Điều tra, đánh giá về thành phần loài ốc mang sau (Opisthobranchia) và ốc phổi (Pulmonata) trong hệ sinh thái rừng ngập mặn huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định

B ăTĨIăNGUYÊNăVĨăMỌIăTR
TR

NGă

NG

IăH CăTĨIăNGUYểNăVĨăMỌIăTR

NGăHĨăN I

LU NăV NăTH CăS
I UăTRA,ă ỄNHăGIỄăTHĨNHăPH NăLOĨIă
CăMANGăSAUă(OPISTHOBRANCHIA)ăVĨă CăPH Iă
(PULMONNATA)ăTRONGăH ăSINHăTHỄIăR NGăNG Pă
M NăHUY NăGIAOăTH Y,ăT NHăNAMă NH.
CHUYÊNăNGĨNH:ăKHOAăH CăMỌIăTR

NGUY N V NăQUANG

HĨăN I, N M 2018

NG


B TĨIăNGUYÊNăVĨăMỌIăTR
TR

NGă

NG

I H CăTĨIăNGUYểNăVĨăMỌIăTR

NG HÀ N I

LU N V NăTH CăS
I UăTRA,ă ỄNHăGIỄăTHĨNHăPH N LOÀI
C MANG SAU (OPISTHOBRANCHIA) VÀ C PH I
(PULMONNATA) TRONG H SINH THÁI R NG
NG P M N HUY N GIAO TH Y, T NHăNAMă NH.
NGUY NăV NăQUANG
CHUYÊN NGÀNH: KHOA H CăMỌIăTR
MĩăS ă: 8440301
NG

IăH

NGăD NăKHOAăH C:

PGS.TS. HOĨNGăNG CăKH C

HĨăN I, N Mă2018

NG


CỌNGăTRÌNHă
TR

NGă

Cánăb ăh

CăHOĨNăTHĨNHăT Iă

IăH CăTĨIăNGUYểNăVĨăMỌIăTR

NGăHĨăN I

ngăd n:ăPGS.TSăHoàngăNg căKh c.

Cánăb ăch m ph năbi nă1:ăPGS.TS.ă

ăV năNh

ng

Cánăb ăch măph năbi nă2: PGS.TS.ăPh mă ìnhăS c

Lu năv năth căs ăđ
H Iă
TR

NGă

căb oăv ăt i:

NGăCH MăLU NăV NăTH CăS

IăH CăTĨIăNGUYÊNăVĨăMỌIăTR

Ngày 17 tháng 01ăn mă2019

NGăHĨăN I


i

L IăCAMă OAN
Tôiăxinăcamăđoanănh ngăgìătôiăđưătrìnhăbàyătrong lu năv nălàăđ
t iăđ aăbànăhuy năGiaoăTh y,ăt nhăNamă
ch aăđ

căcôngăb ătr

căth căhi nă

nh.ăCácăs ăli uătrongăbàiăđ uătrungăth c,ă

căh iăđ ngănào.
Tácăgi

Nguy năV năQuang


ii

L IăC Mă N
Trongăquáătrìnhălàmăbàiăvàăth căhi năcôngăvi cănghiênăc uătôiăluônăđ
giúpăđ ,ăh

ngăd nănhi tătìnhăc aăPGS.TSăHoàngăNg căKh căcôngătácăt iătr

iăh căTàiănguyênăvàăMôiătr
sâuăs căđ năth yăng

căs ă
ngă

ngăHàăN i.ăTôiăxinăchânăthànhăbàyăt ăl iăcámă nă

iăđưăluônăch ăb o,ăgiúpăđ ătôiăhoànăthànhălu năv n này.

Tôi xin cámă nă Bană giámă hi uă nhàă tr
cánăb ăth y,ăcôăgiáoătrongăkhoaăMôiătr

ng,ătr

ng,ă phòngă àoă t o,ă vàă toànă b ă cácă
ngă HăTàiăNguyên và Môi Tr

ngă

HàăN iăđưăluônăgiúpăđ ăch ăb oăvàăt oăđi uăki năt tănh tăchoătôiătrongăsu tăquáătrìnhă
h căt păvàălàmălu năv n.
Tôiă xină cámă nă cácă cánă b vàă ng

iă dână thu că huy nă Giaoă Th yă đưă luônă

giúpăđ ănhi tătìnhătôiătrongăquáătrìnhăph ngăv năthuăth păthôngătin.
Cu iăcùngătôiăxinăđ

căcámă năgiaăđìnhăvàăb năbèăđưăluônă ngăh ăvàăgiúpăđ ,ă

đ ngăviênătôiătrongăsu tăth iăgianăv aăqua.
Hà N i, ngày 02 tháng 12 n m 2018
Tácăgi

Nguy năV năQuang


iii

M CăL C
DANHăM CăCH ăVI TăT T ................................................................................. i
DANHăM Că B NG .................................................................................................ii
DANHăM CăHỊNH .................................................................................................... i
M ă U .................................................................................................................... 1
1.ăLýădoăch năđ ătài ............................................................................................................. 1
2.ăM cătiêuănghiênăc u ....................................................................................................... 2
3.ăN iădungănghiênăc u ...................................................................................................... 2
CH
NGă1:ăT NGăQUAN CỄCăV Nă ăNGHIểNăC U ............................... 3
1.1. T ngăquanăv ăphânăl pă cămangăsauăvàă căph i ..................................................... 3
1.1.1.ă

căđi măc aăphânăl pă cămangăsauă(Opisthobranchia) ..................................... 3

1.1.2.ă

căđi măc aăphânăl pă căph iă(Pulmonata) ........................................................ 7

1.1.3.ă

căđi măhìnhătháiăngoàiăc aăv . ........................................................................... 9

1.1.4.ăVaiătròăc aă c .......................................................................................................... 10
1.2.ăTìnhăhìnhănghiênăc uăv ă cămangăsauăvàă căph iă ăr ngăng păm nătrênăth ăgi iă
vàă ăVi tăNam .......................................................................................................... 11
1.2.1.ăTrênăth ăgi i ............................................................................................................ 11
1.2.2ă ăVi tăNam............................................................................................................... 14
1.3.ăT ngăquanăv ăđi uăki năt ănhiênăvàăkinhăt ăxưăh iăhuy năGiaoăTh y ................ 15
1.3.1ăV ătríăđ aălý ................................................................................................................ 15
1.3.2.ă aăhình,ăth ănh
1.3.3.ăNhi tăđ ,ăl

ng ............................................................................................. 15

ngăm aăvàăđ ă m.............................................................................. 16

1.3.4.ă i uăki năth yăv n.................................................................................................. 18
1.3.5.ăHi nătr ngăv ăr ngăng păm năvàătàiănguyênăsinhăh c ........................................ 18
1.3.6.ăKinhăt ăvàăxưăh i ..................................................................................................... 19
CH
2.1.

NGă2:ă Aă I M,ăTH IăGIAN,ăPH
NGăPHỄPăNGHIểNăC U ..... 22
aăđi măvàăth iăgianănghiênăc u ............................................................................ 22

2.2. Ph

ngăphápănghiênăc u .......................................................................................... 22

2.2.1.ăPh

ngăphápăthuăth p thông tin, s ăli uăth ăc p: ............................................... 22

2.2.2.ăPh

ngăphápă tham v n chuyên gia: .................................................................... 22


iv

2.2.3. Ph

ngăphápăđi uătraăxưăh iăh c: ......................................................................... 22

2.2.4.ăPh

ngăphápăđi uătra,ăkh oăsátăth căđ a .............................................................. 22

2.2.5.ăPh

ngăphápăx ălýăm uăvàăphânătíchăm u .......................................................... 31

2.2.6.ăPh

ngăphápăđ nhădanh,ăxácăđ nh tên loài: ......................................................... 32

2.2.7.ăPh

ngăphápăx ălýăs ăli u: .................................................................................... 32

CH
NGă3:ăK TăQU ăNGHIểNăC UăVĨăTH OăLU N .............................. 35
3.1.ăDanhăl căcácăloàiă cămangăsauăvàă căph iătrongăkhuăv cănghiênăc u ................ 35
3.2.ăKhóaăđ nhădanhă cămangăsauăvàă căph iătrongăkhuăv cănghiênăc u................... 37
3.2.1.ăM tăs ănguyênăt căchungătrongăxâyăd ngăkhóaăđ nhălo i. ................................ 37
3.2.2.ăKhóaăđ nhădanhăcácăh ă cămangăsauăvàă căph iătrongăkhuăv cănghiênăc u ... 38
3.2.3.ăMôăt ăcácăloàiă cămangăsauăvàă căph iătrongăkhuăv cănghiênăc u. ................. 40
3.3. C u trúc thành ph n loài c mang sau và c ph i trong khu v c nghiên c u .... 62
3.3.1. C u trúc thành ph n loài c mang sau và c ph i trong khu v c nghiên c u 62
3.3.2.ăM iăquanăh ăc aăkhuăh ă cămangăsauăvàă căph iătrongăkhuăv cănghiênăc uă
v iăcácăkhuăv călânăc n ........................................................................................... 66
3.4.ă aăd ngăloàiăvàăđ căđi măphânăb ăc aăcácăloàiă cămangăsauăvàă căph i ........... 70
3.4.1.ă aăd ngăloàiăvàăphânăb ăc aăcácăloàiăt iăcácăđi măkh oăsát ............................. 70
3.4.2.ă aăd ngăloàiăvàăđ căđi măphânăb ăc aăcácăloàiătheoăđ ăcaoăn năđáy .............. 78
3.4.3.ă aăd ngăloàiăvàăđ căđi măphânăb ăc aăcácăloàiătheoăđ ăm năc aăn

c........... 80

3.4.4.ă aăd ngăloàiăvàăđ căđi măphânăb ăc aăcácăloàiătheoăth măth căv t................. 82
3.5.ă V nă đ ă s ă d ngă vàă đ nhă h ngă qu nă lýă đaă d ngă sinhă h că că mangă sauă vàă că
ph iă ăkhuăv cănghiênăc u ..................................................................................... 84
3.5.1. Tìnhăhìnhăs ăd ngă cămangăsauăvàă căph i ......................................................... 84
3.5.2.ăM tăs ăđ nhăh

ngăqu nălýăđaăd ngăsinhăh că cămangăsauăvàă căph i ........... 86

K TăLU NăVĨăKI NăNGH ................................................................................ 90
1.ăK tălu n .......................................................................................................................... 90
2.ăKi năngh ........................................................................................................................ 90
TĨIăLI UăTHAMăKH O ...................................................................................... 92
PH ăL C:..................................................................... Error! Bookmark not defined.


i

DANHăM CăCH ăVI TăT T
BQL

:Banăqu nălý

KVNC

:Khuăv cănghiênăc u.

RNM

:R ngăng păm n

GT

:GiaoăThi n

GL

:GiaoăL c

GA

:Giao An

HSTRNM

:H ăsinhătháiăr ngăng păm n

SL

:S ăl

ng


ii

DANHăM Că B NG
B ngă3.1: Danhăl căcácăloàiă cămangăsauăvàă cóăph iătrongăh ăsinhătháiăr ngăng pă
m năhuy năGiaoăTh y ......................................................................................35
B ngă3.2:ăS ăl ngăloàiăvàăcáăth ătrongăt ngăh ăc aăphânăl pă cămangăsauăvàă căcóă
ph i ...................................................................................................................65
B ngă3.3:ăDanhăsáchăthànhăph năloàiă cămangăsauăvàă căph iătrongăHST RNM Giao
Th yă (Namă nh),ă HSTă RNMă Ti nă H iă (Tháiă Bình)ă vàă HSTRNMă Ngh aă
H ngă(Namă inh).............................................................................................67
B ngă3.4:ăSoăsánhăthànhăph năloàiă cămangăsauăvàă căph iăv iăcácăkhuăv căhuy nă
Ngh aăH ngăvàăhuy năTi năH i........................................................................69
B ng 3.5: Ch ăs ăt ngăđ ngăv ăthànhăph năloàiăgi aăKVNCăv iăcácăKVNCăkhác 70
B ngă3.7:ă ăphongăphúăc aăcácăloàiă cămangăsauăvàă căph iă ăKVNC .................74
B ngă3.8:ăT năs ăxu tăhi năc aăcácăloàiă cămangăsauăvàă căph iă ..........................76

B ngă3.9:ă aăd ngăloàiăvàăđ căđi m phânăb ăc aăcácăloàiătheoăđ ăcaoăn năđáy.......78
B ngă3.10:ă aăd ngăloàiăvàăđ căđi măphânăb ăc aăcácăloàiătheoăđ ăm năc aăn c .80
B ng 3.11:ă aăd ngăloàiăvàăđ căđi măphânăb ăc aăcácăloàiătheoăth măth căv t .......82
B ngă3.12:Tìnhăhìnhăkhaiăthác,ăs ăd ngăm tăs ăloàiăthânăm măcóătrongăKVNC .....85
B ngă3.13:ăTìnhăhìnhăhi nătr ngăRNMă ătrongăKVNC ............................................87


i

DANHăM CăHỊNH
Hìnhă1.1:ăS ăđ ăcâuăt oăt măđ uăc aăb ăCephalaspideaă ............................................3
Hình 1.2. S đ c u t o c a Pyramidellacea ..............................................................4
Hìnhă1.3:ăS ăđ ăc uăt oăc aăAnaspidea ......................................................................5
Hình 1.4: S đ c u t o c a b Sacoglossa ................................................................6
Hìnhă1.5:ăS ăđ ăc uăt oăc aăNudibranchia .................................................................7
Hìnhă1.6.ăS ăđ ăc uăt oăc aăSystellommatophora ......................................................7
Hìnhă1.7:ăS ăđ ăc uătrúcăc aăh ăEllobiidaeă(hayăMelapidae) .....................................8
Hìnhă1.8:ăC uătrúcăc ăth ăăc aă cătrênăc n. .................................................................8
Hìnhă1.9:ăS ăđ ăhuy năGiaoăTh y,ăt nhăNamă nh ..................................................17
Hìnhă1.10:ăT ngăs ăh ăvàăs ăh ănghèoă5ăxưăvùngăvenăbi năthu căhuy năGiaoăTh y .20
Hìnhă2.1:ăS ăđ ăcácăđi măkh oăsátăt iăh ăsinhătháiăr ngăng păm năhuy năGiaoăTh y,ă
t nhăNamă nhă(t ăl ă1:50000) .........................................................................29
Hìnhă2.2:ăXâyăd ngăôătiêuăchu n ..............................................................................30
Hình 2.3:ăăS ăđ ăc uăt oăchungăc aăv ă c .................................................................32
Hình 3.1: Loài Melampus fasciatus ..........................................................................41
Hình 3.2: Loài Melampus parvulus .........................................................................42
Hình 3.3: Loài Melampus (Detracia) graminea ......................................................43
Hình 3.4: Loài Melampus caffer ..............................................................................44
Hình 3.5: Loài Ellobium aurisjudae ........................................................................45
Hình 3.6: Loài Ellobium chinensis ...........................................................................46

Hình 3.7: Loài Cassidula aurisfelis .........................................................................47
Hình 3.8: Loài Cassidula mustelina .........................................................................48
Hình 3.9: Loài Cassidula sowerbyana .....................................................................49
Hình 3.10: Loài Cassidula doliolum ........................................................................50
Hình 3.11: Loài Laemodonta exaratoides ................................................................51
Hình 3.12: Loài Laemodonta octanfracta ................................................................52
Hình 3.13: Loài Laemodonta punctatostriata ..........................................................53
Hình 3.14: Loài Pythia scarabaeus ..........................................................................54
Hình 3.15: Loài Pythia plicata .................................................................................55
Hình 3.16: Loài Pythia trigona ................................................................................56
Hình 3.17: Loài Auriculastra subula .......................................................................57
Hình 3.18: Loài Onchidium stuxbergi ......................................................................58
Hình 3.19: Loài Platyvindex sp. ................................................................................58
Hình 3.20: Loài Haminoea fusca .............................................................................59


ii

Hình 3.21: Loài Truncacteocina sp...........................................................................60
Hình 3.22: Loài Elysia leucolegnote ........................................................................61
Hình 3.23: Loài Bursatella leachii ...........................................................................62
Hìnhă 3.24:ă S ă đ ă c uă trúcă thànhă ph nă că mangă sauă vàă că cóă ph iă ă huy nă Giaoă
Th y. .................................................................................................................63
Hìnhă3.25:ăC uătrúcăthànhăph năloàiă cămangăsauăvàă căph iăt iăKVNC .................64
Hìnhă3.26:ăT ăl ă%ăs ăloàiătrongăcácăh ăthu căph năl pă cămangăsauăvàă căph iăt iă
KVNC ...............................................................................................................65
Hình.3.27: S ăl ngăcáăth ă cămangăsauăvàă căph iăphânăb ăt iăKVNC ..................66
Hìnhă3.28:ă ăđaăd ngăloàiăt iăcácăxưătrongăKVNC .................................................73
Hình 3.29: Bi uăđ ....................................................................................................80
Hìnhă3.30:ăBi uăđ ăloàiăphânăb ătheoăđ ăm năc aăn c ...........................................82

Hìnhă3.31:ăBi uăđ ăloàiăphânăb ătheoăth măth căv t ................................................84


1

M ă

U

1.ăLỦădoăch năđ ătƠi
Làă m tăn

căn mă trongă vùngă khíă h uă nhi tă đ i gióă mùaă vàă đ aă hìnhă t

ngă

đ iă ph că t p,ă nênă h ă sinhă tháiă c nhă quană ă Vi tă Namă kháă đaă d ng.ă Chínhăvìă v y,ă
n

cătaăr tăphùăh păchoăs ăphátătri năc aăcácăloàiăđ ngăv tănóiăchungăvàăcácăloàiă căă

nói riêng.
L pă Chână b ngă (Gastropoda)ă baoă g mă cácă loàiă că vàă sênă tr n,ă chúngă n mă
trongă 3ă phână l p:ă phână l pă mang tr

că (Prosobranchia),ă phână l pă mang sau

(Opisthobranchia) và phânăl păcóăph iă(Pulmonata). Trong đóăphânăl pămangătr
vàăphânăl păcóăph iălàăphânăl păph ăbi nă ăn
n

căl ,ăn

tr

ng n

cătaăs ngă ăc ămôiătr

ng n

că

căng t,

căm n vàătrênăc n, cònăphânăl pămangăsauăch ă y uăs ngă ăbi n,ă môi
căm n,ăn

căl .

Thânăm măchânăb ngăcóăvaiătròăquanătr ngăđ iăv iăconăng
iă v iăconă ng

iăvàămôiătr

ng.ă

i,ă các loài chână b ngă làă ngu nă th că ph mă cóă giáă tr ă dinhă d

ngă

cao,ăth tăvàăd chănh tăcònăhi uăqu ătrongăđi uătr ăm tăs ăb nhăv ătiêuăhóa,ătimăm ch,ă
s ngăđau,ăm nănh t,ăhenăsuy năvàăkh p.
iăv iămôiătr

ng,ăcácăloàiă căvàăsênătr năcóăvaiătròăphânăh yăv tăch tăh uă

c ăr iăr ng,ăđ yănhanhăquáătrìnhăchuy năhóaăv tăch tăvàăn ngăl
làmăs chămôiătr
trongă môiă tr
ng
tr

ngătrongăt ănhiên,ă

ng.ăS ăph nă ngăvàăthíchănghiăc aăcácăloàiăthânăm măchânăb ngă

ngă s ngă ph nă ánhă đ

că đ că đi mă c aă môiă tr

ngă s ngă đó.ă Vìă th ,ă

iătaăcoiăcácăloàiă cănh ănhómăsinhăv tăch ăth ăchoătìnhătr ngăthayăđ iăc aămôiă
ng,ăcóăth ăđánhăgiáăch tăl

ngăho cănh ngăthayăđ iămôiătr

ph năloài,ăs ăbi năm tăho căsuyăgi măs ăl

ngăthôngăquaăthànhă

ngăcáăth ăc aănhómăloàiăb năđ a.ă

ăVi tăNamăcácăcôngătrìnhănghiênăc v ă căc ngăcóăr tănhi uănh ngăcôngă
trìnhănghiênăc uămangătínhăt ngăth ăđ iăv iăc ăngànhăthânăm măho căc ănhómăđ ngă
v tăs ngă ăđáyăt iăcácăkhuăv căkhácănhau.ăCh aăcóăs ăt ngăh păriêngăv ăt ngănhómă
nh ,ătrongăđóăcóă2ăphânăl pălàăphânăl pămang sau (Opisthobranchia) và phânăl păcó
ph iă(Pulmonata)ătrongăh ăsinhătháiăr ngăng păm n.


2

Huy n Giao Th y t nh Namă

nh có di n tích r ng ng p m n t nhiên l n,

n iă cóă h sinhă tháiă RNMă phongă phú,ă n iă ti p giáp c a sông H ng và n m trong
v

n qu c gia Xuân Th y.ăN iăđâyăđ

c cho là có m căđ đaăđaăd ng sinh h c cao

trong s các h sinh thái r ng ng p m n ven bi n phía B c Vi t Nam [10].
Xu t phát t nh ng lý do trên, chúng tôi ch năđ tài:ă“ i uătra,ăđánhăgiáăv
thành ph n loài c mang sau (Opisthobranchia) và c ph i (Pulmonata) trong
h sinh thái r ng ng p m n huy n Giao Th y, t nhăNamă

nh”.ă

2.ăM cătiêuănghiênăc uă
-

ánhăgiáăđ

căhi nătr ngăv ăthànhăph năloàiăc aăphânăl pă cămang sau và

căcóăph i t iăr ngăng păm năhuy năGiaoăTh y,ăt nhăNamă

nh.ăB

căđ uăđ ăxu tă

m tăs gi iăphápăqu nălýăcácăloàiă cămangăsauăvàă căph iăcóăgiáătr .
3.ăN iădungănghiênăc u
-ă Xácă đ nhă thànhă ph nă loàiă că mangă sauă (Opisthobranchia)ă vàă că ph iă
(Pulmonata)ă HTS r ngăng păm năt iăkhuăv cănghiênăc u.
- Xácăđ nhăđ căđi măphânăb ăc aăloài cămangăsau (Opisthobranchia) và loài
căph iă(Pulmonata)ă ăHTS r ngăng păm năt iăkhuăv cănghiênăc u
- Xácă đ nhă hi nă tr ngă khaiă thác,ă s ă d ngă vàă cácă nhână t ă tácă đ ngă đ n đaă
d ngăsinhăh căloài cămangăsau (Opithobranchia)ăvàăloàiă căph iă(Pulmonata) ăkhu
v cănghiênăc uă
-

ăxu tăm tăs ăgi iăphápăqu nălýăcácăloàiă cămangăsauăvàă căph iăcóăgiáătr ă

trongăkhuăv cănghiênăc u

3

CH

NGă1:ăT NGăQUAN CỄCăV Nă

ăNGHIểNăC U.

1.1. T ngăquanăv ăphơnăl pă cămangăsauăvƠă căph iă
1.1.1.

c đi m c a phân l p c mang sau (Opisthobranchia)
Phânăl p cămangăsauă(Opisthobranchia)ăc ăth ăv năxo năkhôngăhoànătoàn,ă

v ăvàăn păv ăth

ngătiêuăgi măho căcònăl iăr tăít,ăv ătiêuăgi mă ăgi ngăDorisăho că

n mătrongăkhoangăáo gi ngăAplysia,ăm tămangău năn păn mă ăphíaăsauătim,ăđôiăkhiă
đ

căthayăth ăb iămangăth ăsinh,ătimăch ăcóăm tătâmănh ,ăxoangăáoăn mă ăphíaăbênă

ph iăc ăth ăđôiăkhiătiêuăgi măho căm tăh n,ăph năđ uăcóă2ăc păxúcătuă(râu).ăL
tính,ăs ngă ăbi n.ă

ngă

căchiaălàmă9ăb ,ă120 h ăvàăkho ngă2000ăloài,ăg m:ă[19][29]

B ă1.ăCephalaspidea:
o S ăhi nădi năc aăláăch năđ uălàăđ căđi măđ cătr ngănh t.
o V ăcóăm tăph năho cătoànăb ătrongăkhoangăáo.
o Cóă2ăthùyăbênăđ u.
o Cóăm tămangăg păn pă ăbênăph i.
iădi n:ă c bóng (Acteon, Cylichna, Bulla, Hydatina, Scaphander).

Hình 1.1: S đ câu t o t m đ u c a b Cephalaspidea (theo Mari, 2013)[22]
(cs-t măkhiênăđ u;ăf-chân; m-áo; p-chân bên; pl-thùy chân; s-v ; sg-rưnhătinhăd ch.ăT ăl ă5mm)

B ă2.ăPyramidellacea:
o Ký sinh ngoài
o Mang và l

các loài hai m nh v và giun nhi u t .

i bào thi u.


4

o V hình xo n c và có n p v .
o Có m t vòi dài có th co rút.
i di n nh : Pyramidella, Odostomaia

Hình 1.2: S đ c u t o c a Pyramidellacea (Tore Høisæter, 2014)[29]
(t ătrênăxu ngăvàătráiăquaăph i:ăOdostomia turrita, Brachvstomia lukisi và Ondina divisa)

B 3: Acochilidioidea
o V và mang không còn.

o Ph n n i t ng tách bi t v i chân.
o H u h t các loài nh t 2mm đ n 5mm.
o Ch y u s ng

d

i bi n, s ít s ng

n

c ng t, đ

c tìm th y

Indonesia

và Palau.
i di n nh : Unela, Ganitus, Hedylopsis. Acochlidium.
B 4: Anaspidea ho c Aplysiacea
o V tiêu gi m thành m t t m ph ng và đ

c ph b i áo bên ngoài, tr nhóm

Akera có v ngoài.
o Có mang và khoang áo.
o Các chi bên hông đ

c hình thành hoàn thi n.

o Ph n đ u có c p xúc tu và 1 c p s ng. C p xúc tu th nh t đ

c g i là xúc tu

mi ng
o L sinh d c đ c n m

g c chân bên ph i.

i di n: Th bi n thu c các gi ng Notarchus, Akera, Bursatella, Aplysia


5

Hình 1.3: S đ c u t o c a Anaspidea [30]
(Theo />B 5: Notaspidea
o V có th có ho c không.
o Có áo nh ng không có khoang áo.
o Mang

bên ph i c th .

i di n nh loài: Tylodina, Umbraculum, Pleurobranchus.
B 6: Sacoglossa
o Không có v ho c v nh .
o Có khoang áo, mang và c quan c m nh n có th có (e.g., Berthelinia) ho c
không có (e.g., Elysia).
o L

i bào có 1 hàng r ng thích h p v i ki u hút th c n.
i di n: Caliphylla, Oxynoe, Lobiger, Berthelinia, Julia, Elysia

6

Hình 1.4: S đ c u t o c a b Sacoglossa [29]
(A-Pleurobranchus, B-Berthelinia, C-Elysia, D-Glossodoris, E-Dendronobus)
B 7: Thecosomata (= Pteropoda)
o Có v ngoài.
o Các chi bên gi ng các c b p l n.
i di n loài nh : Corolla, Cavolina, Clio, Limacina, Spiratella.
B 8: Gymnosomata :
o V và v khoang áo tiêu bi n.
o S ng

d

iđ id

ng.

o Có các chi bên.
i di n loài nh : Cliopsis, Pneumoderma.
B 9: Nudibranchia
o V , khoang áo, mang và c quan th c m tiêu gi m.
o C th có nhi u lông gai ho c lông hô h p, m t s loài có lông hô h p đ n
(Víă d : Aeolida, Glaucus),ă ho că lôngă phână nhánhă (Víă d : Dendronotus,
Tritonia).
o M tă s ă loàiă cóă mang th

c p xung quanh h u môn (Ví d : Doris,

Glossodoris) và m t s có mang t m d
Amirna)

i mép áo ho c lông hô h p (Ví d :


7

o

i di n loài nh : Armina, Aeolidia, Glaucus, Pleurophyllidia, Eolis, Aeolis,
Tethys).

Hình 1.5: S đ c u t o c a Nudibranchia [30]
1.1.2.

c đi m c a phân l p c ph i (Pulmonata)

Phânăl păcóăph iă(Pulmonata)ăhôăh păb ngăph i,ăc ăquanăáoăl ,ăth năkinhăl ch,ă
cácăh chăth năkinhăt pătrungă ăph năđ u.ăV ăphátătri năhayătiêuăgi m,ăkhôngăcóăn pă
v .ăL

ngătínhăm tăs ăđ ăcon,ăcóăkho ngă16000ăloàiăcònăs ngăvàăđ

b :
B ă1:ăSystellommatophora
o Cóă ăh uămônăn mă ăph năcu iăc aăc ăth .
Cóătúiăph iănh ngăkhôngăcóăph iă ăh ăVeronicellidae
o Víăd :ăSênăbi nă(Onchidium, Rhodope)

Hình 1.6. S đ c u t o c a Systellommatophora [18].

căchiaălàmă3


8

B ă2:ăBasommatophora
o M tă ăg căc aăcácăxúcătu.
o Cóăm tăc păxúcă ăph năđ u.
o Môiătr

ngăs ngăch ăy uăn

căng t,ăcóăm tăs ăs ngă ăn

căbi năvàăn

căl

Víă d :ă Planorbis (Indoplanorbis), Lymnaea, Anisus, Bulius; Siphonaria

ă

bi n;ăAmphibola ăc aăsông.
B ă3:ăStylommatophora
o Haiăc păxúcătua.
o M tăn mă ăđ uăcácăc păxúcătuăphíaăsau.
o Môiătr

ngăs ngăch ăy uălàă ătrênăc n,ăm tăs ăs ngă ăc ăn

căc ăc n.

Víăd :ăAchatina, Achatinella, Pupilla, Limax, Subulina, Helix, Glessula,…

Hình 1.7: S đ c u trúc c a h Ellobiidae (hay Melapidae) [18].

Hình 1.8: C u trúc c th c a c trên c n [18].

1-V ă c;ă2-Tuy nătiêuăhóa;ă3-Ph i;ă4-H uămôn;ă5-L ăhôăh p;ă6-M t;ă7-Râu, xúc tu; 8H chănưo;ă9- ngăd năn căb t;ă10-Mi ng;ă11-H u;ă12-Tuy năn căb t;ă13-L ăsinhăd c;ă
14-Gaiăgiaoăph i;ă15-L ăsinhăd căcái;ă16-Tuy nănh y;ă17- ngăd nătr ng;ă18-Túiăsinhăd c;ă
19-Chân; 20-D ădày;ă21-Th n;ă22-Áo; 23-Tim; 24- ngăd nătinh.ă


9

aăs ăcácăloàiă căđ

căphátăhi năcóăth ăxácăđ nhăd aăvàoăcácăđ c đi măhìnhătháiă

c aăv , cácăvòngăxo năc aăv ă călàătínhăch tăph căt pătrongăv ă c. Vòngăxo nă(hayă
cònăg iălàăv ăxo n)ălàăs ăti năhóaăhayăthoáiăhóaăc aăd ngă ng.ăKíchăth
h păc aă vòngă xo n,ătáchăraăthànhăcácăđ

ngăliênăt căg iălàăđ

căr ngăhayă

ngă xo n.ăH uănh ă

trongăcácă m uăv ,ăvòngăxo năcu iălàă vòngă xo năr ngănh t.ă Ph nă m ăraăbênăngoàiă
c aăv ăg iălàămi ngăv .
Ngoàiăraăv iăm tăs ăloàiăcóăb ăngoàiăhìnhătháiăkháăgi ngănhauăng

iătaăcònăcó

th ăd aăvàoămàuăs căc aăv ă c,ămàuăs căcóăth ămàuăđ mămàuănh t,ăth măchíămàu
trongăsu tăth măchíăcònăkhôngăcóăv .
1.1.3.

c đi m hình thái ngoài c a v .
a.ăV ă c

Hìnhădángăv ăr tăđaăd ngăv iănhi uă kíchăth

căkhácă nhau v iăhi uăhìnhădángă

khácănhau.ăV ă căcóăth ădàyăho căm ng,ăch căch năhay d ăv ,ăcóăn păv ăhayăkhôngă
có n păv ,ăv iămàuăs căc aăv ăthìăr tăphongăphúăcóăđ ăcácălo iămàuăt ămàuăt iăđ nă
màuătr ngătùyăt ngăloàiăkhácănhau,ăchúngăkhôngăch ăđ ătrangătríăchoăb ăngoàiăc aă că
màăcònăđ cătr ngăchoăt ngăloàiăkhácănhau.
Cácăloàiă căph iă(Pulmonata)ăthìăth

ngăcóăv ădàyăăr tăch căch năcóămàuăs că

thìăđaăd ngăvàăđôiăkhiăcóănhi uămàuăk tăh păv iănhau.ă
iăv iăloàiă cămangăsauă(Opisthobranchia)ăthìăth
r tăm ngăth

ngăv ăđ

ngăcóăv ăv iăđ ădàyăc aăv ă

căb cătrongăl păbênăthânăbênăngoài,ăho căv b ătiêuăgi măđiă

đ năm căkhôngăcóăv ,ăcóăv ăthiăv ăth

ngănh năbóng.ă

b.ă nhăv
nhăv ălàăđi măkh iăđ uăc aăcácăvòngăxo n,ălàăn iăhìnhăthànhăcácăvòngăxo nă
đ uătiênăc aăv ă(cònăg iălàăvòngăxo năphôi),ăcácăvòngăxo nănàyăth

ngăr tănh ăvàă

nh n.ă nhăv ăcóăth ănh năho cătù.
c.ăKíchăth
Kíchăth

căv

căv ăv iăcácăs ăcácăvòng quanătr ngănh ăchi uăcaoăhayăchi uădàiă(tínhă

t ăđ nhăv ăđ năvànhămi ng,ăkhôngătínhăb ăvànhămôi),ăchi uăr ngă(kho ngăcáchăr ngă
ngangăl nănh t),ăchi uăcaoăthápă c,ăchi uăcaoăvàăchi uăr ngămi ngăv làăđ căđi mă


10

dùng đ ămôătaănh năd ngănh năbi tăv ăt ngăloàiăkhácănhau,ăc ngăcóăth ăđ ănh năbi t
tu iăđ iăc aăt ngăcáăth ăloài.
D aăvàoăkíchăth

căv ăcóăth ăphânăchiaă căthành:ăNhómăkíchăth

căbéă(d

iă

10ămm),ănhómăkíchăth

cătrungăbìnhă(t ă10ăậ 20 mm)ăvàănhómăkíchăth

căl nă(trênă

20 mm).
d.ăCácăvòngăxo n
Cácăvòngăxo năbaoăg măcácăvòngăxo nătínhăt ăđ nhăv ăt iăvòngăxo năcu iăcùng,ă
tr ăl ămi ng.ăCácăvòngăxo nătheoăchi uăng

căchi uăkimăđ ngăh ă(Víăd : Ellobium

chinensis; Ellobium aurisjudae), nhi uăloài cóăc ăhaiăki uăxo n;ătrònăđ u,ăph ngălênă
hayăphìnhăraă ăph năd

i.ăCácăvòngăxo năcóăkhiănh n,ăcóăkhía;ăg ăd c,ăg ăvòngăhayă

g ăhìnhăcánhăcung.ăTrênăcácăvòngăxo năcóăth ăcóăhayăkhôngăcóăhoaăv nătrangătrí,ă

đ

ngăvi năcóăgaiăhayăn tăs n,ăcóălôngăho căkhông.ăS ăvòngăxo năc aăv ă căc ngă

thayăđ iăt ăconănonăđ nătr

ngăthành.

e.ăMi ngăv
V iăloàiă cămangăsauăc ng nh ăloàiă căph i.ăMi ngăv ălàăn iăv ă căthôngăv iă
bênă ngoài.ă ă vùngă mi ngă v ă cóă th ă phână bi tă b ă tr că (b ătrongă hayă b ă ngoài)ă vàă
vànhămi ngăngoàiă(b ăngoàiăhayăb ătrên).ăCóăth ăphânăbi tăgócătrênăvàăgócăd

iăl ă

mi ngăv .ăHìnhăd ngăl ămi ngăthayăđ i;ăcóăth ăxiên,ăb uăd c,ăhìnhăthoi,ăhìnhăthang,ă
hìnhă ovan,ă hìnhă bánă nguy t,ă hìnhă qu ă lê…B ă vi nă c aă mi ngă làă môi,ă đ

că chiaă

thànhăb năkhuăv c:ăBênăngoàiămôi,ăg cămôiă(basaălip),ătr ămôiă(columellarălip)ăvàă
môiătrongăváchă(parietalălip).ăTrongăh uăh tăcácăv ,ămôiătrongăváchăkhôngăphânăbi t,ă
đ

cătáchăr iăhayăn iăli năđiătr

căvòngăxo năvàăch ăv iăm tăl păm ngăcóăth ăchai.ă

Phíaăngoàiăvàăg cămôiătrongăđ căthùăcóăth ădày,ăloeăraăhayăcu năl i.ăMi ngăcóăth ă
m tăhayănhi uăh năcácăm uăchìaăraăg iălàăr ng,ătênăc aănóăcóăth ătùyătheoăv ătríăc aă

chúng.ăG ăvànhămi ngăngoàiăcóăth ăliênăt căhayăng tăquưngă ăb ătr ,ăl ămi ngăcóă
n pămi ngăhayăkhôngă.
1.1.4. Vai trò c a c
Trong h ăsinhăthái,ă călàăm tăxích quanătr ngătrongăchu iăth că năt ănhiênăcungă
c pănhi uă n ngăl

ngă vàăcanxiăchoăcácăloàiă đ ngăv tă năth t,ăh ngă ngàyăchúngă nă


11

cácă lo iă xácă bưă th că v t,ă cácă lo iă tráiă câyă chínă r ng,ă n m,ă rêu,…vàă th iă raă môiă
tr

ngăd

iăd ngăphânăh uăc ăr tăh uăíchăchoămôiătr

cóăvaiătròătrongăvi căgópăph năc iăt oăđ t,ăphână căđ

ngăđ t.ăNgoàiăraăchúngăcònă
căth iăraătrongăquáătrìnhătiêuă

hóaă s ă gópă ph nă làmă t ngă đ ă màuă m ăc aă đ tă vàă b oă v ă môiă tr
s ngăconăng
d

ng.ă

iă v iăđ iă

i,ă călàăcácăs năph măcóăgiáătr ăkinhăt ,ăth tă căch aăhàmăl

ngădinhă

ngăcao,ăm tăs ăloàiă cătr ăthànhăđ căs n.ăNgoàiăraă căcònălàăm tăsinhăv tăch ăth ă

choăs ăthayăđ iăc aămôiătr

ng,ăcònălàăngu năcungăc pănguyênăli uăs năxu tăchoăcácă

hàngăm ăngh ,ălàmăv tătrangătrí.
1.2. Tìnhăhìnhănghiênăc uăv ă cămangăsauăvƠă căph iă ăr ngăng păm nătrênăth ă
gi iăvƠă ăVi tăNam
1.2.1. Trên th gi i
Trênă th ă gi i,ăcácă nghiênă c uă v ă đ ngă v tă thână m mă đ
trênăr tănhi uănhóm,ăđ iăt
Tr

căphátă tri nă r tă s m,ă

ngăvàă ănhi uăn iăkhácănhau.ă

căth ăk ăXVII,ătrênăth gi iăđưăcóănhi uătácăgi ănghiênăc uăv ăthânăm mă

nh ăsinhătháiăh c,ăngu năg c,ăcácăm iăquanăh ăh ăhàngăc aăđ ngăv tăthânăm măthìă
ch aăđ

căđ yăđ .ă

năth ăk ăth ăXVIII,ăcùngăv iăs ăphátătri năc aăkhoaăh căcôngă

ngh ă thìă cácă côngă trìnhă nghiên c uă m iă đ
ng

că chúă tr ngă vàă phátă tri nă h n,ă nh ngă

iă đ tă n nă móngă choă nghiênă c uă v ă đ ngă v tă thână m mă chână b ngăă

(Mollusca:Gastropoda) đ căbi tălàănghiênăc uăv ă căt iăr ngăng păm năcóăuyătínăămàă
đ nănayăv năcònă giáătr ănh :ă Quoy and Gimard, 1832, Linnaeus, 1758, Bruguiere,
1792), L.Pfeiffer, 1855, Deshayes, 1830. Tài li u mô t hoàn ch nhăđ ng v t thân
m n chân b ngăđ u ti năđ

c xuât b năvàoăă n mă1893ăv iătiêuăđ “Cochologicallă

Manual”.ă
N mă1814,ăCuvier làăng
làăPulmonata.ă

iăđ uătiênăđ tătênăchoănhómăg măcácăloàiă căcóăph iă

iăv iăphânăl păMilne-Edwardsă(1848)ălàăng

iăđ uătiênăđ tătênăchoă

nhómă că mangă sau - Opisthobranchia.ă T ă đóă đ nă nayă cóă nhi uă nhàă khoaă h că trênă
toàn th ă gi iăđưă cóă nh ngă côngă trìnhă nghiênă c uă v ă đaă d ngă thànhă ph nă loàiă thână
m mănóiăchung, trongăđóăcóăphânăl pămang sau.ăCácănghiênăc uănàyăđ

căth căhi nă


12

c ă ămôiă tr

ngăbi nă vàă venă b ,ăc ngă nh ă trongă cácă h ă sinhă tháiă r ngă ng pă m n.ă

Tuy nhiên, các nghiên c uăt pătrungăph năl păvàoăcácăđ iăt

ngăcóăkíchăth

căl n,ă

s ngă ăbi n.ăă
Hi nă nay,ă tàiă li uă “The new classification of gastropods according to Bouchet
andăRocroi”ăđ

căxu tăb năn mă2005ăăđưăch ăraăăcóă9ăb ătrongă cămangăsauăvàă3ăb ă

c aă căph iăvàăcácănh năd ngăc aăt ngăb .
N mă 2009,ă Franciscoă J.ă Garciaă vàă Hansă Bertschă đ nă t ă tr

ngăđ iă h că Pablo,ă

TâyăBanăNhaăđưănghiênăc uăvàăth ngăk ămangătínhăđ aăđ ngăv tătoànăc uăv ăphână
l păOpisthobranchiaăt ăbi nă

iăTâyăD

ng.ăCácătácăgi ăđưăs ăd ngăph

ngăphápă

nghiênăc uăcácătàiăli uăth ăc păt ăcácăcôngă trìnhăđưăcôngăb ,ăk tă qu ăchoăth yăcóă
1066ă loàiă thu că cácă b ă Cephalaspidea,ă Anaspidea,ă Sacoglossa,ă Notaspideaă và
Nudibranchia.ăNghiênăc uăc ngăxácăđ nhăv ăs ăphânăb ăvàăgi iăh năphânăb ăc aăcácă
nhóm loàiă cămangăsauătrongăkhuăv că[16].
Mari H. Eilertsen và Manuel António E. Malaquias,ăn mă2013ăđưănghiênăc uăvàă
t ngăk tăv ăh ăth ngăphânălo iăc aăgi ngăScaphander (Gastropoda, Cephalaspidea)
ăvùngăbi nă

iăTâyăD

ng.ăK tăqu ănghiênăc uăđưăxácăđ nhăkho ngă45ăloàiăthu că

gi ngă nàyă trênă toànă th ă gi i.ă Phână lo iă cácă loàiă trongă gi ngă Scaphander thông
th

ng ch ăy uăd aăvàoăhìnhătháiăc aăv .ăTuyănhiênăđ căđi măc aăv ăc ngăth

ngă

bi nă đ i,ă đi uă đóă d nă t iă tìnhă tr ngă phână lo iă khôngă ch că ch n,ă rõă ràng,ă vìă th ă
nghiênăc uănàyăd aătrênăk tăqu ăphânătíchăANDăđ ăxácăđ nhăchínhăxácăquanăh ăgi aă
cácăloàiătrongăgi ngănàyă[22].
N mă2013,ăRobertoăA.ăUribeăvàănh ngăng

iăkhácăđưănghiênăc uă v ăđaăd ngă

sinhăh căvàăphânăb ăc aăcácăloàiă c thu căphânăl păOpisthobranchiaă ăPeru.ăK tăqu ă
nghiênăc uăchoăth yăcóăt ngăs ă56ăloàiăthu că30ăh .ătrongăđóăc ngăghiănh nă3ăloàiă
l năđ uătiênăth yă ăvùngăbi năPeru.ăNgoàiăra,ăcácătácăgi ăc ngăb ăsung 19 loài cho
vùngăphânăb ăm iă[25].
Tore Hoisæter,ă n mă 2014ă đưă nghiênă c uă vàă gi iă thi uă v ă cácă loàiă thu că h ă
Pyramidellidaeă(Gastropoda,ăHeterobranchia)ăt iăNaăUyăvàăcácăvùngăn
Tácăgi ăđưăk ăth aăcácăk tăqu ănghiênăc uătr

călânăc n.ă

c,ăđ ngăth iănghiênăc uătrênăcácăm uă


13

v tăthuăđ

c.ăNghiênăc uănàyăđưătrìnhăbàyă54ăloài,ătrongăđóăcóă2ăloàiăm iăđ

t ăvàă3ăloàiăđ

cătuăch nhăv ătênăkhoaăh c.ăT tăc ăcácăloàiăđ uăđ

cămôă

cămôăt ăvàăminhă

h aăb ngăhìnhă nhăch păvàăb năv ăm tăs ăb ăph năc ăth ăvàăn păv ă[29].
Nghiênăc uăv ăcácăloàiăthu căphânăl păOpisthobranchiaătrongăh ăsinhătháiăr ngă

ng păm nătrongăkhuăv căchâuăÁăc ngăđ

căm tăs ănhàăkhoaăh căth căhi n.ă

Trongă báoă cáoă v ă r ngă ng pă m nă bi nă namă Trung Hoa,ă Hangqingă Fană (n mă
2002)ăđưăt păh păt ăt tăc ăcácăcôngătrìnhănghiênăc uăv ăđaăd ngăsinhăh cătrongăh ă
sinhătháiăr ngăng păm n,ătácăgi ăđưăth ngăkêăđ

că645ăloàiăđ ngăv tăkhôngăx

ngă

s ngăc ăl nătrongăh ăsinhătháiăr ngăng păm n,ătrongăđóăcóă11ăloàiăthânăm măthu că
phânăl păPulmonata,ăt tăc ăđ uăthu căh ăEllobiidaeă(Melampidae)ă[19].
N mă2011,ăLiu Yi vàăc ngăs ăđưănghiênăc uăv ăh ăEllobiidaeătrongăh ăsinhătháiă
r ngăng pă m năTrungă Qu c.ăCácătácăgi ăđưă phátăhi nă21ăloàiă m iă đ

căghiănh n.ă

Côngătrìnhăc ngăđánhă giáăs ăphânăb ă vàăch căn ngăsinhă tháiăc aă chúng.ăNgoàiăraă
cònă xácă đ nhă v ă m iă quană h ă gi aă cácă loàiă că v iă câyă ng pă m n,ă c ă th :ă Loàiă că
Ellobium chinense trongăqu năxưăcâyăAvicennia marina,ăloàiă căCassidula musteline
g nă li nă v iă qu nă th ă câyă Rhizophora stylosa,ă loàiă că Pythia trigona v iă câyă
Bruguiera sexangula,ăloàiă căCassidula nucleus v iăcâyăAegiceras corniculatum, và
loàiă căEllobium aurismidae v iăqu năxưăcâyăKandelia candel [21].
N mă 2011,ă Cornelisă (Kees)ă Swennenă đưă kh oă sátă ă r ngă ng pă m nă khuă v că
châuă Áă baoă g mă Tháiă Lan,ă Hongă Kong,ă Singapore,ă bi nă Andaman,ă bi nă Arabian,ă
năđ ,ăAustralia, vinh Bengal, Malaysia,…ăK tăqu ăđưăcôngăb ă4ăloàiăthu căgi ngă
Elysia, trongăđóă2ăloàiăđưăđ

cămôăt ăs ngătrongăh ăsinhătháiăr ngăng păm n,ăđóălà:ă

Elysia leucolegnote Jensen, 1990 và E. bangtawaensis Swennen, 1998. Các loài này
ch ă y uă th yă ă n nă đáyă bùnă m mă ch ă n

că nông.ă Hai loàiă m iă đ

că môă t ă làă E.

singaporensis và E. bengalensis.ă Tácă gi ă c ng môă t ă đ că đi mă hìnhă tháiă ngoài và
c uăt oătrongăc ngănh ăm tăs ăđ căđi măsinhăh c,ăsinhătháiăh căvà môiătr

ngăs ngă

c aă4ăloàiănàyă[14].
N mă 2015,ă Ullahă vàă c ngă s ă đưă nghiênă c uă đaă d ngă vàă s ă phână b ă c aă thână
m mătrongăr ngăng păm năvenăbi năKarachi,ăPakistan.ăCácătácăgi ăđưăkh oăsátăvàă


14

thuă m uă t ă vùngă caoă tri uă t iăvùngă th pă tri u,ă m iăôă đ nhă l
1m2.ăK tăqu ănghiênăc uăđưăthuăđ

ngă đ

căthi tă l pă làă

că14ăloài,ătrongăđóăcóă6ăloàiă căph iăPulmonata,

1ăloàiă cămangăsauăOpisthobranchia.ăH ăEllobiidaeăvàăOnchididae phânăb ăr ngă ă
c ă2ăkhuăv că[28].
N mă2016,ăBenoîtăDayratăvàăc ngăs ăđưăđi uătra,ăkh oăsátăv ăm uăv tăc aăcácă
loàiăthu căgi ngăOnchidiumătrongăh ăsinhătháiăr ngăng păm năt iăcácăn
châuăÁăTháiăBìnhăD

c khuăv că

ngănh ă năđ ,ăVi tăNam,ăPhilippines,ăMalaysia,ăSingapore,ă

Nh tă B n,ă Trungă Qu că vàă m uă v tă ă m tă s ă b oă tàng.ă K tă qu ă nghiênă c uă đưă tuă
ch nhăvàămôăt ăl iă3ăloàiăthânăm măthu căgi ngăOnchidium d aătrênăph

ngăphápă

phân tích di truy năphânăt ,ăđ ngăth iăl păkhóaăđ nhălo iăc aă3ăloàiănày.
1.2.2.

Vi t Nam
ăVi tănamănóiăchungăcácăcôngătrìnhănghiênăc uăv ăv ăđaăd ngăloàiă căt iăr ngă

ng păm năphátătri năr tăs m,ănóăg năli năv iăcácăcôngătrìnhănghiênăc uăđ ngăv tăđáyă
vàă vùngă tri u.ă Tr

că n mă 1954ă cácă côngă trìnhă nghiênă c uă đ uă đ

că ng

iă n

că

ngoàiăti năhànhăth căhi n.ă
T ă n mă 1964ă đ n n m,ă t ngă c că th yă s nă t ă ch că cácă đ tă đi uă traă ngu nă l iă
th yă h iă s nă vùngă tri uă t ă Móngă Cáiă đ nă Qu ngă Bìnhă cùngă v iă s ă phátă tri nă c aă
khoaăh căcôngăngh ăăthìăcácănghiênăc uăm iăthuăđ

căl iănhi uăthànhăt u.ă

T pă h pă cácă ă nghiênă c uă ă v ă c,ă đ că bi tă làă că mangă sauă vàă că ph iă t iă r ngă
ng păm năVi tăNam,ănhómătácăgi :

ăV năNh

ngăvàăHoàngăNg căKh căcùngăT ă

Th ă Kimă Thoaă (2008),ă đư ch ă raă ă vùngă bi nă phíaă B că Vi tă Namă cóă 4ă loàiă că
ph i[8].ă N mă 2011,ă Hoàngă Ng că Kh că vàă

ă V nă Nh

ngă c ngă nghiênă c uă vàă

côngăb ă15ăloàiăthu căcácăh ă căph iăc aăvùngăc aăsôngăH ng [3].
N mă 2016,ă Sofya Sergeevna Zvonareva và Yu I Kantor đưă kh oă sátă v ă thână
m măchânăb ngătrongăh ăsinhătháiăr ngăng păm năt nhăKhánhăHòa,ăbaoăg măc ăr ngă
tr ngăvàăr ngăt ănhiênăt ăn mă2005ăđ nă2015.ăK tăqu ănghiênăc uăđưăcôngăb ă65ă
loàiăthânăm măchânăb ngătrongăkhuăv cănghiênăc u,ătrongăđóăcóă17ăloàiăthu căphân
l păcóăph i.ăM iăloàiă đ uăđ

cămôăt ăv ăkíchăth

g p,ăkhuăv căphânăb ăvàăhìnhă nhăminhăh a.

c,ămôiătr

ngăs ng,ăđ ăth

ngă