Tìm hiểu về bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận

Tìm hiểu về bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận
Năm 1958, trong không khí phấn khởi thi đua của toàn miền Bắc tiến lên xây dựng
chủ nghĩa xã hội, nhà thơ Huy Cậc trong 1 dẹp đi thực tế ở Hòn Gai đã sáng tác bài
thơ "Đoàn thuyền đánh cá". Với âm hưởng vừa khỏe khoắn, vừa sôi nổi lại vừa phơi
phới bay bổng, bài thơ đã ca ngợi sự giàu đẹp cuả vùng biển quê hương và tinh thần
lao động hăng say, phấn khởi của người lao động đc giải phóng hăng hài làm việc
cho đất nước.
Với đôi mắt quan sát tinh tế, trí tưởng tượng phong phú, trái tim nhạy cảm và nghệ
thuật điêu luyện, nhà thơ đã vẽ ra 1 khung cảnh lao động tuyệt đẹp. Mở đầu bài thơ,
tác giả giới thiệu không gian và thời gian đoàn thuyền đánh cá ra khơi:
"Mặt trời xuống biển...
....sập cửa"
Một bức tranh thiên nhiên đẹp, có cái thoáng rộng của ko gian và thời gian của 1
ngày đang khép lại. Trong cái mênh mông ấy nổi bật lên hình ảnh mặt trời đc ví như
"hòn lửa" đỏ rực gợi tả màu sắc sinh động của buổi hoàng hôn trên biển đang chuyển
về đêm. Bầu trời và mặt biển bao la như ngôi nhà vũ trụ trong khoảnh khắc đã phủ
bóng tối mịt mùng, còn những con sóng như chiếc "then cài" của ngôi nhà vĩ đại ấy.
Biện pháp nhân hóa "sóng đã cài then, đêm sập cửa" khiến thiên nhiên như những
con người bit hoạt động, bit nghỉ ngơi. Cảm hứng vũ trụ, các biện pháp tu từ so sánh,
nhân hóa đã tạo nên những vần thơ đẹp cho người đọc nhiều ấn tượng.
Khi vũ trụ đi vào trang thái nghỉ ngơi thì con người bắt đầu hoạt động :
"Đoàn thuyền đánh cá ...
....gió khơi"
Không phải từng chiếc thuyền lẻ tẻ mà là cả 1 đoàn thyền, một sức mạnh mói của
cuộc đời đổi thay đang bắt đầu căng buồm. Từ "lại" trong cụm từ "lại ra khơi" là sự
khẳng định nhịp điệuu lao động của người dan chài đã ổn định, đã đi vào nề nếp.
Đoàn thuyền ra khơi với khí thế căng trào. Cảnh tượng ấy thể hiện wa nghệ thuật
tương phản: giữa cảnh ngày tàn với đêm mở ra, giữa cái tĩnh (vũ trụ) và cái động
(con người).Nhạc điệu cũng có sự đối lập: tả vũ trụ với những vần trắc liên tiếp (lửa-
cửa) như khép lại, và những vần bằng (khơi-khơi) như mở ra, ngân nga kéo dài . Sự
đối lập ấy giúp người đọc cảm nhận đc nỗi vất vả của việc đánh cá về đêm. Công việc

đánh cá ban đêmtrên bểin là công việc nặng nhọc, đầy bất trắc nhưng đoàn quân xông
trân vẫn cất cao tiếng hát. Tiếng hát vút lên cùng với những cánh buồm lộng gió.
"Câu hát căng buồm cùng gió khơi"
Một chi tiết lãng mạn đầy sáng tạo đc xây dựng bằng trí tưởng tượng, liên tưởng,
khiến ta tưởng như tiếng hát hòa cùng gió mạnh thổi căng cánh cánh buồm đẩy
thuyền rẽ sóng ra khơi. Cánh buồm no gió, no tiếng hát biểu hiện niềm lạc quan, phấn
khởi, nhiệt tình lao động của đoàn thuyền.
Vẫn nhịp thơ sôi nổi, hào hứng, khổ thơ tiếp theo là nội dung lời hát thể hiện tâm tư
người lao động:"Hát rằng cá bạc biển Đông lặng". Đó chính là ước mơ của bất kỳ
người dân biển nào, ước mơ trời yên bể lặng, mong mỏi đánh bắt đc nhiều cá và là
niềm say mê sự giàu đẹp của quê hương.Niềm ước mong ấy phản ánh tấm lòng đôn
hậu của những ngư dân từng trải wa nhiều nắng gió, bão tố trên biển. Lời thơ là một
trường liên tưởng nối tiếp với những hình ảnh so sánh, nhân hóa sinh động:
"Cá thu...muôn luồng sáng"
Từng đàn cá thu lao trên mặt biển như "đoàn thoi" trong máy dệt. Con thoi mang sợi
tơ dệt vải thì cá thu mang ánh sáng phản chiếu lấp lánh dệt nên muôn luồng sáng lung
linh, kỳ ảo trên thảm biển. Và tử đó, tác giả liên tưởng yiếp: "Đến dệt lưới ta, đoàn cá
ơi!". Thật là 1 sự tưởng tượng độc đáo. Từ hình ảnh đoàn cá "dệt biển" mà kêu gọi
"đến dệt lưới ta" đã nói lên ước vọng đánh bắt đc nhiều cá. Quả thật, sự say mê vẻ
đẹp của biển đã làm giảm bớt bao nỗi nhọc nhằn, vất vả, đem lại niềm vui và sức
mạnh cho con người chinh phục thiên nhiên. Những từ ngữ trong khổ thơ:"cá bạc",
"cá thu","đoàn cá", "dệt biển", "dệt lưới" khiến câu hát như 1 điệp khúc nhấn mạnh
sự giàu đẹp của biển cả quê hương
Hai khổ thơ có giá trị tạo hình đặc sắc, vẽ lại bức tranh lao động hoành tráng, tràn
ngập ánh sáng và màu sắc, tràn đầy sức sống mãnh liệt. Trong đó con người đã hòa
hợp với thiên nhiên hùng vĩ, bao la và thậm chí, vượt wa cả thiên nhiên nữa.
Mở đầu khổ thứ ba là hình ảnh đoàn thuyền lướt đi giữa trờ cao biển rộng có cái lân
lân, sảng khoái lạ thường:
"Thuyền ta lái gió....
.....biển bằng"

Hai câu thơ đẹp như 1 bức tranh Iồng lộng trời mây, mênh mông biển cả. Hình ảnh
đoàn thuyền đc làm đẹp thêm bởi 1 sức tưởng tượng kỳ lạ, giàu chất lãng mạn: gió là
người, trăng là cánh buồm. Cách nói như vậy giúp ta cảm nhận đc thuyền và con
người như hòa nhập vào thiên nhiên bát ngát, lâng lâng trong cái thơ mộng của trời,
biển, gió, trăng. Từ "lướt" đặc tả cảnh đoàn thuyền ra khơi với vận tốc phi thường;
thiên nhiên cùng góp sức với con người trên cn đường lao động và khám phá. Tư thế
ra khơi nhẹ nhàng, thoải mái, đầy khí thế d0ó chỉ có ở những con người vừa thoát
khỏi kiếp sống nô lệ, được làm chủ sản xuất, làm chủ đất trời, sông biển của mình.
Nhưng lao động ko fải là 1 cuộc du ngoạn. Hai câu thơ tiếp khắc họa hình ảnh 1 trận
đánh, 1 cuộc chiến đấu với thiên nhiên bằng tất cả trí tuệ và năng lực nghề nghiệp.
Nhịp thơ trồi nên hối hả, lôi cuốn:
"Ra đậu....
....vây giăng"
Bên cạnh cá ung dung, sảng khoái của người dân chài, ta vẫn cảm nhận được nỗi vất
vả của họ. Họ phải vượt bao dặm biển trong trời đêm, rồi phải "dò bụng biển", tìm ra
bãi cá, "dàn đan thế trận" để bủa lưới bắt cá. Lúc này, mỗi thủy thủ là 1 chiến sĩ, 1
chiến sĩ trên biển và con thuyền, mái chèo, lưới, các ngư cụ khác chính là vũ khí của
họ. Huy Cận phải có sự am hiểu sâu sắc về nghề chài lưới này và lòng thông cảm vói
người lao động mới vẽ đc bức tranh vừa hiện thực, sinh động mà lãng mạn ấy.
Bức tranh lao động đc tô điẻm bằng vẻ đẹp của thiên nhiên. Cái nhìn của nhà thơ đối
với biển và cá cũng có những sáng tạo bất ngờ, độc đáo:
"Cá nhụ,...
...vàng choé"
Bút pháp lãng mạn và trí tưởng tượng của nhà thơ dẫn ta vào một cõi huyền ảo của
biển trời với bao nhiêu loài cá mang màu sắc lung linh kì ảo dưới ánh trăng. Nghệ
thuật liệt kê và điệp từ "cá" như khắc họa rõ từng đừong nét, góp phần làm biển trở
nên thơ mộng vô cùng. Cách diễn tả như vậy giúp ta cảm nhận đc cái giàu đẹp của
biển, vì tất cả ánh sáng, màu sắc đều là của cá và do cá tạo nên. Con cá song là 1 nét
vẽ tài hoa. Vẩy đen, hồng, lấp lánh trên biển như nước lân tinh chan hòa trong ánh
trăng "vàng choé". Cái đuôi cá quẫy đc so sánh với ngọn đuốc rực cháy. Nghệ thuật

phối màu sắc tài tình làm cho vần thơ đẹp như 1 bức tranh sơn mài rực rỡ. Bầy cá
như những nàng tiên trong vũ hội.....
cảnh đẹp ko chỉ ở màu sắc, ánh sáng, mà còn ở âm thanh. Nhìn bầy cá bơi lượn, nhà
thơ lắng nghe tiếng sóng vỗ rì rầm:
"Đêm thở :sao lùa nước Hạ long"
Đêm như đc nhân hóa như một sinh vật của đại dương: nó "thở". Nhịp thjở của đêm
là tiếng sóng vỗ rì rào, cao thấp. Sao phản chiếu lấp lánh trên từng đợt sóng "lùa",
mặt nước càng làm tiếng thở có vẻ kỳ ảo. Nó là sự độc đáo, mới lạ trong sáng tạo
nghệ thuật. Lao động trong 1 khung cảnh nên tho7 như vậy quả là thú vị
Cùng với chất lãng mạn, bay bổng, người dân chài cất lời hát tả lại công việc lao
động với niềm tự tin và yêu đời mãnh liệt:
"Ta hát bài ca...
....trăng cao"
Bài hát căng buồm đưa đoànm thuyền ra khơi, bài hát lại vang lên trong công việc,
biến lao động cực nhọc thành niềm vui. Lời ca gọi cá vào lưới nâng cao thêm chất
thơ mộng của bức tranh. Người dân chài gõ thuyền xua cá vào lưới, nhưng đây ko fải
là con người mà áhn trăng: trăng in xuống dòng nước, sóng vỗ vào mạn thuyền thành
hình ảnh "nhịp trăn" gõ thuyền. Hiện thực đc trí tưởng tượng sáng tạo thành hình ảnh
lãng mạn, giàu chất thơ. Cái nhìn của nhà thơ đối với biển cả và con người là cái nhìn
tươi tắn, lạc wan, ông như hòa nhập vào công việc, vào con người, vào biển cả.
Từ đó, cảm xúc dâng trào, ko thể ko cất lên têíng hát ca ngợi biển:
"Biển cho ta cá...
...thưở nào"
Biển giàu, biển đẹp, biển đem hạnh phúc đến cho con người. Biển hào phóng cho con
người nhiều tôm cá, muối, hải sản... Biển như lòng mẹ đã nuôi sống dân ta từ bao đời
nay. Giọng thơ tự nhiên, tha thiết, chân thành có âm hưởng ca dao. Hình ảnh so sánh
"như lòng mẹ" quen thuộc, có sức truỳen cảm mãnh liệt, thể hiện tình yêu biển, yêu
đời cahn chứa của những con người gắn bó với biển từ bao đời, bao thế hệ.
bóng đêm đang dần tàn, một đêm trôi wa thật nhanh trong nhịp điệu lao động hào
hứng, hăng say. Trên bầu trời, sao đã thưa và mờ. Ngày đang đến, nhịp độ lao động

ngày càng khẩn trương, Cảnh kéo lưới đc miêu tả đầy ấn tượng.
"Sao mờ kéo lưới....
....chùm cá nặng"
Nhịp thơ 2-2-3 phù hợp với nhịp lao động khẩn trương. Hình ảnh "kéo xoăn tay"
miêu tả dáng nười dân chài choãi chân, nghiêng mình trụ vững, dồn tất cả sức mạnh
vào đôi cánh tay cuồn cuộn trông mới đẹp làm sao! Trong cái "chùm cá nặng" như có
sức ẩn chứa bao niềm vui tươi, sung sướng của người ngư dân trc thành wả mà họ đã
tốn bao công sức mới thu hoạch đc.
Lưới kéo lên, những tia nắng sớn chiếu trên khoang cá đầy làm lấp lánh màu sắc.
Khoang thuyền đầy ắp cá. Màu của vẩy cá, màu vàng của đuôi cá 'lóe rạng đông".
Nghệ thuật dùng từ của tác giả tậht điêu luyện. Sắc cá dưới ánh trăng và sắc cá dưới
ánh bình minh đều đc miêu tả tuyệt đẹp .
"Vẫy bạc đuôi vàng lóe rạng đông"
Câu thơ có màu sắc rực rỡ, nó mang lại thi vị, vẻ hấp dẫn riêng cho việc kéo lưới
bình thường.Câu thơ cưói nhịp thơ gọn, dứt khoát:
"Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng"
Lời thơ giản dị biểu hiện niềm thư thái của con người: lưới xếp nghỉ, kéo buồm lên,
trở về trong buổi bình minh. "Nắng hồng" ko những khắc họa đc vẻ đẹp tươi sáng của
bầu trời mà còn thể hiện đc lòng êu đời, yêu thiên nhiên. Màu hồng của 1 gnày mới,
một cuộc đời mới đang chào đón mọi người.
"Câu hát căng buồm...
...muôn dặm phơi"
Bài thơ kết thúc bằng 1 hình ảnh đẹp của 1 ngày mới, khi đoàn thuyền trở về với cá
đầy ắp:mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi( cái này là sao thì em wên gòy) độ nhiệt
tình, yêu lao động. Mở đầu bài thơ là hình ảnh "mặt trời xuốngà "mặt trời đôi biển"
nhô lên giữa những sóng nước mênh mông.Không khí lao động cực kỳ phấn khởi bởi
niềm vui chiến thắng, với thái độ nhiệt tình, yêu lao động khép lại bài thơ và tểh hiện
một tương lai tươi sáng hơn trong công cuôc xây dựng đất nước.
"ĐTĐC" là một bài ca lao động hứng khởi, hào hùng. Bằng bút pháp lãng mạn, nhịp
thơ khỏe với trí tưởng tượng mới mẻ, độc đáo, HC đã ca ngợi sự giàu đẹp của biển

quê hương, và đặc biệt là hình ảnh người lao động đc miêu tả với nhiều vẻ đẹp: sự
sảng khoái của người làm chủ đất nước, nhiệt tình lao động với tất cả tình yêu biển,
yêu nghề. Vì vậy, đọc bài thơ ta càng thêm yêu đất nc và con người lao động VN:51:
Copyright 2008
Mở rộng: bài thơ lặp lại 4 lần chữ "hát" thực chất là 1 bài ca sảng khoái, 1 tráng khúc
về lao động và về thiên nhiên đất nc giàu đẹp. Khúc ca ấy vừa hào hứng, vừa phơi
phới và khỏe khoắn, mạnh mẽ, kết hợp với sự vận động tuần hoàn của thiên nhiên vũ
trụ. Chính vì vậy, ĐTĐC đc xem như bước khởi đầu trong cảm hứng mới về thiên
nhiên đất nước và niềm tin ở cuộc sống mới đang sôi động. Niềm tin ấy đã giúp nhà
thơ có tinh thành lạc quan và yêu đời hơn.