐỒNG CÁC DÂN TỘC ......... 16

1.1.

Tổng quan các kết quả nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam về sử dụng
tài nguyên thiên nhiên trong phát triển nông, lâm nghiệp của cộng đồng
các dân tộc ...................................................................................................... 16

1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới ..................................................................... 16
1.1.2. Những nghiên cứu trong nƣớc ....................................................................... 19
1.1.3. Những nghiên cứu ở tỉnh Yên Bái ................................................................. 22
1.2.

Cơ sở lí luận ................................................................................................... 24

1.2.1. Tài nguyên thiên nhiên................................................................................... 24
1.2.2. Phát triển Nông nghiệp ................................................................................... 29
1.2.3. Hiệu quả và tiêu chuẩn đánh giá việc sử dụng tài nguyên đất và rừng
trong sản xuất nông, lâm nghiệp .................................................................... 33

1.2.4. Cộng đồng các dân tộc và kiến thức bản địa trong sản xuất nông, lâm nghiệp.... 35
1.3.

Cơ sở thực tiễn ............................................................................................... 41

1.3.1. Khái quát về cộng đồng các dân tộc vùng Trung du và miền núi phía Bắc......... 41


iv
1.3.2. Thực trạng phát triển nông, lâm nghiệp và những tác động của cộng

đồng các dân tộc khu vực Trung du và miền núi phía Bắc đến nguồn tài
nguyên đất và rừng ......................................................................................... 42
Tiểu kết chƣơng 1...................................................................................................... 44
Chƣơng 2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT
NÔNG, LÂM NGHIỆP TỈNH YÊN BÁI ..................................................................45

2.1.

Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ ..................................................................... 45

2.1.1. Vị trí địa lí ...................................................................................................... 45
2.1.2. Phạm vi lãnh thổ ............................................................................................. 45
2.2. Các nhân tố tự nhiên ....................................................................................... 46
2.2.1. Địa hình .......................................................................................................... 46
2.2.2. Tài nguyên đất ................................................................................................ 47
2.2.3. Khí hậu ........................................................................................................... 50
2.2.4. Tài nguyên rừng ............................................................................................. 51
2.2.5. Tài nguyên nƣớc ............................................................................................. 52
2.3. Các nhân tố kinh tế - xã hội ........................................................................... 54
2.3.1. Dân cƣ và nguồn lao động .............................................................................. 54
2.3.2. Cơ sở hạ tầng .................................................................................................. 56
2.3.3. Chính sách phát triển nơng, lâm nghiệp ......................................................... 58
2.3.4. Thị trƣờng ....................................................................................................... 59
2.4. Cộng đồng các dân tộc ở tỉnh Yên Bái ........................................................... 59
2.4.1. Nguồn gốc và đặc điểm phân bố các dân tộc ................................................. 59
2.4.2. Tập quán sản xuất và sinh hoạt của các dân tộc ............................................. 60
Tiểu kết chƣơng 2...................................................................................................... 66
Chƣơng 3. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN ĐẤT VÀ RỪNG
TRONG SẢN XUẤT NÔNG, LÂM NGHIỆP CỦA CỘNG ĐỒNG
CÁC DÂN TỘC TỈNH YÊN BÁI ............................................................... 67

3.1.
3.1.1.
3.1.2.
3.2.

Thực trạng ngành nông, lâm nghiệp tỉnh Yên Bái ......................................... 67
Sản xuất nông nghiệp ..................................................................................... 67
Ngành lâm nghiệp .......................................................................................... 68
Thực trạng sử dụng tài nguyên đất và rừng trong sản xuất nông, lâm
nghiệp của cộng đồng các dân tộc tỉnh Yên Bái ............................................ 69

3.2.1. Khái quát chung về thực trạng sử dụng tài nguyên đất và rừng ở tỉnh
Yên Bái........................................................................................................... 69


v
3.2.2. Thực trạng sử dụng tài nguyên đất và rừng trong sản xuất nông, lâm
nghiệp của cộng đồng dân tộc theo các vùng ................................................. 71
3.3. Đánh giá chung về việc sử dụng tài nguyên đất và rừng trong sản xuất
nông nghiệp của cộng đồng các dân tộc ....................................................... 115
3.3.1. Hạn chế và cách khắc phục của cộng đồng các dân tộc trong việc sử
dụng tài nguyên đất và rừng ......................................................................... 115
3.3.2. Sự thích ứng của cộng đồng các dân tộc trong môi trƣờng miền núi
vùng cao ....................................................................................................... 116
Tiểu kết chƣơng 3.................................................................................................... 119
Chƣơng 4. GIẢI PHÁP VÀ MƠ HÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ NHẰM
SỬ DỤNG BỀN VỮNG TÀI NGUYÊN ĐẤT VÀ RỪNG TRONG
SẢN XUẤT NÔNG, LÂM NGHIỆP CỦA CỘNG ĐỒNG CÁC
DÂN TỘC Ở TỈNH YÊN BÁI ................................................................... 120

4.1.
4.1.1.
4.1.2.
4.1.3.
4.2.

Cơ sở của các giải pháp và mơ hình phát triển kinh tế ................................ 120
Quan điểm .................................................................................................... 120
Mục tiêu ........................................................................................................ 122
Định hƣớng ................................................................................................... 124
Một số giải pháp nhằm sử dụng tài nguyên đất và rừng bền vững trong
sản xuất nông, lâm nghiệp của cộng đồng dân tộc tỉnh Yên Bái ................. 129

4.2.1. Nhóm giải pháp chung ................................................................................. 129
4.2.2. Giải pháp cụ thể............................................................................................ 134
4.2.3. Giải pháp cụ thể ở từng địa bàn cƣ trú của các dân tộc ............................... 144
4.3. Mơ hình phát triển kinh tế nhằm sử dụng bền vững tài nguyên đất và
rừng trong sản xuất nông, lâm nghiệp của cộng đồng các dân tộc ở tỉnh
n Bái......................................................................................................... 147
4.3.1. Mơ hình canh tác ruộng bậc thang ................................................................ 147
4.3.2. Mơ hình trồng cây theo băng ........................................................................ 148
4.3.3. Mơ hình canh tác nơng - lâm kết hợp ........................................................... 148
4.3.4. Mơ hình quản lí, sử dụng rừng dựa vào cộng đồng ...................................... 149
Tiểu kết chƣơng 4.................................................................................................... 153
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 154
CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN .......................................................................................... 156
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 157
PHỤ LỤC ............................................................................................................... 165

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BVMT
CNH
CNH-HĐH
CN-XD
DT
ĐBKK
ĐKTN
GIS
GTSX
HTX
KH&CN
KT
KT-XH
KTBĐ
NXB
NS
NLN
N-L-TS
NN
NTM
NNK
SL
SX
SXNLN
SXNN

SDTN
TDMNPB
TNTN
TĐPT
UBNN
WTO
VTĐL

Bảo vệ môi trƣờng
Công nghiệp hóa
Cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa
Cơng nghiệp - xây dựng
Diện tích
Đặc biệt khó khăn
Điều kiện tự nhiên
Hệ thống địa lí
Giá trị sản xuất
Hợp tác xã
Khoa học và cơng nghệ
Kinh tế
Kinh tế - xã hội
Kiến thức bản địa
Nhà xuất bản
Năng suất
Nông, lâm nghiệp
Nông - lâm - thủy sản
Nông nghiệp
Nông thôn mới
Nhiều ngƣời khác
Sản lƣợng

Sản xuất
Sản xuất nông, lâm nghiệp
Sản xuất nơng nghiệp
Sử dụng tài ngun
Trung du miền núi phía Bắc
Tài nguyên thiên nhiên
Tốc độ phát triển
Ủy ban nhân dân
Tổ chức thƣơng mại thế giới
Vị trí địa lí


v

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.

Lựa chọn mẫu điều tra .............................................................................6

Bảng 2.1.

Thực trạng sử dụng đất đai của tỉnh Yên Bái phân theo loại hình
sử dụng (Tính đến hết năm 2016) ..........................................................49

Bảng 2.2.

Dân số tỉnh Yên Bái giai đoạn 2005 - 2016 ..........................................54

Bảng 2.3.

Gia tăng dân số tự nhiên tỉnh Yên Bái giai đoạn 2005 - 2016 ..............54

Bảng 3.1.

Các loại hình sử dụng đất nơng nghiệp chính ở vùng thấp ...................75

Bảng 3.2.

Diện tích đất sản xuất nơng nghiệp ở vùng thấp giai đoạn 2005 - 2016........ 76

Bảng 3.3.

Biến động diện tích đất lâm nghiệp ở vùng thấp giai đoạn 2005 - 2016 ..... 79

Bảng 3.4.

Giá trị sản xuất lâm nghiệp theo giá hiện hành của khu vực vùng thấp ...... 81

Bảng 3.5.

Diện tích, năng suất, sản lƣợng của một số loại cây trồng chính và
thuỷ sản ở vùng thấp ..............................................................................82

Bảng 3.6.

Hiệu quả kinh tế của một số loại hình sử dụng đất nơng nghiệp ở
vùng thấp (Tính cho 1 ha năm 2016) ....................................................85

Bảng 3.7.

Các loại hình sử dụng đất nơng nghiệp chính ở vùng giữa ...................90

Bảng 3.8.

Biến động diện tích đất nơng nghiệp ở vùng giữa giai đoạn 2005 - 2016 ..... 92

Bảng 3.9.

Biến động diện tích đất lâm nghiệp ở vùng giữa giai đoạn 2005 - 2016 ....... 93

Bảng 3.10. Giá trị sản xuất lâm nghiệp theo giá hiện hành ở vùng giữa giai
đoạn 2010-2016 ....................................................................................95
Bảng 3.11. Diện tích, năng suất, sản lƣợng của một số loại cây trồng chính và
thuỷ sản ở vùng giữa .............................................................................96
Bảng 3.12. Hiệu quả kinh tế của một số loại hình sử dụng đất nơng nghiệp ở
vùng giữa (Tính cho 1 ha năm 2016) ....................................................97
Bảng 3.13. Các loại hình sử dụng đất nơng nghiệp chính ở vùng cao ...................104
Bảng 3.14. Biến động diện tích đất sản xuất nông nghiệp ở vùng cao giai
đoạn 2005 - 2016 .................................................................................105
Bảng 3.15. Biến động diện tích đất lâm nghiệp ở vùng cao giai đoạn 2005 - 2016....... 108
Bảng 3.16. Giá trị sản xuất lâm nghiệp theo giá hiện hành của khu vực vùng cao ........ 109
Bảng 3.17. Diện tích, năng suất, sản lƣợng của một số loại cây trồng chính và
thuỷ sản ở vùng cao .............................................................................111


vi
Bảng 3.18. Hiệu quả kinh tế của một số loại hình sử dụng đất nơng nghiệp ở

vùng cao (Tính cho 1 ha năm 2016) ....................................................112
Bảng 4.1.

Định hƣớng các chỉ số phát triển nông nghiệp tỉnh Yên Bái ..............123

Bảng 4.2.

Quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp ...................................................124

Bảng 4.3.

Chỉ tiêu phát triển chăn nuôi đến 2030 ................................................125

Bảng 4.4.

Quy hoạch chăn nuôi tập trung ............................................................126

Bảng 4.5.

Cơ sở chế biến lâm sản trên địa bàn tỉnh năm 2020 và định hình
đến năm 2030 ......................................................................................127


vii
DANH MỤC HÌNH

Hình 1.

Sơ đồ tóm tắt quy trình nghiên cứu .......................................................15

Hình 2.1.

Bản đồ hành chính tỉnh n Bái

Hình 2.2.

Bản đồ phân tầng độ cao địa hình tỉnh Yên Bái

Hình 2.3.

Bản đồ thổ nhƣỡng tỉnh Yên Bái

Hình 2.4.

Cơ cấu đất vùng của tỉnh Yên Bái phân theo loại hình sử dụng
năm 2016 ...............................................................................................49

Hình 2.5.

Bản đồ phân bố dân cƣ và dân tộc tỉnh Yên Bái

Hình 3.1.

Bản đồ hiện trạng sử dụng đất tỉnh Yên Bái

Hình 3.2.

Cơ cấu sử dụng đất nơng nghiệp của tỉnh n Bái năm 2016 ..............69

Hình 3.3.

Bản đồ biến động tài nguyên rừng tỉnh Yên Bái

Hình 3.4.

Bản đồ biến động sử dụng đất nông, lâm nghiệp theo các vùng của
tỉnh Yên Bái

Hình 3.5.

Tốc độ tăng trƣởng giá trị sản xuất lâm nghiệp qua các năm của
các vùng ở tỉnh Yên Bái ........................................................................81

Hình 3.6.

Bản đồ biến động tài nguyên rừng theo các vùng tỉnh Yên Bái

Hình 3.7.

Bản đồ hiện trạng sản xuất ngành lâm nghiệp theo các vùng của
tỉnh Yên Bái

Hình 3.8.

Bản đồ hiện trạng phát triển và phân bố nơng nghiệp theo các
vùng của tỉnh n Bái

Hình 3.9.

Tốc độ tăng trƣởng giá trị sản xuất lâm nghiệp qua các năm của
các vùng ở tỉnh Yên Bái ........................................................................95

Hình 3.10. Tốc độ tăng trƣởng giá trị sản xuất lâm nghiệp qua các năm của
các vùng ở tỉnh Yên Bái ......................................................................109
Hình 3.11. Sơ đồ hoạt động sản xuất nơng, lâm nghiệp của cộng đồng các dân
tộc tỉnh Yên Bái...................................................................................118
Hình 4.1.

Bản đồ định hƣớng không gian phân bố hoạt động sản xuất n ông,
lâm nghiệp theo các vùng của tỉnh Yên Bái


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong cơng cuộc phát triển kinh tế của tất cả các quốc gia, việc khai thác
nguồn tài nguyên là điều tất yếu, nhằm đáp ứng nhu cầu tăng trƣởng kinh tế và nâng
cao chất lƣợng cuộc sống. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế nhiều nơi trên thế giới đã

gây ra hậu quả suy thoái và cạn kiệt tài nguyên, đồng thời chất lƣợng môi trƣờng
sinh thái tiếp tục suy giảm. Đặc biệt đối với cộng đồng các dân tộc sống chủ yếu
dựa vào việc khai thác các nguồn tài n guyên thiên nhiên, thì đây là một thách thức
khơng nhỏ. Vậy vấn đề đặt ra là cần phải giải quyết hài hoà giữa lợi ích KT-XH với
khả năng khai thác tài nguyên thiên nhiên và nằm trong giới hạn cho phép của tự
nhiên. Để đạt đƣợc những mục tiêu này cần phải có những nghiên cứu mang tính
tổng hợp về các điều kiện tự nhiên, đặc biệt là vấn đề sử dụng tài nguyên đất và
rừng của cộng đồng các dân tộc trong hoạt động sản xuất nông, lâm nghiệp , từ đó
xây dựng cơ sở khoa học cho việc sử dụng hợp lí tài nguyên đối với từng lãnh thổ
sản xuất.
Yên Bái là tỉnh có nguồn tài nguyên thiên nhiên khá đa dạng và phong phú
của miền nhiệt đới gió mùa. Vì vậy, n Bái có nhiều tiềm năng to lớn cho phát
triển KT-XH. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển kinh tế thì nhiều nguồn tài ngun

lại có nguy cơ bị cạn kiệt và suy thối, điều này đã có ảnh hƣởng rất lớn đến đời
sống của của cộng đồng các dân tộc. Bên cạnh đó, trên địa bàn tỉnh Yên Bái, các
dân tộc Tày, Nùng, Dao, Mông, Thái,… chiếm tỷ lệ khá lớn, hầu hết cƣ trú trên
những địa bàn có điều kiện mơi trƣờng địa lí khó khăn, trình độ phát triển thấp.
Trong sinh kế lâu đời của mình, cộng đồng các dân tộc gắn bó mật thiết với tài
nguyên thiên nhiên, đặc biệt là với tài nguyên đất và rừng, xong do trình độ dân trí
chƣa cao nên khả năng khai thác các nguồn tài nguyên thiên nhiên nói chung, tài
nguyên đất và rừng nói riêng phục vụ sản xuất còn hạn chế. Sản xuất kém phát
triển, hiệu quả kinh tế không cao, trong khi nguồn thu chính của đồng bào nơi đây
phụ thuộc vào sản xuất nơng, lâm nghiệp, vì vậy, nếu mối quan hệ giữa sự tăng
trƣởng kinh tế, gia tăng dân số với việc khai thác tài nguyên thiên nhiên không đƣợc
giải quyết tốt thì đời sống của cộng đồng các dân tộc sẽ chậm đƣợc cải thiện v à khó
tránh khỏi nguy cơ cạn kiệt tài ngun, khủng hoảng mơi trƣờng.
Bên cạnh đó, n Bái là một tỉnh miền núi, có vị trí địa lí, vị thế địa chính trị,
địa kinh tế qua trọng thuộc khu vực Trung du miền núi phía Bắc nƣớc ta. Đây là nơi
đã và đang có những hoạt động khá sôi động và cũng khá đa dạng của các ngành
sản xuất, nhất là các ngành sản xuất nông, lâm nghiệp, nhƣng đồng thời đây cũng là


2
một khu vực lãnh thổ miền núi có tính nhạy cảm cao, có những biến động mạnh mẽ,
rõ nét về mặt tự nhiên, tài nguyên trong những năm vừa qua. Với vị trí chiến lƣợc
quan trọng của mình, trong chiến lƣợc phát triển kinh tế chung của toàn khu
TDMNPB, tỉnh Yên Bái đã xác định mục tiêu xây dựng chiến lƣợc, quy hoạch
thành một khu vực kinh tế phát triển, trong đó trọng tâm là phát triển hai ngành sản
xuất truyền thống, có ý nghĩa quan trọng là các ngành sản xuất nông và lâm nghiệp.
Đây là một mục tiêu rất lớn, có ý nghĩa đối với địa phƣơng ở giai đoạn hiện nay.
Tuy vậy để đạt đƣợc mục tiêu đề ra, rõ ràng có rất nhiều vấn đề, nhiều những nhiệm
vụ cần đƣợc quan tâm giải quyết, trong đó một trong những nhiệm vụ quan trọng,
có tính cấp thiết cần đƣợc làm ngay là đánh giá đƣợc một cách tổng thể tiềm năng

tự nhiên, KT-XH, rà soát thực trạng và dự báo đƣợc những biến động t rong khai
thác sử dụng tài ngun, đề xuất đƣợc các mơ hình sử dụng tài nguyên phù hợp làm
cơ sở đề xuất tổ chức khơng gian phát triển KT-XH của tỉnh nói chung và nhất là
phát triển hai ngành sản xuất kinh tế mũi nhọn là nông nghiệp và lâm nghiệp của địa

phƣơng một cách hợp lí, bền vững.
Chính vì vậy, sự lựa chọn đề tài của luận án ''Sử dụng tài nguyên đất và rừng
trong sản xuất nông, lâm nghiệp của cộng đồng các dân tộc ở tỉnh Yên Bái” để
làm rõ thực trạng sử dụng tài nguyên đất và rừng trong hoạt động sản xuất nông,

lâm nghiệp của đồng bào các dân tộc tỉnh Yên Bái, trên cơ sở đó đề xuất đƣợc các
định hƣớng, giải pháp sử dụng tài nguyên thiên nhiên hợp lý và phát triển bền vững
nhằm góp phần thực hiện đƣợc các mục tiêu mà tỉnh đề ra.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ
2.1. Mục tiêu
Trên cơ sở nghiên cứu những vẫn đề lí luận và thực tiễn, luận án làm sáng tỏ
đƣợc thực trạng sử dụng nguồn tài nguyên đất và rừng của cộng đồng các dân tộc ở
tỉnh Yên Bái thông qua hoạt động sản xuất nơng, lâm nghiệp. Từ đó, đề xuất các
giải pháp và mơ hình phát triển kinh tế nhằm sử dụng có hiệu quả và bền vững
nguồn tài nguyên đất và rừng trong sản xuất nông, lâm nghiệp của các dân tộc trên
địa bàn tỉnh Yên Bái đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.
2.2. Nhiệm vụ
Để đạt đƣợc những mục tiêu trên, luận án đã thực hiện những nhiệm vụ sau:

- Tổng quan cơ sở khoa học về sử dụng tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là tài
nguyên đất và rừng trong sản xuất nông, nghiệp lâm nghiệp ở miền núi dƣới góc độ
Địa lí học.


3

- Phân tích các nhân tố ảnh hƣởng tới việc sử dụng nguồn tài nguyên đất và
rừng trong sản xuất nông, lâm nghiệp của cộng đồng các dân tộc ở tỉnh Yên Bái.

- Đánh giá thực trạng sử dụng tài nguyên đất và rừng trong sản xuất nông, lâm
nghiệp của cộng đồng các dân tộc ở tỉnh Yên Bái.

- Xây dựng hệ thống bản đồ hành chính; bản đồ địa hình; bản đồ thổ nhƣỡng
tỉnh Yên Bái; bản đồ hiện trạng tài nguyên rừng tỉnh Yên Bái; bản đồ phân bố dân
cƣ và dân tộc tỉnh Yên Bái; bản đồ hiện trạng phát triển nông, lâm nghiệp theo các

vùng độ cao của tỉnh Yên Bái; bản đồ định hƣớng không gian phân bố nông, lâm
nghiệp tỉnh Yên Bái…

- Đề xuất một số giải pháp và mơ hình nhằm sử dụng có hiệu quả, bền vững tài
nguyên đất và rừng trong sản xuất nông, lâm nghiệp của cộng đồng các dân tộc tại tỉnh

Yên Bái.
3. Phạm vi nghiên cứu

3.1. Nội dung nghiên cứu
- Luận án tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hƣởng, thực trạng nguồn tài
nguyên đất và rừng. Phân tích, đánh giá việc sử dụng tài nguyên đất và rừng của cộng
đồng các dân tộc ở tỉnh Yên Bái thông qua hoạt động sản xuất nông, lâm nghiệp trên các
địa bàn vùng thấp, vùng giữa và vùng cao.

- Trên cơ sở phân tích, đánh giá tài nguyên đất và rừng, việc sử dụng tài nguyên đất
và rừng của cộng đồng các dân tộc tỉnh Yên Bái, đề xuất một số giải pháp và mơ hình
nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế trong việc sử dụng tài nguyên đất và rừng theo hƣớng
phát triển bền vững.
3.2. Đối tượng nghiên cứu

Dựa trên cơ sở nội dung nghiên cứu thì đề tài sẽ nghiên cứu tập trung vào 2 đối
tƣợng: Việc sử dụng tài nguyên đất và rừng; Vấn đề phát triển nông, lâm nghiệp của
cộng đồng các dân tộc tỉnh Yên Bái.

3.3. Không gian nghiên cứu
Thực hiện nghiên cứu trên toàn bộ tỉnh Yên Bái: Bao gồm 01 thành phố, 01
thị xã và 07 huyện. Trong đó tập trung nghiên cứu sâu vào 03 huyện: Huyện Yên
Bình (đại diện cho vùng thấp), huyện Văn Chấn (đại diện cho vùng giữa) và huyện
Mù Cang Chải (đại diện cho vùng cao).

3.4. Thời gian nghiên cứu
- Số liệu thứ cấp: Thu thập trong giai đoạn 2005 - 2016.


Luận án đầy đủ ở file: Luận án Full