Bai 6 tuong tuong tâm lý học

Tưởng tượng


I. Khái niệm tưởng tượng
Khi gặp một vấn đề cần giải quyết nhưng ta không có
đầy đủ các dữ liệu cần thiết để tiến hành tư duy thì đối
với nhận thức con người vẫn có thể tìm ra giải pháp hoặc
đáp án mà không cần trải qua tuần tự các bước, quá trình
này xuất hiện ở dạng cao nhất của quá trình nhận thức,
đó là tưởng tượng
Ví dụ: Hỏi sinh viên về người họ nhớ nhất khi học xa
nhà. Hãy miêu tả người đó. Hãy hình dung về hè gặp
lại người đó sẽ thay đổi như thế nào


1.Tưởng
tượng là gì?
1.
• Tưởng tượng là quá trình tâm lý.

 Phản ánh: * những cái mới chưa từng có trong
kinh nghiệm của bản thân
* bằng cách xây dựng những hình
ảnh mới dựa trên cơ sở biểu tượng đã có.


Ph©n tÝch kh¸i niÖm
Lµ mét qu¸ tr×nh t©m lý
Hình ảnh mới dựa trên cơ sở những biểu tượng đã có
Hỏi: Hình ảnh mới đó là……
Chính là biểu tượng của tưởng tượng - là hình ảnh

được xây dựng lại, cấu trúc lại, biến đổi lại dựa trên cơ sở
của biểu tượng của trí nhớ.


Đặc điểm của tưởng tượng

2

Nảy sinh
trước
hoàn cảnh
có vấn đề

Liên hệ
chặt chẽ với
nhận thức
cảm tính

Mang tính
gián tiếp và
khái quát so
với trí nhớ
5


3. So sánh giữa tư duy và tưởng tượng
Điểm giống nhau giữa tư duy và tưởng tượng
Đều là mức độ nhận thức cao cấp – nhận thức lí tính
Cũng nảy sinh trước hoàn cảnh có vấn đề, trước
đòi hỏi mới của thực tiễn chưa từng gặp

Đều tạo ra cái mới.
Liên hệ chặt chẽ với nhận thức cảm tính


im khỏc nhau gia t duy v tng tng
Trong hon cnh cú vn , khi no con ngi t
duy, khi no con ngi tng tng
T duy
Hoàn cảnh có VĐ
định

S.phm mới
P. thức p/á
ghép, kết hợp
Sản phẩm
hình, HA mi

Tởng tợng

Rõ ràng

Bất

Khái niệm, tng tngtởng
Hình ảnh, mô hình
Ngụn ng, cỏc thao tỏc Chắp

KN, Phán đoán

Mô

Mối liên hệ
Tư duy tạo ý đồ cho tưởng tượng
Đảm bảo tính lôgic, hệ thống hợp lý cho các hình ảnh

Kiểm tra bớt tính bây bổng, phi thực tế
Tư
duy

Tưởng
tưîng

HA tưởng tượng chưa đựng và bộc lộ tư tưởng do TD tạo ra.
Vạch hướng cho TD, lấp chỗ trống tạm thời, gắn liền với cảm xúc


II. Vai trò của tưởng tượng

Tưởng tượng có vai trò quan trọng trong đời sống và
trong hoạt động nhận thức.


Cho phép con người hình
dung được kết quả trung gian
và cuối cùng của hoạt động

-Hướng con người

về tương lai

- Kích thích con
người hoạt động
Ảnh hưởng đến việc học
tập, giáo dục đạo đức,
phát triển nhân cách


Các loại tưởng tượng

III

Căn cứ vào tính tích cực và tính hiệu quả, người ta phân
chia tưởng tượng thành:
Tưởng tượng tích cực
Tưởng tượng tiêu cực
Ước mơ
Lý tưởng


Đây là tưởng tượng tích cực hay tiêu
cực?


TÔI MUỐN

LƯƠNG CAO,
QUYỀN LỰC, LA
CÀ BẠN BÈ …

13

Tưởng tượng tích cực
Tưởng tượng tạo ra những hình ảnh:
• nhằm đáp ứng nhu cầu của con người
• kích thích tính tích cực thực tế của con người

Gồm 2 loại

Tưởng tượng tái tạo:
Tạo ra những hình ảnh
chỉ mới đối với cá nhân
dựa trên sự mô tả
của người khác

Tưởng tượng sáng tạo:
Tưởng tượng xây dựng
nên hình ảnh mới độc lập
với cá nhân và xã hội


Tưởng tượng tiêu cực
Là loại tưởng tượng tạo ra
những hình ảnh
• không được thể hiện trong

cuộc sống.
• vạch ra những chương trình

hành vi luôn không thể thực

hiện được
Tưởng tượng tiêu cực có thể
là chủ định hoặc không chủ
định


Tưởng tượng tiêu cực (tiếp)

Có thể xảy ra một cách có chủ định nhưng không gắn
liền với ý chí- sự mơ mộng.
•

Ví dụ: Một người có vóc dáng không cân đối nhưng luôn mơ
trở thành một người mẫu nổi tiếng.

• Có thể xảy ra một cách không chủ

định- chiêm bao
Ví dụ: Khi ngủ ta nằm mơ trở thành trẻ
con.


Ước mơ và lý tưởng
Ước mơ, lý tưởng:
• Là những loại tưởng tượng hướng
về tương lai
• Biểu hiện mong muốn, ước ao

Ước mơ là
quá trình tạo

hình ảnh mới
một cách độc
lập nhưng
không hướng
vào hoạt động
hiện tại mà
vào tương lai

• Lý tưởng là một hình ảnh
chói lọi, rực sáng, cụ thể,
hấp dẫn của cái tương lai
mong muốn
• Lý tưởng có tính tích cực
và hiện thực cao hơn
•Là một động cơ mạnh mẽ
thúc đẩy con người vươn tới
tương lai


✔ Có 2 loại ước mơ:

– Ước mơ có lợi: Thúc đẩy cá nhân vươn lên, biến ước mơ
thành hiện thực.
Ví dụ: Một sinh viên mơ ước được điểm cao.

– Ước mơ có hại: Làm cá nhân thất vọng, chán nản.
Ví dụ: Ước mơ thành kẻ sát nhân


III. Các cách sáng tạo ra hình ảnh mới

trong tưởng tượng
Có mấy cách sáng tạo hình ảnh mới trong tưởng
tượng? Đó là những cách nào?


Các cách sáng tạo ra hình ảnh mới
trong tưởng tượng
NhÊn m¹nh
CT, TP, TT

Thay đổi:
Kích thước
Số lượng

Lo¹i suy
(M« pháng
T¬ng tù)

C¸c c¸ch
s¸ng t¹o
H×nh ¶nh
Míi

§iÓn h×nh
ho¸

Ch¾p ghÐp

Liªn hîp

Thay đổi kích thước, số lượng
Thay đổi kích thước : Thay đổi số lượng:
Người khổng lồ, tí hon Phật bà nhiều mắt, nhiều tay


Nhấn mạnh các chi tiết, thành phần,
thuộc tính của sự vật
•Tạo hình ảnh mới bằng việc nhấn mạnh đặc
biệt hoặc đưa lên hàng đầu một phẩm chất của
sự vật, hiện tượng.
• VD: Trong tranh biếm hoạ, muốn châm biếm

Cường điệu
hoá cái miệng
=> Người hay nói


Chắp ghép (Kết dính):
Là phương pháp chắp
ghép các bộ phận của
nhiều sự vật, hiện tượng
khác nhau thành một
hình ảnh mới

Con rồng

Sư tử
Rắn
Cá

Phượng
hoàng


Nàng tiên cá:
+ phía trên hình
người
+ phía dưới
mình cá


Liên hợp
• Là cách tạo hình ảnh mới bằng cách liên hợp

các bộ phận của nhiều sự vật với nhau.
• Các bộ phận tạo nên hình ảnh mới đều bị cải

biến và sắp xếp trong những tương quan mới.
•

Thường được sử dụng trong sáng tạo nghệ
thuật và sáng tạo kĩ thuật.

•

VD: Xe điện bánh hơi là liên hợp giữa ô tô
và tàu điện…