Chương I luật chứng khoán tiền tệ

Chương I
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ
THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
VÀ PHÁP LUẬT VỀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG
KHOÁN


NỘI DUNG CƠ BẢN
I. LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHỨNG KHOÁN VÀ THỊ
TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN.
II. PHÁP LUẬT VỀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
III. PHÁP LUẬT VỀ CHỨNG KHOÁN VÀ PHÁT HÀNH
CHỨNG KHOÁN
IV. PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG THỊ TRƯỜNG
CHỨNG KHOÁN


TÀI LIÊU THAM KHẢO
• Giáo trình Luật chứng khoán
• Cơ sở lý luận và thực tiễn góp phần xây dựng
• Pháp luật về công ty chứng khoán, Lê Thị Thu
Thủy


1.

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHỨNG
KHOÁN VÀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN:

1.1 Khái quát về thị trường chứng khoán:
1.1.1 Sơ lược về quá trình hình thành và phát triển của TTCK:

TTCK ban đầu phát triển một cách rất tự phát và sơ khai.
+ Vào giữa thế kỷ 15 ở tại các thành phố trung tâm buôn bán ở Phương tây, các
thương gia thường tụ tập tại các quán cà phê để trao đổi, mua, bán các vật phẩm
hàng hóa…lúc đầu chỉ là một nhóm nhỏ, sau đó tăng dần và hình thành một khu chợ
riêng.
+ Cuối TK 15, để thuận tiện hơn cho việc làm ăn, khu chợ trở thành thị trường với việc
thống nhất các quy ước và dần dần các quy ước này được sửa đổi hoàn chỉnh thành
các quy tắc có giá trị bắt buộc chung cho mọi thành viên tham gia thị trường.
Phiên chợ riêng đầu tiên được diễn ra vào năm 1453 tại một lữ điếm của gia đình
Vanber ở Bruge (Bỉ). Tại đó có một bảng hiệu hình ba túi da với một từ tiếng Pháp là
“Bourse”tức là “Mậu dịch thị trường” hay còn gọi là Sở giao dịch.
+ Vào năm 1547, thành phố ở Bruge (Bỉ) mất đi sự thịnh vượng do eo biển Even bị lấp
cát nên mậu dịch thị trường ở đây bị sụp đổ và chuyển qua thị trường Auvers(Bỉ)


1.1.1 Sơ lược về quá trình hình thành
và phát triển của TTCK:
+ Ban đầu giao dịch được diễn ra ngòai trời với phương thức giao
dịch bằng những ký hiệu giao dịch bằng tay và có thư ký nhận lệnh
riêng của khách hàng. Cho đến năm 1921 ở Mỹ khu chợ ngòai trời
được chuyển vào trong nhà, Sở giao dịch chứng khoản chính thức
được thành lập.
+ Cũng cùng với sự phát triển của nền kinh tế và khoa học kỹ thuật,
các phương thức giao dịch cũng đã có những sự phát tiển nhằm
đáp ứng yêu cầu về tốc độ cũng như khối lượng giao dịch để đảm
bảo tính hiệu quả và chất lượng cho các họat động giao dịch. Theo
đó các sở giao dịch dần dần sử dụng máy tính để truyền các lệnh
đặt hàng và chuyển dần từ phương thức giao dịch thủ công kết
hợp với máy tính sang sử dụng hoàn tòan bằng máy tính.

1.1.1 Sơ lược về quá trình hình thành và
phát triển của TTCK:
Lịch sử phát triển của TTCK cũng gặp những bước thăng trầm của lịch sử
lúc lên, lúc xuống. Vào những năm 1875-1913, TTCK phát triển rực rỡ, huy
hòang cùng với sự tăng trưởng của nền kinh tế thế giới. Nhưng rồi ngày
“thứ năm đen tối”, ngày 29-10-1929, TTCK Tây Âu, Bắc Âu và Nhật Bản đã
rơi vào khủng hoảng.
•

Đến chiến tranh thế giới thứ 2 kết thúc, các TTCK mới dần dần ổn định,
phục hồi và phát triển mạnh dần cho tới năm 1987. Vào thời điểm này, một
lần nữa các TTCK trên thế giới lại phải chao đảo với ngày thứ hai đen tối
do hệ thống thanh tóan kém cỏi không đảm đương yêu cầu của giao dịch,
sụt giá chứng khóan mạnh, gây mất lòng tin và phản ứng domino mà hậu
quả của nó gây ra còn nặng hơn so với cuộc khủng hỏang của năm 1929.

•

Và gần đây, các nước ở Đông Á, Nga và một số thị trường ở Châu Mỹ đã
bị rơi vào vòng xóay của cơn khủng hỏang tài chính tiền tệ, giảm lòng tin
và có tính chất lây lan đã tạo nên sự suy giảm rất lớn đối với chỉ số giá
chứng khóan.


1.1.1 Sơ lược về quá trình hình thành và phát
triển của TTCK:
Tóm lược quá trình hình thành và phát triển của TTCK trên thế
giới như sau:
Giai đoạn đầu TTCK phát triển một cách tự phát với sự tham gia

của các nhà đầu cơ
⇒về sau, khi thị trường dần hình thành đã bắt đầu có sự tham gia
của công chúng đầu tư
⇒khi TTCK phát triển đến một mức độ nhất định, thị trường bắt
đầu phát sinh những trục trặc mà đòi hỏi phải có sự tham gia
quản lý của nhà nước thông qua việc hình thành hệ thống các văn
bản qui phạm pháp luật cũng như hệ thống cơ quan để có thể
quản lý được hoạt động của TTCK.


1.1.1 Sơ lược về quá trình hình thành
và phát triển của TTCK:
Trên thực tế, có một số TTCK đã có sự trục trặt
ngay từ ban đầu như:
•TTCK Thái Lan, Indonexia: những thị trường
này hoạt động trì trong một thời gian dài do
thiếu hàng hóa và không được sự quan tâm
đúng mức của nhà nước.
•TTCK Phillippin hoạt động kém hiệu quả do
thiếu sự chỉ đạo và quản lý thống nhất của hai
Sở giao dịch Makita và Manila.
•TTCK Ba Lan, Hunggary gặp trục trặc do chỉ
đạo giá cả quá cao hoặc quá thấp không đúng
với giá cả thực tế.


1.1.2 Sơ lược về quá trình hình thành và phát
triển của TTCK ở Việt Nam:
TTCK VN được hình thành dựa trên những điều kiện kinh
tế - xã hội sau:

• Nền kinh tế Việt Nam chưa mang đầy đủ những đặc
điểm của nền kinh tế thị trường.
• Các hàng hóa cho TTCK ở Việt Nam chưa có thật nhiều
và mang tính hấp dẫn.
• TTCK VN xuất hiện chưa phải thật sự dựa trên nhu cầu
thiết thực về vốn của nền kinh tế và xuất hiện dựa trên
ý chí của cơ quan nhà nước nhằm chuẩn bị cho quá
trình thu hút vốn của nền kinh tế trong thời gian sắp
đến.
• Nhà đầu tư VN chưa thật sự có sự am hiểu về họat
động cũng như khả năng phân tích thị trường để có
những nhận định tinh tế về khả năng phát triển của
TTCK.
• Việc tuyên truyền và phổ cập kiến thức về chứng
khóan cũng như TTCK chưa thật sâu rộng.


1.1.2 Sơ lược về quá trình hình thành và
phát triển của TTCK ở Việt Nam:
•

Ban Nghiên cứu xây dựng và phát triển thị trường vốn thuộc
Ngân hàng Nhà nước được thành lập theo (Quyết định số
207/QĐ-TCCB ngày 6/11/1993 của Thống đốc Ngân hàng nhà
nước) với nhiệm vụ nghiên cứu, xây dựng đề án và chuẩn bị
các điều kiện để thành lập TTCK theo bước đi thích hợp.

•

Ngày 29/6/1995, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số

361/QĐ-TTg thành lập Ban chuẩn bị tổ chức TTCK giúp Thủ
tướng Chính phủ chỉ đạo chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho
việc xây dựng TTCK ở Việt Nam.


1.1.2 Sơ lược về quá trình hình thành
và phát triển của TTCK ở Việt Nam:
•

•

•

•

Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) được thành lập
ngày 28/11/1996 theo Nghị định số 75/CP của Chính phủ, là
cơ quan thuộc Chính phủ thực hiện chức năng tổ chức và
quản lý Nhà nước về chứng khoán và thị trường chứng
khoán.
Nghị định số 90/2003/NĐ-CP được Chính phủ ban hành
ngày 12/8/2003 thay thế Nghị định số 75/CP, UBCKNN có
các nhiệm vụ, quyền hạn.
Ngày 19 tháng 02 năm 2004 Chính phủ đã ban hành Nghị
định số 66/2004/NĐ-CP chuyển Uỷ ban Chứng khoán Nhà
nước vào Bộ Tài chính.
Căn cứ Nghị định số 66/2004/NĐ-CP ngày 19/02/2004, theo
đề nghị của Bộ trưởng Bộ Tài chính và Bộ trưởng Bộ Nội
vụ, ngày 07/9/2004 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành
Quyết định số 161/2004/QĐ-TTg quy định chức năng nhiệm

vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Uỷ ban Chứng khoán


1.1.2 Sơ lược về quá trình hình thành
và phát triển của TTCK ở Việt Nam:
•

Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP.Hồ Chí Minh (TTGDCK
TP.HCM) được thành lập theo Quyết định số 127/1998/QĐ-TTg

ngày

11/07/1998 và chính thức đi vào hoạt động thực hiện phiên giao dịch đầu
tiên vào ngày 28/7/2000 đã đánh dấu một sự kiện quan trọng trong đời
sống kinh tế- xã hội của đất nước.
•       Ngày 11 tháng 07 năm 1998, Chính phủ ra Quyết định số 127/1998/QÐTTg thành lập hai Trung tâm giao dịch chứng khoán trực thuộc Uỷ ban
chứng khoán Nhà nước.
• Ngày 8.3.2005 TTGDCK Hà Nội chính thức khai trương hoạt động, đánh
dấu một bước phát triển mới của thị trường chứng khoán Việt Nam.


1.1.2 Sơ lược về quá trình hình thành và phát
triển của TTCK ở Việt Nam:
•

Quyết định 599/2007/QĐ-TTg ngày 11/05/2007 chuyển Trung
tâm Giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh thành Sở
Giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh

•

Quyết định 171/2008/QĐ-TTg Ban hành ngày 18/12/2008 Về việc
thành lập Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam

•

Quyết định 01/2009/QĐ-TTg Ban hành 02/01/2009 Về việc thành
lập Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội


1.2. Khái niệm TTCK.
1.2.1 Khái niệm TTCK:
Trong nền kinh tế thị trường, xã hội của sản xuất được phân thành
hai cực: Một cực cần vốn để đầu tư vào sản xuất, cực còn lại có
vốn nhưng chưa tìm nơi sản xuất hoặc không có nhu cầu sản
xuất.
⇒ có hai kênh để huy động vốn:

•
•

+ Kênh dẫn vốn gián tiếp: thông qua các trung gian tài chính (các
TCTD);
Ưu: bất lợi vì phải trả chi phí cao hơn và người đầu tư khó có thể
quản lý được việc sử dụng vốn của mình
Khuyết: tuy nhiên bù lại sẽ an tòan hơn, lợi nhuận thấp hơn.
+ Kênh dẫn vốn trực tiếp: thông qua TTCK, nhà đầu tư có thể
tham gia vào họat động quản lý kinh doanh, sử dụng vốn nhưng
bù lại sẽ có rủi ro cao hơn.

1.2.1 Khái niệm TTCK:
• Theo Giáo trình của ĐH Ngọai thương thì: TTCK là một thị
trường mà ở đó người ta mua, bán, chuyển nhượng, trao
đổi chứng khoán nhằm mục đích kiếm lời.
• Theo Bùi Nguyên Hòan trong Thuật ngữ thông dụng về
chứng khoán và TTCK thì: TTCK là nơi giao dịch chứng
khóan và công cụ tài chính có liên quan đến chứng
khoán.

=> TTCK là thị trường mà ở đó các chủ thể
tham gia mua, bán, chuyển nhượng chứng
khóan nhằm mục đích kiếm lời hoặc để
đầu tư kinh doanh.


1.2.2 Đặc điểm thị trường chứng khoán:
•

TTCK là một dạng thị trường đặc biệt nằm trong thị trường lớn, TT
tài chính (TTTC bao gồm: TT tiền tệ và TT vốn).

•

Hàng hóa trao đổi trên TTCK chủ yếu là cổ phiếu và trái phiếu,
chứng chỉ quỹ (vốn trung hạn và dài hạn).

•

TTCK là một thiết chế phức tạp, hết sức nhạy cảm, đầy rủi ro với

những quy luật chi phối khắc nghiệt, sâu sắc và ảnh hưởng toàn
diện đến nền kinh tế của mỗi quốc gia.

•

TTCK được tổ chức khá phức tạp và đầy chặt chẽ với sự tham gia
quản lý của cơ quan nhà nước.

•

Phương thức giao dịch trên TTCK cũng khá đặc biệt.


Câu hỏi
• Phân biệt giữa TTCK và các thị trường hàng
hóa thông thường.
• Phân biệt giữa TTCK và TT bất động sản.


1.2.3 Phân loại TTCK:
a. Căn cứ vào sự luân chuyển các nguồn
vốn:


1.2.3 Phân loại TTCK
a. Căn cứ vào sự luân chuyển các nguồn vốn
1. TT sơ cấp: là thị trường mua bán các chứng khoán mới phát hành.
•
Vốn được chuyển trực tiếp từ nhà đầu tư sang tổ chức phát hành.
•

Những người bán chứng khóan là những tổ chức phát hành chứng khoán.
•
Giao dịch trên thị trường sơ cấp có thể được tiến hành theo nhiều cách thức:
phân phối, đấu giá…
2. TT thứ cấp: là nơi giao dịch các chứng khoán đã phát hành trên thị trường sơ cấp.
•

Thị trường thứ cấp nhằm tạo tính thanh khoản cho chứng khoán.

•
Khỏan tiền thu được từ họat động mua, bán trên TTCK không thuộc về tổ
chức phát hành mà thuộc về các nhà kinh doanh chứng khóan.
•
Giao dịch trên TT thứ cấp phản ánh nguyên tắc cạnh tranh tự do, giá chứng
khoán do nhu cầu cung, cầu của thị trường.
•
Họat động của thị trường diễn ra liên tục và các nhà đầu tư có thể mua, bán
các chứng khóan nhiều lần.


b. Căn cứ vào phương thức hoạt động của TTCK
•

TT tập trung: là thị trường mà việc giao dịch được tổ chức
tập trung tại một nơi cụ thể có sự tham gia tổ chức của các
cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

•

TTCK phi tập trung: là thị trường mà họat động mua, bán

chứng khoán được diễn ra không ở một nơi tập trung cố
định.


c. Căn cứ vào hàng hóa của TTCK


Future Contract
• Vd: mua café với hợp đồng ghi nhận giá
bán 100k/kg.
• Giá café tăng, người mua đem bán quyền
mua café và hơp đồng cho người có nhu
cầu.
• Được bán trên sàn chứng khoán


d. Căn cứ vào thời điểm giao nhận hàng hóa
của TTCK
•

Thị trường giao ngay (Spot Market): là thị trường mua bán
chứng khoán theo giá tại thời điểm giao dịch nhưng việc
thực hiện thanh toán và giao hàng có thể diễn ra sau dó một
vài ngày theo thoả thuận.

•

Thị trường giao sau (Future Market): Là thị trường mua bán
chứng khoán theo một loại hợp đồng định sẵn, giá cả được
thoả thuận trong ngày giao dịch, nhưng việc thanh toán và

giao hàng xảy ra trong một thời hạn ở tương lai.

•

Thị trường quyền chọn (Option Market): một bên sẽ có
quyền bán/mua hoặc không bán/mua một lượng cổ phiếu tại
thời điểm nhất định trong tương lai, được ghi nhận trong
hợp đồng.


1.2.4.Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của
TTCK:

a. Nguyên tắc công khai:
Việc công bố thông tin này phải thỏa mãn các yếu
tố: chính xác, đầy đủ, kịp thời, dễ tiếp cận.
=> Nguyên tắc này nhằm bảo vệ quyền lợi của
nhà đầu tư song cũng có ý nghĩa là khi có
đầy đủ thông tin thì nhà đầu tư phải tự chịu
trách nhiệm về quyết định của mình.


b. Nguyên tắc trung gian:
• Theo nguyên tắc này, trên TTCK, các giao dịch phải được thực hiện
thông qua tổ chức trung gian là các công ty chứng khoán.

• Trên TTCK sơ cấp, các nhà đầu tư thường không mua trực tiếp từ
chính tổ chức phát hành chứng khoán mà họ thường mua từ các nhà
bảo lãnh phát hành chứng khoán, các đại lý phát hành chứng khoán.

• Trên TTCK thứ cấp, thông qua nghiệp vụ môi giới chứng khoán, kinh
doanh chứng khoán, các CTCK mua, bán chứng khoán giúp khách
hàng của mình hoặc đóng vai trò trung gian kết nối các khách hàng
với nhau thông qua việc thực hiện các giao dịch mua, bán chứng
khoán trên tài khoản của mình.