Bình luận về các nội dung hợp tác chính trị an ninh truyền thống của cộng đồng chính trị an ninh và đánh giá triển vọng của từng nội dung hợp tác đó

A. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Cộng đồng chính trị – an ninh ASEAN là một trong ba trụ cột quan trọng giúp hình
thành nên một cộng đồng ổn định, thống nhất và phát triển phồn thịnh của các nước Đông
Nam Á. Để hiểu rõ hơn về một trong ba trụ cột của ASEAN – Cộng đồng chính trị- an ninh,
nhóm chúng em xin lựa chọn đề tài: “ Bình luận về các nội dung hợp tác chính trị- an
ninh truyền thống của Cộng đồng Chính trị- An ninh và đánh giá triển vọng của từng
nội dung hợp tác đó cho đến năm 2015 dưới các góc độ:Những vấn đề pháp lý;Những
vấn đề thực tiễn;Triển vọng của từng nội dung hợp tác đó cho đến năm 2015.”
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
I. Bình luận về các nội dung hợp tác chính trị- an ninh truyền thống của Cộng đồng
Chính trị- An ninh.
1. Khái quát về Cộng đồng chính trị- an ninh (APSC)
Các nước ASEAN nhận thức rõ phải đưa hợp tác chính trị và an ninh lên một tầm cao
mới, nhằm duy trì hoà bình, ổn định khu vực, đối phó với những thách thức an ninh truyền
thống và phi truyền thống, bên cạnh việc thúc đẩy liên kết kinh tế khu vực và mở rộng quan
hệ kinh tế với bên ngoài. Năm 2003, In-đô-nê-sia, với tư cách Chủ tịch Ủy ban Thường trực
ASEAN (2003-2004),đã đưa ra ý tưởng. Ý tưởng đó đã được ASEAN chấp nhận và ủng hộ.
Ban đầu, ASEAN dùng tên gọi Cộng đồng An ninh ASEAN (ASC). Sau khi có Hiến
chương (2007), Cộng đồng An ninh ASEAN mang tên gọi mới là Cộng đồng Chính trị-An
ninh ASEAN để phản ánh đúng tính chất của trụ cột này là hợp tác chính trị-an ninh
ASEAN.
 Cộng đồng chính trị - an ninh ASEAN là liên kết chính trị an ninh của ASEAN trên
cơ sở một hệ thống các thể chế và thiết chế pháp lý, nhằm xây dựng và duy trì một khu vực
ASEAN ổn định, hòa bình và an ninh toàn diện.
Thứ nhất, APSC sẽ không làm phương hại tới chủ quyền của mỗi nước thành viên
trong hoạch định chính sách an ninh quốc phòng mà chỉ cung cấp thêm những công cụ mới,
nhằm duy trì củng cố an ninh quốc gia của mỗi nước.thứ hai, APSC sẽ không đụng chạm đến
1


quan hệ an ninh và phòng thủ của mỗi nước thành viên ASEAN và các cường quốc bên

ngoài. Thứ ba, APSC nỗ lực phấn đấu không chỉ đảm bảo an ninh chính trị, quốc phòng mà
cả an ninh trong lĩnh vực văn hóa, xã hội của các nước thành viên phù hợp với Tầm nhìn
ASEAN – 2020. Thứ tư, APSC ràng buộc các thành viên trong sự gắn kết chặt chẽ với nhau
về an ninh- chính trị dựa trên nền tảng của liên kết về kinh tế, cùng chia sẻ trách nhiệm xã
hội, các mục tiêu và vận mệnh chung toàn khu vực.
2. Những vấn đề pháp lý.
ASEAN là một tổ chức quốc tế tiến hành hợp tác trên rất nhiều lĩnh vực. Về chính trị - an
ninh truyền thống thì ASEAN chủ yếu tập trung vào chủ quyền quốc gia,toàn vẹn lãnh thổ,an
ninh nhà nước và an ninh nhân dân.Vấn đề hợp tác chính trị -an ninh truyền thống được đặt
ra ngay từ khi thành lập ASEAN và ngày càng được khẳng định.Nội dung của sự hợp tác
được thể hiện ở những nội dung chính đó là:hợp tác chính trị; xây dựng và chia sẻ các chuẩn
mực; ngăn ngừa xung đột; giải quyết xung đột và kiến tạo hòa bình sau xung đột.
2.1.Trong lĩnh vực hợp tác chính trị:
ASEAN thực hiện rất nhiều chương trình hợp tác với những nội dung và hoạt động sau:
Thông qua các cơ quan của mình ASEAN tiến hành các biện pháp nhằm tăng cường sự hiểu
biết và nhận thức về hệ thống chính trị văn hóa và lịch sử của các nước thành viên ASEAN.
ASEAN tiến hành xây dựng cơ sở hình thành một khuôn khổ thể chế nhằm tạo thuân lợi cho
sự tự do thông tin,qua đó hỗ trợ và giúp đỡ lẫn nhau giữa các nước ASEAN. Các cơ quan
ASEAN thực hiện các chương trình hỗ trợ và trợ giúp các nước thành viên nhằm tăng cường
hiệu quả các quy định của pháp luật ,hệ thống tư pháp và cơ sở pháp luật. Các nước thành
viên tăng cường sự điều hành của chính phủ và xây dựng cá nguyên tắc điều hành có hiệu
quả. Thành lập các cơ quan và các cơ chế bảo vệ quyền con người. Thúc đẩy các thành viên
và các thực thể khác xây dựng sáng kiến tăng cường hợp tác chính trị của ASEAN. Các thành
viên tăng cường hợp tác nhằm ngăn ngừa và chống tham nhũng,thực hiện dân chủ và xây
dựng một khu vực hòa bình ổn định.
2


Hợp tác về chính trị đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể giúp các quốc gia thành viên
ASEAN tăng cường đoàn kết, hợp tác cùng phát triển. tuy nhiên vẫn còn những tồn tại cần

khắc phục như sự hợp tác cuả một số nước thành viên vẫn chưa đạt hiệu quả, vẫn còn xảy ra
những mâu thuẫn, xung đột như Thái Lan và nước láng giềng, hay trong nọi bộ các nước vẫn
còn khủng hoảng về chính trị dẫn đến sự hợp tác còn chưa thật vững chắc.
2.2. Trong lĩnh vực xây dựng và chia sẻ các chuẩn mực
ASEAN thông qua hiến chương và các nghị định thư và các hiệp định nhằm điều chỉnh
thể chế ASEAN cho phù hợp ;Tăng cường hợp tác theo quy định tại TAC; Đảm bảo thực hiện
đầy đủ tuyên bố DOC và hòa bình và ổn định tại biển đông; Đảm bảo việc thực hiện hiệp
ước về khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân ;Tăng cường hợp tác hàng hải giữa
các nước ASEAN
2.3. Trong lĩnh vực ngăn ngừa xung đột
ASEAN thực hiện các biện pháp ngăn ngừa xung đột củng cố lòng tin như:củng cố
những biện pháp xây dựng lòng tin;tăng cường hơp nữa sự minh bạch và hiểu biết về chính
sách quốc phòng và nhân thức về an ninh để hợp tác có hiệu quả hơn và cảnh báo sớm và
ngăn chặn sự xuất hiện và leo thang của xung đột;xây dựng một khuôn khổ thể chế cần thiêt
nhằm tăng cường vai trò của ARF trong quá trình xây dựng APSC…
2.4.Trong lĩnh vực giải quyết tranh chấp:
ASEAN xây dựng các cơ quan và cơ chế giải quyết các tranh chấp trong khu vực.Tiến
hành sử dụng các biện pháp giải quyết tranh hiện nay và cân nhắc việc kết hợp những biện
pháp đó với các cơ chế bổ sung khi cần thiết. đồng thời tăng cường các hoạt động nghiên cứu
về hòa bình quản lý xung đột và giải quyết tranh chấp…Tuy nhiên vẫn còn nhiều tồn tại như
xung đột giữa Thái Lan và Cam pu chia ASEAN không can thiệp mà để 2 nước giải quyết.
2.5.Trong lĩnh vực lĩnh kiến tạo hòa bình sau xung đột

3


ASEAN đã tăng cường hỗ trợ nhân đạo trong ASEAN. Thực hiện chương trình phát triển
nguồn nhân lực và xây dựng năng lực trong các khu vực sau xung đột. Mở rộng hợp tác
trong hòa giải và tăng cường hơn nữa những chuẩn mực định hướng hòa bình.
2.6.Lĩnh vực khác:

bên cạnh những vấn đề đã đề cập ở trên thì APSC còn mở rộng hợp tác trên nhiều lĩnh
vực như tăng cường hợp tác trong quản lý thảm họa và đồi phó với những vấn đề khẩn
cấp;phản ứng kịp thời đối với những vấn đề cấp bách và khủng hoảng ảnh hưởng tới
ASEAN…..
3. Những vấn đề thực tiễn.
Kể từ khi KHHĐ ASC và Chương trình hành động Viên-chăn (VAP) được thông qua năm
2004 đến nay, ASEAN đã tích cực triển khai nhiều hoạt động/dự án cụ thể hướng tới mục tiêu
xây dựng ASC. ASEAN đã xác định 5 kênh chính chịu trách nhiệm triển khai các hoạt động
thực hiện ASC gồm: Kênh Bộ trưởng Ngoại giao, Bộ trưởng Quốc phòng, Bộ trưởng Tư
pháp, Bộ trưởng phòng chống Tội phạm xuyên quốc gia và ARF. Theo sáng kiến của Tổng
thư ký ASEAN, Hội nghị điều phối triển khai KHHĐ xây dựng Cộng đồng An ninh ASEAN
(ASC-CO) đã được tổ chức hàng năm, gồm đại diện các cơ quan chuyên ngành của ASEAN
liên quan tới việc thực hiện KHHĐ ASC để kiểm điểm và bàn phương hướng thúc đẩy thực
hiện ASC PoA.
Theo thống kê của Ban thư ký ASEAN, tình hình triển khai thực hiện các chương
trình/biện pháp trong VAP liên quan tới APSC nhằm thực hiện KHHĐ cho tới nay đã đạt
được những tiến triển khả quan. Đa phần các hoạt động/dự án đã hoàn tất và đang được triển
khai nằm trong 3 lĩnh vực đầu là Hợp tác chính trị; Hình thành và chia sẻ các chuẩn mực và
Ngăn ngừa xung đột, trong đó có các hoạt động đáng chú ý như triển khai xây dựng Hiến
chương ASEAN, tổ chức Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN, ký kết Công ước ASEAN
về chống khủng bố; mở rộng việc gia nhập Hiệp ước TAC cho nhiều đối tác bên ngoài... Tuy
nhiên, riêng đối với 2 lĩnh vực còn lại là Giải quyết xung đột và Kiến tạo hòa bình sau xung
đột hầu như chưa có hoạt động nào được triển khai, chủ yếu do đây là những lĩnh vực mới, có
4


phần nhạy cảm, các nước còn tỏ ra dè dặt. Một số nước muốn thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh
vực hợp tác chính trị cụ thể là nhân quyền, quản trị tốt, chống tham nhũng… song còn lúng
túng trong việc xác định các bước đi cụ thể. Việc thiếu cam kết cả về mặt chính trị lẫn nguồn
lực của các nước thành viên đang là trở ngại lớn đối với tiến độ triển khai KHHĐ APSC.

Từ sau khi Kế hoạch tổng thể APSC được thông qua, hợp tác ASEAN về chính trị-an ninh
tiếp tục được đẩy mạnh. Hiến chương ASEAN có hiệu lực đã tạo khuôn khổ thể chế và pháp
lý hỗ trợ tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, trong đó có APSC. Mới đây nhất, tại Hội
nghị Ngoại trưởng ASEAN-42 tháng 7/2009, Mỹ đã ký văn kiện tham gia TAC. Hội nghị
ARF-17 đã thông qua Tuyên bố Tầm nhìn ARF, đề ra mục tiêu phát triển của diễn đàn đến
năm 2020 và phương hướng, biện pháp để thực hiện các mục tiêu này.
Theo quy định của Hiến chương ASEAN, Hội đồng APSC đã được triệu tập, và là cơ quan
cấp Bộ trưởng chịu trách nhiệm điều phối các hoạt động xây dựng APSC. Đến nay, Hội đồng
APSC đã họp 3 lần, vào tháng 4/2009, tháng 9/2009 và tháng 1/2010, xác định 14 lĩnh vực
ưu tiên trong thực hiện Kế hoạch tổng thể về APSC.
ASEAN đã tích cực triển khai Kế hoạch tổng thể về xây dựng Cộng đồng Chính trị- An
ninh (APSC) trên tất cả các mặt, nhất là trên 14 lĩnh vực ưu tiên đã được xác định, cũng như
các chương trình, kế hoạch công tác có liên quan khác (như ứng phó thiên tai, an ninh biển,
chống khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia…). Đồng thời, với chủ đề năm 2011 "Cộng
đồng ASEAN trong Cộng đồng các quốc gia toàn cầu", ASEAN cũng đã đề ra kế hoạch về
tăng cường phối hợp và phát huy hơn nữa vai trò của ASEAN tại các tổ chức, diễn đàn quốc
tế, cũng như trên các vấn đề toàn cầu thuộc quan tâm chung.
Phát huy vai trò chủ đạo của mình, ASEAN đã tích cực thúc đẩy đối thoại và hợp tác tại
các diễn đàn ở khu vực như ASEAN+1, ASEAN+3, ARF, ADMM+ và Cấp cao Đông Á
(EAS) nhằm tăng cường xây dựng lòng tin, hợp tác vì hòa bình, an ninh và ổn định ở khu
vực, cũng như ứng phó hiệu quả với các thách thức đang đặt ra.
ARF tiếp tục triển khai hiệu quả Chương trình hành động Hà Nội về Tuyên bố Tầm nhìn
ARF đến 2020, đồng thời đã thông qua Kế hoạch công tác về Ngoại giao phòng ngừa (7-

5


2011), theo đó hợp tác ARF sẽ chuyển sang giai đoạn mới kết hợp giữa ngoại giao phòng
ngừa và xây dựng lòng tin.
ADMM+ tiếp tục triển khai các kết quả, thỏa thuận đã đạt được trong năm 2010, trong đó

có việc thúc đẩy hoạt động của 5 nhóm công tác về ứng phó với thảm họa-thiên tai, an ninh
biển, quân y, chống khủng bố và hoạt động gìn giữ hòa bình. EAS mở rộng với sự tham gia
của Nga và Mỹ sẽ tiếp tục là diễn đàn của Lãnh đạo cấp cao để bàn về các vấn đề chiến lược
quan trọng đối với khu vực, trong đó có lĩnh vực chính trị-an ninh, như các vấn đề về an ninh
biển, ứng phó với thảm họa thiên tai…
ASEAN tiếp tục củng cố và phát huy mạnh mẽ vai trò và giá trị của các thỏa thuận, cơ chế
và công cụ hợp tác vì hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực như Hiệp ước Thân thiện và
Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC), Hiệp ước Khu vực Đông Nam Á phi Vũ khí hạt nhân
(SEANWFZ), Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC)…
Tiếp theo kết quả 2010, đến nay Canada đã ký Nghị định thư thứ ba của Hiệp ước
TAC; các nước tham gia TAC cũng đang tích cực hoàn tất các thủ tục về việc phê chuẩn để
đưa Nghị định thư thứ ba này đi vào hiệu lực, từ đó tạo điều kiện cho EU có thể sớm tham
gia TAC; ngoài ra, ASEAN vừa qua cũng đã đồng ý về việc Brazil xin tham gia TAC. Về
SEANWFZ, ASEAN đã thông qua tài liệu tham vấn nhằm đẩy mạnh trao đổi với các nước có
vũ khí hạt nhân về khả năng các nước này sớm tham gia, cam kết ủng hộ và tôn trọng quy
chế khu vực ĐNA không có vũ khí hạt nhân.
ASEAN cũng đang cùng các nước đối tác có liên quan xây dựng một dự thảo Tuyên bố
của EAS về các nguyên tắc, chuẩn mực bảo đảm quan hệ cùng có lợi để trình Cấp cao Đông
Á tháng 11-2011 thông qua.
Vấn đề Biển Đông tiếp tục là mối quan tâm chung của khu vực, được đề cập tại
ASEAN, ARF và nhiều diễn đàn khu vực có liên quan.Theo đó, các bên cần phải tuân thủ
luật pháp quốc tế, nhất là Công ước của Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS),
thực hiện đầy đủ Tuyên bố DOC, giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình. Cùng
với việc nhấn mạnh các nguyên tắc nêu trên, Thông cáo chung của Hội nghị Ngoại trưởng
6


ASEAN (AMM 44) tháng 7-2011 cũng bày bỏ quan ngại sâu sắc về các diễn biến phức tạp
gần đây, kêu gọi thực hiện kiềm chế, không có hành động làm phức tạp thêm tình hình. Đồng
thời, ASEAN cũng đã quyết định sẽ khởi động thảo luận trong ASEAN về việc xây dựng Bộ

quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC). ASEAN và các nước cũng hoan nghênh việc ASEANTrung Quốc thông qua Quy tắc hướng dẫn thực hiện Tuyên bố DOC, coi đây là bước khởi
đầu có ý nghĩa, tuy nhiên trước mắt còn nhiều việc phải làm nhằm thúc đẩy và bảo đảm triển
khai đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố DOC.
II.

Đánh giá triển vọng của từng nội dung hợp tác APSC cho đến năm 2015.

ASEAN đang thúc đẩy sự hợp tác chặt chẽ hơn, liên kết sâu hơn với việc hình thành AC
dựa trên ba trụ cột vào năm 2015. Và khi đó ASEAN mới có thể thiết lập được vị thế xứng
đáng trong khu vực “một ASEAN ở trái tim năng động của châu Á.Theo đánh giá của nhóm
qua nghiên cứu, APSC có thể đạt được những thành tựu sau vào năm 2015:
 APSC hình thành đúng thời hạn và kết quả đạt được về cơ bản đúng mục tiêu và nội dung
đặt ra là khả thi nhất. Bởi những lí do sau đây:- Trước hết, đó là ASEAN đã xây dựng được
một số thông lệ ứng xử cũng như tích lũy được kinh nghiệm nhất định trong việc xây dựng
củng cố lòng tin…- Thứ hai, chúng ta có thể thấy mục tiêu đặt ra cho ASPC khá khiêm tốn,
chỉ nâng hợp tác sẵn có lên một mức độ chặt chẽ hơn, nhưng không làm tổn hại đến chủ
quyến quốc gia và quyền tự quyết của các dân tộc.- Thứ ba, nền tảng khá thuận lợi cho APSC
là sự nhiệt tình tiếp nhận và phát triển quan niệm an ninh toàn diện.
Tuy nhiên, khả năng APSC hoàn thành tất cả các nội dung và các mục tiêu đặt ra khó
trở thành hiện thực. Bởi những lí do như: Trước hết, là do những cản trở xuất phát từ bên
trong bản chất của ASEAN. Đến năm 2015, sự khác biệt về trình độ phát triển, chế độ chính
trị- xã hội và pháp lí Asean chưa có sự thay đổi lớn, các nước vẫn đặt chủ quyền và lợi ích
quốc gia lên lợi ích khu vực, sự thiếu dân chủ, làn sóng li khai và xung đột xã hội còn tiếp
diễn. Trong năm thành tố mà ASPoA đề ra thì hai nội dung là giải quyết xung đột và kiến tạo
hòa bình sau xung đột là rất khó thực hiện. Con đường tiến tới APSC còn nhiều trở ngại
7


nhưng ASEAN hiểu rằng nếu APSC bị phá sản, vai trò của ASEAN sẽ bị lu mờ và các nước
lớn sẽ tăng sự can thiệp vào khu vực

III.

Vai trò của Việt Nam trong hợp tác chính trị- an ninh ASEAN.

Từ khi trở thành thanh viên chính thức của ASEAN ,Việt Nam đã góp phần quan trọng
trong việc củng cố môi trường hòa bình, ổn định và hợp tác khu vực.trong hợp tác chính
trị- an ninh Việt Nam đã có những vai trò hết sức to lớn như:Thứ nhất, Việt Nam đã góp
phần củng cố tăng cường, củng cố đoàn kết trong ASEAN.Thứ hai, Hội nghị cấp cao Hà
Nội năm 1998 với việc thông qua chương trình hành động Hà Nội là một mốc quan trọng
góp phần giúp ASEAN không chỉ vượt qua những cuộc khủng hoảng mà còn xác định
những phương hướng đi lên của Hiệp hội sau khủng hoảng.Thứ ba, Việt Nam đã đóng góp
tích cực vào việc duy trì nguyên tắc cơ bản của Hiệp hội nhất là nguyên tắc đồng thuận và
không can thiệp vào công việc nội bộ của các nước khác.Thứ tư, Việt Nam đã chủ động
hướng hoạt động của HIệp hội vào những ưu tiên hiện nay là thu hẹp khoảng cách phát
triển giữa các nước thành viên cũng như tăng cường khả năng liên kết khu vực.Thứ năm,
Việt Nam là một nước có chế độ chính trị -xã hội khác với các nước thành viên ASEAN
khác nên đã mang đến cho hợp tác an ninh- chính trị một sắc thái mới. Việt Nam đã tham
gia đầy đủ vào các hoạt động hợp tác của ASEAN.Thứ sáu, nước ta từng bước nâng cao vị
thế của mình trong ASEAN thông qua việc đảm nhận các nhiệm kì của mình. Nhất là năm
2010 vừa qua, Việt Nam đã hoàn thành tốt vài trò chủ tịch của mình.
C. KẾT THÚC VẤN ĐỀ:
Với sự tham gia đầy đủ của các quốc gia trong khu vực, ASEAN thực sự đã trở thành
một khu vực thị trường lớn đối với số dân đông đảo và là một khu vực có mức tăng trưởng
kinh tế cao. Và một thành tựu nổi bật không thể không nhắc đến là trong lĩnh vực hợp tác
chính trị- an ninh, ASEAN đã thực sự góp phần tích cực vào duy trì hòa bình và ổn định cho
khu vực, xây dựng khu vực hòa bình, tự do, trung lập ở Đông Nam Á.

8

MỤC LỤC

9