Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế khai thác các công trình cơ sở hạ tầng nông thôn trong điều kiện biến đổi khí hậu ở tỉnh bắc kạn

L I CAM OAN
H c viên xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a b n thân h c viên. Các k t
qu nghiên c u và các k t lu n trong lu n v n là trung th c, không sao chép t b t k
m t ngu n nào và d
đ

i b t k hình th c nào. Vi c tham kh o các ngu n tài li u đã

c th c hi n trích d n và ghi ngu n tài li u tham kh o đúng quy đ nh.
Tác gi

D

i

ng Th Ph

ng Thúy


L IC M

N

Lu n v n th c s Kinh t chuyên ngành Qu n lý Tài nguyên và môi tr

ng v i đ tài

“Gi i pháp nâng cao hi u qu kinh t khai thác các công trình c s h t ng nông
thôn trong đi u ki n bi n đ i khí h u
đ nhi t tình, hi u qu c a phòng

t nh B c K n” đ

ào t o

c hoàn thành v i s giúp

i h c và Sau đ i h c, khoa Kinh t và

Qu n lý cùng các th y, cô giáo, các b môn c a tr

ng

i h c Thu l i, b n bè, đ ng

nghi p, c quan và gia đình.
Tác gi xin bày t

lòng bi t

n sâu s c t i: Gi ng viên h

PGS.TSKH Nguy n Trung D ng đã t n tình h

ng d n tr c ti p là

ng d n; Lãnh đ o và các phòng

chuyên môn c a S NN&PTNT t nh B c K n đã cung c p tài li u, thông tin khoa h c
c n thi t cho lu n v n này.

Tác gi xin chân thành c m n t i: Phòng

ào t o

i h c và Sau đ i h c, khoa Kinh

t và Qu n lý, các th y giáo, cô giáo tham gia gi ng d y tr c ti p ch
h c c a tr

ng

ng trình Cao

i h c Thu l i Hà N i đã t n tình giúp đ và truy n đ t ki n th c

trong su t th i gian h c t p ch

ng trình cao h c c ng nh trong quá trình th c hi n

lu n v n.
Tác gi xin chân thành c m n lãnh đ o, cán b công nhân viên Ban qu n lý các d án
Nông nghi p đã t o đi u ki n th i gian, t n tình giúp đ trong su t th i gian h c t p và
th c hi n lu n v n này.
Tác gi xin c m n các b n bè, đ ng nghi p đã h t s c giúp đ v nhi u m t c ng nh
đ ng viên khích l tinh th n và v t ch t đ tác gi đ t đ

c k t qu nh hôm nay.

Do còn nhi u h n ch v trình đ chuyên môn, c ng nh th i gian có h n, nên trong
quá trình làm lu n v n tác gi không tránh kh i sai sót, tác gi mong mu n ti p t c

nh n đ

c s ch b o c a các th y, cô giáo và s góp ý c a b n bè đ ng nghi p, đ tác

gi hoàn thi n h n n a ki n th c c a mình.
Hà N i, tháng

n m 2017

Tác gi

D
ii

ng Th Ph

ng Thúy


M CL C
M

U ......................................................................................................................... 1

CH

NG 1 T NG QUAN C S

CÔNG TRÌNH C

S

H

LÝ LU N V HI U QU

T NG NÔNG THÔN TRONG

KINH T C A CÁC
I U KI N BI N

I

KHÍ H U ........................................................................................................................ 4
1.1 Khái ni m và phân lo i v c s h t ng nông thôn .............................................4
1.1.1. Các khái ni m c b n v c s h t ng ...................................................... 4
1.1.2. C s h t ng giao thông nông thôn ........................................................... 5
1.1.3. C s h t ng các công trình th y l i ......................................................... 7
1.2 C s lý lu n v hi u qu kinh t công trình c s h t ng nông thôn ................8
1.2.1 Phân tích chi phí - l i ích (CBA) ............................................................... 11
1.2.2 Phân tích Hi u qu Chi phí (CEA) ............................................................ 12
1.2.3 Phân tích đa tiêu chí (MCA) ...................................................................... 13
1.3. Bi n đ i khí h u nh h

ng đ n hi u qu kinh t các công trình c s h t ng

nông thôn ...................................................................................................................13
1.3.1 Bi n đ i khí h u ......................................................................................... 13
1.3.2 S c n thi t ph i đ a n i dung ng phó v i bi n đ i khí h u vào trong
chính sách phát tri n ........................................................................................... 14

1.3.3 L ng ghép các y u t thích ng bi n đ i khí h u vào trong tính toán hi u
qu kinh t ........................................................................................................... 20
1.4. Nh ng nghiên c u v nâng cao hi u qu kinh t trong khai thác các CSHT ....21
K t lu n ch
CH

ng 1 .....................................................................................................22

NG 2 TH C TR NG C A HI U QU

TRÌNH C S H T NG NÔNG THÔN
2.1.

KINH T

KHAI THÁC CÔNG

T NH B C K N ................................. 23

c đi m t nhiên kinh t , xã h i trên đ a bàn t nh B c K n ............................23
2.1.1

c đi m t nhiên...................................................................................... 23

2.1.2

c đi m kinh t - xã h i........................................................................... 24

2.1.3 Tài nguyên n

c ........................................................................................ 25

2.1.4 ánh giá chung nh ng đi m m nh hay l i th c a t nh B c K n ............. 27
2.2. Hi n tr ng các công trình c s h t ng nông thôn

t nh B c K n ..................28

2.2.1. C s h t ng th y l i ............................................................................... 28
iii


2.2.2. H th ng đ
2.3 nh h

ng nông thôn ....................................................................... 31

ng c a bi n đ i khí h u đ n h th ng c s h t ng

t nh B c K n.... 32

2.3.1. Tình hình thiên tai trên đ a bàn t nh B c K n .......................................... 33
2.3.2. Chi phí đ u t xây d ng công trình Kè b o v Sông C u t nh B c K n . 40
2.4. M t s bi n pháp hi n hành trong công tác qu n lý và khai thác công trình c
s h t ng nông thôn trên đ a bàn t nh trong đi u ki n bi n đ i khí h u .................. 42
2.5. Nh ng đánh giá chung .............................................................................................. 44
2.5.1. Nh ng k t qu đ t đ

c ........................................................................... 44

2.5.2. H n ch và nguyên nhân .......................................................................... 46

K t lu n ch
CH

ng 2 ..................................................................................................... 48

NG 3 GI I PHÁP NÂNG CAO HI U QU

CÔNG TRÌNH C
KHÍ H U
3.1.

S

H

KINH T

T NG NÔNG THÔN TRONG

KHAI THÁC CÁC

I U KI N BI N

I

T NH B C K N ..................................................................................... 49

nh h

ng phát tri n kinh t xã h i, phát tri n c s h t ng nông thôn

t nh

B c K n trong đi u ki n bi n đ i khí h u ................................................................ 49
3.2. Nh ng c h i thách th c đ i v i phát tri n c a t nh B c K n .......................... 52
3.2.1. Nh ng c h i ............................................................................................ 52
3.2.2.Thách th c ................................................................................................. 52
3.3. K ch b n bi n đ i khí h u t n m 2030 đ n 2050 ............................................. 53
3.3.1 K t qu thu th p s li u m a th c đo ph c v nghiên c u ....................... 53
3.4. M t s gi i pháp nâng cao hi u qu kinh t khai thác các công trình c s h
t ng nông thôn trong đi u kiên bi n đ i khí h u

t nh B c K n ............................. 55

3.4.1. Các nhóm gi i pháp m m ......................................................................... 55
3.4.2. Các gi i pháp c ng (các gi i pháp truy n th ng) ..................................... 62
3.4.3. Gi i pháp s d ng công ngh m m b o v và ph c h i kè, b su i ........ 63
3.4.4 Gi i pháp công ngh sinh h c ................................................................... 64
K t lu n ch

ng 3 ..................................................................................................... 71

K T LU N VÀ KI N NGH ....................................................................................... 72
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................................. 74
PH L C ...................................................................................................................... 76

iv


DANH M C HÌNH V

Hình 1.1: Di n bi n c a hi u qu kinh t c a CSHT nông thôn ................................... 11
Hình 2.1: B n đ đ a chính t nh B c K n ...................................................................... 26
Hình 2.2: B n đ khu v c xây d ng Kè b o v sông c u t nh B c K n ....................... 40
Hình 3.1. M t s gi i pháp truy n th ng ....................................................................... 62
Hình 3.2. Các gi i pháp c ng c ng v n có s c .......................................................... 63
Hình 3.3: Công trình x lý s t l b sông kênh 7 - Trà L t (xã H u M B c A, huy n
Cái Bè, Ti n Giang) ....................................................................................................... 64
Hình 3.4. Gi i pháp tr ng c Vetiver cho công trình th y l i....................................... 66
Hình 3.5: V trí mô hình thí đi m t i B c K n .............................................................. 67
Hình 3.6: Mô hình á h c x p gia c b ng cây t

i..................................................... 68

Hình 3.7. Cây c m c t i kè Thanh Mai........................................................................ 69

v


DANH M C B NG BI U
B ng 1.1: Các qu c gia ch u nh h
và Thái Bình D

ng nhi u c a thiên tai

châu Á ......................... 10

ng ...................................................................................................... 10

B ng 2.1: Dân s t nh B c K n n m 2015 .................................................................... 24
B ng 2.2: T ng l

ng m a trong mùa m a 2015 ....................................................... 34

B ng 2.3: Th ng kê đ nh l l n nh t n m 2015 ............................................................ 35
B ng 2.4: T ng l

ng m a trong mùa m a 2016 ........................................................ 37

B ng 2.5: th ng kê đ nh l l n nh t n m 2016 ............................................................. 38
B ng 3.1: Các gi i pháp áp d ng trên b d c xã Thanh Mai ........................................ 67
B ng 3.2: Các gi ng cây đ

c l a ch n b o v kè Thanh Mai .................................... 68

B ng 3.3: Chi phí c a các gi i pháp sinh h c so v i các gi i pháp truy n th ng ......... 70

vi


M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Theo ghi nh n c a các co quan h u quan, trong 20 n m g n đây Vi t Nam là m t
trong 05 qu c gia ch u nh hu ng l n nh t c a Bi n đ i Khí h u (B KH). B KH đã
làm gia tang các lo i hình thiên tai c v s lu ng, cu ng đ và m c đ

nh hu ng.

Tác đ ng tiêu c c c a B KH gây ra h u qu vô cùng l n: thi t h i v ngu i, phá ho i
co s h t ng (CSHT), làm nh hu ng đ n nhi u thành qu phát tri n kinh t xã h i, và
là m t thách th c cho m c tiêu xóa đói gi m nghèo và các m c tiêu thiên niên k .
Bên c nh đó, s chuy n đ i n n kinh t Vi t Nam t t p trung bao c p sang đ nh
h

ng th tr

ng t sau “

i m i” c ng đã d n theo nh ng chuy n đ i trong quy trình

qu n lý đ u t công. Tính phân c p đã và đang ngày càng đ
chính quy n đ a ph

c đ y m nh khi n cho

ng c n ph i có nh ng b ng ch ng sát th c và khách quan đ có

th t ch trong l p k ho ch, phân b và s d ng kinh phí hi u qu và sát v i nhu c u
th c t . N m 2014, Qu c h i đã thông qua Lu t

u t công nh m nâng cao k c

k lu t trong qu n lý đ u t công, t khâu phê duy t ch tr

ng,

ng, th m đ nh ngu n v n

nh m h n ch c ch “xin-cho”, tình tr ng đ u t dàn tr i gây lãng phí, phòng ch ng
tham nh ng, nâng cao hi u qu s d ng v n đ u t công. Lu t đ u t công đòi h i k
ho ch đ u t công c a chính quy n đ a ph

ng c n đ

c xây d ng d a trên các k t

qu phân tích kinh t và đánh giá l i ích/chi phí xã h i.
T tr

c đ n nay, trong tính toán hi u qu kinh t các công trình c s h t ng thì

ch a tính đ n y u t B KH nên nhi u công trình CSHT nông thôn sau khi đ a vào s
d ng g p nh ng tr n thiên tai l n đã b h h ng n ng và t n kém r t nhi u đ kh c
ph c. Nay nh ng d án công trình đ

c l ng ghép thích ng B KH thì s t ng chi phí

đ u t , song b n v ng v i khí h u và thiên tai h n, đ t đ

c hi u qu nh t đ nh. M c

dù v y nhi u d án có nguy c không đ t hi u qu kinh t ho c hi u qu kinh t th p
h n so v i quy đ nh. V y chúng ta c n ph i làm gì xét v ph

ng pháp lu n và th c t

c s pháp lý c ng nh nhi u v n đ ti p theo trong xây d ng c b n.
Xu t phát t th c t trên, tôi ch n đ tài: “Gi i pháp nâng cao hi u qu kinh t khai

thác các công trình c s h t ng nông thôn trong đi u ki n bi n đ i khí h u
B c K n”
1

t nh


2. M c đích c a đ tài
M c tiêu đ tài là đ xu t các gi i pháp nâng cao hi u qu kinh t cho CSHT phát tri n
nông thôn trong đi u ki n B KH

t nh B c K n.

3.

it

ng và ph m vi nghiên c u

a)

it

ng nghiên c u

it

ng nghiên c u c a đ tài là các công trình c s h t ng nông thôn (CSHTNT)

có tác đ ng c a đi u ki n khí h u trên đ a bàn t nh B c K n đ n n m 2020 và 2050.

b) Ph m vi nghiên c u
- V n i dung: Phân tích hi u qu kinh t c a công trình CSHTNT trên đ a bàn t nh
B c K n có xét và không xét đ n y u t B KH qua đó đ xu t các gi i pháp nâng cao
hi u qu kinh t trong qu n lý khai thác công trình CSHTNT trên đ a bàn t nh B c
K n.
- V không gian: Các công trình CSHTNT trên đ a bàn t nh B c K n
- Th i gian: S li u các y u t hi n t i và K ch b n trong giai đo n 2030, 2050.
4. Ý ngh a khoa h c th c và th c ti n c a đ tài
a) Ý ngh a khoa h c
tài h th ng đ y đ nh ng v n đ lý lu n v qu n lý, khai thác cho các công trình
CSHTNT đ có s khoa h c nghiên c u, đ xu t m t s gi i pháp nâng cao hi u qu
kinh t thai khác và s d ng các công trình CSHTNT trong đi u ki n B KH t i t nh
B c K n đ n n m 2030 và 2050.
b) Ý ngh a th c ti n
Nh ng k t qu nghiên c u, đ xu t các gi i pháp c a lu n v n là tài li u tham kh o
h u ích không ch trong công tác qu n lý, khai thác v n hành và b o d

ng các công

trình CSHTNT trong đi u ki n B KH t i t nh B c K n mà còn là tài li u tham kh o
đ i v i các t nh mi n núi phía B c.
5. Ph

ng pháp nghiên c u

Lu n v n s d ng t ng h p các ph
thu th p s li u; Ph
Ph

ng pháp nghiên c u nh : Ph

ng pháp th ng kê; Ph

ng pháp chuyên gia; ph

ng pháp đi u tra,

ng pháp phân tích t ng h p, so sánh;

ng pháp phân tích hi u qu kinh t , ph

th a... đ gi i quy t các v n đ nghiên c u.
2

ng pháp k


6. K t qu đ t đ

c

- Hoàn thi n c s lý lu n v hi u qu kinh t khai thác các công trình CSHTNT
trong đi u ki n B KH

t nh B c K n.

- Phân tích, đánh giá th c tr ng hi u qu kinh t khai thác các công trình CSHTNT
t nh B c K n.
- Nghiên c u, đ xu t m t s gi i pháp nâng cao hi u qu kinh t thác các công trình
CSHTNT có c n c khoa h c phù h p và kh thi trong đi u ki n B KH

t nh B c

K n.
7. N i dung c a lu n v n
Lu n v n g m 3 ch
Ch

ng:

ng 1: T ng quan v c s lý lu n v phân tích hi u qu kinh t c a các công trình

CSHTNT trong đi u ki n B KH.
Ch

ng 2: Th c tr ng c a hi u qu kinh t khai thác công trình CSHTNT

t nh B c

K n.
Ch

ng 3: Gi i pháp nâng cao hi u qu kinh t khai thác các công trình CSHTNT

trong đi u ki n B KH

t nh B c K n.

3

CH

NG 1 T NG QUAN C

C A CÁC CÔNG TRÌNH C
I U KI N BI N
1.1

S
S

LÝ LU N V
H

HI U QU

KINH T

T NG NÔNG THÔN TRONG

I KHÍ H U

Khái ni m và phân lo i v c s h t ng nông thôn

1.1.1. Các khái ni m c b n v c s h t ng
C s h t ng nông thôn là m t b ph n c a t ng th CSHT v t ch t - k thu t n n
kinh t qu c dân.

ó là nh ng h th ng thi t b và công trình v t ch t - k thu t đ

c

t o l p phân b , phát tri n trong các vùng nông thôn và trong các h th ng s n xu t
nông nghi p, t o thành c s , đi u ki n chung cho phát tri n kinh t , xã h i

khu v c

này và trong l nh v c nông nghi p.
N i dung t ng quát c a CSHTNT có th bao g m nh ng h th ng c u trúc, thi t b và
công trình ch y u sau:
- H th ng và các công trình thu l i, thu nông, phòng ch ng thiên tai, b o v và c i
t o đ t đai, tài nguyên, môi tr
c u c ng và kênh m

ng trong nông nghi p nông thôn nh : đê đi u, kè đ p,

ng thu l i, các tr m b m…

- Các h th ng và công trình giao thông v n t i trong nông thôn: c u c ng, đ

ng xá,

kho t ng b n bãi ph c v tr c ti p cho vi c v n chuy n hàng hoá, giao l u đi l i c a
dân c .
- M ng l

i và thi t b phân ph i, cung c p đi n, m ng l

- Nh ng công trình x lý, khai thác và cung c p n

i thông tin liên l c…

c s ch sinh ho t cho dân c nông

thôn.
- M ng l

i và c s th

ng nghi p, d ch v cung ng vât t , nguyên v t li u,…mà

ch y u là nh ng công trình nh ch và t đi m giao l u buôn bán.
- C s nghiên c u khoa h c, th c hi n và chuy n giao công ngh k thu t; tr m tr i
s n xu t , v

ng

m và cung ng giao gi ng v t nuôi cây tr ng.

N i dung c a CSHTNT c ng nh s phân b , c u trúc trình đ phát tri n c a nó có s
khác bi t đáng k gi a các khu v c, qu c gia c ng nh gi a các đ a ph
th c a đ t n

c. T i các n

ng, vùng lãnh

c phát tri n, CSHTNT còn bao g m c các h th ng,

4


công trình cung c p gas, khí đ t, x lý và làm s ch ngu n n

ct

i tiêu nông nghi p,

cung c p cho nông dân nghi p v khuy n nông.
1.1.2. C s h t ng giao thông nông thôn
H th ng giao thông nông thôn bao g m: c s h t ng giao thông nông thôn, ph
ti n v n t i và ng

ng

i s d ng. Nh v y, CSHT giao thông nông thôn ch là m t b

ph n c a h th ng giao thông nông thôn. Giao thông nông thôn không ch là s di
chuy n c a ng

i dân nông thôn và hàng hoá c a h , mà còn là các ph

ng ti n đ

cung c p đ u vào s n xu t và các d ch v h tr cho khu v nông thôn c a các thành
ph n kinh t qu c doanh và t nhân.

it

ng h

ng l i ích tr c ti p c a h th ng

giao thông nông thôn sau khi xây d ng m i, nâng c p là ng
g m các nhóm ng
nhân, ng

i có nhu c u và u tiên đi l i khác nhau nh nông dân, doanh

i không có ru ng đ t, cán b công nhân viên c a các đ n v ph c v công

c ng làm vi c
- M ng l

i dân nông thôn, bao

iđ

nông thôn … CSHT giao thông nông thôn bao g m:
ng giao thông nông thôn: đ

ng huy n, đ

ng xã và đ

ng thôn

xóm, c u c ng, phà trên tuy n.
-

ng sông và các công trình trên b .

- Các CSHT giao thông

m c đ th p (các tuy n đ

ng mòn, đ

ng đ t và các c u

c ng không cho xe c gi i đi l i mà ch cho phép ngu i đi b , xe đ p, xe máy … đi
l i). Các đ

ng mòn và đ

ng nh cho ng

i đi b , xe đ p, xe th , xe súc v t kéo, xe

máy và đôi khi cho xe l n h n, có t c đ th p đi l i là m t ph n m ng l
gi vai trò quan tr ng trong vi c v n chuy n hàng hoá đi l i c a ng

i giao thông,

i dân.

CSHT giao thông nông thôn g n li n v i m i h th ng kinh t , xã h i. CSHT giao
thông nông thôn là nhân t thúc đ y phát tri n kinh t – xã h i, v a ph c thu c vào
trình đ phát tri n kinh t , xã h i c a nông thôn. So v i các h th ng kinh t , xã h i

khác, CSHT giao thông nông thôn có nh ng đ c đi m sau:
- Tính h th ng, đ ng b : CSHT giao thông nông thôn là m t h th ng c u trúc ph c
t p phân b trên toàn lãnh th , trong đó có nh ng b ph n có m c đ và ph m vi nh
h

ng cao th p khác nhau t i s phát tri n kinh t - xã h i c a toàn b nông thôn, c a

vùng và c a làng, xã. Tuy v y, các b ph n này có m i liên h g n k t v i nhau trong
quá trình ho t đ ng, khai thác và s d ng. Do v y, vi c quy ho ch t ng th phát tri n

5


CSHT giao thông nông thôn, ph i h p k t h p gh a các b ph n trong m t h th ng
đ ng b , s gi m t i đa chi phí và t ng t i đa công d ng c a các CSHT giao thông
nông thôn c trong xây d ng c ng nh trong quá trình v n hành, s d ng. Tính ch t
đ ng b , h p lý trong vi c ph i, k t h p các y u t h t ng giao thông không ch có ý
ngh a v kinh t , mà còn có ý ngh a v xã h i và nhân v n. Các công trình giao thông
th

ng là các công trình l n, chi m ch trong không gian. Tính h p lý c a các công

trình này đem l i s thay đ i l n trong c nh quan và có tác đ ng tích c c đ n các sinh
ho t c a dân c trong đ a bàn
- Tính đ nh h

ng:

c tr ng này xu t phát t nhi u khía c nh khác nhau c a v trí

h th ng giao thông nông thôn:

u t cao, th i gian s d ng lâu dài, m đ

các ho t đ ng kinh t , xã h i phát tri n …

ng cho

c đi m này đòi h i trong phát tri n CSHT

giao thông nông thôn ph i chú tr ng nh ng v n đ ch y u: (1) CSHT giao thông c a
toàn b nông thôn, c a vùng hay c a làng, xã c n đ
m tb

c hình thành và phát tri n tr

c

c và phù h p v i các ho t đ ng kinh t , xã h i. D a trên các quy ho ch phát

tri n kinh t – xã h i đ quy t đ nh vi c xây d ng CSHT giao thông nông thôn.

n

l

t mình, s phát tri n CSHT giao thông v quy mô, ch t l

h

ng phát tri n kinh t , xã h i và t o ti n đ v t ch t cho ti n trình phát tri n kinh t

– xã h i; (2) Th c hi n t t chi n l

ng l i th hi n đ nh

c u tiên trong phát tri n CSHT giao thông c a

toàn b nông thôn, toàn vùng, t ng đ a ph

ng trong m i giai đo n phát tri n s v a

quán tri t t t đ c đi m v tính tiên phong đ nh h

ng, v a gi m nh nhu c u huy đ ng

v n đ u t do ch t p trung vào nh ng công trình u tiên.
- Tính đ a ph
thông

ng, tính vùng và khu v c: Vi c xây d ng và phát tri n CSHT giao

nông thôn ph thu c vào nhi u y u t nh đ a lý, đ a hình, trình đ phát tri n

… Do đ a bàn nông thôn r ng, dân c phân b không đ u và đi u ki n s n xu t nông
nghi p v a đa d ng, ph c t p l i v a khác bi t l n gi a các đ a ph

ng, các vùng sinh

thái. Vì th , h th ng CSHT giao thông nông thôn mang tính vùng và đ a ph

nét.

ng rõ

i u này th hi n c trong quá trình t o l p, xây d ng c ng nh trong t ch c

qu n lý, s d ng chúng. Yêu c u này đ t ra trong vi c xác đ nh phân b h th ng giao
thông nông thôn, thi t k , đ u t và s d ng nguyên v t li u, v a đ t trong h th ng
chung c a qu c gia, v a ph i phù h p v i đ c đi m, đi u ki n t ng đ a ph
vùng lãnh th .
6

ng, t ng


- Tính xã h i và tính công c ng cao: Tính xã h i và công c ng cao c a các công trình
giao thông

nông thôn th hi n trong xây d ng và trong s d ng. Trong s d ng, h u

h t các công ttrình đ u đ
t t c ng

c s d ng nh m ph c v vi c đi l i, buôn bán giao l u c a

i dân, t t c các c s kinh t , d ch v . Trong xây d ng, m i lo i công trình

khác nhau có nh ng ngu n v n khác nhau t t t c các thành ph n, các ch th ttrong
n n kinh t qu c dân.

vi c xây d ng, qu n lý, s d ng các h th ng đ

ng nông

thôn có k t qu c n l u ý:
+

m b o hài hoà gi a ngh a v trong xây d ng và quy n l i trong s d ng đ i v i

các tuy n đ

ng c th . Nguyên t c c b n là g n quy n l i và ngh a v .

+ Th c hi n t t vi c phân c p trong xây d ng và qu n lý s d ng công trình cho t ng
c p chính quy n, t ng đ i t

ng c th đ khuy n khích vi c phát tri n và s d ng có

hi u qu CSHT.
1.1.3. C s h t ng các công trình th y l i
Công trình th y l i là công trình h t ng k thu t th y l i bao g m đ p, h ch a n
c ng, tr m b m, h th ng d n, chuy n n

c,

c, kè, b bao th y l i và công trình khác

ph c v qu n lý, khai thác th y l i.
Theo s li u th ng kê đánh giá ch a đ y đ , các công trình th y l i đang đ
thác g m: 5.656 h ch a; 8.512 đ p dâng; 5.194 tr m b m đi n, c ng t

c khai

i tiêu các

lo i; 10.698 các công trình khác và trên 23.000 b bao ng n l đ u v hè thu
b ng sông C u Long, cùng v i hàng v n km kênh m

ng

ng và công trình trên kênh.

Tuy các h th ng th y l i đã phát huy hi u qu ph c v dân sinh, kinh t nh ng trong
quá trình qu n lý v n còn m t s t n t i:
-

u t xây d ng không đ ng b t đ u m i đ n kênh m

ng n i đ ng

- N ng l c ph c v c a các h th ng đ t bình quân 60% so v i n ng l c thi t k . Hi u
qu ph c v ch a cao, ch t l
đ

ng vi c c p thoát n

c ch a ch đ ng và ch a đáp ng

c so v i yêu c u c a s n xu t và đ i s ng.

- Nhi u c ch , chính sách qu n lý khai thác h th ng th y l i còn b t c p, không đ ng
b , nh t là c ch chính sách v t ch c qu n lý,c ch tài chính.

7


- T ch c qu n lý các h th ng ch a đ ng b và c th , đ c bi t qu n lý các h th ng
th y l i nh . Vi c phân c p t ch c, qu n lý

nhi u đ a ph

ng còn ch a rõ ràng.

n đ nh và phát tri n dân sinh kinh t , trong nh ng th p k qua công tác phát tri n
thu l i đã đ

c quan tâm đ u t ngày càng cao. Phát tri n thu l i đã nh m m c tiêu

b o v , khai thác và s d ng t ng h p ngu n n
đáp ng nhu c u n

c nh m b o v dân sinh, s n xu t và

c cho phát tri n t t c các ngành kinh t xã h i. S nghi p phát

tri n thu l i đã đ t đ

c nh ng thành t u to l n, góp ph n vô cùng quan tr ng cho s

phát tri n c a m i ngành kinh t - xã h i trong th i gian qua và nh t là trong th i k

đ im ic ađ tn
V t

c, đ c bi t là phát tri n s n xu t l

i tiêu, c p thoát n

c: C n

ng th c.

c có 75 h th ng th y l i l n, 800 h đ p lo i l n

và v a, h n 3.500 h có dung tích trên 1 tri u m3 n
5.000 c ng t

c và đ p cao trên 10 m, h n

i- tiêu l n, trên 10.000 tr m b m l n và v a v i t ng công su t b m

24,8 tri u m3/h, hàng v n công trình th y l i v a và nh . Các h th ng có t ng n ng
l ct

i tr c ti p cho 3,45 tri u ha, t o ngu n c p n

c cho 1,13 tri u ha, tiêu cho 1,4

tri u ha, ng n m n cho 0,87 tri u ha và c i t o chua phèn cho 1,6 tri u ha đ t canh tác
nông nghi p. Di n tích lúa, rau màu và cây công nghi p ng n ngày đ

ct

i không

ng ng t ng lên qua t ng th i kì.
1.2

C s lý lu n v hi u qu kinh t công trình c s h t ng nông thôn

CSHT là m t ph n quan tr ng c a m i n n kinh t . Nó giúp cho t ng tr

ng kinh t

m t cách toàn di n h n, t o đi u ki n cho khai thác các ngu n l c và ti m n ng c a
n n kinh t nói chung và đ c bi t c a các vùng sâu, xa và vùng còn kém phát tri n,
chia s l i ích t ng tr

ng, t o đi u ki n t t h n cho cung c p các d ch v y t , giáo

d c và d ch v khác. Công trình CSHTNT là nh ng CSHT ph c v trong l nh v c
nông thôn. Trong đó ph i k đ n đ
bình n m 2016 c a c n
tri u ng

c

ng xá giao thông. Theo th ng kê dân s trung

c tính 92,70 tri u ng

i, bao g m dân s thành th 32,06

i, chi m 34,6%; dân s nông thôn 60,64 tri u ng

i, chi m 65,4%. Nh v y

khu v c nông thôn là m t khu v c r ng l n và đóng vai trò quan tr ng trong phát tri n

8


kinh t c a đ t n

c. Ông Nguy n Ng c

ông (th tr

ng B Giao thông v n t i) 1

cho bi t:
ng tr

“

c yêu c u phát tri n đ t n

n n nông nghi p theo h

c,

ng, Nhà n

c ch tr

ng xây d ng m t

ng hi n đ i, đ ng th i xây d ng nông thôn m i có k t c u h

t ng hi n đ i, c c u kinh t và các hình th c t ch c s n xu t h p lý, g n nông nghi p
v i phát tri n công nghi p, l y nông dân là v trí then ch t trong m i s thay đ i c n
thi t, v i ý ngh a phát huy nhân t con ng

i, kh i d y và phát huy m i ti m n ng c a

nông dân vào công cu c xây d ng nông thôn m i”.
Theo s li u th ng kê, đ n 01/7/2011 c n

c đã có 8940 xã, chi m 98,6% t ng s xã

c n

c đã có đ

l iđ

c 4 mùa là 8803 xã, chi m 97,1% ( t ng 3,5% so v i n m 2006); trong đó xã có

đ

ng ô tô đ n trung tâm xã (t ng 2,3% so v i n m 2006), trong đó đi

ng ô tô đ n trung tâm xã đã đ

c nh a hóa, bê tông hóa là 7917 xã chi m 87,3%

(t ng 17,2% so v i n m 2006). M t đi u đáng chú ý là không ch đ
huy n, xã đ

c chú tr ng mà đ

ng đ n các thôn, b n mi n núi c ng đ

chính quy n h t s c quan tâm đ u t v i s li u r t n t
thôn, b n có đ

ng ô tô đ n đ

c. i u đó góp ph n thay đ i cu c s ng c a ng

hóa xã h i. So v i n m 2005, t ng s chi u dài km đ
thêm 34.811 km; trong đó s km đ

ng c ng nh v n

ng giao thông nông thôn t ng

ng huy n t ng thêm 1.563km, đ

ng xã t ng

c huy đ ng t nhi u ngu n: Ngân sách trung

ng,

ng (chi m kho ng 50% ph n dành cho c s h t ng giao thông c a

các t nh); v n ODA (các ch
Ch

i dân

ng thôn xóm t ng 15.835km t nh ng ngu n v n đ u t cho giao

thông nông thôn r t đa d ng đ
ngân sách đ a ph

c các c p

ng đó là có t i 89,5% s

n i vùng cao v n ch u nhi u thi t thòi v đi u ki n th i ti t, th nh

17.414 km và đ

ng đ n trung tâm

ng trình h t ng nông thôn d a vào c ng đ ng c a WB,

ng trình gi m nghèo Mi n trung c a ADB hay Giao thông nông thôn c a Ngân

hàng th gi i WB); v n huy đ ng c a doanh nghi p, tín d ng và c a c ng đ ng nhân
dân.
Nh v y CSHTNT đóng vai trò quan tr ng trong quá trình phát tri n
D

i góc đ kinh t xây d ng thì vi c đ u t xây d ng công trình đ

Vi t Nam.
c phân thành

quá trình chu n b xây d ng, xây d ng và khai thác công trình. Trong m i giai đo n thì
1

Ngu n:
/>d%E1%BA%A1i-hoa-nong-thon-0

9


đ u có tính toán hi u qu kinh t (HQKT) 2: HQKT trong thi t k , HQKT khi xây d ng
và HQKT trong khai thác.
Trong Hình 1 mô t di n bi n c a HQKT trong c cu c đ i c a công trình. Nh v y
HQKT công trình s suy gi m d n theo th i gian và th p nh t khi công trình h t niên
h n s d ng (đ

ng đen trong Hình 1). Song trong th c t thì v n ti n hành nh ng

bi n pháp nâng c p công trình nh đ m b o s a ch a th

ng xuyên và s a ch a l n,

thay th , m r ng và hi n đ i hóa công trình thì HQKT công trình đ
nh kéo dài tu i th c a công trình (đ

c nâng lên c ng

ng xanh trong Hình 1).

Trong nh ng n m qua Vi t Nam đ i m t nhi u v i h u qu c a bi n đ i khí h u. Theo
th ng kê c a t ch c qu c t thì Vi t Nam x p th 9 trong 10 qu c gia ch u
h

ng n ng n c a thiên tai. Do nh h

nh

ng c a bi n đ i khí h u và thiên tai nên nhi u

công trình nói chung và CSHTNT nói riêng b phá h y, có công trình ngay sau khi đ a
vào s d ng th i gian ng n. Nh v y HQKT c a CSHTNT b gi m sút nhanh chóng.
N u đ u t s a ch a khôi ph c trong gi i h n nh t đ nh thì h qu là: HQKT công
trình b suy gi m nghiêm tr ng và tu i th công trình b rút ng n. Trong Hình 1 đ
HQKT lo i đó đ

c th hi n b ng đ

ng màu đ .

B ng 1.1: Các qu c gia ch u nh h

ng nhi u c a thiên tai

và Thái Bình D
Qu c gia (x p th t b nh
h ng n ng n c a thiên tai)

ài Loan, Trung Qu c (1)
o Vanuatu (3)
Phillipines (4)
Nh t B n (8)
Vi t Nam (9)
o Soloman (10)

2

ng

châu Á

ng 3

% Di n tích ch u
nh h ng thiên tai

% Dân s ch u
nh h ng

Lo i thiên tai
tiêu bi u

73,1
28,9
22,3
10,5
8,2
7,0

73,1
20,5
36,4
15,3
5,1
4,9

4
3
5
4
3
3

Khái ni m v HQKT: Hi u qu kinh t c a m t hi n t

ng (ho c quá trình) kinh t là m t ph m trù kinh t

ph n ánh trình đ s d ng các ngu n l c (nhân l c, tài l c, v t l c, ti n v n) đ đ t đ c m c tiêu xác đ nh”. T
khái ni m khái quát này, có th hình thành công th c bi u di n khái quát ph m trù hi u qu kinh t nh sau: H =
K/C. V i H là hi u qu kinh t c a m t hi n t ng (quá trình kinh t ) nào đó; K là k t qu thu đ c t hi n
t ng (quá trình) kinh t đó và C là chi phí toàn b đ đ t đ c k t qu đó. Và nh th c ng có th khái ni m
ng n g n: hi u qu kinh t ph n ánh ch t l ng ho t đ ng kinh t và đ

đ c v i chi phí b ra đ đ t đ c k t qu đó.
3

Ngu n: Ngân hàng th gi i

10

c xác đ nh b i t s gi a k t qu đ t


Hình 1.1: Di n bi n c a hi u qu kinh t c a CSHT nông thôn
Trong quá trình chu n b đ u t thì trong ph n tính toán kinh t có tính toán hi u qu
kinh t công trình. Trong th y l i thì có TCVN 8213:2009 có đ c p vi c tính toán và
đánh giá hi u qu kinh t d án th y l i ph c v t
chính

ng pháp tính toán

đây là phân tích chi phí - l i ích (CBA) và phân tích hi u qu chi phí (CEA).

Trong m t s tr
M i ph

i, tiêu. Ph

ng h p bu c ph i s d ng ph

ng pháp có nh ng u và nh

ng pháp phân tích đa chi u MCA.

c đi m riêng.

1.2.1 Phân tích chi phí - l i ích (CBA)
Phân tích chi phí – l i ích (CBA) là ph

ng pháp ti p c n đ nh l

giá tr l i ích hi n t i c a m t d án nh t đ nh có v

ng đ phân tích li u

t giá tr chi phí hi n t i không.

Phân tích dòng ti n m t là công c chính đ l p và so sánh các dòng l i ích và chi phí
n m cho c tr

ng h p “Có d án” và “Không có d án”, hay còn g i là mô hình can

thi p và không can thi p.
C n c vào đ nh ngh a trên, các giá tr đ

c gán cho tác đ ng c a ch

ng trình – thu n

l i ho c b t thu n l i – ph i là nh ng giá tr c a các cá nhân ch u tác đ ng, ch không
ph i là giá tr mà nhà kinh t , tri t h c đ o đ c, nhà môi tr
đ a ra.

11

ng ho c đ i t

ng khác


L i ích và chi phí c a các bi n pháp can thi p đ u t đ xu t c n đ
c tr

ng h p nào có th . Các

c tính d đoán t t nh t c n đ

c đ nh l

ng b t

c trình bày cùng v i

mô t c a nh ng y u t b t n đ nh.
Tr

ng h p th hai th

ng đ

c g i là các mô hình can thi p và không can thi p.

Phân tích l i ích và chi phí (CBA), đo l

ng ti n t c a t t c các tác đ ng tiêu c c và

tích c c liên quan v i m t hành đ ng nh t đ nh. L i ích và chi phí đ
khác bi t ho c t l c a chúng đ

c so sánh v s

c xem nh m t ch s đ bi t đ u t th nào hay h

tr chính sách th nào theo quan đi m c a xã h i. M t cách ti p c n đ nh l
phân tích xem các giá tr hi n t i c a dòng l i ích c a m t d án có v

ng đ

t quá giá tr

hi n t i c a dòng chi phí không. Phân tích dòng ti n là công c chính cho vi c thi t l p
và so sánh các dòng n m c a l i ích và chi phí cho c hai tr
có’ d án. Sau này đ

c quy

c g i là tr

D a vào đ nh ngh a trên, các giá tr đ
hay b t l i - là giá tr c a cá nhân b
kinh t h c, tri t gia, môi tr

ng h p “Có làm” và “Không làm gì”.

c gán cho tác đ ng c a ch

nh h

ng trình – có l i

ng, không ph i giá tr kinh t c a các nhà

ng ho c các đ i t

ng khác.

L i ích và chi phí c a các can thi p đ xu t đ u t c n đ
h p b t k khi nào có th . Các

ng h p ‘Có’ và ‘Không

c tính t t nh t nên đ

c đ nh l

ng trong tr

ng

c trình bày cùng v i m t mô t

c a các y u t b t an toàn.
1.2.2 Phân tích Hi u qu Chi phí (CEA)

Hi u qu chi phí đánh giá các chi phí ho t đ ng mà không c n đánh giá c th v
nh ng l i ích thu đ

c. Có th vì nh ng lý do sau đây:

- M t quy t đ nh u tiên đã đ

c th c hi n trên c s thi t th c ho c có y u t chính

tr , và các tùy ch n v i giá r nh t ho c hi u qu nh t đang đ
-

ó là nh ng l i ích hi n nhiên và chi phí-hi u qu là l th

- Nh ng l i ích và chi phí là ch a t

c theo đu i.
ng.

ng x ng, nh ng mà chi phí này đ

c coi nh là

ít h n so v i nh ng l i ích ti m n ng trong dài h n. Xem xét này là phù h p nh t v i
môi tr

ng và tài s n xã h i.

12

Nh ng l i ích c a các tùy ch n khác nhau đ

c coi là t

ng đ

ng. Lý t

ng nh t là

chi phí s xem xét các chi phí c a toàn b d án t nghiên c u, phát tri n đ n th c
hi n d án.
1.2.3 Phân tích đa tiêu chí (MCA)
Mô hình phân tích đa tiêu chu n (MCA): MCA là m t t p h p ngày càng ph bi n c a
k thu t k t h p m t lo t các chính sách ho c tùy ch n ch

ng trình tác đ ng vào m t

khuôn kh duy nh t cho đ ng hóa d dàng h n b i các nhà ra quy t đ nh. Mô hình
MCA là m t b ph n quan tr ng c a ph
tích các yêu c u ch ng khí h u

ng pháp VA s d ng đ phát tri n và phân

c p khu v c/t nh. Giá tr ti n t là không có s n cho

t t c các tiêu chí. Là m t k thu t đ nh l

ng MCA cho đi m s tùy ch n theo các

tiêu chí khác nhau, d n đ n m t s đi m t ng h p đ xác đ nh k t qu t i u nh t.
MCA và các bi n th s d ng ph

ng pháp lai ghép k t h p các

c tính đ nh l

v i đánh giá ch quan có l là hình th c ph bi n nh t c a đánh giá đ
trong đánh giá thích ng bi n đ i khí h u. MCA nên đ

ng

c s d ng

c áp d ng khi các k t qu k

ho ch thích ng đ nh tính ho c đa l i ích, mà không th đ

c t ng h p. T

ng t nh

CBA và CEA, m t MCA có th đ x p h ng và do đó u tiên trong s nhi u l a ch n
thích ng. i u quan tr ng là c n l u ý r ng vi c xây d ng m t mô hình MCA th

ng

là m t bài toán l n, t n kém th i gian và liên quan đ n nhi u bên liên quan.
1.3. Bi n đ i khí h u nh h

ng đ n hi u qu kinh t các công trình c s h t ng

nông thôn
1.3.1 Bi n đ i khí h u
Theo báo cáo c a Ngân hàng th gi i (2007), Vi t Nam là m t trong 5 qu c gia ch u
nh h

ng n ng n nh t c a bi n đ i khí h u toàn c u. Báo cáo c a B Tài nguyên và

Môi tr

ng cho th y, trong 50 n m qua (1951-2000), nhi t đ trung bình c a Vi t

Nam t ng 0,70C, m c n
vào n m 2100 n

c bi n dâng kho ng 20 cm và d báo có th t ng lên 30C và

c bi n s t ng lên 1m. Khi m c n

c bi n dâng 1m thì s có kho ng

40 nghìn km2 đ ng b ng ven bi n c a Vi t Nam b ng p, 90% di n tích c a đ ng b ng
sông C u Long b ng p hoàn toàn.

13


M cn

c bi n dâng, nhi t đ t ng và s gia t ng không ng ng c a các hi n t

th i ti t khí h u x u đã tác đ ng m nh đ n con ng
báo cáo c a B Tài nguyên và Môi tr
kho ng 10% dân s c a Vi t Nam b
GDP qu c gia. N u n

i và kinh t c a Vi t Nam. Theo

ng, n u m c n
nh h

ng

c bi n dâng lên 1m thì s có

ng tr c ti p và gây thi t h i kho ng 10%

c bi n dâng lên 3 m, s có kho ng 25% dân s ch u nh h

ng

tr c ti p và làm thi t h i kho ng 25% GDP. Do đó, n u Vi t Nam không nhanh chóng
có các bi n pháp ng phó v i tác đ ng c a bi n đ i khí h u thì s đ ng tr
ph i đ i m t v i tình tr ng m t an ninh l

c nguy c

ng th c và b t n v chính tr , kinh t .

1.3.2 S c n thi t ph i đ a n i dung ng phó v i bi n đ i khí h u vào trong chính
sách phát tri n
H u qu c a B KH s tr m tr ng h n

các qu c gia có đ c đi m đ a lý, kinh t - xã

h i nh Vi t Nam b i hai nguyên nhân:
Th nh t, Vi t Nam là qu c gia có đ

ng b bi n dài v i hai đ ng b ng châu th l n

là đ ng b ng sông H ng và đ ng b ng sông C u Long. Vi c n

c bi n dâng cao, bão,

l l t, h n hán hay xói l b bi n và xâm nh p m n là th m h a nghiêm tr ng đ i v i
con ng

i và phát tri n kinh t .

Th hai, n

c ta là m t n

c có thu nh p

m c trung bình th p v i h n 60% dân s

sinh s ng

khu v c nông thôn và sinh k ch y u d a vào môi tr

ng thiên nhiên.

H u qu c a thiên tai s làm thay đ i sinh k và đ i s ng c a hàng tri u h gia đình
nông dân, đ c bi t là các h nghèo. Ng
c c và nh ng ng
ng

i đang

ng

i nghèo có th s tr thành ng

i nghèo cùng

ng nghèo hay v a thoát nghèo s l i tr thành nh ng

i nghèo n u h ph i đ i m t v i nh ng r i ro do thiên nhiên gây ra. Các tác đ ng

c a bi n đ i khí h u có nguy c làm phá v các k ho ch phát tri n kinh t - xã h i,
nh h

ng l n đ n m c tiêu phát tri n c a đ t n

c, đ c bi t trong công tác xóa đói

gi m nghèo, ph c p giáo d c, bình đ ng gi i và ch m sóc s c kh e cho ng

Tr

c tình hình đó,

môi tr

ng và Nhà n

c ta đã ch tr

ng l ng ghép các y u t b o v

ng, trong đó có n i dung ng phó v i B KH vào ch

t - xã h i đ t n
qu n lý môi tr

c. Ngh quy t
ng

i h i IX c a

i dân...

ng trình phát tri n kinh

ng nêu rõ: “T ng c

ng công tác

các vùng kinh t tr ng đi m, vùng dân c t p trung. L ng ghép

k ho ch b o v môi tr

ng vào k ho ch phát tri n kinh t - xã h i, g n m c tiêu b o

14


v môi tr

ng v i m c tiêu nâng cao m c s ng c a c ng đ ng dân c . T ng c

đ u t đ ng n ng a s c môi tr
n

c th i; ch t th i r n, t p trung

ng và x lý ô nhi m môi tr

ng; tr

ng

c h t x lý

các b nh vi n l n; nghiên c u s d ng ch t th i và

áp d ng công ngh s n xu t s ch h n. T ng kh n ng d báo các s c thiên nhiên,
th i ti t bão l t, đ ng đ t, gi m thi u các thi t h i do thiên tai gây ra”(2). Các quan

đi m v b o v môi tr

ng, l ng ghép các y u t c a b o v môi tr

sách phát tri n kinh t - xã h i c a t ng ngành, t ng đ a ph
đ nh t i các

ih i

ng trong chính

ng ti p t c đ

ng l n th X và XI: “B o v môi tr

c kh ng

ng là trách nhi m c a c

h th ng chính tr , c a toàn xã h i và ngh a v c a m i công dân. K t h p ch t ch
gi a ki m soát, ng n ng a, kh c ph c ô nhi m v i khôi ph c và b o v môi tr

ng

sinh thái”(3)và “đ a n i dung b o v môi tr

ng vào chi n l

c, quy ho ch, k ho ch

phát tri n ngành, l nh v c, vùng và các ch

ng trình, d án đ u t . Các d án, công

trình đ u t xây d ng m i b t bu c ph i th c hi n nghiêm các quy đ nh b o v môi
tr

ng”(4).

chi n l

i u này th hi n rõ quy t tâm và n l c c a

c b o v môi tr

ng và Nhà n

c ta trong

ng, ng phó v i B KH.

Bên c nh đó, t n m 1987 đ n n m 2006, Vi t Nam đã tham gia ký k t nhi u công
c qu c t v b o v môi tr

ng và ng phó B KH toàn c u.

ây là m t trong

nh ng c s pháp lý đ Vi t Nam th c hi n l ng ghép các y u t b o v môi tr
ng phó v i BDKH vào m c tiêu và chi n l

ng,

c phát tri n kinh t - xã h i.

2. Nguyên t c đ a n i dung ng phó v i B KH vào chính sách phát tri n
Trong nhi u n m qua,

ng và Nhà n

c ta đã ch tr

ng th c hi n nhi u ch

trình, chính sách phát tri n kinh t - xã h i g n v i b o v môi tr
trình, chính sách tiêu bi u

c p qu c gia có th k đ n nh : Ch

ng. Các ch

Chi n l

ng chi n l

ng

ng trình ngh s 21

c a Vi t Nam (Quy t đ nh s 153/204 /Q -TTG ngày 17-8-2004 c a Th t

Chính ph v vi c ban hành đ nh h

ng

c phát tri n b n v ng

ng

Vi t Nam);

c qu c gia phòng, ch ng và gi m nh thiên tai đ n n m 2020 (Quy t đ nh s

172/2007/Q -TTG c a Th t

ng Chính ph ); Ch

ng trình, m c tiêu qu c gia ng

phó v i B KH (Quy t đ nh s 158/2008/Q -TTG c a Th t

ng Chính ph );

án

nâng cao nh n th c c ng đ ng và qu n lý r i ro thiên tai d a vào c ng đ ng (Quy t
đ nh s 1002/2009/Q -TTG c a Th t
b y Ban Ch p hành Trung

ng Chính ph ); Ngh quy t H i ngh l n th

ng khóa XI v ch đ ng ng phó v i bi n đ i khí h u,
15


t ng c

ng qu n lý tài nguyên và b o v môi tr

ng; Ch th c a B Nông nghi p và

Phát tri n Nông thôn v vi c l ng ghép B KH vào xây d ng, th c hi n chi n l
quy ho ch, k ho ch, ch

c,

ng trình, d án, đ án phát tri n ngành nông nghi p và phát

tri n nông thôn, giai đo n 2011-2015... Các ch

ng trình đã đ a ra quan đi m và

nguyên t c ch đ o chung cho vi c đ a các n i dung ng phó v i B KH vào chính
sách phát tri n kinh t - xã h i.
M t là, n i dung c a qu n lý r i ro thiên tai, ng phó v i B KH ph i đ
tích h p, g n k t vào t t c các b

c ch đ ng

c c a quá trình xây d ng, th c hi n k ho ch phát

tri n kinh t - xã h i c a ngành, đ a ph

ng.

Hai là, l ng ghép hài hòa các nhóm gi i pháp phi công trình (nhóm gi i pháp v th
ch chính sách, nhóm gi i pháp v qu n lý và nhóm gi i pháp tr giúp cho qu n lý) và
nhóm gi i pháp công trình.
Ba là, các gi i pháp u tiên đ

c l a ch n ph i đ ng b , thi t th c, hi u qu , phù h p

v i lo i hình và đ c đi m c a m i lo i thiên tai c ng nh m c đ

nh h

ng có th có

c a bi n đ i khí h u, phù h p v i đi u ki n và kh n ng th c t c a t ng ngành, t ng
đ a ph

ng.

B n là, thi t k chính sách theo h
trong các vùng th
Trung

ng khuy n khích tính ch đ ng c a các t nh n m

ng xuyên x y ra thiên tai. Cân đ i gi a chính sách h tr c a

ng, t nh và các ngu n khác. T ng c

toàn di n (đóng góp ý t

ng s tham gia c a c ng đ ng m t cách

ng sáng t o, đóng góp v t ch t, s c lao đ ng)... Xây d ng h

th ng chính sách phòng ch ng, gi m nh thiên tai t d

i lên có s tham gia c a các

bên liên quan và đ c bi t là t đ xu t c a các t nh, huy n, xã và các ngành. Các chính
sách phòng ch ng và gi m nh thiên tai, các k ho ch hành đ ng ph i có quan h ch t
ch v i ch

ng trình xây d ng nông thôn m i, chi n l

c an sinh xã h i và các quy

ho ch phát tri n c a ngành.
N m là, đ m b o tính đ ng b , toàn di n nh ng có u tiên.

m b o l ng ghép m t

cách đ ng b và toàn di n các gi i pháp gi m nh r i ro thiên tai vào k ho ch phát
tri n 5 n m và h ng n m c a các ngành, các ch
nh r i ro thiên tai đ

ng trình, d án. Các gi i pháp gi m

c l ng ghép và k ho ch phát tri n c a các ngành ph i đ

c xây

d ng trên c s đánh giá m c đ thi t h i c a ngành, kh n ng ng phó c a ngành và
c ng đ ng. Các gi i pháp ph i đ

c x p h ng u tiên tr
16

c khi l ng ghép vào k


ho ch phát tri n. Chú tr ng c các ho t đ ng phòng ng a, ng c u và h i ph c, gi i
pháp v t ch c th ch , công trình và phi công trình, c ch đi u ph i gi a các c
quan ban ngành. L y đó làm c n c l ng ghép vào k ho ch phát tri n kinh t - xã h i
c a t ng c p.
Sáu là, nâng cao n ng l c cho đ i ng cán b k ho ch các ngành, các c p v k n ng
l p k ho ch và k n ng l ng ghép gi m nh r i ro thiên tai. Trong đó bao g m các k
n ng: đánh giá m c đ thi t h i; đánh giá n ng l c ng phó c a ngành, c ng đ ng;
phân tích r i ro thiên tai; l p k ho ch…
B y là, th ch hóa vi c l ng ghép gi m nh r i ro thiên tai vào k ho ch phát tri n
kinh t - xã h i và k ho ch phát tri n c a các ngành t Trung

ng đ n đ a ph

ng(5).

3. M t s chính sách phát tri n đã đ a n i dung ng phó v i bi n đ i khí h u vào

Trong Chi n l

c phát tri n kinh - t xã h i 2011 - 2020,

ng ta ch tr

ng: phát

tri n nhanh g n li n v i phát tri n b n v ng, phát tri n b n v ng là yêu c u xuyên
su t, “phát tri n kinh t - xã h i ph i luôn coi tr ng b o v và c i thi n môi tr
ch đ ng ng phó v i B KH”(6). Theo đó,
th c b o v môi tr
t - xã h i.
v môi tr
các ch
tr

ng ta quán tri t tinh th n nâng cao ý

ng, g n nhi m v , m c tiêu b o v môi tr

i m i c ch qu n lý tài nguyên và b o v môi tr
ng vào chi n l

ng,

ng v i phát tri n kinh
ng.

a n i dung b o

c, quy ho ch, k ho ch phát tri n ngành, l nh v c, vùng và

ng trình, d án. Các d án đ u t xây d ng m i ph i b o đ m yêu c u v môi

ng. Th c hi n nghiêm ng t l trình x lý các c s gây ô nhi m môi tr

thi n h th ng lu t pháp v b o v môi tr

ng. Xây d ng ch tài đ m nh đ ng n

ng a, x lý các hành vi vi ph m. Kh c ph c suy thoái, b o v môi tr
sinh thái, nâng cao ch t l

ng môi tr

ng. Hoàn

ng. Th c hi n t t ch

ng và cân b ng

ng trình tr ng r ng,

ng n ch n có hi u qu n n phá r ng, cháy r ng; t ng di n tích các khu b o t n thiên
nhiên. Qu n lý, khai thác và s d ng có hi u qu tài nguyên đ t, n

c, khoáng s n và

các ngu n tài nguyên thiên nhiên khác. H n ch và ti n t i không xu t kh u tài nguyên

ch a qua ch bi n. Chú tr ng phát tri n kinh t xanh, thân thi n v i môi tr
hi n s n xu t và tiêu dùng b n v ng; t ng b
s ch, tiêu dùng s ch.
d ch v môi tr

ng. Th c

c phát tri n n ng l

ng s ch, s n xu t

y m nh xã h i hóa công tác b o v môi tr

ng, phát tri n các

ng, x lý ch t th i.

y m nh công tác nghiên c u, d báo khí t

17

ng


th y v n, B KH và đánh giá tác đ ng đ ch đ ng tri n khai th c hi n có hi u qu
các gi i pháp phòng, ch ng thiên tai và Ch

ng trình qu c gia v

Quan đi m v ch đ ng ng phó v i B KH, t ng c

môi tr

ng, phát tri n b n v ng ti p t c đ

ng phó v i B KH.

ng qu n lý tài nguyên và b o v

c c th hóa trong Ngh quy t Trung

ng

7 khóa XI. Ngh quy t đã đánh giá nh ng h n ch , y u kém trong công tác phòng
ch ng thiên tai và b o v môi tr

ng, đ ng th i ch ra nguyên nhân, quan đi m và m c

tiêu cho công tác ng phó v i B KH và b o v môi tr
và nhi m v c th c ng đ
hình t ng tr

ng. Các nhi m v tr ng tâm

c nêu ra, trong đó xác đ nh: “thúc đ y chuy n đ i mô

ng g n v i c c u l i n n kinh t theo h

ng t ng tr

ng xanh và phát

tri n b n v ng”(7).
Ch tr

ng c a

ng v

trong m t s các ch
m t s chi n l

ng phó v i B KH và b o v môi tr

ng trình, chi n l

c qu c gia và đ a ph

ng đã đ

c l ng ghép

c phát tri n kinh t c a m t s ngành, trong
ng nh :

Ch th c a B Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn v vi c l ng ghép n i dung ng
phó v i B KH vào xây d ng, th c hi n chi n l

c, quy ho ch, k ho ch, ch

ng

trình, d án, đ án phát tri n ngành nông nghi p và phát tri n nông thôn, giai đo n
2011-2015, nêu ra quan đi m phát tri n c a ngành nông nghi p, các nguyên t c, n i
dung c a vi c l ng ghép y u t b o v môi tr
N m 2010, B Công th

ng.

ng ra Quy t đ nh v vi c ban hành k ho ch hành đ ng ng

phó v i B KH, đ a ra ba quan đi m v các ho t đ ng ng phó v i B KH, đ ng th i
đ ra các m c tiêu chung, m c tiêu c th , nhi m v , k ho ch hành đ ng và gi i pháp
ch y u nh m th c hi n k ho ch đ ra cho ho t đ ng ng phó v i B KH.
Trong Ch
tr

ng trình m c tiêu qu c gia v xóa đói gi m nghèo, Chính ph đã ch

ng l ng ghép các y u t b o v môi tr

xóa đói, gi m nghèo, đ
tuy n dân c v

ng, ng phó v i B KH vào chính sách

c c th hóa thành các ch

t l ; Ch

ng trình nhà

trình d báo th i ti t nông v , ch

cho ng

ng trình nh : Ch

ng trình c m

i nghèo vùng thiên tai; Ch

ng trình h tr ng dân g n thi t b n m b t đ

ng
c

d báo v th i ti t khi đánh b t xa b ...
Bên c nh đó, các t nh đã đ ra ch

ng trình hành đ ng và m c tiêu cho vi c th c hi n

l ng ghép n i dung ng phó v i B KH vào ch
- xã h i c a đ a ph

ng mình.
18

ng trình, chi n l

c phát tri n kinh t

M c dù công tác phòng ch ng thiên tai, b o v môi tr
n

ng luôn đ

c quan tâm, vi c l ng ghép n i dung ng phó v i B KH đã đ

m t s chi n l

c phát tri n kinh t - xã h i c a qu c gia và đ a ph

ngành c ng đã xây d ng ch

c

ng và Nhà

c th c hi n trong
ng. M t s b ,

ng trình hành đ ng nh m ng phó v i B KH. Nh ng

công tác th c hi n l ng ghép n i dung ng phó v i B KH và b o v môi tr

ng vào

chính sách phát tri n còn nhi u h n ch . Nhi u b , nhi u ngành và nhi u đ a ph
còn ch a l u tâm đ n vi c th c hi n l ng ghép y u t c a B KH trong ch

chi n l

c phát tri n c a mình.

b o v môi tr

ng

ng trình,

ng, gi m thi u thi t h i do B KH

gây ra, trong quá trình ho ch đ nh chính sách, t ng ngành, t ng đ a ph

ng c n ti p

t c l ng ghép n i dung ng phó v i B KH vào t ng m c tiêu phát tri n, quy ho ch,
k ho ch, ch

ng trình theo nh ng đ nh h

M t là, vi c l ng ghép đ

ng c th sau:

c d a trên quan đi m c a vi c phát tri n kinh t b n v ng.

Phát tri n kinh t đi đôi v i th c hi n ti n b , công b ng xã h i và b o v môi tr

ng.

Hai là, vi c l ng ghép mang tính toàn di n có tr ng tâm, tr ng đi m. Quan đi m toàn
di n th hi n

ch vi c l ng ghép ph i đ

tri n kinh t - xã h i

c th c hi n trong t t c các quy ho ch phát

m i c p đ nh quy ho ch dài h n, quy ho ch trung h n hay

quy ho ch h ng n m và ph i đ

c th c hi n

h u h t các ngành liên quan nh nông,

lâm nghi p, y t , giáo d c, giao thông v n t i, qu c phòng, an ninh… Quan đi m l ng
ghép có tr ng tâm, tr ng đi m đ
tr

c th hi n

vi c u tiên các công vi c c p bách,

c m t và nh ng tác đ ng nghiêm tr ng hay tác đ ng lâu dài.

Ba là, vi c l ng ghép d a trên quan đi m phòng ng a là chính. Công tác phòng ng a
là gi i pháp h u hi u và ít t n kém h n c trong vi c ng phó v i tác đ ng c a B KH.

B n là, vi c l ng ghép d a trên quan đi m Nhà n

c và nhân dân cùng làm, đó là

nhi m v c a toàn h th ng chính tr . Công tác phòng, ch ng và gi m nh thiên tai
th c hi n theo ph

ng châm s d ng hi u qu ngu n l c c a Nhà n

c, đ ng th i huy

đ ng m i ngu n l c c a c ng đ ng, c a các t ch c, cá nhân trong và ngoài n
N m là, công tác phòng, ch ng và gi m nh thiên tai ph i th c hi n theo ph
“4 t i ch ” (ch huy t i ch , l c l

c.
ng châm

ng t i ch , v t t t i ch , h u c n t i ch ) và ch

đ ng phòng tránh, ng phó k p th i, kh c ph c kh n tr

ng và hi u qu . Công tác

kh c ph c h u qu ph i k t h p v i khôi ph c và nâng c p, b o đ m s phát tri n b n
v ng c a t ng vùng và t ng l nh v c.
19