Đào tạo giọng soprano việt nam chất lượng cao

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả
nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng
để bảo vệ ở bất kỳ học vị nào, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều được
chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội ngày

tháng

năm 2019

Tác giả luận án

Nguyễn Thị Tân Nhàn


ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................................................... I
MỤC LỤC............................................................................................................................................... II
DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................................................... VII
BẢNG CHÚ THÍCH ÂM VỰC CÁC LOẠI GIỌNG HÁT TƯƠNG ỨNG VỚI CÁC OCTAVES CỦA ĐÀN
PIANO................................................................................................................................................. VIII
DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ CHUYÊN MÔN..................................................................................IX
MỞ ĐẦU................................................................................................................................................. 1
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU
3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
4. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
5. PHẠM VI NGHIÊN CỨU

6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
7. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
8. BỐ CỤC LUẬN ÁN

1
3
8
9
9
9
10
10

NỘI DUNG............................................................................................................................................ 11
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ĐÀO TẠO GIỌNG SOPRANO CHẤT LƯỢNG CAO
.............................................................................................................................................................. 11
1.1. VÀI NÉT VỀ ĐÀO TẠO CHẤT LƯỢNG CAO...............................................................................11
1.1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM
11
Bảng 1: So sánh đào tạo đại trà và đào tạo chất lượng cao đối với giọng Colorature Soprano
CLC.............................................................................................................................................. 15
1.2. KHÁI LƯỢC VỀ GIỌNG SOPRANO............................................................................................ 16
1.2.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA GIỌNG SOPRANO
16
1.2.1.1. Âm khu............................................................................................................................ 17
1.2.1.2. Âm sắc của giọng Soprano.............................................................................................. 18
1.2.1.3. Âm vực............................................................................................................................ 19
1.2.2. CÁC LOẠI GIỌNG SOPRANO
19
1.2.2.1. Dramatic Soprano............................................................................................................ 19

1.2.2.2. Lirico Soprano................................................................................................................. 20
1.2.2.3. Nữ cao trữ tình kịch tính (Spinto Soprano)......................................................................20
1.2.2.4. Nữ cao màu sắc (Colorature Soprano)............................................................................21
1.3.1. VỀ ĐÀO TẠO THANH NHẠC TRÊN THẾ GIỚI
25
1.3.1.1. Một số nhà sư phạm thanh nhạc tiêu biểu thế giới có liên quan tới đào tạo giọng Soprano
..................................................................................................................................................... 26
1.3.1.2. Một số mô hình đào tạo âm nhạc trên thế giới................................................................27
1.3.2. LỊCH SỬ ĐÀO TẠO THANH NHẠC TẠI VIỆT NAM
33
1.3.2.1. Một số nhà sư phạm thanh nhạc tiêu biểu của Việt Nam................................................34
1.3.2.2. Mô hình đạo tạo thanh nhạc Việt Nam............................................................................37
1.3.2.3. Một số nghệ sĩ giọng Soprano Việt Nam tiêu biểu...........................................................39
1.3.2.4. Những thành quả của công tác đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam................43
1.4. THỰC TRẠNG ĐÀO TẠO GIỌNG SOPRANO VIỆT NAM CHẤT LƯỢNG CAO.........................46
1.4.1. NĂNG LỰC CỦA SINH VIÊN
46
1.4.2. ĐỐI VỚI GIẢNG VIÊN.
48
1.4.2.2. Năng lực nghiên cứu nội dung và lựa chọn tác phẩm.....................................................49
1.4.1.3. Năng lực hiểu biết ngoại ngữ chuyên ngành...................................................................50
1.4.3. VỀ CHƯƠNG TRÌNH, GIÁO TRÌNH
52
1.4.4. PHƯƠNG PHÁP DẠY VÀ HỌC
53
1.4.4.1. Phương pháp dạy của giảng viên....................................................................................53


iii
1.4.4.2. Phương pháp học của sinh viên......................................................................................54

1.4.5. CƠ SỞ VẬT CHẤT
55
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
56
CHƯƠNG 2. KỸ THUẬT THANH NHẠC TRONG ĐÀO TẠO GIỌNG.................................................57
COLORATURE SOPRANO CHẤT LƯỢNG CAO TẠI HỌC VIỆN ÂM................................................57
NHẠC QUỐC GIA VIỆT NAM.............................................................................................................. 57
2.1. NHỮNG YÊU CẦU KHI THỰC HIỆN CÁC KỸ THUẬT CỦA GIỌNG COLORRATURE
SOPRANO CHẤT LƯỢNG CAO......................................................................................................... 58
2.1.1. HƠI THỞ
58
Ví dụ 1 [35, tr.265]........................................................................................................................ 59
Ví dụ 2 [35, tr.252]........................................................................................................................ 59
Ví dụ 4 [35, tr.249]........................................................................................................................ 60
Ví dụ 5 [35, tr.259]........................................................................................................................ 60
Ví dụ 6 [35, tr.260]........................................................................................................................ 60
2.1.2. KHẨU HÌNH
61
Ví dụ 7 [35, tr.260]........................................................................................................................ 63
Ví dụ 8 [45, tr. 161]....................................................................................................................... 63
Ví dụ 9 [35, tr.260]........................................................................................................................ 63
2.1.3. VỊ TRÍ ÂM THANH CỘNG MINH
64
Ví dụ 10: [81, tr.97]....................................................................................................................... 66
Ví dụ 11 [45, tr. 161]..................................................................................................................... 66
Ví dụ 12 [45, tr. 161].................................................................................................................... 66
Ví dụ 13: Trích đoạn Lucia di Lammermoor của Donizetti [ô nhịp 1- 8].......................................67
2.2. MỘT SỐ KỸ THUẬT HÁT CHO GIỌNG COLORATURE SOPRANO CHẤT LƯỢNG CAO
68
2.2.1. Kỹ thuật hát cantilena........................................................................................................ 68

Ví dụ 14 [35, tr.252]...................................................................................................................... 69
Ví dụ 15 [35, tr.249]...................................................................................................................... 69
Ví dụ 16: [35, tr.256]..................................................................................................................... 70
Ví dụ 17: [35, tr.256]..................................................................................................................... 70
Ví dụ 18. Trích Vocalise 6, [Phụ lục 11, tr.146].............................................................................70
Ví dụ 19: Trích Vocalise 6, [Phụ lục 11, tr. 147]............................................................................71
2.2.2. Kỹ thuật hát staccato......................................................................................................... 73
Ví dụ 22 [35, tr.265]...................................................................................................................... 73
Ví dụ 23 [35, tr.265]...................................................................................................................... 74
Ví dụ 24: Non posso disperar của Dcluca (từ ô nhịp 4 - 9)...........................................................74
Ví dụ 25: Trích aria “Danza, danza, faciulla gentile” của Durante, (ô nhịp 54 - 61).......................75
Ví dụ 26 [81, tr. 67]....................................................................................................................... 75
Ví dụ 27 [45, tr. 161]..................................................................................................................... 76
Ví dụ 28: Trích Aria der Maria của G. Donizetti. (ô nhịp 55 - 57)..................................................76
Ví dụ 29 [35, tr. 256]..................................................................................................................... 76
Ví dụ 30: [45, tr. 161].................................................................................................................... 77
Ví dụ 31: [35, tr. 267].................................................................................................................... 77
Ví dụ 32: [35, tr. 267].................................................................................................................... 77
Ví dụ 33: Trích aria der Dinorah của G. Meyerbeer (ô nhịp 38 - 42).............................................78
Ví dụ 34: Trích Aria Volta la terrea fronte alle stelle “Un ballo in maschera” của G. Verdi (ô nhịp
24 - 28)......................................................................................................................................... 78
Ví dụ 35: Aria “Der Holle Rache” trích opera “Cây sáo thần” của Mozart (ô nhịp 25 - 30)............79
2.2.3. Kỹ thuật hát passage......................................................................................................... 79
Ví dụ 36 [35, tr.264]...................................................................................................................... 80
Ví dụ 37 [35, tr.264]...................................................................................................................... 80
Ví dụ 38 [35, tr.264]...................................................................................................................... 80
Ví dụ 39 [35, tr.264]...................................................................................................................... 81
Ví dụ 40: Trích Aria Ah! non credea mirarti trích “La sonnambula” của V. Bellini (ô nhịp 73-76)...82
Ví dụ 41: Trích “Rezitativ und Cavatine” trong Linda di Chamounix của G. Donizetti (ô nhịp 97 100).............................................................................................................................................. 82

iv
2.2.4. Kỹ thuật hát trillo................................................................................................................. 83
Ví dụ 42 [45, tr.220]...................................................................................................................... 83
Ví dụ 43 [45, tr.160]...................................................................................................................... 84
Ví dụ 44: [PL 9, tr.7]...................................................................................................................... 84
Ví dụ 45: Trích Rigoletta “Gualtier Malde...” - “Caro nom che il mio cor” của Verdi [PL12, tr. 160].
..................................................................................................................................................... 85
Ví dụ 46 : Aria Les filles de Cadix của A. De Musset và L. Delibes (từ ô nhịp 94 - 98).................85
Ví dụ 47: Trích Rigoletta “Gualtier Malde...” - “Caro nom che il mio cor” của Verdi [PL12, tr. 163].
..................................................................................................................................................... 86
Ví dụ 48: Trích Lucia di lammermoor “Regnava nel silenzio” - “Quando rapito in estasi” của
Donnizetti [PL12, tr. 209].............................................................................................................. 87
2.2.5. Hát sắc thái to nhỏ.............................................................................................................. 87
Ví dụ 49: [35, tr.253]..................................................................................................................... 88
Ví dụ 50 [35, tr.253]...................................................................................................................... 88
Ví dụ 51 [35, tr. 264]..................................................................................................................... 89
Ví dụ 52: Trích Die Nachtigall của Alabieff [PL13, tr.362].............................................................89
Ví dụ 53: Trích Thema und Variatine của Heinrich Proch (Variatine III, ô nhịp 14 - 28)................91
Ví dụ 54: Trích Fruhlingsstimmen - Walzer của Johann Strauss ( từ ô nhịp 240- 246).................92
Bảng 2: So sánh một số kỹ thuật đặc trưng của giọng Colorature Soprano trong đào tạo đại trà
và đào tạo CLC............................................................................................................................. 93
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP TRONG ĐÀO TẠO GIỌNG COLORATURE................................................96
SOPRANO CHẤT LƯỢNG CAO TẠI VIỆT NAM................................................................................96
3.1. CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG ĐÀO TẠO GIỌNG COLORATURE SOPRANO
CHẤT LƯỢNG CAO............................................................................................................................ 96
3.1.1. Năng lực chuyên môn......................................................................................................... 97
3.1.2. Các năng lực bổ trợ............................................................................................................ 99
3.1.3. Năng lực sư phạm............................................................................................................ 101
Ví dụ 55: Trích Aria Ah! non credea mirarti trích “La sonnambula” của V. Bellini........................107

3.1.4. Năng lực nghiên cứu khoa học........................................................................................ 108
3.2. NHỮNG YÊU CẦU VỀ NĂNG LỰC CỦA SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO GIỌNG COLORATURE SOPRANO CHẤT
LƯỢNG CAO
109
3.2.1. Về năng lực chuyên môn.................................................................................................. 109
3.2.2. Về năng lực các môn bổ trợ.............................................................................................. 110
3.2.3. Về năng lực xử lý tác phẩm và biểu diễn..........................................................................111
3.2.5. Yêu cầu về sức khỏe........................................................................................................ 116
3.3. CHƯƠNG TRÌNH, GIÁO TRÌNH TRONG ĐÀO TẠO GIỌNG COLORATURE SOPRANO CHẤT LƯỢNG CAO 118
NHỮNG TÁC PHẨM ÂM NHẠC TIỀN CỔ ĐIỂN VÀ CỔ ĐIỂN
120
Ví dụ 56 : Trích Caro mio ben của G.Giordani (từ ô nhip 4 - 8)..................................................122
Ví dụ 57: Trích aria “Danza, danza, faciulla gentile” của Durante, (ô nhịp 4 - 14).......................123
Ví dụ 58. Trích Aria Ah! non credea mirarti trích “La sonnambula” của V. Bellini (ô nhịp 183- 192).
................................................................................................................................................... 125
Ví dụ 59: Trích aria Mein Herr Marquis (Con Dơi) của Johann Strauss (từ ô nhịp 75-87)..........126
NHỮNG TÁC PHẨM ÂM NHẠC LÃNG MẠN
126
NHỮNG TÁC PHẨM VIỆT NAM
128
3.4. TIÊU CHÍ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG ĐÀO TẠO GIỌNG COLORATURE SOPRANO CHẤT LƯỢNG CAO 130
Khả năng diễn xuất: Trong đào tạo giọng Colorature Soprano CLC, SV được học nhiều thể loại
khác nhau như chương trình chúng tôi đã đề xuất. Trong số đó, thể loại đòi hỏi phải có diễn diễn
xuất đó là aria. Là những tác phẩm thể hiện nhân vật cụ thể trong các vở nhạc kịch, Người hát
ngoài cần thể hiện giọng hát còn cần phải diễn được đúng tính cách của nhân vật. Chẳng hạn,
hát aria “Der Holle Rache” (Nữ hoàng đêm tối) trích opera “Cây sáo thần” của Mozart người hát
phải thể hiện được sự tức giận của nhân vật, không thể chỉ đơn thuần đứng và hát sao cho thật
đúng kỹ thuật và giọng to khỏe... như vậy không thể đạt tiêu chí của SV Colorature CLC.........131
Bảng 3: Bảng đánh giá năng lực học tập SV..............................................................................132
Kỹ thuật hát................................................................................................................................ 132

Độ chính xác.............................................................................................................................. 132


v
Kỹ năng xử lý sắc thái, biểu cảm................................................................................................ 132
Kỹ năng diễn xuất....................................................................................................................... 132
4................................................................................................................................................. 132
4................................................................................................................................................. 132
1................................................................................................................................................. 132
1................................................................................................................................................. 132
3.5. HỘI NHẬP QUỐC TẾ TRONG ĐÀO TẠO GIỌNG COLORATURE SOPRANO CHẤT LƯỢNG
CAO.................................................................................................................................................... 132
3.5.1. NHỮNG MẶT THUẬN LỢI TRONG CÔNG TÁC HỘI NHẬP QUỐC TẾ
3.5.2. MỘT SỐ HẠN CHẾ TRONG HỘI NHẬP QUỐC TẾ
KẾT LUẬN

133
137
144

TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................................................... 148
CÁC SÁCH, BÀI BÁO, TÀI LIỆU CHUYÊN NGÀNH
149
Tài liệu Tiếng Việt....................................................................................................................... 149
LUẬN ÁN, LUẬN VĂN ĐÃ CÔNG BỐ
153
MỤC LỤC CỦA PHỤ LỤC.................................................................................................................. 156
PHỤ LỤC 1. DANH SÁCH NHỮNG NGƯỜI CUNG CẤP THÔNG TIN CHO LUẬN ÁN1
156
PHỤ LỤC 2. ĐỀ CƯƠNG GIÁO TRÌNH GIẢNG DẠY GIỌNG COLORATURE SOPRANO1

156
PHỤ LỤC 3. KẾ HOẠCH GIẢNG DẠY1
156
PHỤ LỤC 4: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM1
156
PHỤ LỤC 5. MỘT SỐ GƯƠNG MẶT TIÊU BIỂU CỦA HỌC VIỆN ĐẠT THÀNH TÍCH CAO TRONG LĨNH VỰC TN
GIỌNG SOPRANO1
156
PHỤ LỤC 6: BẢNG ĐIỂM TỐT NGHIỆP THẠC SỸ CHUYÊN NGÀNH THANH NHẠC TỪ 2011 ĐẾN 20161.
156
PHỤ LỤC 7: BẢNG ĐỀ XUẤT CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TN GIỌNG COLORATURA SOPRANO CLC1 .
156
PHỤ LỤC........................................................................................................................................... 157
PHỤ LỤC 1. DANH SÁCH NHỮNG NGƯỜI CUNG CẤP THÔNG TIN CHO LUẬN ÁN
PHỤ LỤC 2. ĐỀ CƯƠNG GIÁO TRÌNH GIẢNG DẠY GIỌNG COLORATURE SOPRANO

157
158

............................................................................................................................................................ 158
NỘI DUNG CỦA GIÁO TRÌNH........................................................................................................... 158
PHỤ LỤC 3. KẾ HOẠCH GIẢNG DẠY
MỤC ĐÍCH
THỜI GIAN
TIẾN HÀNH THỰC NGHIỆM
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
PHỤ LỤC 6: BẢNG ĐIỂM TỐT NGHIỆP THẠC SỸ CHUYÊN NGÀNH THANH NHẠC TỪ 2011 ĐẾN 2016.
PHỤ LỤC 7: BẢNG ĐỀ XUẤT CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TN GIỌNG COLORATURA SOPRANO CLC
PHỤ LỤC 8. MẪU PHIẾU KHẢO SÁT, PHỎNG VẤN

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG LUẬN ÁN
CS
GD&ĐT
CLC
GS
GV
HV
HVANQGVN

Ca sĩ
Giáo dục và Đào tạo
Chất lượng cao
Giáo sư
Giảng viên
Học viên
Học viện âm nhạc quốc gia Việt Nam

160
165
165
165
167
171
175
177


vi
NS
NGND

NSND
NSUT
NGUT
PGS
SV
QĐ
TN
TS
VH-TT-DL

Nghệ sĩ
Nhà giáo nhân dân
Nghệ sĩ nhân dân
Nghệ sĩ ưu tú
Nhà giáo ưu tú
Phó giáo sư
Sinh viên
Quyết định
Thanh nhạc
Tiến sĩ
Văn hóa, thể thao, du lịch


vii

DANH MỤC CÁC BẢNG
BẢNG 1: SO SÁNH ĐÀO TẠO ĐẠI TRÀ VÀ ĐÀO TẠO CHẤT LƯỢNG CAO ĐỐI VỚI GIỌNG
COLORATURE SOPRANO CLC......................................................................................................... 15
BẢNG 2: SO SÁNH MỘT SỐ KỸ THUẬT ĐẶC TRƯNG CỦA GIỌNG COLORATURE SOPRANO
TRONG ĐÀO TẠO ĐẠI TRÀ VÀ ĐÀO TẠO CLC................................................................................93

BẢNG 3: BẢNG ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HỌC TẬP SV....................................................................132


viii

BẢNG CHÚ THÍCH ÂM VỰC CÁC LOẠI GIỌNG HÁT TƯƠNG ỨNG
VỚI CÁC OCTAVES CỦA ĐÀN PIANO


ix

DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ CHUYÊN MÔN
Cantilena

Liền âm, tuôn trào, liên tục

Colorature

Màu sắc

Colorature Soprano

Nữ cao màu sắc

Crescendo

Từ nhỏ đến to

Diminuendo

Từ to đến nhỏ

Dramatic Soprano

Nữ cao kịch tính

Forte

To

Gruppetto

Láy chùm

Legato

Liền âm, liền từ

Lirico Soprano

Nữ cao trữ tình

Passage

Lướt nhanh

Piano

Nhỏ

Potamento

Trượt vuốt

Soprano

Nữ cao

Spinto Soprano

Nữ cao trữ tình kịch tính

Staccato
Trillo

Âm nảy
Rung láy

Tenor

Nam cao

Vocalise

Luyện thanh


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Bộ môn đào tạo thanh nhạc (TN) chuyên nghiệp Việt Nam ra đời cùng
với sự thành lập Trường Âm nhạc Việt Nam năm 1956, đến nay đã phát triển
thành Học Viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam (HVANQGVN). Đây là một
trong những trung tâm đào tạo âm nhạc lớn nhất cả nước bao gồm đào tạo
một hệ thống các ngành biểu diễn âm nhạc trong đó có đào tạo thanh nhạc
biểu diễn chuyên nghiệp và những ngành đào tạo lý luận, sáng tác, chỉ huy...
Cũng như HVANQGVN, Nhạc viện TP Hồ Chí Minh ra đời tháng 71976 (Tiền thân là Trường Quốc gia Âm nhạc và Kịch nghệ Sài Gòn -1956)
và Học viện Âm nhạc Huế (tiền thân là Trường Quốc gia Âm nhạc và Kịch
nghệ Huế - 1962), Khoa thanh nhạc được thành lập cùng với sự ra đời trên.
Cả hai cơ sở đào tạo âm nhạc, thanh nhạc lớn nhất Miền Nam, Miền Trung
Việt Nam này với mô hình đào tạo có nhiều nét tương đồng với
HVANQGVN. Cho đến nay, phần lớn nguồn giảng viên (GV) có trình độ cao
được phân bổ về các cơ sở đào tạo âm nhạc, thanh nhạc này là do
HVANQGVN cung cấp. Các mô hình đào tạo chuyên ngành nói chung, thanh
nhạc nói riêng thống nhất theo mô hình của HVANQGVN.
Nghiên cứu những thành quả trong công tác đào tạo hơn 60 năm qua
chúng tôi thấy sự vượt trội cả về mặt chất lượng và số lượng những diễn viên,
cán bộ giảng dạy là nữ. Riêng tại HVANQGVN số giảng viên thanh nhạc là
19 người, trong số đó có 14 người là nữ. Tại Nhạc viện thành phố Hồ Chí
Minh số giảng viên thanh nhạc là 20, trong số đó có 15 giảng viên là nữ.
Những giảng viên vừa giảng dạy tốt vừa biểu diễn tốt đa số cũng là nữ.
Những Nghệ sĩ nhân dân (NSND) tiêu biểu được đào tạo tại Trường Âm nhạc
Việt Nam, Nhạc viện Hà Nội và nay là HVANQGVN chỉ tính những gương
mặt nữ đã có: NSND Lê Dung, NSND Tường Vi, NSND Thanh Huyền,
NSND Thanh Hoa, Nghệ sĩ ưu tú (NGUT) Diệu Thúy, NSUT Thu Lan,
PGS.TS.NSUT Ngọc Lan, NSUT Măng Thị Hội, NSUT Hà Thủy, NSUT Kim
Phúc, NSUT Mỹ An, NSUT Mai Tuyết... Ngoài ra còn rất nhiều NSUT là nữ
ở các trường Văn hóa Nghệ thuật, ở các đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp
trong cả nước. Trong số các giọng nữ đó, giọng Soprano, cụ thể là giọng

2
Colorature Soprano chiếm tỷ lệ vượt trội, trong đội ngũ những ca sĩ thành
danh đa số cũng là giọng Colorature Soprano. Ở Việt Nam việc đào tạo giọng
Soprano đạt nhiều thành công và tích lũy kiến thức học thuật tốt hơn, thuận
lợi hơn so với kiến thức đào tạo các loại giọng khác.
Mặc dù có sự nổi trội về mặt số lượng, ưu thế ở màu sắc, âm vực và
chất giọng, nhưng lượng sinh viên, ca sĩ đạt khả năng vượt trội trong học tập,
biểu diễn còn ở mức hạn chế. Thực tế, để tiến hành đào tạo giọng Colorature
Soprano chất lượng cao (CLC) thì sự đổi mới một cách đồng bộ từ cơ sở vật
chất, chương trình, giáo trình, nội dung, trình độ giảng viên, tiêu chí đối với
sinh viên, phương pháp dạy học... cần được rà soát theo lộ trình phù hợp với
đào tạo chất lượng cao. Hiện nay, Khoa Thanh nhạc tại HVANQGVN đã đáp
ứng được những tiêu chuẩn cơ bản chung trong đào tạo, đa số sinh viên giọng
Soprano nói chung và Colorature Soprano nói riêng sau khi tốt nghiệp đã làm
tốt nhiệm vụ của mình, nhiều ca sĩ đã thành danh, nổi tiếng trong một dòng
nhạc cụ thể mà họ lựa chọn, phần lớn họ là những nghệ sĩ, ca sĩ, giảng viên có
uy tín. Mặc dù vậy, số lượng SV giọng Colorature Soprano để chọn lựa với
tiêu chí đào tạo chất lượng cao lại đang ở mức độ hạn chế cả về số lượng và
chất lượng. Không nhiều nghệ sĩ, ca sĩ có đủ khả năng, trình độ để tham gia
biểu diễn trong các chương trình ca nhạc mang tính chuyên nghiệp đỉnh cao,
ít xuất hiện những gương mặt mới, đặc biệt rất hạn chế số lượng sinh viên,
học viên có khả năng tham gia các chương trình ở quy mô quốc tế...
Thấy rõ sự bất cập này, năm 2009 HVANQGVN hoàn thành đề tài “…
Đa dạng hóa mô hình đào tạo âm nhạc đáp ứng với tình hình mới” đề tài do
GS.NSND Trung Kiên làm chủ nhiệm. Năm 2011, HVANQGVN tiếp tục
hoàn thành đề tài cấp Bộ “Đào tạo tài năng âm nhạc đỉnh cao ở Việt Nam”
do GS.TS.NGND Trần Thu Hà làm chủ nhiệm trong đó có nhánh nghiên cứu
“Đào tạo tài năng đỉnh cao TN” do GS.NSND Nguyễn Trung Kiên là tác giả.
Dựa trên Thông tư số 23/2014/TT-BGDĐT Về đào tạo CLC trình độ

đại học với mục đích: “Nâng cao chất lượng đào tạo trình độ đại học ở
những cơ sở đào tạo có đủ điều kiện nhằm đào tạo nguồn nhân lực có tính
cạnh tranh cao trên thị trường lao động trong thời kỳ hội nhập kinh tế khu


3
vực và thế giới” [5, tr. 2]. Dựa vào Quyết định 1341/QĐ-TTg của Thủ tướng
chính phủ ngày 08/07/2016 về việc phê duyệt đề án “Đào tạo tài năng trong
lĩnh vực văn hóa nghệ thuật giai đoạn 2016 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030”
với mục tiêu cụ thể: “Phát hiện, đào tạo học sinh, SV có năng khiếu vượt trội
để trở thành những nghệ sĩ tài năng trong biểu diễn, sáng tác, giảng dạy;
tham gia biểu diễn, dự thi các chương trình, cuộc thi nghệ thuật chuyên
nghiệp trong nước và quốc tế”...[10, tr. 1]. Như vậy, việc định hướng đào tạo
TN chuyên nghiệp để phát triển và xứng tầm với các nước trong khu vực và
thế giới là việc làm cấp thiết hiện nay.
Nối tiếp những hướng nghiên cứu đã nêu trên cùng mong muốn sớm có
những giải pháp trong đào tạo nguồn nhân lực ngành TN CLC nhằm góp phần
phát huy tiềm năng của giọng Soprano nói chung, giọng Colorature Soprano
Việt Nam nói riêng. Chúng tôi lựa chọn đề tài “Đào tạo giọng Soprano Việt
Nam CLC” làm đề tài nghiên cứu.
2. Lịch sử nghiên cứu
Chúng tôi đã tìm hiểu một số công trình chuyên khảo là sách trong và
ngoài nước, một số luận án, bài báo khoa học về chuyên ngành thanh nhạc. Là
những công trình nghiên cứu về lịch sử chuyên ngành, sư phạm thanh nhạc;
nghiên cứu chuyên khảo về đào tạo giọng Soprano... nhằm mục đích tìm ra
những vấn đề còn bỏ ngỏ, từ đó xây dựng hướng nghiên cứu của luận án.
Dưới đây là một số công trình đáng chú ý.
Sách nước ngoài
Nghiên cứu về lịch sử chuyên ngành và phương pháp sư phạm TN
“Những vấn đề cơ bản của phương pháp thanh nhạc” của L.B.Dimiriev

(1963), Nxb Matxcơva. Cuốn sách giới thiệu lịch sử phát triển trường phái
thanh nhạc Nga và nghệ thuật thanh nhạc Xô Viết; Hoạt động của cơ quan
giọng hát trong ca hát; Một số vấn đề làm việc thực hành với học sinh... Đây
là tài liệu quý, giới thiệu đầy đủ những vẫn đề về lý thuyết cũng như thực
hành trong phương pháp sư phạm, giúp người đọc có thể hiểu sâu sắc những
vấn đề của TN cần quan tâm.


4
Học hát (2003) của tác giả O.V.Dalexky, Nxb Matxcơva. Cuốn sách
nêu những vấn đề cơ bản cần chú ý khi học hát.
Nghệ thuật hát và phương pháp thanh nhạc của Enrico Caruso
(2005) của tác giả Salvatore Fustrito - Barnet Beler, Nxb Saint Peterburg... Cuốn sách nói về kinh nghiệm ca hát và những phương pháp sư
phạm thanh nhạc của Caruso...
On the Art of Singing (2011), tạm dịch “Nghệ thuật ca hát”. của tác giả
Richard Miller, Nxb Đại học Oxford. Cuốn sách chứa đựng nhiều thông tin
cần thiết cho người học hát. Từ sinh lý học và âm thanh của tiếng hát đến việc
xây dựng sự nghiệp. Cuốn sách chia làm bốn phần chính: Kỹ thuật TN, phong
cách và giải thích, sự chuẩn bị chuyên nghiệp và phương pháp sư phạm TN.
Những công trình kể trên đã nghiên cứu một cách sâu rộng nhiều vấn
đề quan trọng trong đào tạo TN chuyên nghiệp dành cho tất cả các loại giọng
hát. Đây là nguồn tư liệu lớn, là cơ sở giúp chúng tôi nghiên cứu những vấn
đề về lịch sử chuyên ngành và phương pháp sư phạm thanh nhạc nói chung.
Nghiên cứu chuyên khảo về đào tạo cho giọng Soprano bao gồm:
Kinh nghiệm dạy giọng Soprano trong tạp chí “Những vấn đề Sư
phạm TN” (1967) của tác giả T.D.Smelkova, In.V.Xaveliev, Nxb Matxcơva.
Những bài tập nhằm phát triển giọng nữ (1994) của tác giả
Rojdextvenskaia, Nxb Matxcơva. Bao gồm những tác phẩm thanh nhạc dành
rieeg trong đào tạo giọng nữ.
Training Soprano Voices (2000), tạm dịch “Đào tạo giọng Soprano”

của tác giả Richard Miller, Nxb Đại học Oxford. Cuốn sách cung cấp một hệ
thống những vấn đề về đào tạo giọng Soprano bao gồm: các kỹ thuật quản lý
hơi thở, rung, cân bằng cộng hưởng, phát âm, nhanh nhẹn giọng hát, đăng ký
giọng hát thích hợp và điều khiển giọng hát. Cuốn sách đúc kết một chế độ
phát triển thanh nhạc hàng ngày để hát lành mạnh và trình diễn nghệ thuật...
Chúng tôi nhận thấy, một số nghiên cứu trên đã đề cập tương đối nhều
về giọng Soprano nói chung, đã đưa ra những kinh nghiệm trong đào tạo loại
giọng này. Tuy nhiên, công trình chuyên khảo về loại giọng Colorature


5
Soprano, đặc biệt, nghiên cứu đào tạo chất lượng cao đối với loại giọng này
thì tới thời điểm hiện tại chúng tôi chưa thấy công trình nào đề cập.
Sách trong nước
Sách chuyên khảo thuộc lĩnh vực lịch sử chuyên ngành:
“Nghệ thuật opera” (2004) của tác giả Nguyễn Trung Kiên, Nxb Viện
Âm nhạc. Cuốn sách giới thiệu những điều cơ bản về opera; Những giai đoạn
cơ bản của lịch sử nghệ thuật Opera; Nhà hát Opera... Đây là cuốn sách không
lớn, nhưng đã giới thiệu những nét cơ bản nhất về opera.
“Lịch sử nghệ thuật thanh nhạc phương tây” (2005) của tác giả Hồ Mộ
La, Nxb Từ điển Bách Khoa. Cuốn sách giới thiệu quá trình hình thành và
phát triển nghệ thuật thanh nhạc từ thời kỳ Trung Cổ, Phục Hưng, Tiền cổ
điển, Cổ điển, Lãng mạn.
“Lược sử Opera và 50 vở Opera chọn lọc” (2011) của tác giả Nguyễn
Trung Kiên, Nxb Từ điển Bách Khoa. Cuốn sách giúp cho các giảng viên và
sinh viên nắm được lược sử tác giả và tác phẩm những Opera nổi tiếng, bên
cạnh đó cuốn sách giới thiệu 50 vở opera chọn lọc một cách tương đối chi tiết.
Đây là tài liệu tham khảo hữu dụng trong học tập và đào tạo thanh nhạc.
Có thể thấy, những cuốn sách này đã nêu bật lịch sử nghệ thuật thanh
nhạc phương Tây nói chung và nghệ thuật Opera nói riêng. Đây là nguồn tư

liệu quan trọng để chúng tôi tìm hiểu về lĩnh vực này trong luận án.
Sách nghiên cứu về sư phạm thanh nhạc
Sách học thanh nhạc (1997), Nxb Trẻ của tác giả Mai Khanh. Cuốn
sách trang bị kiến thức cơ bản nhất về lĩnh vực thanh nhạc như: Bộ máy phát
âm, phương pháp sử dụng hơi thở, các kỹ thuật hát cơ bản cho tới cách phát
âm nhả chữ... Giúp người học nắm được cách hát đúng và phương pháp sư
phạm cần thiết khi dạy học.
Phương pháp sư phạm TN (2001), Nxb Âm nhạc của tác giả Nguyễn
Trung Kiên. Là cuốn sách đầu tiên tại Việt Nam đưa ra những nguyên tắc sư
phạm TN, những vẫn đề cơ bản trong kỹ thuật, nghệ thuật ca hát. Cuốn sách
trình bày một cách hệ thống các phương pháp học hát, bao gồm cả lý thuyết


6
và thực hành với nhiều phần khác nhau, của nhiều trường phái TN khác nhau.
Cuốn sách là cơ sở lý luận quan trọng đối với ngành sư phạm TN nói chung.
Giáo trình đại học TN (2007), Bộ VHTTDL do tác giả Nguyễn
Trung Kiên biên soạn gồm các trích đoạn Opera cho các giọng Soprano
(nữ cao 122 tác phẩm), giọng Tenor (nam cao 112 tác phẩm), Bas Bariton (nam trầm trung 116 tác phẩm). Đây là giáo trình đầu tiên tại Việt
Nam có sự phân chia tác phẩm nhằm phù hợp cho từng loại giọng hát
khác nhau. Mỗi giai đoạn đào tạo đều có những mục đích, yêu cầu rất cụ
thể. Đây cũng là giáo trình đang hiện hành tại Khoa TN, HVANQGVN.
Phương pháp dạy TN (2008) của tác giả Hồ Mộ La, Nxb Từ điển Bách
Khoa. Cuốn sách trình bày những kiến giải khoa học về lĩnh vực TN và những
kinh nghiệm sư phạm TN được tác giả đúc kết qua quá trình giảng dạy.
“Những vấn đề sư phạm thanh nhạc” (2014) của tác giả Nguyễn Trung
Kiên, Nxb Âm nhạc. Đây là một cuốn sách được kiến giải bằng lý luận và
thực tế nhiều vấn đề về sư phạm thanh nhạc. Một số vấn đề lớn, phức tạp ở
Việt Nam chưa đề cập như: Khái quát những kiến thức về âm thanh học, một
số vấn đề của quá trình sư phạm thanh nhạc dưới ánh sáng học thuyết I.Palov.

Nhiều vấn đề được trình bày trong 100 câu hỏi - đáp… Đây là tài liệu quý
trong sư phạm thanh nhạc thực hành.
“Phương pháp giữ gìn tiếng hát” (2015) của tác giả Trần Ngọc Lan và
Phạm Thị Bích Đào, Nxb khoa học và kỹ thuật. Cuốn sách trình bày từ cấu
tạo giải phẫu đến chức năng của từng bộ phận cấu thành của quá trình tạo âm,
cơ chế hình thành lời nói, các bệnh lý thường gặp và cách phòng tránh, điều
trị. Cuốn sách là tài liệu hữu ích giúp người dạy và người học hiểu hơn về
cách giữ gìn giọng hát.
Luận án có liên quan tới lĩnh vực nghiên cứu như:
Luận án “Quá trình hình thành và phát triển ca hát chuyên nghiệp Việt
Nam” của tác giả Trương Ngọc Thắng (2008) đề cập đến quá trình hình thành
và phát triển ca hát chuyên nghiệp Việt Nam qua các giai đoạn trong lĩnh vực
đào tạo, biểu diễn, các cuộc thi hát.


7
Luận án tiến sĩ “Opera trong sự phát triển nền âm nhạc chuyên nghiệp
Việt Nam” (2010) của tác giả Nguyễn Thị Tố Mai. Luận án đã nghiên cứu
phương thức xây dựng khúc mở màn và các tiết mục TN, làm rõ những đóng
góp của Opera Châu Âu, Việt Nam và đề xuất hướng phát triển Opera Việt
Nam.
Luận án tiến sĩ “Đào tạo ca sĩ hát Opera tại HVANQGVN” (2017) của
tác giả Đỗ Quốc Hưng. Luận án đã nêu nguồn gốc, sự hình thành, phát triển
của Opera, nêu mô hình đạo tạo opera trên thế giới, ở Việt Nam và đưa ra
những giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo ca sĩ hát Opera tại
HVANQGVN.
Luận án tiến sĩ “Âm nhạc Mozart trong đào tạo TN chuyên nghiệp Việt
Nam” (2017) của tác giả Nguyễn Thị Phương Nga. Luận án đã nêu ảnh hưởng
của nhạc sĩ Mozart đối với văn hóa thời đại, khái quát đặc điểm chung trong
tác phẩm của Mozart, đưa ra một số giải pháp kỹ thuật sử dụng trong các tác

phẩm của Mozart.
Luận án “Nâng cao chất lượng đào tạo hát tiếng Việt trong nghệ thuật
hát mới” (2010) của tác giả Trần Thị Ngọc Lan. Là công trình nghiên cứu
chuyên sâu đầu tiên về tìm hiểu cách xử lý ngôn ngữ tiếng Việt trong nghệ
thuật ca hát truyền thống vào trong đào tạo thanh nhạc.
Luận án “Phát âm tiếng Việt trong TN” của tác giả Võ Văn Lý (2011)
phân tích sâu về phát âm tiếng Việt, cấu tạo của tiếng Việt, sự phát âm theo
các phương ngữ, thổ ngữ, đưa ra tiêu chí phát âm tiếng Việt trong nghệ thuật
ca hát, hệ thống âm chuẩn và phương pháp phát âm theo hệ thống âm chuẩn
trong nghệ thuật ca hát, đề ra một số giải pháp nâng cao chất lượng hát tiếng
Việt trong việc đào tạo TN tại các trường sư phạm.
Luận án “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo TN chuyên
nghiệp trong giai đoạn mới” của tác giả Lê Thị Minh Xuân (2015) bước đầu
tổng kết một cách khái quát quá trình hình thành và phát triển nền sư phạm
TN Châu Âu và tổng kết hệ thống những vấn đề công tác đào tạo TN chuyên
nghiệp ở Việt Nam nói chung và chủ yếu là tại HVANQGVN nói riêng. Tác


8
giả đã phân tích thực trạng, đề xuất các giải pháp giúp nâng cao hiệu quả đào
tạo TN chuyên nghiệp Việt Nam trong giai đoạn mới.
Có thể thấy, những luận án trên đây đã đề cập tương đối rộng các khía
cạnh trong đào tạo TN chuyên nghiệp nói chung. Nhiều đề tài nghiên cứu các
biện pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo ca sĩ hiện nay.
Tóm lại, các công trình nghiên cứu nêu trên đã nghiên cứu khái quát về
lịch sử thanh nhạc, những vấn đề cơ bản và những kinh nghiệm quý báu về sư
phạm thanh nhạc. Các sách cũng đề cập tương đối nhiều về giọng Soprano nói
chung. Tuy nhiên, nghiên cứu chuyên sâu về lý luận và thực hành trong đào
tạo giọng Colorature Soprano Việt Nam đặc biệt là đào tạo CLC thì các công
trình trên chưa đề cập tới. Như vậy, khoảng trống kiến thức về lĩnh vực luận

án nghiên cứu còn tương đối nhiều. Tuy nhiên, trong phạm vi của luận án,
chúng tôi sẽ tập chung nghiên cứu các vấn đề sau: Về cơ sở lý luận, chúng tôi
nghiên cứu chương trình đào tạo CLC nói chung nhằm đưa ra tiêu chí trong
đào tạo giọng Colorature Soprano CLC; Nghiên cứu sâu loại giọng Colorature
Soprano; Khái quát đôi nét về đào tạo TN trên thế giới và ở Việt Nam, đặc
biệt là những phương pháp khoa học, tiên tiến về đào tạo giọng Soprano làm
cơ sở đề xuất những kỹ thuật TN dành riêng cho đào tạo giọng Colorature
Soprano CLC. Chúng tôi cũng đề xuất những giải pháp có tính quyết định
mang lại hiệu quả cao trong nhiệm vụ đào tạo loại giọng này theo tiêu chí
CLC tại Việt Nam.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Làm rõ quá trình lịch sử hình thành và phát triển nghệ thuật và sư phạm
TN gắn với giọng Soprano tại Việt Nam.
Nghiên cứu, những đặc điểm của giọng Soprano Việt Nam, những
thành công, hạn chế trong công tác đào tạo, biểu diễn, hội nhập quốc tế. Xác
định rõ vai trò quan trọng của giọng Soprano trong lĩnh vực nghệ thuật TN.
Nghiên cứu, tìm hiểu về mô hình đào tạo CLC, phân tích những kỹ
thuật đặc trưng ứng dụng trong đào tạo giọng Colorature Soprano CLC.


9
Đề xuất một số giải pháp trong đào tạo giọng Colorature Soprano CLC
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
4. Đối tượng nghiên cứu
Luận án xác định đối tượng nghiên cứu là những vấn đề về chương
trình, giáo trình, phương pháp giảng dạy, đội ngũ sinh viên và giảng viên, cơ
sở vật chất trong đào tạo giọng Colorature Soprano CLC ở bậc Đại học tại
HVANQGVN.
5. Phạm vi nghiên cứu
Về giọng Soprano chúng tôi nghiên cứu sâu về loại giọng Colorature

Soprano. Đây là giọng chiếm tỉ lệ vượt trội cả về số lượng và chất lượng so
với các loại giọng Soprano khác tại Việt Nam nói chung, HVANQGVN nói
riêng.
Về địa điểm triển khai: Kể từ năm 1956 tới nay, phần lớn nguồn GV có
trình độ cao được phân bổ về các cơ sở đào tạo âm nhạc, TN trên cả nước đều
xuất phát từ HVANQGVN. Các mô hình đào tạo chuyên ngành nói chung, TN
nói riêng thống nhất theo mô hình của HVANQGVN. Vì vậy, phạm vi nghiên
cứu chính của luận án là HVANQGVN.
6. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu như sau.
Phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, nghị luận. Chúng tôi tổng
hợp, phân tích đồng thời so sánh những tài liệu, sách báo liên quan tới lĩnh
vực nghiên cứu. Sử dụng phương pháp nghị luận để giới thiệu, giải thích,
phân tích xuyên suốt các vấn đề liên quan tới luận án.
Phương pháp điều tra, khảo sát. Sử dụng phiếu điều tra, câu hỏi, khảo
sát ý kiến của người học: Tiến hành tham vấn, phỏng vấn SV các khóa chuyên
ngành TN về hoạt động đào tạo giọng Colorature Soprano. Phỏng vấn các
nghệ sĩ, ca sĩ về thực trạng công tác đào tạo, biểu diễn giọng Colorature
Soprano. Phỏng vấn các GV trong cơ sở đào tạo về những điểm mạnh, hạn


10
chế và đề xuất cho hoạt động đào tạo giọng Colorature Soprano tại
HVANQGVN.
Phương pháp thực nghiệm. Chúng tôi tiến hành thực nghiệm, áp dụng
các biện pháp được nghiên cứu vào giảng dạy để thấy được kết quả và tính
khả thi của các biện pháp đưa ra.
7. Đóng góp mới của luận án
Luận án đã xác định tiêu chí trong đào tạo chất lượng cao đối với đào
tạo giọng Colorature Soprano. Xác định sự giống, khác nhau giữa hai mô hình

đào tạo đại trà và chất lượng cao đối với ngành thanh nhạc nói chung, trong
đào tạo giọng Colorature Soprano nói riêng.
Luận án xác định rõ hướng phát triển của giọng Colorature Soprano
Việt Nam. Nêu bật được những ưu điểm và hạn chế trong đào tạo giọng
Colorature Soprano tại HVANQGVN.
Bổ sung hệ thống bài tập nhằm phát triển kỹ thuật TN trong đào tạo
giọng Colorature Soprano CLC.
Đề xuất các tác phẩm chọn lọc quốc tế và trong nước cho đào tạo
những giọng Colorature Soprano CLC.
Đề xuất một số giải pháp quan trọng trong đào tạo giọng Colorature
Soprano CLC tại HVANQGVN.
8. Bố cục luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận án được chia thành ba chương.
Chương I: Cơ sở lý luận và thực tiễn đào tạo giọng Soprano chất lượng
cao.
Chương II: Kỹ thuật trong đào tạo giọng Colorature Soprano chất
lượng cao tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam.
Chương III: Giải pháp trong đào tạo giọng Colorature Soprano chất
lượng cao tại Việt Nam.


11
NỘI DUNG
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ĐÀO TẠO GIỌNG
SOPRANO CHẤT LƯỢNG CAO
1.1. Vài nét về đào tạo chất lượng cao
1.1.1. Một số khái niệm
Dựa theo Luật Giáo dục Đại học năm 2012 số 08/2012/QH13 ngày 18
tháng 6 năm 2012. Theo Thông tư số 23/2014/TT-BGDĐT “Về đào tạo chất

lượng cao trình độ đại học”. Chúng tôi xây dựng cơ sở lý luận vể đào tạo chất
lượng cao với đối tượng nghiên cứu của luận án như sau.
Về thuật ngữ liên quan đến đào tạo như: Đào tạo, giáo dục, chương
trình đào tạo… Các khái niệm này đều đề cập đến một quá trình con người
tiếp thu các kiến thức, học các kỹ năng mới và thay đổi các quan điểm
hay hành vi, nâng cao khả năng thực hiện công việc của các cá nhân, để hiểu
rõ, chúng tôi đưa ra một số khái niệm trên như sau.
Đào tạo: Là hoạt động học tập nhằm giúp cho người học tiếp thu các
kiến thức, kỹ năng đặc biệt, nhằm thực hiện những công việc cụ thể một cách
hoàn hảo hơn trong vị trí chuyên môn, ngành nghề của mình.
Giáo dục: Được hiểu là các hoạt động học tập để chuẩn bị cho con
người bước vào một nghề nghiệp mới thích hợp trong tương lai.
Phát triển: Là hoạt động học tập vượt ra khỏi phạm vi công việc trước
mắt, liên quan tới việc nâng cao khả năng trí tuệ và cảm xúc cần thiết để thực
hiện các công việc tốt hơn hoặc mở ra cho họ những công việc mới dựa trên
cơ sở những định hướng tương lai của tổ chức.
Đại trà: Có nghĩ là rộng khắp, trên quy mô lớn
Chương trình đào tạo: Thể hiện rõ qua “trình độ đào tạo, đối tượng đào
tạo, điều kiện nhập học và điều kiện tốt nghiệp, mục tiêu đào tạo, chuẩn kiến
thức, phương pháp và hình thức đào tạo; cách thức đánh giá kết quả học
tập...” [2, tr. 1].


12
Đào tạo đại trà: “Là chương trình đào tạo trình độ đại học được thực
hiện hợp pháp tại cơ sở đào tạo, có mức trần học phí theo quy định hiện hành
của Chính phủ đối với cơ sở đào tạo công lập” [5, tr. 2].
Như vậy, theo cách hiểu của chúng tôi, chương trình đào tạo đại trà là
chương trình dành cho số đông, cung cấp nguồn nhân lực chung cho xã hội,
không có sự phân chia từng đối tượng cụ thể cho mục đích đào tạo.

Đào tạo chất lượng cao: Dựa trên Thông tư số 24/2014/TT-BGDĐT
“Về Đào tạo Chất lượng cao trình độ đại học khái niệm chất lượng cao được
định danh như sau: “Là chương trình đào tạo có các điều kiện đảm bảo chất
lượng đầu ra cao hơn chất lượng đào tạo đại trà đồng thời đáp ứng tiêu chí
và điều kiện đào tạo CLC” [5, tr. 2]. Nghĩa là yêu cầu về nội dung, chương
trình, giáo trình, phương thức dạy học tới đối tượng người học phải cao hơn
mức đào tạo đại trà. Ngoài ra, chúng tôi chưa tìm thấy khái niệm cụ thể về
đào tạo CLC.
Trong quá trình tìm hiểu làm rõ hơn về vấn đề này, chúng tôi gặp một
số ý kiến cho rằng: Ở một số trường có danh tiếng, uy tín, chương trình đào
tạo của trường đó đã là đào tạo chất lượng cao nên việc xây dựng một chương
trình mới cho đào tạo CLC là không cần thiết. Ở ngành âm nhạc,
HVANQGVN là một trong những cơ sở đào tạo như vậy. Tuy nhiên, chiếu
theo các định nghĩa đã nêu trên chúng tôi cho rằng, chương trình đào tạo TN
tại HVANQGVN hiện phục vụ cho số đông và trong diện rộng, kiến thức
chuẩn đầu ra SV cần đạt mức tối thiểu theo yêu cầu đào tạo... Do vậy, chương
trình hiện hành vẫn được hiểu là chương trình đào tạo đại trà. Mặt khác, qua
tìm hiểu, so sánh với một số cơ sở đào tạo trong khu vực và trên thế giới
chúng tôi nhận thấy chương trình đào tạo hiện hành còn bộc lộ nhiều hạn chế
và chưa mang nhiều tính ưu việt (điều này sẽ được chúng tôi trình bày cụ thể
ở phần nghiên cứu về chương trình dạy học ở phần sau). Như vậy, việc xây
dựng một chương trình đào tạo CLC dành riêng cho những SV có khả năng
vượt trội, có giọng hát xuất sắc sẽ giúp họ có cơ hội phát triển xa bởi tri thức


13
họ cần lĩnh hội không phải tối thiểu cần đạt, thay vào đó là ngưỡng kiến thức
tối đa bản thân có khả năng chiếm lĩnh.
Chương trình đào tạo CLC “được xây dựng và phát triển trên nền của
đào tạo đại trà của cơ sở đào tạo” [5, tr. 3]. Dựa trên chương trình đào tạo

hiện hành, cơ sở đào tạo xây dựng một chương trình riêng cho đào tạo chất
lượng cao sao cho chuẩn đầu ra: “Phải cao hơn đào tạo đại trà tương ứng”
[5, tr. 3]. Cụ thể, GV có trình độ thạc sĩ trở lên, có năng lực chuyên môn,
nghiên cứu khoa học đáp ứng yêu cầu của đào tạo CLC, có kinh nghiệm,
phương pháp giảng dạy hiệu quả. Cơ sở vật chất, phòng học riêng cho lớp đào
tạo CLC, các thiết bị hỗ trợ giảng dạy, học tập. Đủ giáo trình, tài liệu tham
khảo trong, ngoài nước, được cập nhật thường xuyên và các cơ sở vật chất
cần thiết khác theo yêu cầu đào tạo CLC.
Dựa trên những phân tích trên, chúng tôi xây dựng khái niệm đào tạo
chất lượng cao đối với giọng Colorature Soprano như sau: Là chương trình
đào tạo dành riêng cho giọng Colorature Soprano xuất sắc được chọn lọc từ
những giọng Soprano nói chung, giọng Colorature Soprano nói riêng có khả
năng vượt trội từ chương trình đào tạo hiện hành. Những SV, học viên được
chọn cần đảm bảo một số tiêu chí bắt buộc như: Âm sắc giọng hát có tính chất
nhẹ, bay, vang xa (những đặc điểm điển hình của giọng Colorature Soprano),
âm vực của giọng hát rộng, nắm được kỹ thuật hát căn bản, ngoại ngữ, có
niềm khát khao và đam mê trong học tập... Chương trình đào tạo CLC được
thiết kế theo hướng điều chỉnh, bổ sung từ chương trình đào tạo hiện hành
nhằm tăng cường các kiến thức chuyên sâu ở mức cao hơn nhằm đáp ứng
yêu cầu chuẩn đầu ra là những sinh viên, học viên giọng Colorature Soprano
tài năng, có khả năng hát tốt những tác phẩm đòi hỏi kỹ thuật và nghệ thuật
thanh nhạc phức tạp. Có khả năng tham dự những cuộc thi thanh nhạc lớn
mang tầm quốc gia, quốc tế... Để đáp ứng yêu cầu đó, GV tham gia giảng dạy
chương trình đào tạo CLC đối với giọng Colorature Soprano phải có trình độ
chuyên môn cao, từ thạc sỹ trở lên, có thâm niên giảng dạy từ 5 năm trở lên,


14
có năng lực nghiên cứu và hiểu biết sâu, rộng về kiến thức chuyên ngành, đặc
biệt phải có kinh nghiệm giảng dạy giọng Clorature Soprano. Phương pháp

giảng dạy cũng yêu cầu phải cải tiến để tạo ra sự tương tác tích cực giữa giảng
viên và sinh viên, phát huy tính sáng tạo, đột phá thường có ở các sinh viên
xuất sắc. Cơ sở vật chất cần được đáp ứng với yêu cầu dạy và học trong đào
tạo CLC.
Năm 2018, Khoa thanh nhạc, HVANQGVN manh nha thực hiện lựa
chọn một số sinh viên có tố chất giọng hát tốt, chọn giảng viên đồng thời hỗ
trợ kinh phí cho giảng viên nhằm mục đích giúp SV có tố chất đạt chất lượng
cao hơn. Tuy nhiên, việc triển khai chưa theo một lộ trình cụ thể và đồng bộ
bởi các yêu tố khác như: Chương trình, giáo trình, thời gian đào tạo... Khoa
còn đang thực hiện theo chương trình đào tạo hiện hành.
1.1.2. Mục đích đào tạo chất lượng cao
“Nâng cao chất lượng đào tạo trình độ đại học ở những cơ sở đào tạo
có đủ điều kiện nhằm đào tạo nguồn nhân lực có tính cạnh tranh cao trên thị
trường lao động trong thời kỳ hội nhập kinh tế khu vực và thế giới” [5, tr. 2].
Như vậy, mục đích đào tạo CLC đối với giọng Colorature Soprano mang
ý nghĩa quan trọng: Nâng cao chất lượng loại giọng này để tiếp tục phát triển
cũng như hội nhập với quốc tế (tham gia các cuộc thi TN ra ngoài lãnh thổ
Việt Nam, xuất khẩu được các nghệ sĩ biểu diễn cho các nhà hát, các GV cho
các cơ sở đào tạo TN ra ngoài lãnh thổ Việt Nam).
Có thể thấy, mục đích của hai mô hình: đào tạo TN đại trà và đào tạo
giọng Colorature Soprano CLC tại HVANQGVN có sự khác nhau cơ bản giữa
một bên SV cần nắm vững những kiến thức cơ bản, toàn diện với một bên là
đào tạo chuyên sâu nhằm mục đích cạnh tranh, hội nhập quốc tế. Từ chương
trình, giáo trình, phương pháp đào tạo, yêu cầu về đội ngũ GV, tuyển chọn SV
đến cơ sở vật chất trong đào tạo đều có sự đòi hỏi cao hơn.


15
Bảng 1: So sánh đào tạo đại trà và đào tạo chất lượng cao đối với giọng
Colorature Soprano CLC.

Yêu cầu

Đào tạo đại trà

Đào tạo chất lượng cao

Chương

cho giọng Colorature
Đáp ứng chương trình đào Đáp ứng cho số ít người học

trình

tạo chung cho mọi đối có khả năng vượt trội, có sự

Giáo trình

tượng.

phân loại, cải tiến về chương
trình, giáo trình chuyên sâu

Giảng viên

hơn mức đại trà.
GV có trình độ đạt chuẩn - GV có trình độ thạc sỹ
theo quy định của Bộ GD - chuyên ngành TN trở lên.
ĐT (Có

bằng

thạc

sỹ - Có thâm niên, kinh nghiệm

chuyên ngành TN trở lên, dạy học từ 5 năm trở lên (ưu
các phương pháp dạy học tiên những GV giọng Soprano,
chung theo quy định).

có thành tựu trong đào tạo
giọng Soprano nói chung,
Colorature Soprano nói riêng,
có giải thưởng về TN trong

Năng lực SV

biểu diễn).
SV có đầu vào đạt tiêu Có năng lực vượt trội về:
chuẩn chung về giọng hát, Giọng hát (bay, nhẹ, vang xa);
không có cố tật giọng hát, âm sắc đẹp, kiến thức âm nhạc
có hiểu biết về kiến thức âm vững vàng, có hiểu biết về
nhạc theo quy định chung.

Kỹ

ngoại ngữ chuyên ngành. Có

sức khỏe tốt
thuật Cần nắm được tất cả những Cần nắm được những yêu cầu

thanh nhạc

yêu cầu chung nhất về kỹ kỹ thuật khó, rất khó dành
thuật TN, biết vận dụng vào riêng cho giọng Colorature
các tác phẩm theo chương Soprano (passage, Staccato,
trình quy định.

trillo).


16
Các năng lực Hiểu biết cơ bản về xử lý Hiểu sâu về xử lý tác phẩm,
khác

tác phẩm

trường phái âm nhạc gắn với
tác phẩm cụ thể, hành động
sân khấu, kịch nghệ, hiểu biết
về ngoại ngữ chuyên ngành.

Từ bảng so sánh trên có thể thấy, đào tạo CLC giọng Colorature Soprano
tại HVANQGVN hiện có nhiều thế mạnh để phát triển. Chương trình đào tạo
TN tại HVANQGVN đang hiện hữu nhiều nhân tố vượt trội về năng lực
chuyên môn. Bởi vậy, việc thực hiện đào tạo chất lượng cao là góp phần đáp
ứng mục đích đào tạo ra nhiều sinh viên, học viên có tố chất, năng lực, có cơ
hội phát triển tốt hơn bởi được học chương trình đào tạo được thiết kế chất
lượng hơn, học chuyên sâu hơn và cơ hội hội nhập quốc tế nhiều hơn.
1.2. Khái lược về giọng Soprano
1.2.1. Đặc điểm chung của giọng Soprano

Theo cuốn Thuật ngữ âm nhạc của tác giả Nguyễn Bách, Soprano có
nghĩa là “giọng nữ cao” [12, tr. 153].
Theo cuốn Phương pháp Sư phạm Thanh nhạc của tác giả Nguyễn
Trung Kiên: “Soprano là loại giọng hát cao nhất trong các loại giọng” [35,
tr. 70]. Tác giả cho rằng, âm vực giọng nữ cao từ nốt C4 đến E6.
Tác giả Hồ Mộ La, “giọng nữ cao có âm vực cao nhất trong các loại
giọng. Theo tác giả, âm vực của loại giọng này từ nốt C4 đến C6, cao hơn có
thể lên E6 (hiếm)” [45, tr. 176].
Về âm vực giọng nữ cao, thông thường các ca sĩ đạt âm thanh tốt nhất
từ nốt A3 đến C6. Tuy nhiên, nhiều trường hợp có thể xuống tới G3 hoặc lên
tới E6 vẫn đạt âm thanh đẹp đặt biệt đối với giọng Colorature Soprano. Chúng
tôi cho rẳng, âm vực có thể đạt được đối với giọng Soprano còn mang tính
tương đối, nhiều trường hợp hát được âm vực cao hơn hoặc xuống thấp hơn.
Tuy nhiên, về căn bản âm vực các tác giả đưa ra là hoàn toàn có căn cứ và để
đạt được trình độ như vậy người học phải có quá trình rèn luyện một cách
nghiêm túc. Để hiểu rõ hơn về đặc điểm giọng Soprano, dưới đây chúng tôi
phân tích qua ba phần: Âm khu, âm vực và âm sắc.