bài 20 lớp 11 (tiết 2 ) CHIẾN SỰ LAN RỘNG RA CẢ NƯỚC. CUỘC KHÁNG CHIẾN CỦA NHÂN DÂN TA TỪ NĂM 1873 ĐẾN NĂM 1884. NHÀ NGUYỄN ĐẦU HÀNG

Giáo viên hướng dẫn: La Thị Ngọc
Sinh viên: Hoàng Thị Minh Huệ
BÀI 20

CHIẾN SỰ LAN RỘNG RA CẢ NƯỚC.CUỘC KHÁNG CHIẾN CỦA NHÂN
DÂN TA TỪ NĂM 1873 ĐẾN NĂM 1884. NHÀ NGUYỄN ĐẦU HÀNG
(Tiết 1)

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Về kiến thức
Sau khi học xong bài này HS cần :
- Trình bày được quá trình Pháp mở rộng xâm lược cả nước, những diễn biến chính
trong quá trình mở rộng xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp.
- Nêu được diễn biến chính cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân Bắc Kì, Trung
Kì; kết quả; ý nghĩa.
- So sánh được nội dung của hai Hiệp ước triều đình phong kiến nhà Nguyễn đã kí với
thực dân Pháp để thấy được nước ta đã bị mất chủ quyền độc lập.
- Đánh giá đúng mức trách nhiệm của nhà Nguyễn trong việc để mất nước.
2. Về tư tưởng
- Sau khi học xong bài này HS nhận thức được truyền thống đấu tranh chống giặc
ngoại xâm của dân tộc ta, hình thành ý thức tự tôn dân tộc, quý trọng và biết ơn những
người đã hi sinh vì độc lập của Tổ quốc.
- Nâng cao lòng yêu nước, ý chí căm thù bọn cướp nước và tay sai bán nước.
- Nhận thức được ý nghĩa của sự đoàn kết, muốn chiến thắng kẻ thù phải có sự đồng
tâm hiệp lực từ trên xuống dưới, phải có một giai cấp lãnh đạo tiên tiến.
3. Về kỹ năng
- Rèn luyện kỹ năng đánh giá, phân tích, nhận xét, rút ra bài học lịch sử, liên hệ với
hiện tại.
- Kỹ năng sử dụng lược đồ trình bày các sự kiện.
II. Thiết bị, tài liệu dạy - học
- SGK Lịch sử 11 ban cơ bản và các tài liệu tham khảo khác có liên quan

- Lược đồ trận Cầu Giấy lần 1 và 2
- Tư liệu về các cuộc kháng chiến ở Bắc Kì
- Tranh ảnh một số nhân vật lịch sử có liên quan đến bài học.
III. Tiến trình tổ chức dạy - học .
1. Ổn định lớp và kiếm tra bài cũ:
1.
Hãy kể tên một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu của nhân dân Nam Kì từ sau Hiệp
ước Nhâm Tuất 1862? Rút ra nhận xét về nguyên nhân thất bại?
2.
Em hãy nhận xét, so sánh tinh thần kháng chiến chống Pháp của triều đình và
nhân dân từ 1858 – 1873?


2. Dẫn dắt vào bài mới
Sau khi chiếm được Lục tỉnh Nam Kì, thực dân Pháp một mặt khẩn trương bình định những
vùng đất mới chiếm được, mặt khác chúng ráo riết chuẩn bị nhằm từng bước thực hiện âm
mưu đánh chiếm toàn bộ nước ta.Từ sau năm 1867, thực dân Pháp từng bước mở rộng việc
đánh chiếm toàn bộ Việt Nam. Vậy quá trình đó diễn ra như thế nào ? Chúng ta sẽ cùng tìm
hiểu bài 20.
3. Tiến trình dạy – học
Hoạt động của giáo viên- học sinh

Kiến thức cơ bản
I. Thực dân Pháp tiến đánh Bắc Kỳ
lần thứ nhất (1873) kháng chiến lan
rộng ra Bắc Kỳ.
1. Tình hình Việt Nam trước khi
Pháp đánh Bắc Kỳ lần thứ nhất.

HĐ1: Thực dân Pháp tiến đánh Bắc Kì lần thứ

nhất (1873).

(Giảm tải)
2. Thực dân Pháp đánh chiếm, Bắc
Kỳ lần thứ nhất 1873.

- GV dẫn dắt : để hiểu rõ Pháp mở rộng tiến đánh
Bắc Kì như thế nào? Cuộc kháng chiến của quân
triều đình và nhân dân ra sao? Chúng ta cùng tìm - Sự chuẩn bị của Pháp:
hiểu những phần tiếp theo.
+ Pháp cho gián điệp do thám tình hình
- GV đặt câu hỏi: đến năm 1867, Pháp đã chiếm
Miền Bắc
được những vùng đất nào ở nước ta? Theo em thì
+ Tổ chức các đạo quân nội ứng.
dã tâm của Pháp có dừng lại ở đó không?
- HS suy nghĩ và trả lời
- GV nhận xét và kết luận: trên lý thuyết Pháp
chỉ mới chiếm được 3 tỉnh miền Đông Nam kì
(Gia Định, Biên Hòa, Định Tường) bằng việc kí
Hiệp ước Nhâm Tuất với nhà Nguyễn năm 1862,
nhưng trên thực tế với sự thất bại của những
phong trào kháng chiến ở miền Tây Nam Kì (k/n
Trương Quyền, k/n Phan Tôn, Phan Liêm; k/n
Nguyễn Hữu Huân;...) thì Pháp coi như đã nuốt
gọn Lục tỉnh Nam Kì. Với dã tâm chiếm cho được
toàn bộ nước ta, Pháp đã chuẩn bị những điều
kiện cần thiết để đánh chiếm Bắc Kì.

+ Liên lạc với Đuy-puy.

- 05/11/1873, đội quân tàu chiến của
Gác-ni-e đến Hà Nội, khiêu khích quân
ta.
- 19/11/1873, Pháp gửi tối hậu thư cho
Tổng đốc thành Hà Nội.

- 20/11/1873 Pháp tấn công và chiếm
- GV đặt câu hỏi: vì sao sau khi chiếm được 6 thành Hà Nội. Sau đó, đánh chiếm các
tỉnh Nam Kì (1867) Pháp không tấn công chiếm tỉnh đồng Bằng Sông Hồng.
Bắc Kì luôn mà phải đến 6 năm sau (1873) Pháp
mới đánh Bắc kì?


- HS suy nghĩ trả lời:
- GV nhận xét, bổ sung : Sở dĩ sau khi chiếm
được 6 tỉnh Nam Kì, Pháp không tấn công chiếm
Bắc Kì luôn là do:
+ Mới chiếm xong Nam Kì Pháp còn củng cố bộ
máy cai trị ở Nam Kì để biến nơi đây thành bàn
đạp chuẩn bị mở rộng cuộc chiến tranh ra cả
nước.
+ Mặt khác vào thời gian này tình hình nước Pháp
gặp nhiều khó khăn, Pháp vừa ra khỏi chiến tranh
Pháp - Phổ năm 1870 (đã mất 2 tỉnh giàu nguyên
liệu về tay Đức đó là tỉnh Andát và Lozen), tình
hình kinh tế, chính trị Pháp chưa ổn định.
->Với những lí do đó nên đến năm 1873 Pháp mới
đánh chiếm Bắc Kì.
- GV đặt câu hỏi: Tại sao Pháp quyết định tiến

đánh Bắc Kì mà chưa phải là kinh đô Huế?
* gợi ý: Về vị trí địa lý, Huế gần với Nam kỳ, mặt
khác trước đây kế hoạch của Pháp là tấn công vào
Đà Nẵng với mục đích làm bàn đạp tấn công Huế,
tại sao lúc này Pháp không tranh thủ thực hiện âm
mưu đó?)
- HS suy nghĩ và trả lời
- GV nhận xét và kết luận:
 Bắc kì là vùng đất giàu tài nguyên khoáng
sản, mà nhu cầu về nguyên liệu của Pháp ngày
càng tăng do Pháp mất 2 tỉnh giàu nguyên liệu về
tay Đức đó là tỉnh Andát và Lozen .
 Bắc Kì có vị trí quan trọng, có sông Hồng
nối liền vùng Vân Nam rộng lớn của Trung Quốc,
thuận tiện cho việc đi lại, đường sông Hồng là
đường thủy quan trọng nối thông vùng Vân Nam
với Bắc Kì, chiếm Bắc Kì Pháp có thể tự do đi lại
trên sông Hồng và vận chuyển súng, gạo qua Vân
Nam.
 Pháp biết chắc lúc này triều đình Huế đã
suy yếu, miền Bắc lại xa kinh thành Huế, triều
đình sẽ không kịp phản ứng, nếu có cũng không
đáng kể.
 Chiếm được Bắc Kì tạo thành thế gọng kìm


sẽ dễ dàng đánh chiếm kinh thành Huế.
- GV tiếp tục đặt câu hỏi: Pháp đã có những hành
động gì để dọn đường cho đội quân xâm lược Bắc
Kì?

- HS đọc SGK suy nghĩ và trả lời
- GV nhận xét và kết luận:
 Phái gián điệp ra Bắc
 Lôi kéo tín đồ công giáo
 Lập đạo quân nội ứng
 Bắt liên lac với Đuy-puy
=> Thực chất những hành động trên của thực dân
Pháp chính là tạo áp lực đối với nhà Nguyễn
“đưa” nhà Nguyễn vào cái bẫy do chúng đặt ra,
buộc triều đình nhà Nguyễn phải nhờ tới sự giúp
đỡ của Pháp. Chính vì vậy khi triều đình nhà
Nguyễn nhờ giải quyết “vụ Đuy-puy” đang gây
rối ở Hà Nội, thực dân Pháp đã lấy cớ đó phái Đại
úy Gác-ni-ê đưa quân ra Bắc, bề ngoài với danh
nghĩa giải quyết tại chỗ vụ Đuy-puy, nhưng bên
trong chính là để kiếm cớ can thiệp sâu vào vấn đề
Bắc Kì.
- GV đặt câu hỏi: em hãy trình bày tóm tắt quá
trình Pháp xâm lược Bắc Kì?
- HS đọc SGK suy nghĩ và trả lời
- GV nhận xét và chốt ý: ngày 5/11/1873 đội tàu
chiến của Gác-ni-ê đến Hà Nội. Ở Sài Gòn, bọn
thực dân hiếu chiến ở Nam Kì đã giao cho Gác-niê toàn quyền hành động nên sau khi hội quân với
Đuy-puy , quân Pháp liền giở trò khiêu khích.
Ngày 16/11/1873, sau khi có viện binh, Gác-ni-ê
mở cửa sông Hồng, cho áp dụng thuế quan mới.
Sáng ngày 19/11, gởi tối hậu thư cho Nguyễn Tri
Phương (tổng đốc thành Hà Nội) yêu cầu phải giải
tán quân đội, nộp khí giới,...không đợi trả lời,
sáng ngày 20/11 quân Pháp nổ súng đánh thành

Hà Nội và với sức mạnh quân sự hơn hẳn quân
triều đình, quân Pháp nhanh chóng chiếm được
thành Hà Nội, sau đó mở rộng xâm lược các tỉnh
ở đồng bằng sông Hồng như Hưng Yên (23/11),
Phủ Lí (26/11), Hải Dương (3/12), Ninh Bình
3. Phong trào kháng chiến ở Bắc Kỳ
(5/12) và Nam Định (12/12).
trong những năm 1873 - 1874


( Đọc hêm )

HĐ 2: Phong trào kháng chiến ở Bắc Kì trong
những năm 1873 – 1874 (hướng dẫn đọc thêm)
GV trình bày một số nội dung trọng tâm:
- Triều đinh: Khi pháp nổ súng đánh thành Hà
Nội: 100 nghĩa binh triều đình đã chiến đấu anh
dũng và hy sinh đến người cuối cùng tại Ô Quan
Chưởng.
+ Trong thành Tổng đốc Nguyễn Tri Phương đã
đốc thúc quân sĩ chiến đấu dũng cảm.
- Phong trào kháng chiến của nhân dân:
Ngay từ khi Pháp chưa đánh thành Hà Nội,
nhân dân Hà Nội đã bất hợp tác với giặc. Khi
thành Hà Nội thất thủ, nhân dân Hà Nội tiếp tục
kháng chiến. Đặc biệt là chiến thắng Cầu Giấy
vang dội 21/12/1873. Chiến thắng Cầu Giấy có ý
nghĩa lớn, khiến cho nhân dân ta vô cùng phấn
khích, ngược lại làm cho thực dân Pháp hoang
mang lo sợ, chúng tìm cách thương lượng với

triều đình Huế. Song triều đình lại một lần nữa ký
hiệp ước với Pháp chịu nhiều thiệt thòi.
Đây là hiệp ước bất bình đẳng thứ hai mà
nhà Nguyễn phải ký với thực dân Pháp, nhà
Nguyễn đã đánh mất một phần quan trọng chủ
quyền độc lập của Việt Nam. Hiệp ước một lần
nữa chứng tỏ thái độ nhu nhược của triều Nguyễn
trước cuộc xâm lược của thực dân Pháp. Đi ngược
lại quyền lợi của nhân dân, vì vậy vấp phải những
phản ứng quyết liệt từ phía các sĩ phu đương thời.
Từ đây nội dung chống phong kiến ngày càng rõ
nét trong phong trào đấu tranh của nhân dân ta
nhất là trong cuộc khởi nghĩa của Trần Tấn, Đặng
Như Mai ở Nghệ - Tĩnh.
“Dập dìu trống đánh cờ xiêu


Phen này quyết đánh cả triều lẫn Tây”
Hiệp ước đánh dấu quá trình đi từ “thủ để hòa” II. Thực dân Pháp tiến đánh Bắc Kỳ
sang chủ hòa vô điều kiện của nhà Nguyễn.
lần thứ hai. Cuộc kháng chiến ở Bắc
- Giáo viên dẫn dắt: Sau hiệp ước 1874 Pháp rút Kỳ và Trung Kỳ trong những năm
khỏi Bắc Kỳ, gần mười năm sau chúng mới mở 1882 - 1884
cuộc xâm lược Bắc Kỳ lần hai để hiểu được quá
trình Pháp xâm lược Bắc Kỳ lần hai và cuộc
kháng chiến của nhân dân ta. Chúng ta cùng tìm
hiểu phần II.

1. Quân Pháp đánh Hà Nội và các
tỉnh Bắc Kỳ lần thứ hai 1882

- Năm 1882, Pháp vu cáo triều đình
Huế vi phạm hiệp ước 1874 để lấy cớ
kéo quân ra Bắc.
- 03/04/1882, Pháp bất ngờ đổ bộ lên
Hà Nội

HĐ 3: Quân Pháp đánh Hà Nội và các tỉnh Bắc - 25/04/1882, Pháp nổ súng chiếm
thành Hà Nội.
Kỳ lần thứ hai 1882
- GV đặt câu hỏi: Tại sao Pháp nổ súng đánh
Bắc Kì lần 2?
- HS nghiên cứu SGK và trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét, bổ sung:
cuộc xâm lược lần này của Pháp kịch bản tương
đối giống lần một. Từ thập kỷ 70 của thế kỷ XIX - 03/1883, Pháp chiếm mỏ than Hồng
nước Pháp đã bước vào giai đoạn đế quốc chủ Gai, Quảng Yên, Nam Định
nghĩa, nhu cầu thuộc địa trở nên cấp thiết � thực
dân Pháp ráo riết xúc tiến âm mưu xâm lược toàn
bộ Việt Nam.
- GV đặt câu hỏi: Em hãy trình bày quá trình
Pháp đánh chiếm Hà Nội và Bắc Kỳ lần thứ hai?
- GV khai thác hình 56: Quân Pháp chiếm thành
Hà Nội xây dựng lô cốt trên nền điện Kính Thiên
để học sinh thấy được kinh đô xưa ngàn năm văn
hiến đã bị thực dân Pháp dày xéo. Chúng đã xây
dựng lô cốt trên nền điện Kính Thiên uy nghi của
Thăng Long thành.
- GV: Nhân lúc triều đình Huế còn đang hoang
mang, lơ là mất cảnh giác. Rivie đã cho quân
chiếm mỏ than Hồng Gai, Quảng Yên, Nam Định

(3 - 1883).


IV.

CỦNG CỐ KIẾN THỨC
1. Vì sao pháp chọn Bắc Kì để mở rộng xâm lược cả nước Việt Nam?
2. Pháp lấy cớ gì để tiến đánh Bắc Kì lần 1?
Học bài và đọc những phần còn lại của bài 20 để chuẩn bị cho tiết học sau.

V.
RÚT KINH NGHIỆM.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
............................................................